КИССЬӦМ ЗОРӦД

Видз вывсянь батя-пиа гортӧ кайисны чӧла, быдӧн ас кежысь мӧвпалігмоз. Ичӧтик Микулай восьлаліс батьсьыс водзынджык. Тайӧ лэччылӧм бӧрас сылы лои кокниджык лов вылас. Сыысь, мый нинӧм абусьыс тӧрытъя мыжалӧмыс эз збыльмы да та вӧсна и восьласыс ӧні вӧлі тэрыбджык. Быттьӧ кӧсйис шуны: мый кӧть ті ме йылысь энӧ мӧвпалӧй, но ме ӧд абу жӧ сэтшӧм шыбитана морт, ог жӧ кӧсйы кодлыкӧ лёк вӧчны. И чужӧмыс Микулайлӧн ӧні вӧлі долыдджык. Гӧгӧрвоис, мый батьыс нарошнӧ кольччыштіс бӧрӧ да ас кежсьыс ӧні пинялӧ асьсӧ весьшӧрӧ пузьылӧмысь.

Батьыслы, сиктса ногӧн кӧ, Микайлӧ Васькалы, и збыльысь эз вӧв кокни сьӧлӧм вылас. Тасма коластас чера, киас лэбына да курана, юрас важиник кепкаа, сійӧ гырысь да сьӧкыд воськовъясӧн зілис удитӧдчыны пиыс бӧрся да быттьӧ кӧсйис корны сылысь прӧща. А юрас дугдывтӧг жуис-бергаліс тӧрытъяыс. И колӧ жӧ лоны челядь юраӧн, мед эскыны Ыджыд Петралы. Быттьӧ оз нин тӧд тайӧ Петрасӧ, нэмӧвӧйся чери кыйысьӧс, коді тшӧкыдджыкасӧ пожӧм вылын тури йылысь радейтлывліс мойдны. Сиктсаяс тӧдісны тайӧ грексӧ да некор ёнасӧ эз эскывлыны Ыджыд Петралы, сӧмын гусьӧникӧн серавлывлісны сійӧс кывзігмоз. Бара пӧ нин Ыджыд Петраыд ассьыс помасьлытӧм мойдсӧ мойдӧ.

Збыльысь сідзи и артмис, кор Микайлӧ Васька эз куж торйӧдны Ыджыд Петралӧн висьталӧм бӧрын збыльысь лӧжсӧ. Пырис тӧрыт, сёр рытын нин, Ыджыд Петраыд Микайлӧ Васька ордӧ да порог дорсяньыс аслас чирӧм гӧлӧснас заводитіс мельнича изки моз изны:

— Кывзы, сусед морт, неладнӧ тай пиыд талун вӧчӧма!

— Мый нин лои, бласлӧ кристос?— чур-чермунлі быдӧн Микайлӧ Васька, кӧть эськӧ и тӧдіс жӧ Ыджыд Петралӧн висьталӧмлысь донсӧ.

— Омӧля пастукалӧма. Мӧсъяссӧ эновтӧма. Ачыс веретяӧ намыр сёйны пырӧма. А кывтӧм пемӧсъясыдлы нӧ мый, кор дӧзьӧрыд абу. Веськӧдчӧмаӧсь Педьӧполойӧ. Куим зорӧд кисьтӧмаӧсь. Ог тӧд, кыдзи мынтысьны кутан овмӧсыдлы. Дерт, штраптӧгыд он мын. Со и эскы сэсся ӧнія челядьыдлы. А ми ӧд эгӧ татшӧмӧн быдмылӧй. Пӧвадитан, пӧвадитан ассьыд ныв-питӧ, дона суседӧй. А корсюрӧ колӧ эськӧ и ньӧрйӧн велӧдыштны найӧс.

Тайӧс висьталігмоз Ыджыд Петралӧн тіралісны быгзьӧм вомдоръясыс, дзӧрис дзормӧм тошкыс. Югъялысь синъяснас сійӧ дась вӧлі сёйны Микайлӧ Васькаӧс.

Микайлӧ Васька шай-паймуніс тайӧс кылӧм бӧрын да эз тӧд, мый вочавидзны Ыджыд Петралы. Код тӧдас, гашкӧ, и збыль висьталӧ сійӧ да. Оз жӧ ӧд ылӧдлы. А збыль кӧ нӧ, ыджыд жӧ загреки суис Микайлӧ Васькаӧс. Ыджыд Петраыд, дерт, сарапана пошта пыр тайӧ юӧрсӧ водзӧ паськӧдас. А сэсся комиссия лӧсьӧдасны да кутасны лукйысьны, кыдзи мый лои. Юрнад он мын. И та йылысь мӧвпыштӧм бӧрын кӧдзыд ньылӧмӧ шыбитіс Микайлӧ Васькаӧс. Кӧть эськӧ ӧні жӧ лэччан видз вылӧ, мед грексӧ вештыны ас вылысь. Но мый нӧ верман вӧчны сап пемыд войнас. Сэсся та вылӧ ӧмӧй велӧдліс Микайлӧ Васька ассьыс челядьсӧ, мед сы дорӧ норасьӧмъясӧн кутісны волывлыны. Шуштӧмсьыс-шуштӧм мӧвпъяс бергалісны олӧма мортлӧн юрын суседсӧ кывзӧм бӧрын.

Медбӧрын сійӧ майшасяна синъясӧн видзӧдліс Ыджыд Петра вылӧ да ньӧжйӧник шуис:

— Мый лоӧма, лоӧма нин. Аски югдігас лэччам. Но тэ кӧть, Петраӧй, та йылысь сёрнисӧ эн жӧ паськӧд.

— Ог-ог, — петігмозыс нин шуис Ыджыд Петра.— Ме ӧд овмӧс вӧсна жӧ зіля да сійӧн кежалі-а. Да и ті жальӧсь лоинныд.

Ыджыд Петралӧн петӧм бӧрын инас эз кут ӧшйыны Микайлӧ Васька. Эз тӧд мый вӧчны, мыйӧ босьтчыны. Да и эскыны-ӧ дона суседыслы? Но ӧд оз жӧ весьшӧрӧ мойд сійӧ? Медбӧрын сійӧ стрӧг гӧлӧсӧн корис ас дінас писӧ, коді вӧлі буретш пыді вежӧсын лыддьысьӧ:

— Микулай, волы татчӧ!

Пиыс, тыдалӧ, абу кывлӧма Ыджыд Петракӧд сёрнисӧ да пыр жӧ локтіс батьыс дорӧ. И ӧні челядь нога шуда синъясӧн видзӧдіс сы вылӧ. Микулай аслысногӧн радейтіс батьсӧ. Эз, эз вӧв уна сёрниа сылӧн батьыс. Эз шыблась мелі кывъясӧн. Эз весьшӧрӧ ошкыв-лы ассьыс быдтасъяссӧ, но зэв ёна кӧсйис, медым эськӧ бур войтырӧн найӧ быдмисны да коркӧ-некоркӧ зумыд мыджӧдӧн лоисны пӧрысь бать-мамлы. Эз удайтчыв олӧма нин гозъялы шуда олӧмсӧ аддзывны. Челядьдырсянь ковмис сьӧкыд удж бертны. Кутшӧм нин сёрни велӧдчӧм йылысь вермис лоны вӧрын кер пӧрӧдігӧн либӧ нӧ муяс да видзьяс вылын пессигӧн. И ӧні Микайлӧ Васька кӧсйис, мед кӧть челядьыс сылӧн бура велӧдчасны, лоасны грамотаа войтырӧн да шудаджык олӧм аслыныс лӧсьӧдасны. Микулай та вӧсна бура гӧгӧрволіс батьсӧ да пыр зілис вӧчны сы ногӧн, кыдзи сійӧ велӧдліс. Батьыд лёк вылад оз нин чуйдӧд. Но тайӧ пӧрйӧ кытчӧкӧ воши Микулайлӧн шуда видзӧдласыс, кор аддзис батьыслысь зумыш чужӧмбансӧ:

— Мый нӧ лои, батьӧ?

— Та йылысь жӧ ме кӧсъя юавны тэнсьыд, дона пиукӧй, — шуис ньӧжйӧник Микайлӧ Васька Микулай вылӧ видзӧдігӧн, а сэсся содтіс:— Бура тай пастукалӧмыд талун. Со Ыджыд Петра суседным воліс. Висьталіс, мый эновтӧмыд мӧсъястӧ да Педьӧполойын найӧ куим зорӧд кисьтӧмаӧсь. Та вылӧ ӧмӧй ме тэнӧ велӧдлі?

Микулай гӧгӧрвотӧма видзӧдліс батьыс вылӧ. Збыльысь, талун сійӧ пастукавны ветліс. Овмӧсса пастук, Кузь Ӧльӧ, висьмӧма да зэв ёна корис Микайлӧ Васькаӧс, мед пӧ кӧть Микулай пиыд талун кежлӧ менӧ вежлас. Микулай окотапырысь кӧсйысис Кузь Ӧльӧлы. Кӧть эськӧ и нэриник зонкаӧн на вӧлі, но велаліс нин бать-мамыс моз быд сикас удж дінӧ. А пастукалан уджыд абу нин сэтшӧм сьӧкыд. Дерт, веретяад намырӧн чӧсмасьны сійӧ тӧкӧтьӧ кежаліс. Сэки, тыдалӧ, сюрукъясыд и матыстчылісны Педьӧполой шӧрын сулалысь зорӧдъяс дорӧ. Но зорӧдъяс кисьтӧм йылысь Микулай медводдзаысь батьсяньыс кыліс. Ачыс ӧд, кор казяліс, пыр жӧ вӧтліс мӧсъясӧс зорӧдъяс дінсьыс. Дерт, клӧк-мӧд-коймӧд найӧ удитӧмаӧсь кыскыны да лэдзны муас. Но асьныс зорӧдъясыс сулалісны зумыда. Нинӧм накӧд эз ло. И та вӧсна ӧні шензяна синъясӧн нин Микулай видзӧдіс батьыс вылӧ да зэв эскӧдана вочавидзис сылы:

— Ылӧдчӧ Ыджыд Петраыд. Ачыд ӧд тӧдан, кыдзи сійӧ мойднытӧ кужӧ. Нинӧм эз ло зорӧдъясыскӧд. Важ моз найӧ сулалӧны.

— Ылӧдчӧ! Тадзи тэ лысьтан шуны пӧрысь морт йылысь? Мыйла нӧ эськӧ сійӧ вой улас нин кежаліс миянӧ? Мед тэа-меаӧс ылӧдлыны?

И эз вермы терпитны сэки Микайлӧ Васька да пель йылӧдыс лэптыштліс Микулайӧс. Эз, кинас сійӧ некор эз волы аслас челядь вылӧ. Лыддис тайӧс ыджыд грекӧн. Сӧмын тӧлка кывйӧн зілис велӧдны. Но тайӧ пӧрйӧ, мыйлакӧ, эз вермы кутчысьны. Быттьӧ асьныс мутиясыс недыр кежлӧ пыралісны сы пытшкӧ. Микулай, дерт, эз виччысь татшӧмторсӧ, сӧмын ойӧстны удитіс да лимзалігмоз пышйис пыді жырйӧ. Микайлӧ Васькалӧн сэки дрӧгмуніс сьӧлӧмыс. Быттьӧ мыйкӧ ори сы пытшкын. Гӧгӧрвоис, мый неладнӧ вӧчис. Аслас быдтас ӧд. Кӧть эськӧ, гашкӧ и, мыжа кутшӧмакӧ. Но ӧд оз жӧ позь тадзи. Тырмис эськӧ и чорыдджык кывйыс. Кутшӧм синъясӧн нӧ аски пиыс кутас сы вылӧ видзӧдны? И пыр жӧ небзьӧм гӧлӧсӧн нин шыӧдчис пи дінас:

— Дугды, эн бӧрд. Сёйышт да ӧдйӧджык вод. А аски шонді петігас ме тэнӧ садьмӧда. Лэччылам Педьӧполойӧ зорӧдъяссӧ лӧсьӧдны...

Дыр эз вермы унмовсьны тайӧ войнас Микайлӧ Васька. Гашкӧ, час-мӧд ружтіс-пессис паськыд крӧвать вылын орччӧн узьысь гӧтыр дінас. Куимысь кымын чеччыліс куритчыны. А юрас пыр бергаліс кольӧм лунся лоӧмторйыс. Но медсясӧ майшӧдліс сійӧ, кутшӧмӧн быдмасны налӧн, гозъялӧн, челядьыс. Со тай нӧ Микайлӧ Васька быттьӧкӧ нинӧм нин оз жалит аслас челядьыслы, кӧть олӧмсӧ сетас на вӧсна. Ӧд найӧ лоасны водзӧ олӧмсӧ кутысьясыс, бать-мамӧс пӧрысьявылыс лелькуйтысьясыс. И мед оз жӧ кӧть лёкланьӧ сетчыны. Быдсямаыс тай овлӧ олӧмад. Мукӧддырйи бур семьяын овлӧны урӧдъяс, кодъяс ӧтчыдысь кӧ кежлісны веськыд туй вылысь, сэсся оз нин сяммыны корсьны да аддзыны тӧлка-лада олӧмсӧ. Со тай сійӧ жӧ Ыджыд Петра гозъя ӧтка пинысӧ лелькуйтісны-быдтісны. Сійӧ ӧні ыджыд чина мортӧн лои. Но оз тай кежавлы аслас бать-мам дінас. Быттьӧ эз и вӧвлыны найӧ. Та вӧсна, тыдалӧ, Ыджыд Петраыд и завидьтӧ Микайлӧ Васькалы. Мед эськӧ Енмыс видзас сылысь быдтасъяссӧ став нелючкисьыс. Но гӧгӧрвоасны-ӧ найӧ бать-мамлысь майшасьӧмъяссӧ? Со и эз узьсьы ӧні тайӧ мӧвпъяссьыс Микайлӧ Васькалы. Муртса кежлӧ и сурмунліс, восьтіс синъяссӧ, шондіыс мыччысьны нин заводитӧма ылі вӧртас сайсянь.

Микайлӧ Васька пыр жӧ садьмӧдіс Микулайӧс. Тӧрытъя бӧрын батя-пиа ёнасӧ эз сёрнитны ӧта-мӧдныскӧд. Быттьӧ сьӧд кань котӧртӧма на костті. Батьлы вӧлі яндзим тӧрытъясьыс. А пиыс дузъяліс бать вылас, кӧть эськӧ тайӧс эз зіль ёнасӧ петкӧдлыны. Тэрмасьӧмӧн нуръясьыштісны да мӧдӧдчисны сиктгорувса видз вылӧ. Микайлӧ Васька ыджыд воськовъясӧн восьлаліс водзынджык. Код тӧдас, мый найӧс виччысьӧ водзын. Микулай ӧдва удитіс батьыс бӧрся. Но вочасӧн пыр вылӧ кыпӧдчысь яръюгыд шондіыс, август тӧлысся уна рӧмъясӧн пӧртмасьысь гажа луныс, лэбачьяслӧн гораа дзользьӧмыс небзьӧдісны кыкнанныслысь сьӧлӧмъяссӧ. Мый лоӧмаыс, лоӧма нин, но огӧ жӧ кувны пондӧй та вӧсна, мӧвпаліс ас кежсьыс Микулай Васька Педьӧполойӧ воигӧн нин.

Тайӧ виддзыс сиктсаяслӧн медылын. Тулыснас таті Эжвасянь пырӧ ваыс да весьтас визувтӧ. А ямӧм бӧрас ӧдӧбтчӧ видз выв турун, коді коскӧдз быдмывлӧ. Мукӧдлаысь зорӧдъяссӧ потшлывлӧны мӧсъяслӧн пакӧститчӧмысь. А Педьӧполойыс бокын да сідзи кольлывлӧны. А ӧні со и татчӧ кежавлӧмаӧсь мӧсъясыд.

Кыдзкӧ тӧдлытӧг воссис асъя ру пыр Микайлӧ Васька водзын Педьӧполойыд. Первойсӧ весиг эз эскы синъясыслы. Куимнан зорӧдыс зумыда сулалісны веретяяс коластын да быттьӧ вугралісны асъя шонді улас.

— Аттӧ, сё морӧ, збыльысь тай сулалӧны зорӧдъясыд, — ёрччыштіс ас кежсьыс Микайлӧ Васька. А Микулай быттьӧ кыліс батьыслысь шуасьӧмсӧ да пыр жӧ горӧдіс:

— Батьӧ, ме ӧд тэныд тӧрыт висьтавлі, мый нинӧм абу лоӧма зорӧдъясыскӧд, а тэ эн эскы. Ылӧдліс тэнӧ Ыджыд Петраыд!

— Часлы, кытшовтлам зорӧдъяссӧ...— быттьӧ правдайтчигмоз нин вочавидзис Микайлӧ Васька пиыслы. Сэсся тэрмасьтӧг кытшовтіс куимнан зорӧдсӧ. Сэки сӧмын гӧгӧрвоис, мый збыльысь пӧръялӧма сійӧс Ыджыд Петраыд. Та вӧсна дзик яндзим ӧні вӧлі пи водзас. Эз весиг ковмы лэбыныс. Батя-пиа куранӧн чукӧртісны кытсюрӧ гылалӧм турунсӧ да сюялісны зорӧдас. Микайлӧ Васька сэсся кураннас жӧ сыналыштіс, мольӧдыштіс зорӧд бокъяссӧ да та дырйи дугдывтӧг скӧраліс ас вылас.

Колӧ жӧ тадзи пӧръявны сійӧс, верстьӧ мортӧс. Ӧд нэм чӧжыс нин тӧдса сылы Ыджыд Петраыд аслас брольӧдчысь вомнас. Дас кывсьыс кӧ ӧти эскӧданаӧс висьталас, бур нин. А со тай нӧ кыдзи сяммис кокорнитны Микайлӧ Васькаӧс. Да ӧд нӧшта талун на, дерт, ковтӧм сёрнисӧ кутас паськӧдны. Висьтасьӧ, быттьӧкӧ овмӧс вӧсна тӧждысьӧ. Кор нӧ удитӧ лун-вой вадорын коллялігӧн? И этатшӧм мортлы эскыны?

Медбӧрын, кор ставыс нин вӧлі дась, чышкыштіс ньылӧмсӧ да пуксис вутш вылӧ куритчыштны.

— Мун, инӧ, ветлы веретяад намырыдла. А ме чигарка пестыштла, — небыдика шуыштіс сійӧ Микулайлы. А мӧдыслы оз вӧлі ков, небось, кыкысь тшӧктыны. Пыр и ризъёвтіс веретялань.

И со ӧні батя-пиа матыстчисны нин гортланьыс. Кильчӧ вылас найӧс виччысис мамныс.

— Ылӧдлӧма тай миянӧс Ыджыд Петраыд, — шуис Микайлӧ Васька гӧтырыс вылӧ видзӧдігӧн.

— Он быттьӧ тӧд вӧлі сійӧс, — пыр жӧ вочавидзис гӧтырыс.— Сӧмын пиным вылӧ лӧж слава лэптіс.

Нинӧм эз шу та вылӧ Микайлӧ Васька. Гӧгӧрвоис, мый ачыс мыжа, да прӧща коран синъясӧн видзӧдліс Микулай вылӧ. Гӧгӧрвоис сэки Микулай, мый батьыс збыльысь корӧ сылысь прӧща, мый сэсся оз нин найӧ мӧдны ӧта-мӧд вылас лӧг кутны да мый водзӧ ставыс лоас бур. И шудаа нюмъёвтіс батьыслы воча.