ИЗЬВАШОР ПОС

Мыйла тадзи шулӧмаӧсь шорсӧ, коді юкӧ кык грездӧс, дерт, талун некод нин оз куж висьтавны. Гашкӧ нӧ, сы вӧсна, мый пармасянь лэччысь шорыс кодйӧма аслыс туйсӧ гырысь да посни изъя сён пыдӧсті. Гырысьджык изъясысь сійӧ полігмоз кежыштлывлӧ бокӧ. А посниджыкъяснас дуригмоз ворсӧдчӧ да кыскӧ ас бӧрсяыс увлань. Но и гырысь изъяслы сюрлывлӧ тувсовъя лым сылӧм бӧрын. Сэки Изьвашорыс визув ю кодь. Гораа ызгысь ваыс быгльӧдлӧ и гырысь изъяссӧ, быттьӧ кӧсйӧ босьтны водзӧс гожся полӧмсьыс. А гожӧм шӧрас шорыс дзикӧдз раммылӧ жар шонді улын шойччигмоз. Сӧмын арся кузь зэръяс бӧрын бара ловзьылӧ да сэсся унмовсьӧ кузь тӧвбыд кежлӧ еджыд эшкын улын.

Сёнлӧн ляпкыдджык берегтіыс Изьвашор вомӧн кыкнан грездса мужичӧйяс коркӧ кыпӧдлӧмаӧсь гырысь пожӧм керъясысь зумыд пос, кыті уна во чӧж ветлывлісны подӧн, вӧла-доддьӧн, а сэсся машинаясӧн. Мича гожся лунъясӧ туйвыв йӧз пуксьывлісны шойччигмоз да горшнысӧ веськӧдігмоз Изьвашор бокӧ, нимкодясьлісны сылӧн меліа сёльгӧмнас. А сэсся недыр пукыштӧм бӧрын водзӧ мӧдӧдчылісны асланыс могъясӧн.

Важ йӧз висьталӧны, мый ӧти сёр арся пӧраӧ, кор кӧдзыдыс дорӧма нин вӧлӧмкӧ сьӧд няйтсӧ, Изьвашор вомӧн кутӧма вуджны водка ящик тыра телегаа вӧв. Друг вӧлыд мыйыськӧ повзяс да скач уськӧдчас пос вывтіыд. А тӧвар нуысь мужичӧйыд шай-паймунас да лэдзас кисьыс вӧжжисӧ. Изьвашор мӧдар берегас вуджӧм бӧрын вӧлыд оз удит босьтны ӧдсӧ да гиля-голя кылігтырйи телегаыд и пӧрӧ. Водка сулеяясыд, дерт, жугласясны. Кывласны та йылысь орчча грездъясысь мужичӧйяс да котӧрӧн локтасны лакны кын туй вывсьыд киссьӧм курыд юантортӧ. Сэки ӧд сьӧмсьыд дзескыд на вӧлӧма. А дась зелльӧ вылад ставӧн азымӧсь. Дерт, та йылысь шмоньпырысь казьтывлісны.

Аслыснога кыпыд и шог казьтылӧмъяс колисны Изьвашор пос йылысь и Петырлӧн. Тайӧ поссӧ сійӧ унаысь вуджавліс ыджыд сиктса шӧр школаӧ подӧн ветлӧдлігӧн. А сэсся гырысь классъясын нин колльӧдлывліс пос дорӧдзыс орчча грездын олысь нылӧс, ассьыс ар-мӧдӧн томджык Василисаӧс. Пӧдругаясыс нимтісны тайӧ лӧз синъяса нывсӧ Васильӧн да ӧтчыд весиг сералыштісны сы вылын, дзик пӧ зон нимӧн тэнӧ шулӧмаӧсь. Василиса, дерт, дӧзмис сэки таысь. А кор лӧнис пӧдругаясыслӧн серамсора шмоньыс, тіралысь гӧлӧсӧн висьталіс, мый тадзи шулӧма сійӧс чужӧм бӧрас мамыс, Пашӧ Ӧгаш, верӧсыслӧн ним кузяыс, коді доймӧм вӧсна друг кувсьӧма да абу и удитӧма аддзывны ассьыс нывсӧ. Пӧдругаясыс сэки пыр жӧ ланьтісны да бергӧдісны сёрнисӧ мӧдтор вылӧ.

А Петырлы ёна воліс сьӧлӧм вылас нывлӧн нимыс. Ас костаныс сёрнитігӧн рочавліс весиг сійӧс Василиса Прекраснаяӧн. Клубын кузь рыт гажӧдчӧм бӧрын ныла-зонма мӧдӧдчылісны Изьвашор послань. Шор бокас куткырвидзысь неыджыд козъя-пожӧма вӧр сайын и вӧлі Василисалӧн грездыс. Тӧдлытӧг кольліс тайӧ туйыс ас костаныс гажаа варовитысь Петырлӧн да Василисалӧн. Мый йылысь сӧмын эз казьтывлыны. И гожся видзьяс вылын уджалан кадсӧ, и школаысь радейтана велӧдысьясӧс, и гортаныс олӧмсӧ. Петырлы сэки окота вӧлі, медым эськӧ Изьвашор пос дорӧ туйыс вӧлі кузьджык да дыр на эз помась. Но рӧмыдас тӧдлытӧг тыдовтчыліс послӧн мыгӧрыс, а сы сайын вугралісны пашкыр козъяс да пожӧмъяс.

— Но со бара воим пос вылӧдз, — шулывліс сэки Василиса.

— Вай ме тэнӧ горт дорӧдзыд колльӧда, — воча коран гӧлӧсӧн шыасьліс Петыр.

— Оз, оз ков. Ог кӧсйы, медым ӧтлаын тэа-меаӧс аддзылісны ас грездсаяс да серамвыв лэптісны, — пыр жӧ вочавидзліс Василиса.

— Но ӧд кадыс со кутшӧм сёр. Ставӧн нин узьӧны. Кодлы нӧ ми колам татшӧмъясыс, — эз лэдзчысьлы Петыр.

— Кодлы колӧ, найӧ век нин аддзасны да кутасны суклясьны. Код тӧдас на мый налӧн юрас воас, — стрӧга вочавидзліс Василиса.

Ныла-зонма ланьтылісны недыр кежлӧ. Петыр ас кежсьыс дузмунліс Василиса вылӧ. А мӧдыс казявліс тайӧс да зонмӧс такӧдігмоз раминика шулывліс:

— Эн лӧгась ме вылӧ, донаӧй. Воас и сійӧ кадыс, кор тэнӧ гортӧ вайӧдла.

Зонлы быть ковмывліс миритчыны. Сійӧ некутшӧма эз кӧсйы дойдны нылӧс. И унаысь сійӧ кадас тайӧ Изьвашор поскыс юклывліс ныла-зонмаӧс. Пос дорӧдзыс восьлалігӧн быттьӧ ставыс вӧлі гӧгӧрвоана да ясыд. Петыр да Василиса быдтор йылысь восьсӧн сёрнитісны, шмонитігмоз сералісны ӧтитор-мӧдтор вылын. Кыпыд да гажа вӧлі налӧн лов выланыс. Но со тӧдлытӧг матыстчыліс поскыс. Сэки ныв вӧсна кутшӧмкӧ майшасяна полӧм чужліс Петырлӧн сьӧлӧмын. Тӧдіс, мый бара ковмас торйӧдчыны. Сэні пос саяс вӧлі быттьӧ мӧд, кутшӧмкӧ тӧдтӧм на олӧм, кодӧс сэтшӧм ёна виччысис Петыр да кодысь друг заводитліс тіпкыны сылӧн сьӧлӧмыс. А мый эськӧ лоас, вуджас кӧ сійӧ поссӧ Василисалысь кывзысьтӧг. Но ныв стрӧга видзӧдлывліс Петырлӧн синъясӧ, чупнитлывліс сылысь банбоксӧ да вошліс войся пемыдас. Зонлы сідзи и окота вӧлі котӧртны ныв бӧрся. Но дӧзмас кӧ сійӧ та вылӧ да тшӧктас бӧр бергӧдчыны? И Петыр неокотапырысь бергӧдчыліс гортланьыс корсюрӧ пос саяс видзӧдлывлігмоз. Но сэні нинӧм нин эз тыдав. Зонлӧн син водзӧ сэки сувтлісны нывлӧн сӧстӧм да лӧз синъясыс, гӧрд вомдоръясыс, сьӧлӧмтӧ вӧрзьӧдысь мелі гӧлӧсыс.

Ӧти арся сёр рытӧ со тадзи жӧ Изьвашор пос вылын колльӧдчигмоз, кор войся чӧв-лӧньсӧ торклывліс сӧмын изъяс вомӧн чеччалысь визувлӧн сёльгӧмыс, видзчысьтӧг тыдовтчис кодлӧнкӧ мыгӧрыс. Тӧдтӧм морт друг ӧзтіс электрическӧй пӧнар да веськӧдіс би югӧрсӧ ныла-зонма вылӧ. Петыр пыр жӧ сайӧдіс Василисаӧс.

— А-а-а, тӧді ӧд тіянӧс, — шыасис мужичӧй гажа гӧлӧсӧн.

Вӧлӧмкӧ, гортланьыс восьлалӧ орчча грездысь жӧ электромеханик Васьӧ Яков, коді удитӧма нин кусӧдны ассьыс дизельнӧй электростанциясӧ.

— Мый нӧ дзебсясьӧмӧн оланныд, — бара шыасис сійӧ. — Ме ӧд коркӧ тіян кодь жӧ вӧлі. Ӧні казьтыла сійӧ кад йывсьыс да сьӧлӧмӧй нормывлӧ. Со та вӧсна талун и юышті ёрткӧд.

Сэсся ланьтыштліс да содтіс:

— Энӧ полӧй нинӧмысь. Том пӧраыд ӧтчыд овлывлӧ да сійӧс колӧ гажаа да кыпыда коллявны.

Гораа ружӧктіс да мӧдӧдчис водзлань. Тыдалӧ, збыльысь коркӧяыс вӧрзьӧдіс сылысь сьӧлӧмсӧ.

— Абу ӧд быдӧн татшӧмӧсь, — шуыштіс сӧмын негораа ылыстчысь морт вылӧ видзӧдігӧн Василиса.

А Петыр бара чӧла видзӧдліс сы вылӧ да збодера содтіс:

— А збыльысь, мыйысь миянлы и повнысӧ. Ми ӧд радейтам ӧта-мӧднымӧс, некодлы огӧ мешайтӧй. И миян коласӧ мед оз сюйсьыны.

И со воис сійӧ рытыс, кор Василиса корис вуджны Петырӧс Изьвашор пос вомӧн. Петыр весиг эз виччысь тайӧс.

— Ме мамлы ставсӧ висьталі да сійӧ корис тэнӧ пыравны миян ордӧ. Висьӧдчыны кутіс. Шуӧ, мый ог пӧ нин дыр ов. Кӧсйӧ, мед ставыс бур вӧлі миян костын.

Сійӧ рытыс пыр кежлӧ колис Петырлӧн паметьӧ. Пашӧ Ӧгаш ныла-зонмалӧн ӧдзӧсӧ тотшкӧдчӧм бӧрын пыр жӧ гораа шуис:

— Пырӧй, пырӧй, донаяс. Энӧ яндысьӧй меысь, олӧма мортысь. Локтӧй, пуксьӧй пызан сайӧ.

А пызаныс веськыда чегис сёян-юансьыс. Вӧлі весиг кос вина доз. Водзвыв дасьтысьӧма Василисалӧн мамыс дона гӧсьтӧс виччысигмоз. Чужӧмыс банйӧма. Синъясыс ӧзйисны. Тыдалӧ, казьтыштіс ассьыс том пӧрасӧ. Сы вылӧ видзӧдігмоз и Петыр да Василиса збойджыкӧсь лоисны да варовмисны. Унатор йылысь сёрнитісны пызан сайын пукалысь куим морт. Олӧма нывбаба нинӧм сэки ёнасӧ эз вӧзйы. Гӧгӧрвоис, мый Петыр да Василиса томӧсь на. Унатор на вермас лоны налӧн олӧмын. Сӧмын кыдзи ӧд бергӧдчас олӧм визулыс. Бурсӧ али лёксӧ ваяс. Сёр войӧдз пукаліс Пашӧ Ӧгаш керкаын Петыр. Торйӧдчигас нин Василисалӧн мамыс сиис ныла-зонмалы став бурсӧ налӧн олӧмын да зэв эскана синъясӧн дыр видзӧдіс Петыр вылӧ.

Унаысь на та бӧрын Петыр вуджавліс Изьвашор пос вомӧн да коллявліс рытъяссӧ Василиса ордын. Юксисны мӧвпъясӧн водзӧ ӧтлаын олӧм-вылӧм йылысь. А сэсся школа помалӧм бӧрын Петыр муніс ыджыд карӧ велӧдчыны. Сёрнитчисны, мый во-мӧд мысти сы дінӧ локтас и Василиса да сідзжӧ пондас велӧдчыны. Но сэккості грездсяньыс воис виччысьтӧм шог юӧр. Кувсьӧма Василисалӧн мамыс. Петыр воліс сылысь мамсӧ дзебигӧн. Василиса ёна шогсис. Ас тӧдлытӧгыс сылӧн петавліс синваыс. Петыр кыдзи позьӧ такӧдіс нылӧс. Но эз тӧд, кыдзи сылы отсавны. Ӧд ачыс вӧлі студентӧн. И кыдзи на бергӧдчас водзӧ олӧмыс. Сідзи и торйӧдчисны ныла-зонма. А недыр мысти кывсис, мый Василиса эновтӧма школасӧ да мунӧма фермаӧ уджавны. Мый вылӧ кӧ ӧд колӧ вӧлі сылы овны, кор матыссаяс эз вӧвны да некодсянь отсӧгсӧ виччысьны. А Петырӧс вочасӧн век жӧ кыскис карса олӧмыс. Кӧть эськӧ сійӧ унаысь на казьтывліс ас кежас Василисаӧс.

Ӧні Изьвашор поскыс важӧн нин абу. Лыаа да сёя важ туй пыдди нюжаліс асфальт. Шор пыдӧсӧ лэдзисны кӧрта-бетона кытшъяс, вылыссяньыс вевттисны каржаӧн да асфальтӧн. И ачыс шорыс быттьӧ ылыстчис йӧзсьыс. Ӧні сэті сувтлытӧг тӧвзьӧны автомашинаяс. Талунъя том йӧз пиысь ӧдвакӧ кодкӧ вермас висьтавны, кӧні вӧлі Изьвашор вомӧн пу поскыс. Да и Изьвашор йылысь унаӧн оз тӧдны. Казявлӧны, мый таті визувтӧ кутшӧмкӧ шор, но кыдзи шуӧны, некод оз сяммы висьтавны.

Но Петырлы ӧні таті корсюрӧ прӧйдитігӧн пыр ёнджыка и ёнджыка уськӧдчывлӧны паметьӧ Изьвашор пос вылын колльӧдчӧмъясыс. Кывліс, мый Василиса важӧн верӧс сайын, орчча сиктса зон сайын да ӧні сылӧн аслас челядьыс нин верстьӧӧсь. А Петырлӧн олӧмыс сідзи и эз бура удайтчы, кыдзи кӧсйис. Гашкӧ, сійӧн, мый шыбласис ӧтарӧ-мӧдарӧ, корсис, кӧні бурджык да дыр бӧрйис аслыс гӧтырпусӧ. И ӧні сійӧ каитчӧмпырысь мӧвпавлывлӧ сы йылысь, мый колӧ вӧлі Василисалысь кывзысьтӧг вуджны Изьвашор поссӧ да ставсӧ вӧчны ас кӧсйӧм серти. Сэки эськӧ, колӧкӧ, и олӧмыс шудаджык вӧлі. А ӧні мый? Тайӧ шор мозыс жӧ сійӧ лоас коркӧ некодлы ковтӧмӧн да ковтӧмтор йылысь моз и вунӧдасны.