КУЗЬ ТУЙЫД АБУ ПЫР ВЕСЬКЫД

Вӧвлӧмтор

Емваӧ ветлігӧн ассьыс уджсӧ Ӧльӧксан помаліс буретш пекничаӧ. Шойччан лунъяс кежлӧ окота вӧлі ӧдйӧджык воӧдчыны гортӧдз. Но автобус вылӧ билетыс эз нин сюр. Нинӧм он вӧч. Ӧльӧксан петіс ыджыд туй вылӧ гӧлӧсуйтны, оз-ӧ кодкӧ жаляддза босьт сійӧс Сыктывкарӧдз.

Сэк кості туй бокын сулалігӧн сы дорӧ неыліса козъя вӧр ді боксянь матыстчисны кык мужичӧй.

— Карӧ жӧ? — юаліс Ӧльӧксанлысь ӧтиыс, дженьыдик руд юрсиа, кодзлалысь синъяса, джинсы паськӧма, ар нелямына мужичӧй. Мӧдыс, векньыдик, сьӧд уска, сы кодь кымын жӧ арлыда мужичӧй донъялігмоз видзӧдліс Ӧльӧксан вылӧ, но нинӧм эз шу.

— Окота гортӧ ӧдйӧджык воӧдчыны, — ньӧжйӧник вочавидзис Ӧльӧксан, сэсся бергӧдчис да кутіс сюся дзоргыны туй вывті журъялысь машинаяс вылӧ.

— Сідз, сідз. Быдӧнӧс миянӧс гортын виччысьӧны, — шуыштіс Ӧльӧксан дорӧ шыӧдчысь мужичӧй да мый йылысь кӧ кутіс вашкӧдчыны аслас ёртыскӧд.

Ӧльӧксанлы медводдзасяньыс эз воны сьӧлӧм вылас тайӧ войтырыс. Код тӧдас, мыйла. Но эз вӧвны найӧ сылӧн сьӧлӧм серти и ставыс. Гашкӧ нӧ, командировкаясӧ тшӧкыдакодь ветлігъясӧн сійӧ велӧдчис нин донъявны йӧзсӧ медводдза видзӧдлассяньыс, коді бур, а коді некытчӧ туйтӧм, код вылӧ позьӧ надейтчыны, а код вылӧ оз. И сійӧ тадзи мӧвпалігӧн, кыдзи ачыс чайтіс, пырджык вӧлі прав. Со и ӧні тайӧ кык мужичӧйсӧ аддзӧм бӧрын мыйлакӧ ёнтыштіс сьӧлӧмыс. А юр вежӧрас пыр и вирдыштіс мӧвп, мый абу бур водзын ӧнія паныдасьӧмыс.

Пекнича лун кузя ли мый ли, ыджыд туй вывті машинаыс жуӧмӧн жуис. Ставӧн кытчӧкӧ тэрмасисны, коді гортӧ, коді дачаӧ, коді вӧр-ваті келалыштны. Туй бокын сулалысьяслы эз и ковмы дыр виччысьны. На дінӧ тӧдлытӧг сувтіс шашкияса «Жигули».

— Кытчӧ, кӧзяин-господинъяс? — гажаа шыасис сулалысьяс дінӧ руль сайын пукалысь кучик кепкаа шопер.

— Карӧ эськӧ миянлы, — став пыддиыс вочавидзис Ӧльӧксан. Сійӧ гӧгӧрвоис, мый сыкӧд орччӧн сулалысьясыс сэтчӧ жӧ кӧсйӧны.

— Карӧ кӧ, и карӧ, — бара гажаа шуис шопер. — Пуксьӧй. Синъяснытӧ лапнитны онӧ удитӧй. Тӧкӧтьӧӧн гургӧда.

Ӧльӧксан кодзлалысь синма мужичӧйкӧд тӧрӧдчис бӧрас да веськаліс буретш шопер мыш сайӧ. А кӧдзыд, сьӧд синъяса да уска мужичӧйыс кӧзяин моз пуксис водзас, шоперкӧд орччӧн. Машина пыр жӧ небыдика вӧрзьӧдчис да тэрыба кутіс тюрны асфальта шоссе кузя Сыктывкарлань.

Сэк кості шопер, коді, тыдалӧ, эз нин ӧти во новлӧдлы ветлысь-мунысьясӧс да велалӧма нин накӧд восьсӧн, нинӧм дзебтӧг сёрнитны, ас йывсьыс висьталыштны, и орччӧн пукалысьясӧс сёрниӧ кыскыны, пыр и кутіс мыйкӧ мойдны ӧттор-мӧдтор йылысь. Водзын нюжалысь туй вылӧ видзӧдігмоз корсюрӧ бергӧдчывліс орччӧн пукалысьяслань. Тыдалӧ, сёрни сайын сідзжӧ кӧсйис тӧдмавны, кодъяс тайӧ войтырыс да мый дон найӧ сулалӧны.

Ӧльӧксан чӧвтліс видзӧдлассӧ шоперлӧн юр весьтас ӧшалысь рӧмпӧштан вылӧ, аддзис сылысь неуна майшасьысь синъяссӧ да гӧгӧрвоис, мый мӧдыслы эз жӧ воны сьӧлӧм вылас кабинаын пукалысь кык мужичӧйыс. Но шоперлӧн синъясысь тӧдлытӧг воши кытчӧкӧ майшасьӧмыс, да сійӧ шмонитігмоз кутіс висьтавлыны, кыдзи водз асылын вайис Сыктывкарсянь Емваӧ поезд вылӧ тэрмасьысь ветлысь-мунысьясӧс, кутшӧм ёна найӧ полісны, мый сёрмасны да дугдывтӧг тэрмӧдлісны сійӧс. Ӧнӧдз на пӧ мышкуӧй висьӧ налӧн киясӧн тапкӧдӧмысь. А сэсся друг шыӧдчис орччӧн пукалысь дінӧ:

— Кытысь нӧ асьныд лоанныд?

Но кӧдзыд синъясаыс быттьӧ эз и кывлы юалӧмсӧ. Сы пыдди вочавидзис Ӧльӧксанкӧд орччӧн пукалысьыс:

— Шахтёръяс ми. Вӧркутаысьӧсь. Отпуск босьтім да шуим Сыктывкар пыр лунвывлань ветлыны, лӧз саридзын купайтчыштны, мышъяснымӧс пӧжыштны. — А сэсся серӧктіс да содтіс: — Тшӧтш и кузь кока аньясӧс малалыштны.

Шопер сюся видзӧдліс кодзлалысь синъяса вылас да бара кутіс висьтавлыны, кымынысь сылы аслыс удайтчис море дорӧ ветлыны, кутшӧм дивӧторъяс сэні сыкӧд вӧліны. Сэк жӧ сійӧ кадысь кадӧ бергӧдчывліс кыкнан мужичӧйланьыс, кодъясысь сьӧлӧмыс быттьӧ тшӧктіс мыйыськӧ видзчысьны да сідзи и шӧпкӧдіс сылӧн пельӧ, мый тайӧ йӧзыс вермасны вӧчны кутшӧмкӧ омӧльтор.

Но и шахтёръяс, кыдзи асьныс ас йывсьыныс висьтасисны, тыдалӧ, эз виччысьны татшӧм варов шопертӧ, коді дугдывтӧг найӧс сёрнитӧдіс, то ачыс мыйкӧ висьталіс, то юасис. И налы быть колӧ вӧлі мыйкӧ да мыйкӧ воча шуыштлывлыны.

А сэк кості тӧдлытӧг кутіс матыстчыны ӧти зэв крут чукыль, коді бура вӧлі тӧдса тайӧ туйтіыс ветлысь-мунысьяслы. Тӧдісны сы йылысь и машинаын пукалысьяс да весиг здук кежлӧ ланьтыштлісны. Буретш тайӧ чукыляс овліс машинаяскӧд быдсяма неминучаыс. То люкасясны ӧта-мӧдныскӧд, то путкыльтчасны вильыд вӧснаыс, оз кужны видзчысьнысӧ да.

Сэки Ӧльӧксан и казяліс, кыдзи водзын пукалысь пыр чӧв олысь мужичӧйыс кыкысь гораа, быттьӧ нарошнӧ, кызӧктіс. А бӧрсаыс друг лэптіс кияссӧ водзын пукалысьлӧн юрлӧс весьтас да кутіс мыйкӧ ас кежысь негораа мургыны. Чукыль дінас воигӧн машиналы быть колӧ вӧлі надзмӧдыштны ӧдсӧ. Тыдалӧ, тайӧс и виччысис шоперкӧд орччӧн пукалысьыс. Сылӧн векньыдик синъясыс нӧшта нин векняммисны да чорзисны. Бӧрсаыс сідзжӧ мӧдіс дугдывтӧг педзны. Сійӧ ӧні тшӧкыдджыка син гугнас видзӧдлывліс Ӧльӧксан вылӧ.

Машина пытшкын тӧкӧтьӧ кежлӧ лоис чӧв-лӧнь. Быттьӧ кадыс весиг сэні пукалысьяслы кутіс ньӧжйӧджык мунны. Ӧтарладорсяньыс кутшӧмкӧ кык гӧгӧрвотӧм мужичӧй. Мӧдарладорсяньыс шопер да Ӧльӧксан, кодъяс ас костаныс гуся видзӧдласъяс серти бура гӧгӧрвоисны ӧта-мӧднысӧ. Мыйӧн тайӧ ставыс помасяс? А, гашкӧ, весьшӧрӧ полӧмыс да видзчысьӧмыс?

Ӧльӧксан важӧн жӧ нин казяліс кык мужичӧйлысь вӧрӧшитчӧмсӧ да чорыда шуис аслыс, мый лоӧ кӧ мыйкӧ, донтӧг олӧмсӧ оз на сет. А шоперлӧн сэк кості чорзисны синъясыс, став тушанас сійӧ зэвтчис да быттьӧ дасьтысис кутшӧмкӧ вӧвлытӧмтор кежлӧ. Машинаыс и збыльысь кутіс надзмӧдны ӧдсӧ. Тыдалӧ, тайӧс и виччысисны орччӧн пукалысьяс. Водзвывсаыс весиг неуна бергӧдыштліс юрсӧ бӧрын пукалысь ёртланьыс. А мӧдыс муртса-муртса лапнитыштліс синъяссӧ. Быттьӧ кӧсйис шуны: гӧгӧрвои пӧ тэнӧ, ме дась. Но тайӧс казялісны и шопер, и Ӧльӧксан.

И друг машинаын пукалысьяслы видзчысьтӧг шопер личкис газ вылӧ да буретш чукыляс ӧддзӧдіс «Жигулисӧ». Ставӧн недыр кежлӧ швач сибдылісны пукаланінъясас. Машиналӧн весиг кыптылісны шуйга кӧлесаясыс. Став сертиыс сылы колӧ вӧлі пӧрны. Но сійӧ эз пӧр, а ньӧжйӧник бӧр веськӧдчис да зэв ӧдйӧ кутіс тюрны водзӧ. А шопер дугдывтӧг личкис газ вылӧ, ачыс мыйкӧ сьыліс вомгорулас орччӧн пукалысьяс вылӧ син гугнас видзӧдлывлігмоз.

Дерт, кык мужичӧй некутшӧма эз виччысьны татшӧмтортӧ. Найӧ весиг кутшӧмакӧ шемӧсмылісны. Эз кужны мӧвпыштлыны, мый гӧгӧрвоасны налысь гуся кӧсйӧмъяссӧ. Водзын пукалысьыс топӧдіс вомдоръяссӧ да лэдзис юрсӧ. А бӧрсаыс негораа ёрччыштіс да шыӧдчис шопер дінӧ:

— Кывзы, другӧй!

— Мый, дона другӧй? — гажаа шыасис шопер.

— Тэ сьылідзиртӧ некор на эн песовтлы тайӧ машина вылас?

— Эн пов, — вочавидзис шопер. — Песовтчыліс кӧ сьылідзирйӧй, эськӧ эг нин нуӧд тіянӧс.

Сэсся здук кежлӧ ланьтыштліс да гажапырысь содтіс:

— Регыд нин, регыд воам Сыктывкарӧдзыс. Сэні тіянлы пӧттӧдзныд удайтчас гажӧдчыштны. И мича аньясыд миян абу этшаджыкӧсь лунвылын серти.

И быттьӧ нинӧм эз и вӧвлы, бара кутіс висьтавлыны аслас шопер олӧмысь быличаяс. А кык мужичӧй, зумыш чужӧмаӧсь, чӧв олісны да кывзісны шоперлысь гажа вальскӧмсӧ. Мый сэсся вӧчан? Эз удайтчы налы, мый кӧсйылісны. А, гашкӧ, и нинӧм сэтшӧм-татшӧмсӧ эз мӧвпыштлыны вӧчны? Ӧльӧксанлы ставыс тайӧ сӧмын кажитчис?

Сэк жӧ туй помӧдзыс эз нин вӧв сэтшӧм ылын. Кык мужичӧй эз виччысьны Сыктывкарӧ воӧмсӧ да чеччисны Эжваӧ. Сӧмын та бӧрын личаліс Ӧльӧксанлӧн сьӧлӧм вылас.

— Но мый, повзьылін? — друг Ӧльӧксанлань бергӧдчигмоз нюм пырыс шыӧдчис шопер.

— Сё збыль! — гораа шусис Ӧльӧксанлӧн. — Ӧнӧдз ог вермы гӧгӧрвоны, кодъяс тайӧ татшӧмъясыс. Сьӧлӧмӧй сідзи и чеччыны кутіс найӧс аддзӧм бӧрын.

— А ме ӧд пыр и гӧгӧрвои, кодъяс, — бара шыасис шопер да серӧктыштіс. — Шахтёръясӧн висьтасисны. А му пытшкад уджалігӧн из шом бусыд сэтшӧма пырӧдчӧ яяд, мый чужӧмбанад сьӧд чутъяс кольӧны, синкымъястӧ быттьӧ нарошнӧ мавтӧмаӧсь. Да и зэв нин ылӧдчысь синмаӧсь. Оз веськыда видзӧдны. Тӧдчӧ, неважӧн зонаысь петӧмаӧсь. Кӧсйӧны гажӧдчыштны. Та могысь налы и машинаыд ковмӧма. Збыльысь ӧд найӧ кӧсйылісны мырддьыны менсьым тачкаӧс. Тайӧс ас сьӧлӧмӧн кылі. А тэа-меалы эськӧ не овны вӧлі...

Шоперкӧд тадзи сёрнитігмоз Ӧльӧксан эз и тӧдлы, кыдзи Эжвасянь воис Сыктывкарӧдз. Гажаа прӧщайтчис шоперкӧд. Ас кежысь аттьӧаліс сійӧс, мый сэтшӧм сюсь вӧлӧма. Кодкӧ мӧд кӧ, код тӧдас, кыдзи эськӧ ставыс бергӧдчис.

А «шахтёръясӧс» Ӧльӧксан и збыльысь аддзыліс лун-мӧд мысти карса ӧти улича вылысь. Гажаӧсь. Сёрнитӧны ас ногныс. Быттьӧ тӧдса кывъяс. А он гӧгӧрво, мый йылысь висьталӧны ӧта-мӧдныслы. Тадзи тай дзескыдінад велалӧмаӧсь сёрнитны. А ачыс Ӧльӧксан ӧнӧдз на помнитӧ Емваысь Сыктывкарӧ тайӧ мунӧмсӧ, кӧть сэсянь эз нин ӧти во коль. Бур, мый кузь туйыд бура помасис. Сідзкӧ, Енмыс кӧнкӧ вӧлӧма на.