ЗВЕЗДА

Со и Евлогӧн сэтшӧм дыр виччысяна сентябрь ӧтикӧд лун. Босьтас оз нин Василиса Николаевна сійӧс школаас? Ӧд сылы абу на сизим арӧсыс. Мед эськӧ босьтас жӧ! Кольӧм во ӧд тайӧ кадас воліс нин школаӧ велӧдчӧм вылӧ, но Василиса Николаевна мӧдӧдіс сійӧс бӧр, быдмышт на пӧ. Бӧрдігтырйи сэки гортас локтіс, сэтшӧм окота вӧлі велӧдчыны. Кутшӧм абу шань вӧлӧма тайӧ Василиса Николаевнаыс! Водзын сэтшӧма сійӧ кажитчыліс детинкалы-а… Но арнас вӧтліс, а тулыснас бӧр корис сійӧс школаӧ да сэки Евлог кык тӧлысь велӧдчис нин. Ставсӧ жӧ вӧчліс, мый и мукӧд школьникъяс, сӧмын дежуритны эз пуктывлыны. Мый тон таво лоас-а?

Катя чойыскӧд, коді таво мунӧ мӧдӧд классӧ, ӧтлаын локтісны школаӧ, кӧні чукӧртчӧмаӧсь нин ставыс, тшӧтш и Кирдасаяс, кодъяс велӧдчисны Демаын жӧ. Ӧд Кирдаас школаыд абу. Вот матыстчӧ нин школа дорӧ Василиса Николаевна. Сійӧ вӧччӧма жӧ, кыдзи и велӧдчысьяс, кодъяс талун медся бур паськӧмсӧ кышалӧмаӧсь.

— Здравствуйте, Василиса Николаевна! — гораа чолӧмасьӧны велӧдыськӧд гырысь челядь. Поснияс оз на гӧгӧрвоны да сӧмын ныръяснас нускӧны.

— Здравствуйте! — юрнас довкнитлӧмӧн вочавидзӧ учительница. — Пырамӧй школаас.

Челядь, кодъяс велӧдчӧны мӧдӧд, коймӧд да нёльӧд классъясын, пуксялӧны партаяс сайӧ. Нёльӧд классын велӧдчысьяс, кыдзи медся гырысьяс, бӧръя визяс. Выль пырысьяс сулалӧны дӧска дорын да виччысьӧны, кутшӧм парта налы индас велӧдысь. И со быдӧнлы вичмис аслыс пуксянін. Василиса Николаевна заводитӧ урок. Классын чӧв-лӧнь. Некод шы оз лысьт лэдзны, кодкӧ кӧ мыйкӧ шуас, велӧдысь сідзи видзӧдлас, мый чӧвлунсӧ торкысь пыр жӧ йӧжгыльтчӧ да лӧньӧ.

— Тавосянь миян нолевӧй класс оз ло. Ичӧт школьникъяс пырӧны веськыда первой классӧ. Евлогий, тэныд кымын арӧс? Сизимыс эм, али абу на?

— Сентябрь нёльӧд лунӧ тырӧ сизимыс, — парта саяс сувтлӧмӧн полігтырйи вочавидзис детинка да гӧрдӧдіс, ӧд тайӧ лои кӧть и неуна, но пӧръялыштӧм, сылӧн чужан луныс сёрӧнджык на.

Василиса Николаевна мыйкӧ дыра мӧвпалыштіс, сэсся шуис:

— Но, ладнӧ, пуксьы. А тэныд, Вера, кымын арӧс?

Вера сувтіс да нинӧм эз вочавидз.

— Кымын арӧс тэныд? — выльысь юаліс велӧдысь.

Вера чӧв оліс.

— Сылы сизимыс ноябрын тырӧ, — шыасьӧ Евлог да пыр жӧ тупкӧ вомсӧ кинас, ӧд школаын оз позь сёрнитны, первой колӧ лэптыны ки.

— Тэнӧ, Евлогий, оз юавны! Вера, тэ он кӧсйы сёрнитны? Сідзкӧ, мун гортад, мӧд во локтан.

Вера босьтіс сумкасӧ да петіс. Евлоглы весиг рад лои, мый со эз сӧмын сійӧс бӧрыньтлыны школаад ветлӧмысь.

Василиса Николаевна сеталіс гижсян да лыддьысян уджъяс гырысь классалы и бара шыӧдчис ичӧтъяс дорӧ.

— Но, первоклассникъяс, вайӧй жӧ видзӧдлам, коді кымынӧдз кужӧ лыддьыны.

Лыддялісны торксялӧмӧн коді дасӧдз, коді кызьӧдз. Сӧмын Евлог лючки лыддис сёӧдз. Вермис на эськӧ и водзӧ, но сувтіс.

— Молодеч! — ошкыштіс сійӧс Василиса Николаевна. — Талунсянь ті лоанныд октябрятаӧн. Пионеръяс ӧні тіянлы сеталасны октябрятскӧй звёздочкаяс.

Гӧрд галстукъяса нёльӧд классын велӧдчысьяс быдӧнлы вичмӧдісны картонысь вундӧм вит пома звезда, кодӧс мавтӧма гӧрд акварельнӧй краскаӧн.

— Гортаныд вурыштанныд тайӧ звёздочкаяссӧ дӧрӧманыд, сӧмын энӧ мышкас, а водзас, мед морӧс выланыд лоӧ значокыс, шуйга бокас, сьӧлӧм бердад. Тайӧ петкӧдлӧ, мый ті кутанныд водзӧ нуӧдны Великӧй Ленинлысь делӧсӧ. Ӧні кежлӧ тіян медся шӧр могныд — бура велӧдчыны. Ӧд Владимир Ильич ачыс шуліс: «Велӧдчыны, велӧдчыны, велӧдчыны!»

Бӧрӧ коли медводдза четверть. Каникул бӧрын первой луннас жӧ Василиса Николаевна шуис:

— Ме Веждінысь вайи вит выль октябрятскӧй значок. Со найӧ кутшӧм мичаӧсь, — и лэптылӧмӧн петкӧдліс ставыслы югъялысь гӧрд звезда.

— Но, челядь, кодлы сетам первой звёздочкасӧ?

Нёльӧд классын велӧдчысь Елесь Сергей лэптіс кисӧ да парта саяс сувтлӧмӧн шуис:

— Медводз сетам Лыюров Евлоглы.

Кутшӧм ыджыд радлунӧн тыри сьӧлӧмыс детинкалӧн. Со ӧд, медводз сылы сетісны, кӧть и школаас медся ичӧт. Сідзкӧ, сійӧс лыддьӧны медбур велӧдчысьӧн.

Василиса Николаевна пысаліс значоксӧ Евлоглы морӧсас. Сы бӧрын сеталісны и мукӧдлы. Но та вылӧ детинка эз нин видзӧд. Сійӧ любуйтчис сӧмын аслас звезда вылӧ, кодлӧн шӧрас вӧлі ичӧтдырся Ленинлӧн мыгӧрыс, а ёсьмысь помъясас кутшӧмкӧ югъялысь гӧрд стеклӧ. И бӧрладорас ичӧтик приколка, код отсӧгӧн пысалӧны значоксӧ дӧрӧмас. Татшӧм ыджыд шудыс Евлоглӧн эз на вӧв некор, не лыддьыны кӧ сійӧ лунсӧ, кор тӧдтӧм тракторист пуксьӧдліс сійӧс трактор кабинаас да гурӧдіс сикт кузя.

Гортас сёйыштӧм бӧрын сійӧ кӧсйис пысавны значоксӧ пупайкаас, мед сідзи ветлыны гуляйтны, но мамыс шуис, мый котралігад Евлог вермас жугӧдны сійӧс да воштыны, мед пӧ дӧрӧм вылас и олӧ.

Новліс звездасӧ Евлог во чӧж, но коркӧ ӧтчыд пысыс сылӧн прӧстмис и усис. Кымынысь заводитліс детинка сійӧс лӧсьӧдны, пуктыны местаас да топӧдны, но эз вермы. Кӧсйис пачын сывдыны дрӧб тусь, мед свинечыс крепитас ичӧтик приколкасӧ местаас. Но кор пуктіс значоксӧ ӧгыралысь шомъяс вылӧ, югъялысь стеклӧыс значоклӧн кутіс сотчыны, мисьтӧммыны. Сідзи нинӧм Евлоглӧн эз и артмы. Медбӧрын мамыс шыбитӧма значоксӧ да пыссӧ лӧканьӧ. Но Евлог казяліс да судзӧдіс сэтысь найӧс.

— Аттӧ, мый и вӧчны? — видзӧдіс пиыслӧн майшасьӧм вылӧ мамыс да тшӧтш шогсис. — Вай Кузнеч Вась дорӧ Кирдаӧ нула. Колӧкӧ, сійӧ вермас лӧсьӧдны? Меным сэтчӧ колӧ жӧ вӧлі петавны-а.

И збыль, Кузнеч Вась, мастер мортыд, пыстӧ значокад крепитӧма, но звездаыс лоӧма мисьтӧм, гӧрд пыдди сьӧд, сотчӧма вывсьыс став югъялысь гӧрд стеклӧыс, и Лениныс тшӧтш ӧдва тӧдчӧ. Но зато приколкаыс крепыда пуксьӧма, оз лег.

И Евлог пысаліс дӧрӧм бердас сьӧдӧдӧм, пемыд, но сэтшӧм дона звездасӧ да новліс коймӧд классӧдз, кытчӧдз эз ло пионерӧн.