КОДЗУВКОТКАР

Сима да Дима асывсяньыс вуграсисны Эжва ю дорын. Луныс сэтшӧм жар, быттьӧ кӧнкӧ орччӧн бипур ломтысьӧ. Чери кыйысьяс пуксьӧмаӧсь шоныд лыа вылӧ, синъяссӧ оз вештывны ва ньылыд кывтысь пробкаяс вылысь. Талун мыйлакӧ омӧля видласьӧ чериыс. Детинаяс сой мудзтӧдзыс нин ӧвтчисны кузь вугыр шатьясӧн, а кык-куим кельчи сӧмын и удайтчис кыйны. Вугыр помсьыс нетшкӧны нидзувъяссӧ кутшӧмкӧ черияс, а асьныс оз шедны, мудеритӧны, дӧзмӧдӧны детинкаясӧс.

Берегсянь дзик орччӧн нюжӧдчӧма гажа яг. Чӧла сулалӧны сэні веськыд пожӧмъяс. Кок уланыс вольсалӧма еджыд яла. Тувччан еджыд нитш вылас — дзуртны мӧдас. Шочиника сетласны гӧлӧссӧ лэбачьяс. Пукалӧны кӧнкӧ гож сайын да виччысьӧны, кор омӧльджыка мӧдас яравны шонді.

Шойччӧ Эжва. Ни ӧти тшупӧд сы вылысь он казяв. Ю вылас пуксьӧм чӧвлунсӧ сӧмын корсюрӧ торкласны ӧдйӧ тӧвзьысь мотора пыжъяс либӧ теплоходъяс. Сэки недыр кежлӧ кыптыласны гыяс, уськӧдчыласны берег дорӧ, заводитасны понъяс моз эргыны, сэсся вочасӧн, бырӧ вынныс да, бӧр ланьтасны.

— Димка, гашкӧ, купайтчыштам? — шыасис Сима другыс дорӧ.

— Позьӧ... Сӧмын улӧджык лэччам, мед чериясыс оз повзьыны.

Кык друг, быттьӧ команда серти, сутшкисны шатинъяссӧ лыа берегӧ, шыбитісны ас вывсьыныс паськӧмсӧ, сэсся, ӧта-мӧдсӧ тойлалігтыр, мӧдісны котӧртны берег пӧлӧн увлань. Вель ылӧдз мунісны. Пырисны ваӧ и мӧдісны польтікасьны уткапиян моз.

— Кар-р-р... Кар-р-р... — кӧнкӧ дзик матын чуксасисны ракаяс.

Детинаяс весиг эз видзӧдлыны горзысь ракаяс вылӧ, резсьӧны, дурӧны, сунгысьласны ва пытшкӧ.

Эз и казявлыны, кыдзи ва ньылыд тӧвзис пур кыскалан ыджыд катер. Пызан судта гы лёдзьяс кыптісны ю вылын. Детинаяс котӧрӧн петісны берегӧ, кайисны вылӧджык, кытчӧдз оз во гыыс.

— Мед кӧть вугыр шатьнымӧс гыыс оз ну, — кутіс майшасьны Дима.

— Эн пов, — бурӧдіс сійӧс Сима.

— Лок видзӧдлам. И нидзув дозным вермис кылавны, — бара мӧдіс майшасьны Дима.

Сима, кияс вылас мыджсьӧмӧн, кыпӧдчис лыа вылысь и горӧдіс другыслы.

— Панласям...

Дималӧн кӧть кокъясыс вӧліны кузьджыкӧсь Сима дорысь, но суӧдны сійӧс сідзи и эз вермы.

Муртса кутісны воны паськӧмъяс дінас, кер бокысь кыпӧдчисны кык рака да, бордъяснас шенасигтырйи, лэбзисны берег дорын сулалысь джуджыд пожӧм вылӧ.

— Вот ад горшъясыд. Черинымӧс сёйӧмаӧсь! — скӧраліс Дима. — И мыйла ме кывзыси тэнсьыд да купайтчыны муні? — Сэсся босьтіс из и ӧддзӧдчӧмӧн шыбитіс ракаяслань. — Шышъяс! Борднытӧ тіянлысь колӧ чегны! Ук...

— Дим, а Дим... Кытчӧ нӧ нидзув банкатӧ пуктылін? Некӧн тай нӧ оз тыдав.

Дима пуксис лыа вылӧ, кутчысис юрас.

— Гыыс, кӧнкӧ, нуис. Вот и вуграсим. Ставыс тайӧ тэ вӧсна. Некор сэсся тэкӧд вуграсьны ог мун. Аддзылан сэк...

Лӧгасисны кык друг, но недыр кежлӧ.

— Да тэ эн шогсьы, Димка. Лок кайлам ягас да кодзувкоткар корсям. Тӧдан, кутшӧм ёна шедӧны чериясыд кодзувкот кольнас, — чӧвлунсӧ торкис Сима.

— Кытысь ещӧ аддзан сійӧс?

— Аддзам. Эн ӧмӧй казявлы татчӧ локтігӧн, пожӧм пу бокас тай турун юр кодь вӧлі тыдалӧ...

— Ветлам, сідзкӧ, — бурасис Дима.

Сима, вӧлӧмкӧ, абу пӧръялӧма. Другъяс регыд и аддзисны турун юр судта кодзувкоткар, кодӧс вӧрса олысьяс кыпӧдӧмаӧсь джуджыд пожӧм бокӧ.

Мый сэн вӧчсис! Уна сё кодзувкот кыпӧдчӧма асланыс керка вылӧ. И поз гӧгӧрыс быдлаын жуӧны. Ӧтияс кыскӧны-вайӧны позъяс ас дорсьыс кузьджык турун либӧ лыс ем, мӧдъяс — мунӧны кытчӧкӧ.

Ӧти позйын, гашкӧ, дас тысяча олысь. Вот тайӧ керка! Вот тайӧ кодзувкоткар!

Кор детинаяс матыстчисны кодзувкоткар дорӧ, сэні олысьяс пыр жӧ пондісны дзебсявны позъяс. Унаӧн уськӧдчисны кортӧм гӧсьтъяс вылӧ, кутісны курччавны налысь кӧмтӧм кокъяссӧ.

— Вай пазӧдам позсӧ, ӧктам кольяссӧ да тэрыбджыка пышъям татысь, — велӧдіс другсӧ Сима.

Кыкнаныс босьтісны бедьяс, заводитісны шыблавны ӧтарӧ-мӧдарӧ кодзувкотъяслысь позсӧ. Кор артмис вель ыджыд гуран, тыдовтчисны посньыдик еджыд кольяс. Дима да Сима босьтасны татшӧм кольсӧ, пуктасны тыртӧм изтӧг кӧрӧбкаӧ и бара мӧдасны лукйысьны.

— Ой, кутшӧма курччасьӧны, — жӧдзис Сима.

— Менам кокӧй и киӧй нин зӧлитӧ, ӧдйӧджык чукӧрт, а то... — Дима эз на удит помавны висьталӧмсӧ, кыдзи кодкӧ кызӧктіс дзик орччӧн. Детинаяс лэптісны юрнысӧ и чуймисны: насянь кык метра сайын сулаліс лесник Силантий! Кисӧ пуктӧма коскас, синъясыс скӧрӧсь.

— Сідз, сідз... Эг чайтлы, мый тадзи ті верманныд пакӧститчыны. Колӧкӧ, асьныд ещӧ школаад гӧрд галстук новлад.

— Ми ӧд... Но, кыдз тэд висьтавны... — заводитліс дорйысьны Сима, но сійӧс пыр жӧ торкис Силантий:

— Код вылӧ ті лэптінныд киястӧ? Кодлысь позсӧ жуглінныд? Он ӧмӧй тӧдӧй, мый кодзувкотъяс ыджыд пӧльза вайӧны вӧр-ваыслы: найӧ бырӧдӧны ковтӧм гагъясӧс, пуяссӧ видзӧны висьмӧмысь, турун да дзоридз кӧйдысъяс разӧдӧны, медым быдлаын вӧлі мича да гажа. Ньӧръявны эськӧ тіянӧс татшӧмторсьыс. Ак, зимогоръяс...

— Силантий дядь, ми кольяссӧ сӧмын кӧсйим чукӧртыштны. Чери вугравны... Сам вылӧ, — дорйысис Дима да ылӧджык вешйис скӧр лесник дорысь, мед оз ньӧръяв.

— Пышъям, — вашнитіс другыслы Сима. Кӧть и надзӧн шуис, а лесник, буракӧ, кылӧма, дарӧм тай пӧрысь. Сюсь на пельыс.

Пӧрысь морт пӧлыньтыштіс юрсӧ, бара сатшкысьліс синъяснас пакӧститчысьяс вылӧ.

— Кужид жугӧдны — кужӧй и вӧчны. Налы, посни олысьясыслы, тӧлысь чӧж ковмас тільсьыны, медым дзоньтыны керканысӧ.

Детинаяслы эськӧ эз вӧв окота ноксьыны, лӧсьӧдны кодзувкоткар, но немтор он вӧч. Он кӧ кывзысь, Силантий дядь и учительяслы вермас норасьны. Янӧдасны став велӧдчысьяс водзас.

Пузымтісны кодзувкотъяслысь керкасӧ здукӧн, а лӧсьӧдны сійӧс ковмис вель дыр, содзӧн-содзӧн чукӧртны шыблалӧмторсӧ. Кодзувкотъяс курччалӧны налысь кияссӧ и кокъяссӧ, водзӧс мынтӧны детинкаяслы.

— Ӧні, войтыр, верманныд мунны. Сӧмын сетӧй кыв, мый некор онӧ кутӧй ӧбидитны кодзувкотъясӧс, — медбӧрын кыліс Силантийлӧн гӧлӧс.

— Огӧ! Огӧ! Некор огӧ кутӧй тадзи вӧчны, — ӧтпырйӧмоз вочавидзисны Сима да Дима и тэрыба мунісны ю дорӧ.