КОДІ СМЕЛДЖЫК

Урокъяс бӧрын Пиля, Ӧльӧ да Пашӧ лызясисны да мӧдӧдчисны Кар мыльк вылӧ исласьны. Шондіыс гожӧмлань бергӧдчис. Лунъясыс кузьӧсь нин. И абу сэтшӧм кӧдзыд. Майбыр ывла вылас. Сьӧлӧм бурмытӧдзыд позьӧ исласьны.

Сувтасны зонкаяс Кар мыльк йылӧ, йӧткыштчасны бедьяснаныс да сӧмын визьмунлӧны увлань. Пельясаныс тӧв шутьлялӧ. Сьӧлӧмныс ыркмунлӧ. А аслыныслы долыд. Орддьӧдчӧны ӧта-мӧдныскӧд, коді медӧдйӧ да медылӧ исковтас. Мукӧддырйи кыр помас воигӧн нин оз вермыны кутчысьны кок йыланыс да сідзи и сунгысясны лымъяс. А серамыс мыйта!

Куим друг векджык исласьӧны Кар мыльк лунвыв бокын, коді пӧкатаджык. Но тайӧ пӧрйӧ пӧттӧдз исласьӧм бӧрын Ӧльӧ друг шуис:

— Таті ӧд быд йӧй исковтас. Весиг куньса синмӧн нин верман. А ноко, коді медся смел да лысьтас вой бокӧд исковтны?

А сэсся Ӧльӧ друг ланьтіс, сюся видзӧдліс ёртъяс вылас да мӧдӧдчис Кар мыльк войвыв боклань. А сэні кырйыс крутсьыс-крут. Некод на эз лысьтлы исковтлыны. Да и ӧдвакӧ эськӧ кодкӧ смелмӧдчис. И ачыс доймас, и лызьсӧ чегас. Видзӧдӧны Пиля да Пашӧ Ӧльӧ вылӧ вомнысӧ паськӧдӧмӧн. Сідзи нинӧм эз и слӧймыны сылы воча шуны. Со ӧд сійӧ кутшӧм вильыш. И кор тайӧ мӧвпыс сылы юрас воӧма?

А Ӧльӧ сэк кості матыстчис Кар мыльк войвыв бокӧ, сулалыштіс кыр йылас да кыдзи тай йӧткыштчис бедьяснас. Сӧмын тшын-бус бӧрсяньыс кыпӧдчис. Дрӧгмунісны Пиля да Пашӧ. Эз-ӧ ёртныс пасьмун?

Друг видзӧдӧны: тшын-бусыс разалі, а уліас сулалӧ налӧн Ӧльӧ ёртныс да нерсьӧ:

— Эк ті, кӧч сьӧлӧмаяс! Повзинныд али мый? Ноко, видлӧй менӧ вӧтӧдны!

Пашӧлы дыр тшӧктыны эз ков. Парскисны сійӧс Ӧльӧ ёртыслӧн кывъясыс. Читкыртліс синъяссӧ, йӧткыштчис бедьяснас да здук-мӧд мысти Ӧльӧкӧд орччӧн нин кыр подулас сулаліс. Горзӧны улісянь кыкӧн Пилялы. А Пиля мыджсьӧма бедьяс вылас да видзӧдӧ увлань. Окота эськӧ исковтны ёртъясыс моз жӧ да повзис мыйлакӧ. Сьӧлӧмыс кын. Видзӧдӧ на вылӧ да сэтшӧм завидь сылы. Со найӧ кутшӧм смелӧсь вӧлӧмаӧсь. А сійӧ нӧ мыйла эськӧ полӧ?

А Ӧльӧ да Пашӧ нерсисны-нерсисны да медбӧрын горӧдісны Пилялы:

— Но и сулав кыр йылас, полан кӧ! Кытчӧдз он исковт, сэтчӧдз он лысьт миян дінӧ матыстчыны! А ми мунам!

И мунісны ӧд! Пиля ӧтнасӧн коли кыр йылас. Сулалӧ. Мӧвпалӧ ас кежысь, мыйла нӧ эськӧ повзис сійӧ. На рӧдын полысьясыс быттьӧ абуӧсь. Батьыс со кутшӧм повтӧм. Армияас служитігӧн весиг медальясӧн наградитлӧмаӧсь. А ыджыд вок йывсьыс нинӧм и шуны. Электрикӧн уджалӧ. Дзик быд сюръя йылӧ, кутшӧм кӧть кузь эз вӧв, повтӧг кайӧ. Весиг сапӧга кокъяснас вермӧ кыпӧдчыны. И кыдзи вермӧ да мыйла оз пов, Пиля сӧмын шензьӧ вокыс вылӧ. А сійӧ нӧ мыйла татшӧм? Окота эськӧ исковтны. Но сьӧлӧмыс сідзи и тіпкӧ...

Дыр сулаліс Пиля кыр йылын. Медбӧрын кыдзкӧ лӧньӧдіс жӧ асьсӧ. А мый лоаныс ло! Колӧ жӧ смелмӧдчыны да венны ассьыс полӧмтӧ. Ӧд мӧд ногыс ёртъясыс сы вылын серавны кутасны. Со пӧ кутшӧм полысь вӧлӧма. Мурч курччис пиньяссӧ. Куньліс синъяссӧ. Ыджыда лолыштіс морӧстырнас. А сэсся тай кыдзи йӧткыштчис бедьяснас. Ыркмунліс сьӧлӧмыс. Топавліс морӧсыс. Удитіс сӧмын мӧвпыштлыны: «Мед эськӧ эг жӧ усь, мед эськӧ кутчыси жӧ кок вылын».

Ачыс эз тӧдлы, кыдзи кыр подулас воис. И эз ӧд усь. Сулалӧ бедь вылас мыджсьӧмӧн. Апалӧ сынӧдсӧ вомтырнас. Видзӧдӧ кыр вылас, коді сэтшӧма повзьӧдліс сійӧс. И мыйысь повзьӧма? Абу жӧ тай сэтшӧм крут кырйыс и кок вылад позьӧ кутчысьны. Часлы, нӧшта ӧтчыдысь видлас. И мӧдысь, и коймӧдысь исковтіс Пиля Кар мыльк войвыв бокӧдыс. Сӧмын дыр мысти гортас мӧдӧдчис.

А мӧд луннас Ӧльӧ да Пашӧ ошйысьӧны нин школаын, мый найӧ кыкӧн лысьтісны исковтны Кар мыльк войвыв бокӧд да сӧмын Пиля повзис. Челядь чукӧр кывзӧны кык ёртӧс да оз эскыны налы.

Некод на ӧд на пиысь эз исковтлы сэті. Кывзіс-кывзіс Пиля ёртъясыслысь ошйысьӧмсӧ да дӧзмис быдсӧн. Аддзӧмаӧсь, мыйӧн ошйысьны! Сійӧ ӧд веніс жӧ асьсӧ да исковтіс сэті. Да эз на ӧтчыдысь. Медбӧрын эз вермы терпитны, матыстчис Ӧльӧ да Пашӧ дінӧ:

— Вай пудъясям! Сета кыв, мый талун Кар мыльк войвыв боктіыд дасысь исковта...

А сэсся падмыліс быдӧн Пиляыд, но пыр жӧ кывйыс сюри:

— Ог кӧ исковт, ме тіянлы ассьым маркаясӧс сета. А исковта кӧ, ті меным медся бур вугыръястӧ козьналанныд.

Шай-паймунісны Ӧльӧ да Пашӧ Пиляӧс кывзігӧн, а сэсся вартісны кияснаныс. Та вылын и помалісны сёрнисӧ.

Урокъяс бӧрын куим друг лызясисны да мӧдӧдчисны Кар мыльк вылӧ. Челядь пиысь унаӧн на бӧрся вӧтчисны, мед видзӧдлыны, оз-ӧ пӧръясьны тайӧяс. Пиля медводзын исковтӧ лызьӧн Кар мыльклань. Юрас сідзи и бергалӧ мӧвп, повзяс кӧ нӧ бара! Сэки кӧть школаад эн петкӧдчыв. Сӧмын серавны кутасны сы вылын. И збыльысь, тӧрытъя полӧмыс бара кутіс кыпӧдчыны морӧсас. И бара сьӧлӧмыс сылӧн кутіс тірзьыны. Збыльысь ӧмӧй сійӧ сэтшӧм полысь да некыдзи оз вермы венны ассьыс полӧмсӧ?..

Но кор Кар мыльк вылӧ воӧм бӧрын сійӧ видзӧдліс гӧгӧрбок да аддзис, кымын син сы вылӧ дзоргӧ, пыр жӧ воши полӧмыс. Бара смелӧн кутіс кывны асьсӧ да нимкодь лоис таысь. И эз нин дыр мӧвпав сэсся. Мый вынсьыс йӧткыштчис бедьяснас да здук-мӧд мысти уліас нин вӧлі. Вылісяньыс горзӧны видзӧдысьяс, чолӧмалӧны сійӧс. А Пиля ӧвтчӧ налы воча бедьяснас да нерӧ Ӧльӧӧс да Пашӧӧс:

— Но мый, ворссинныд!

А налы и шунысӧ нинӧм. Шензьӧмпырысь видзӧдӧны Пиля вылӧ да чӧв олӧны. Збыльысь тай, абу нин сэтшӧм полысь вӧлӧма налӧн Пиля ёртныс.