КУРЫД ПУВ

Шуштӧм вӧт песовтіс Петыр Васьӧс, кырыштіс сьӧлӧмсӧ. Пожӧма ягын быттьӧ сійӧ пув вотӧ. Еджыд дӧрӧма, кузь гӧленя сапӧга. Небыдика восьлалӧ нитшка вӧрті, гӧрд пувсӧ китырнас варскӧ-нетшкӧ. Долыд Васьлы, майбыр, тӧв кежлӧ бара на сёян-юан лоӧ.

Лэптіс юрсӧ Петыр Вась. Мый нӧ тайӧ? Сук нитш вомӧныс кодкӧ ордым талялӧма. Муртса синмыдлы и тӧдчӧ. Гартчӧ-веглясьӧ пуяс пӧвстті, кыскӧ ас бӧрсяыс Васьӧс. Эз и тӧдлы вотчысь, кыдзи ордымыд гажа ягӧ петкӧдіс. Пожӧмъясыс чӧрс кодь веськыдӧсь, туганъяснаныс лӧз енэжсӧ пыкӧны. Видзӧдліс Петыр Вась кок улас, да быдӧн пӧсь чепӧсйис. Та мында пувсӧ сійӧ некор на эз аддзыв. Пев пом гырся вотӧс сярвидзис гӧгӧр — пом ни дор. Шӧйӧвошӧм Вась горша нетшыштчис сӧдз вотӧслань, нимкодьысла муртса сьывны эз горӧд. Но... мыр моз джӧмдіс. Пуяс сайысь петіс Павел Иван, сылӧн соседыс. Быттьӧ йиа ваӧн койыштісны Петыр Васьӧс, йирмӧг котӧртіс мышку кузяыс...

— Вотчан, сідзкӧ, — воськовтігмоз чӧвтіс Павел Иван.

— Вотча. Со тай пувйыс, майбыр, — чирӧм гӧлӧсӧн вочавидзис Петыр Вась.

А мӧдыс быттьӧ эз и кывлы, шарссьӧдіс водзӧ, сэсся бергӧдчис Васьлань, тэрыба нетшыштіс содз тырыс ыркыд вотӧссӧ да мурснитіс ён пиньяснас. Чукыртчыліс Павел Иван, сотыштіс синъяснас Петыр Васьӧс.

— Курыд тай тэнад пувйыд. Ок и курыд!

— Эн сӧр вай. Курыд пувйыд оз овлы.

Павел Иван ӧвтыштіс кинас да воча ярскӧбтіс:

— Овлӧ, овлӧ...

И воши пуяс сайӧ, быттьӧ асъя русӧ петысь шондіыс нюлыштіс.

Матьӧбтіс Петыр Вась да тэрмасьӧмӧн уськӧдчис сярвидзысь вотӧслань. Кыйкнитіс гӧгӧр, горша апыштіс пемыдгӧрд тусьяссӧ. Синсьыс би петаліс — курыд сэтшӧм вӧлӧма. Лёкысь дзуртыштіс пиньнас. Сэсся дыр сьӧласис.

Аслас горӧдӧмысь и садьмис Петыр Вась.

Дженьыдик гожся вой путкыльтчис асъявыв. Керкаын вӧлі чӧв-лӧнь. Сӧмын гӧтырыс шкоркнитлывліс орччӧн, азыма кыскис ас пытшкас кос турунӧн ӧвтысь сынӧдсӧ. Петыр Вась пуксис вольпасьӧ, чышкыштіс паськыд плешкас чепӧсйӧм кӧдзыд пӧсьсӧ. Чунь помъясыс тэрыба йӧктісны.

Тяпкӧдыштіс паськыд вомнас — быттьӧ курыд и эм. Вӧт тайӧ али яв? И мый виччысьны сысянь, лешакыс тӧдӧ.

Гыжйыштіс вир-яя голясӧ, чеччис вольпасьысь. Матыстчис ӧшиньлань, вештыштіс тюльсӧ. Шондіыс ломаліс нин вӧр саяс, гӧрд ӧгыр моз кыпӧдчис вывлань.

Петыр Васьяслӧн потшӧс сайын тыдаліс соседыслӧн, Павел Иванлӧн, пӧлӧстчыштӧм керка стыныс. Орччӧн шарӧдчисны коръяснас томиник кыдз пуяс.

Вась бура дыр жӧдзис ӧшинь дорын, дзуртыштіс ӧдзӧсӧн — петіс посводзӧ. Гумовтіс пельсаысь кӧш тыр ва да койыштіс косьмӧм горшас. Ыркыдыс юковтіс ки-кокӧдыс, лӧньӧдыштіс сьӧлӧмсӧ.

Бӧр довгис вольпасьлань. Пошкис-бергалыштіс шебрас улын, но асъя унмыд тай чӧскыд. Здук мысти сійӧ топӧдіс-личкис нин Петыр Васьӧс.

А грезд весьтын пестысис-чужис мича гожся лун.

Павел Иван абу велалӧма дыр узьны. А талун чеччис ёна водз. Гӧтырыс, Наста, тӧрыт лэччис ныв ордас карӧ, тшӧктіс Иванлы горт гӧгӧрын ноксьыны: вердны-юктавны ыжъясӧс, лудӧ найӧс лэдзлыны, сакар-няньла лавкаӧдз кайлыны. Абу мужиклӧн эськӧ тайӧ делӧыс да, мый вӧчан. Быть лоӧ и пачтӧ ломтыны, и шыдтӧ пуны, и баксысь-нюргысь котыркӧд ноксьыны.

Асывбыд лои гортын бергавны. Пач ваймӧм бӧрын вала лэччыліс, ыж чукӧрӧс ласта бокӧдз колльӧдіс. Джодж весиг чышкис.

Чай юны слӧймис, кор шондіыс сьӧлӧмсяньыс нин ворсӧдчӧ вӧлі ӧшинь сайын. Гажаа шувгис-сьыліс пызан вылын самӧвар. Иван юр весьтын зіля шлочкис-гартіс кадсӧ важиник часі. «Регыд лун шӧр кад, сідзкӧ, Наста мӧдӧдчӧ нин карсьыс», — мӧвпаліс Павел Иван блюдйысь чай ырскигӧн. Пызан йӧрысь судзӧдіс важиник ӧчки, пысаліс кос ныр йылас да матыстчис календарлань. Кутшӧм нин пӧ лун пуксис. Читкырасис-сулаліс календарь водзын, сэсся вомгорулас лыддис: «Июнь 22 лун...» Лӧня пуксис улӧс вылӧ, ышловзис. Шог лун тай вӧлӧма. Кымын во нин лэбис сійӧ кадсяньыс... Но вунас ӧмӧй тайӧ сьӧд воыс! Казьтыштан, дойдан сьӧлӧмтӧ, морӧстӧ пузувтан. А казьтывтӧгыс и мусӧ талявны нинӧмла.

Тадзи мӧвпаліс керкаса кӧзяин шпуткиг-куритчиг. Эз на удит лӧз тшыныс разавны пызан весьтысь, а Павел Иван гурскис нин чукырӧсь чужӧмсӧ ныжиник бритваӧн.

Гӧгрӧс рӧмпӧштансянь видзӧдіс Иван вылӧ олӧма нин морт. Гӧрбыля ныра, куш юра, пельыс чурвидзӧ. Со кутшӧм лои. Шулӧмаӧсь тай: пӧрысьман пӧ да нинӧм нин оз томмӧд.

Иван бергӧдлыштіс чунь кыза голянас, сюся дзоргис, став ковтӧмторсӧ-ӧ гогналіс чужӧмсьыс, да тапиктіс мыссьыны.

Пасьталіс выль дӧрӧм, зилькакылысь медальяса ной дӧраысь вурӧм пинжак. Бритчӧм бӧрад лукйысис-корсис чужӧмсӧ мыйӧнкӧ мавтыштны, но нинӧм эз сюр. Но Иван эз шӧйӧвош: малснитіс бандзибъяссӧ гӧтырыслӧн кос зыралан одеколоннас.

Петіс буса мир туй вылӧ, веськӧдчис сикт шӧрлань. Восьлаліс небыдика, тэрмасьтӧг. Магазин кильчӧ дорын бабаяскӧд сулыштіс — сирасисны мутиясыд, кытчӧ нин пӧ Иваныс татшӧм тшапасӧ вӧччӧма. Нӧшта Настаыс карын. Эк, пызйыштіс эськӧ дявӧлъясӧс Павел Иван, да джуджыд чойсӧ кайигӧн пӧрысь лолыс тыри. Мыджсис чурвидзысь кер помӧ да сӧмын нораа нюмъёвтіс гиргысь бабаяслы.

Вузасьысьыс, томиник ань, Павел Иванлӧн ылі рӧдня на, пыксьыны кутліс: гожӧмнад пӧ курыдтортӧ рытӧдзыс огӧ вузалӧй. Сё лешак тай! Павел Иванлы быттьӧ чери лы горшас тасасис. Кыв ни джын воча шуны оз сяммы. Бӧр нин кӧсйис довгыны, но рӧдняыдлӧн, тыдалӧ, сьӧлӧмыс небзис жӧ. Йӧз петӧм бӧрын кыськӧ перйис гӧрд доз да мыччис Иванлы.

— Дзеб вай ӧдйӧджык. Аслым эськӧ босьтлі да, сета нин.

Павел Иван аттьӧсӧ весиг вунӧдіс шуны, тэрыба катовтіс ӧдзӧслань.

Картупель муяс дорті лэччис юлань. Тані, Эжва кыр йылын, ворсӧдчис вильыш тӧвру. Ва кузя эргис-кайис ӧтка катер, выныштчӧмӧн кыскис вывлань паськыд пу баржа.

Пуксис Иван потшӧс праслӧ бокӧ, перйис сумкасьыс сьӧд нянь шӧрӧм, лук турун, чуктӧм дорыша стӧкан. Лэптыштліс син весьтас курыдторсӧ да клопнитіс-юис. Юмов винаыс шонтыштіс гырк пытшкӧссӧ, личӧдіс ки-коксӧ.

Ӧзтіс папирос, пыдісянь апыштіс лӧз тшынсӧ. Ылӧдз тыдалӧ кыр йывсяньыс. Майбыр, сяммылӧмаӧсь пӧль-батьясыс сикт местатӧ бӧрйыны. Орччӧн Эжва шлывгӧ, коми йӧзӧс вердысь и юкталысь, сы гӧгӧр лӧз парма шыльквидзӧ енэж помӧдз, паськыд ыбъяс кытшалӧны сиктсӧ. И со мир туйыс вӧрӧ сатшкысьӧ-вошӧ. Кӧть кор оз видзӧдлы сылань Павел Иван, пыр сьӧлӧмыс мыйыськӧ топавлӧ. Тайӧ туй кузяыс мунліс сійӧ война вылӧ, бӧр воис чужан грездӧ. Ӧні на син водзас мамыс: сикт сайӧдз колльӧдіс Иванӧс, ырзӧмӧн бӧрдіс. Быттьӧ тӧдіс: бӧръяысь аддзӧ ассьыс писӧ. Кувсьӧма война кадся тшыг воясӧ. Мир туй бокас жӧ ӧні куйлӧ, гажа ягын.

Иван тай со ловйӧн коли, сиктсаяс водзын сійӧ сӧстӧм. А кодсюрӧ пежалісны асьнысӧ. И ӧні ветлӧны вылын юрӧн, быттьӧ нинӧм эз и вӧв, быттьӧ кадыс вуштіс нин йӧз вежӧрысь коркӧясӧ.

Павел Иван скӧрысь сӧтыштіс мӧд стӧкан, чепӧльтіс сьӧд няньтор. И бара мӧвпъясыс кыскисны-нуӧдісны сійӧс ас бӧрсяыс.

Сиктын Павел Иванӧс быдӧн тӧдӧ. Мортыс и винанад оз ышмы, и уджач. Нэмсӧ колхоз-совхозын мырсис. Унакӧд сиктын ладмыліс, сӧмын ассьыс соседсӧ, Петыр Васьӧс, синнас эз вермы видзӧдны.

Войнаӧдзыс найӧ быдмылісны ӧтлаын. Вуграсисны, ризъялісны тувсов шоръяс вомӧн, юр кыскалісны видз вылын. Павел Иванӧс война сувтӧм бӧрас вежон мысти и нуисны армияӧ. Петыр Вась пӧ регыд жӧ мунӧма. Но олӧмад тай быдторйыс гартчӧ-бергӧдчӧ: паныдасисны сиктсаяс ылі муын. Некор эз куж мӧвпыштлыны Павел Иван, мый тайӧ аддзысьлӧмыс сӧдз радлун пыдди коляс сылӧн морӧсӧ бурдлытӧм дой...

Потшӧс праслӧ дорысь Иван чеччис лун шӧр бӧрас нин. «Ок и гажмыссьӧма менам», — юковтіс вежӧрас. Кокыс кутліс гартчыны, но Павел Иван сувтовкерліс да кӧрт тув моз веськӧдчис.

«Настаыд талун менӧ пурк-парк пинялас, — аскӧдыс сёрнитіс Иван. — Но локтӧдзыс удитам на кежавны важ ёрт ордӧ...»

Шуштӧм вӧт бӧрад дыр и нискис-узис Петыр Вась. Чеччӧм бӧрас небыд кӧвдумӧн юис йӧла чай, син пырыс лэдзис газет-журнал, гольснитіс ӧдзӧсӧн — шавксьӧдіс ӧшинь улӧ.

Майбыр, таво шондіыс тырмӧ. И зэрыс ас кадӧ пожъялӧ мусӧ. Картупель со шыӧн быдмӧ, кӧть мӧдысь нин мудйы, лук вежӧдӧ, коскӧдзыд регыд пуритас.

Петыр Вась гӧгӧртіс пес чипас. Инмӧдчыліс жервидзысь чуркаясӧ. Ставыс кыдз. Трачкакылӧ косысла. Сажень дасыд эм-а. Орччӧн пывсян зымвидзӧ, кольӧм во на лэптісны. Кӧть дасӧн швачӧдчы, тӧран бара-й. Но друг Васьлӧн чужӧмыс топавліс, из моз чорзис, нюмсӧ быттьӧ роскӧн чышкыштісны. Сылӧн керкалань збоя шалссьӧдіс Павел Иван. Но Вась сӧмын здук кежлӧ падмыліс. Юрсӧ бергӧдліг, уйкнитіс керкалань да кыкысь воськовтӧмӧн воис кильчӧ вылӧдзыс. Крапкис-пӧдлаліс ас бӧрсяыс ӧдзӧссӧ.

Павел Иван веськыдаліс потшӧс вомӧн, пырис соседыслӧн йӧрӧ. Кӧть гажа вӧлі, но ылысянь на казяліс, мый сійӧ тані кортӧм гӧсть.

Пуксис кер чукӧр вылӧ да горӧдіс:

— Эй, Вась, Вась. Пыр дзебсясян. Петав вай. Пукыштам ӧтлаын, казьтыштам ылі вояссӧ.

Чӧв-лӧнь. Но со восьса ӧшинь дорын дзуртыштіс джодж плака, занавес сайсянь мыччис шырӧм юрсӧ Петыр Вась. Бугжылясьӧмӧн кыскыштіс кос сынӧдсӧ, кыйкнитіс гӧгӧр. Оз-ӧ кодкӧ аддзы — сьӧкыда чӧвтіс:

— Мун, Иван, эн тані карзы. Нинӧм меным тэкӧд сёрнитнысӧ. А мый вӧлі, важӧн нин шыляліс...

— Шыляліс?! Кокниа тай кӧсъян мынтӧдчыны. Тшуп нырад: пежалін кӧ асьтӧ, йӧзыд кувтӧдзыд оз вунӧдны, — скӧрысь орӧдіс сійӧс Павел Иван.

Крапкис-шуис, быттьӧ ас бӧрсяыс сё томана ӧдзӧс пӧдлаліс. Ӧвтыштіс кинас — весьшӧрӧ пӧ сёрниыс. Вуджис аслас йӧрӧ, майбыр, орччӧн олӧны.

Гортас Павел Иван эз и пӧрччысь, плавгысис ас вӧчӧм пу диван помӧ. Ки-кокыс лигышмуні, быттьӧ пес кералӧма лунтыр.

Муртса на ланьтіс, лэбыштіс-локтіс син водзас войнадырся шуштӧм серпас.

... Няйт туй кузя кокнысӧ ӧдва кыскӧны пленӧ веськалӧм салдатъяс. Коді шынеля, коді дӧрӧм кежсьыс. Мудзӧсь, тшыгӧсь. На пӧвстын и Павел Иван. Косясьлӧм гимнастёрка пырыс яйыс тыдалӧ, юрыс кӧртӧда. Иванлӧн полкыс веськаліс немечлӧн кытшӧ. Эргисны сьӧд креста танкъяс, енэжыс сьӧласис кӧрт шерӧн. Водзсасисны миян эськӧ, но зырисны вӧрӧгъяс полкӧс, топӧдісны гӧгӧрбоксянь. Павел Иванлы быттьӧ чер тышкӧн плешкас тангисны. Синсӧ восьтіс, а гӧгӧр немеч нин...

Лун кык понъясӧс моз вӧтлісны кӧрт туйлань. Нӧйтіг-виаліг, тэрмасисны, тыдалӧ. Ӧти асылӧ кутшӧмкӧ грезд помын мудзӧм йӧз лойисны няйтсӧ кыз керъясысь тшупӧм склад дорті. И колӧ жӧ вӧлі талы лоны. Павел Иван лэптіс юрсӧ да быдӧн шатовтіс. Воськов кызь-комын сайын, склад ӧдзӧс бокын, сулаліс тӧдса чужӧма морт. Пыр и юковтіс: дзик тай Петыр Вась кодь. Абу-ӧ сійӧ? Вӧрӧглӧн паськӧма, пельпом саяс винтовка чурвидзӧ. Павел Иванлӧн шувгысь юрас чепӧсйис сё юалӧм. Но сійӧ здукӧ орччӧн восьлалысь немеч лёкысь лӧсыштіс сылы прикладӧн, и склад дорын сулалысь воши син водзсьыс.

Дойсӧ сэки Иван эз и кывлы. Кӧть эськӧ кӧрт дорыша прикладыд вирӧдз поткӧдіс кучиксӧ. Мӧд дой сотыштіс сьӧлӧмсӧ — аддзылӧм мортыс. На дор вуджӧма али мый? Со пеж лолыд, яндысьтӧм чужӧм.

Иванлӧн няйт да щӧтьсялӧм бандзибъяс кузя тюрӧбтіс синва войт...

А пленсьыд сійӧ пышйис. Кӧрт туй вылӧ вотӧдзыс на, рытнас. Некымынӧн и петісны партизанъяс ордӧ.

Соседыслӧн мунӧм бӧрын Петыр Вась дыр на кыйкъяліс ӧшинь дорын. Лешакыс тӧдӧ, мый Павел Иванлӧн дум вылас. Гажа юрнад чуткас кос турунад битӧ, тшын йыв лэптас став овмӧссӧ. Либӧ шковгас пищальсьыс. Юав сэсся, мыйысь. Йӧйталӧ со кымын во нин. Сирасис дзикӧдз. Абу олӧм, а веськыд мат. Талунъя вӧтыд абу бур водзӧ вӧлӧма.

Восьтіс керка ӧдзӧссӧ, петіс кильчӧ вылӧ. А мӧвпъясыс эз лэдзчысьны. Пыр сосед гӧгӧрыс гартчисны. Гудйысисны-казьтылісны коркӧясӧ.

...Сійӧ асылӧ Петыр Васьӧс индісны грезд помӧ видзны кӧм-паськӧм тыра склад. Вӧлі зэра ар, туйяс нильзисны. Друг чукыль сайысь тыдовтчисны пленӧ веськалӧм салдатъяс. Уна дас кок лойисны сёя мусӧ. Кор йӧз чукӧр матысмис складлань, Петыр Вась йӧжгыльтчис, син вылас лэдзис пилоткасӧ. Колонна довгис водзӧ, сӧмын косясьлӧм гимнастёркаа салдат здук кежлӧ сувтовкерліс, кыдзкӧ чуймӧмӧн кузя видзӧдліс Васьлань. Но джӧмдысьлы пыр жӧ нӧшыштісны прикладӧн.

Эк, эз тӧд сэки Павел Иванӧс. А тӧдіс кӧ? Сьӧкыд ӧні шуны...

Быттьӧ пуртӧн шаркнитісны Петыр Васьлысь сьӧлӧмсӧ соседыслӧн кывъясыс. Кымын во коли-лэбзис, а оз вунӧд, кос лешакыд. И аслыс курыд овлӧ, кор казьтыштасны. Крапкас керка ӧдзӧсӧ, жбуткысяс крӧватьӧ. Ставыс син водзас сувтӧ, быттьӧ лун сайын вӧлі. Плен, кузь баракъяс, тшыг йӧз. Со на водзын яя чужӧма кыз немеч. Ӧчкисӧ чышкаліг сійӧ шуис: Россиялы воӧ пом, коді кӧсйӧ овны, чӧскыда сёйны да отсавны Германиялы — петӧй чукӧрысь. Этшаӧн, но сюрины сэтшӧмъясыс. Тшӧтш и Вась катовтіс. Енмыс тӧдӧ, сійӧ некодӧс эз виав, ас йӧзлысь вир эз кисьт. А овны вӧлі зэв окота. Овны, овны... Ӧд Васьлы сэки тыри сӧмын на кызь арӧс.

Чужан грездӧ Петыр Вась воис дыр мысти. Ӧдйӧ и кывсис сиктад: мыжсӧ пӧ ассьыс вештӧма...

Гӧнечӧн котӧртісны лунъяс. Тӧв бӧрын воис гажа тулыс, ӧшинь увті тёльгис варов шор.

Бӧръя кадас Павел Иван гортсьыс ёна эз петавлы. Пыр висьӧдчис. То ранитчылӧм кокыс юкалӧ, то бокыс топӧдас. Кынмавлӧмыс тай война дырйиыд кык мында сюрлі.

Настакӧд пывсьыны лэччасны, да пӧлыс пыр ропкӧ: лыыд пӧ сӧмын кольӧма, гуля-голякылан. Шогӧдлас Павел Иванӧс, гашкӧ, бӧръя тӧв нин тӧвйӧ да. Но эз на сетчы олӧма мортыдлӧн лолыс. Дзуртіс-кыскис шоныд лунъясӧдз. А ва воссьӧм бӧрын и дзикӧдз ловзис Павел Иван. Петас кильчӧ вылӧ, небзьӧдӧ сьӧлӧмсӧ югыд шондінас, вом тырнас апалӧ чӧскыд сынӧдсӧ, садьмысь вӧр-ваыслысь бурдӧдан кӧрсӧ.

Куткырвидзӧ коркӧ Павел Иван, кильчӧ вывсянь Эжвалань дзоргӧ. Син улас соседыс, Петыр Вась уси. Киас чер, пес чипас дорӧ кежис. Поткӧдчыны, тыдалӧ. Дыр швачкис-ружтіс, гашкӧ, сажень пес чашвартіс. Выныс тай, майбыр, эм на.

Казяліс Иванӧс, матыстчис соседыслӧн потшӧслань.

— Висьталӧны, висьӧдчан пӧ?

— Вися. А тэныд, тыдалӧ, долыд.

— Мыйла долыд. Сьӧлӧмӧй ӧд абу изйысь. Гашкӧ, отсыштны мыйӧнкӧ?

— Водз на дзебныд. Аслам ки-кокӧй эм.

Шковгис-шуис Петыр Васьлы да бергӧдчис мышкуӧн, водзӧ сёрнитны пӧ миянлы нинӧм йылысь.

Соседыс сьӧкыда ышловзис, шавксьӧдіс пес чукӧрлань.

Регыд и май пуксис. Прамӧя нин шондӧдіс. Вежӧдыштіс муыс, нырсӧ мыччисны медводдза коръяс.

Победа праздник рытъяӧ Иван ордӧ кежалісны сельсӧветсянь. Аски пӧ фронтовикъясӧс чукӧртам, пред чуксалӧ. Военкоматсянь воӧны, медальяс кутасны сетавны...

Важӧн нин Павел Иван сикт шӧрлань эз петкӧдчыв.

Гоз-мӧдысь ковмис шойччыны крут чойсӧ кайигӧн. Сельсӧветӧ пыртӧдз лӧня сулыштіс усьӧм салдатъяслӧн обелиск дорын. Сё сайӧ мортлысь сэтчӧ овъяссӧ зарни букваӧн гижӧма. Куйлӧны чужан мусянь ылын и олӧмаяс, и устӧм-тоштӧм коми зонъяс.

Предлӧн жырйын йӧза. Медсясӧ Иван кодьяс, олӧма войтыр, найӧ, кодъяслы шуд уси биа тыш бӧрын бергӧдчыны гортаныс.

Кузь пызан сайын районса военком, шӧр арлыда, кос чужӧма морт. Бокынджык куйлӧны медальяс.

Военком сёрнитіс дженьыда, быдӧнлы гӧгӧрвоана.

— Дона ёртъяс, миян ветеранъяс. Бара со воис ыджыд да югыд праздник. Рӧдина некор оз вунӧд найӧс, кодъяс дорйисны чужан мунысӧ сьӧкыд кадӧ, морӧснаныс тупкисны лёк вӧрӧглы туй. Кузь нэм ставныдлы да бур шуд.

Чолӧмалӧм бӧрын районса военком лыддьӧдліс быдӧнлысь овсӧ да сеталіс фронтовикъяслы югъялысь медальяс.

Петыр Вась тайӧ каднас буретш магазинын вӧлі. Джодж краска пӧ вайӧмаӧсь, да гӧтырыс мырдӧн мӧдӧдіс. Бӧръя нёль банкасӧ нин и удитіс кватитны. Морӧс вывсьыс быттьӧ из уси — оз нин ков сэсся бабаяслысь броткӧмсӧ кывзыны.

Восьлаліс гортланьыс сьӧкыда, тэрмасьтӧг. Сельсӧвет дорті мунігӧн кыліс варов гӧлӧсъяс, мичаа вӧччӧмаӧсь, ставныс ас сиктсаяс. Джӧмдіс, кӧсйис эськӧ бергӧдчыны, но вӧлі сёр нин. Петысьяс Васьӧс казялісны жӧ. Кыдзкӧ ӧттшӧтш лӧнисны, быттьӧ кӧдзыд тӧвру юковтіс на пӧвстті.

Петыр Вась пыдзыртіс ас пытшсьыс нюм да весьшӧрӧ, тыдалӧ. Кыв ни джын шутӧг мужикъяс пановтісны краскаа Васьӧс, веськӧдчисны чой горув. Сӧмын Павел Иванкӧд видзӧдласъясыс зурасьлісны здук кежлӧ. Коркӧя вӧтас моз, шуштӧм лои Васьлы. Быттьӧ ӧтнас коли сьӧд вӧр шӧрӧ.