ИЛЛЯ НЫРД
Кыдзкӧ ӧти гожся лунӧ мам ыстіс менӧ Илля нырдӧ сёй сорасла. Пачным пӧ потласьны кутӧма да колӧ пӧ мавтыштны. Тӧда вӧлі, мый сиктсаяс важысянь босьтлывлісны нырд лунвывсьыс, буретш кыр боксьыс лыаа-сёя сорассӧ. Оз нин ков сэсся нинӧм сэтчӧ содтыны. Сӧмын ваӧн гудрав дасьсӧ. И позьӧ пач тэчны, и пач мавтны тайӧ сораснас. Дыр тшӧктыны меным оз ков. Босьті зыр да ведра, мӧдӧдчи сикт горувлань. Аслым нимкодь, мый бара аддзыла миян сикт бердысь медся мича инъясысь ӧтиӧс, коді паметьӧ челядьдырсянь на вӧлі йиджтысьӧма.
Сикт увтасінын эм паськыд да джуджыд сён, код шӧрӧ и кыпӧдчӧма Илля нырдыс. Быттьӧкӧ вештӧма сёнсӧ ӧтар-мӧдарас да кӧсйӧма ӧдвывсьыс Эжва дорӧдз котӧртны, но сэсся водзӧ мунны абу жӧ тырмӧма вын-эбӧсыс да друг сувтӧма сёнлӧн медся паськыдінас да джуджыдінас. Повзьӧма ли мый ли мыйыськӧ да быттьӧ зумыштчӧма, кӧрӧма плешсӧ. Лунвылас и збыльысь нырдыс крута лэччӧ увлань. Сёныс вочасӧн та бӧрын сэсся бӧр векнялӧ да ляпкалӧ. А муяс помасянінын вочасӧн бырӧ-вошӧ. Сёнын быдмысь турунсӧ коркӧ ытшкывлісны силос вылӧ. Но сэсся эновтісны. Ӧні сэні кузь эжӧрысь, петшӧрысь да азьгумйысь ӧтдор нинӧм оз быдмы. Тулыснас сён пыдӧстіыс Илля нырд кыкнанладорсяньыс бузгӧ-визувтӧ гудыр шор, кодлӧн, кажитчӧ, помтӧм выныс. Сідзи и кырӧдас нырдсӧ. Но мыйӧн сӧмын сылас став лымйыс, пакталӧ и шорыс да муртса-муртса писькӧдчыштӧ вӧсни гӧлӧснас норасигмоз сук эжӧр пырыс. Сӧмын кузь зэръяс бӧрын сійӧ садьмывлӧ да казьтывлӧ аслас вын йылысь.
Ачыс Илля нырдыс (ог тӧд, кодлӧн ним кузя тадзи шулӧмаӧсь) джуджыда кыпӧдчӧма паськыд сён весьтас да сы вывсянь ылӧдз тыдалӧны вадорса видзьяс да веретяяс. Абу и ыджыд нырдыс, но зэв гажа сэні. Со мый вӧсна ми, челядь котыр, радейтлывлім ас кадӧ ворслывлыны нырд вылас.
Гажа овлывліс тані тӧвся турӧбъяс бӧрын. Мыйӧн сӧмын помасясны урокъяс, пыр жӧ кӧмалам лыжияс да лэччам Илля нырдлӧн крут кыръяс вывсянь исласьны. Ӧні видзӧдан да, сьӧлӧмыд дрӧгмунлӧ быдсӧн. Мукӧдлаас кырйыс муртса оз весьтас лэччы. Но и сійӧс венлывлім. Первойсӧ мӧвпалан сӧмын сы йылысь, мед кок вылад верман кутчысьны да мед лыжиыд эз чег. А сэсся йӧткыштчан да сӧмын тшын-бус бӧрсяньыд кыптылас. Он весиг тӧдлы, кыдзи кыр горулас воан. Видзӧдлан улісяньыс да сьӧлӧм вылад нимкодь быдсӧн. Сэсся бара вывлань каттьысян. Дерт, и лыжиясыд чегласьлісны. И эг ӧтчыдысь усьлывлӧй. Но кутшӧм нимкодь казьтылӧмъяс кольлывлісны быд татшӧм исласьӧм бӧрын.
А сэсся мыйӧн шондіыс ёнджыка заводитліс шонтыны, терпитны позьтӧма виччысьлывлім тулыссӧ. И вӧрын, и му-видз вылын гӧгӧр на лым. А Илля нырд вылын сійӧ быттьӧ абу и вӧвлӧма, важӧн нин яр тувсов шондіыс татысь киль кызта лымсӧ сёйӧма. Ми келам сёнын куйлысь сьӧдӧдӧм нин рӧшкыд лым вывті, вуджам ызгысь-бузгысь шорсӧ да котӧрӧн каям Илля нырд вылӧ, кӧні пыр жӧ пӧрччам кӧмкотъясӧс да чиктылігтырйи заводитам котравны кольӧм вося дженьыд турунӧн да нитшкӧн вевттьысьӧм нырд вывті. Кӧть эськӧ и сійӧ абу на удитӧма сэтшӧма шонавны. Мусяньыс ӧвтӧ на кӧдзыдӧн. Но тӧвбыдӧн ми сэтшӧма гажтӧмтчим кӧмтӧм кокӧн котралӧмысь, мый огӧ кылӧй тайӧс. Миянлы нимкодь. Миянлы гожӧм нин воис. Ордйӧдчам-котралам, чеччалам, коді ылӧджык воас, мач куталам. И огӧ быттьӧ казялӧй, мый сёнын лым на пукалӧ, мый сэсянь ыркыдӧн на ӧвтӧ. Но лун-мӧдӧн тайӧ лымйыс тӧдлытӧг пакталӧ. Сынӧдыс заводитӧ ымравны медводдза шоныдӧн. Вывлань кайысь шоныд ру пырыс быттьӧ тіралӧны сикт горулын сулалысь пуясыс. И со нин медводдза турун петасъяс Илля нырдын тыдовтчӧны. А Эжва, коді муртса тыдыштӧ вӧр коласъяс костӧд, йи улын на. Но регыд и сійӧ шыбитас ас вывсьыс тӧвся паськӧмсӧ.
Котралӧмысь мудзӧм бӧрын дыр видзӧдам сы вылӧ, кыдзи вочасӧн вежсьӧ миян гӧгӧрын вӧр-ваыс, заводитӧ лолавны гожся ногӧн нин, либӧ пидзӧсчанясям да чӧсмасям виж юръяслӧн заӧн, том шомкорйӧн, коді абу на сэтшӧм шома. Ӧні тайӧ быттьӧ веськодь, а сэки зэв азыма кутшӧмсюрӧ турун заясӧн да коръясӧн чӧсмасьлім. Тыдалӧ, том лолыд ассьыс корӧ. Сэсся и гырысьяссянь кывлім, мый позьӧ няклявны, а мый оз. И пыр юксям асланым мӧвпъясӧн, кытчӧджык гожӧмнас кутам ветлывлыны. Ӧд Илля нырдсянь миянлы вӧлі тыдалӧ и Эжвалӧн чукыльыс, кӧні кутам вугравны ёсъясӧс, и ылі веретяяс, кӧні быдмӧ пев пом кодь оз да вомад сылысь намыр, и баддя нюръяс, кӧні тырыс сьӧд сэтӧр овлӧ.
Но век жӧ и гожӧмнас эгӧ вунӧдлывлӧй Илля нырд йылысь. Тыдалӧ, сійӧ и ачыс эз кӧсйы, медым ми сыысь ӧтдортчим. Нырд бокъясас быдмис чӧдлач, чӧд, оз. Дерт, эз нин сэтшӧм уна вӧв вотӧсыс. Но вадорысь кайигмоз век нин кежавлывлім Илля нырдӧ. Сійӧ быттьӧ отсавліс зэвтны миянлы ӧстатки выннымӧс, мед лунтыр вадорын келалӧм бӧрын воӧдчыны гортӧдз.
И со ме тувччи уна во мысти коркӧя зэв бура тӧдса да муса Илля нырд вылӧ да эг нин тӧд быттьӧ сійӧс. Эз вӧв тайӧ нырдыс важ кодьыс. Кыв шутӧг олӧмыс быдтор вежӧ. Но ӧд кыдзи на тайӧс гӧгӧрвоны. Бурлань-ӧ, лёклань-ӧ. Сэсся и коді отсалӧ вежсьынысӧ. Та боксянь ӧні эг нин сэтшӧм ёна завидьты Илля нырдлы. Нырдлӧн рытыв бокас быдмӧмаӧсь пашкыр пожӧмъяс. Майбыр, вӧляыд тырмӧ. И кытысь татчӧ воӧмаӧсь пожӧмъясыс? Гашкӧ нӧ, лэбачьяс татысь вотӧс кокалігмоз вайисны асланыс ныръяснаныс пожӧм кӧйдысъяссӧ? Но ӧні Илля нырдыс тайӧ пожӧмъяснас вӧлі быттьӧ бурсиа вӧв кодь. Мед жӧ инӧ быдмӧны найӧ. Выль сикас мича серпас сетӧны том пожӧмъяс тайӧ пельӧсыслы. Но мый шензьӧдіс, эг нин аддзы мольыд нырд вылыссӧ. Йӧткӧмаӧсь сійӧс бульдозерӧн сёнас. И эз нин вӧв коркӧя крут кырйыс, код вывсянь повтӧг исласим. Сы пыдди сёнӧдзыс лэччис туй кодь лыаа-сёя сорасыс. Гашкӧ нӧ, и сёй сорассӧ татысь кутшӧмкӧ могӧн босьтісны туй вӧчысьяс, гашкӧ нӧ, кырсӧ мольӧдісны нырд вывтіыс электропередача линия нюжӧдігӧн. Сьӧкыд ӧні висьтавны. Но бырӧма вӧлі коркӧя мылькйыс. И быттьӧ шогсисны та йылысь нырд бокын сулалысь раминик пожӧмъяс. Тайӧ серпас вылас видзӧдлӧм бӧрын пыр жӧ воши кытчӧкӧ сьӧлӧмысь долыдлунӧй. Быттьӧ мыйкӧ воштӧма лои. Ӧдйӧджык сӧвті ведраӧ сёй сорассӧ да тэрмасьӧмӧн мӧдӧдчи гортлань.
