ВӦРСА ТУЙ
Ог тӧд, кыдзи, но тӧдса ли, тӧдтӧм ли вӧрӧ мунігӧн векджык корся кутшӧмкӧ туй да мӧдӧдча сы кузя. Сійӧ быть нин кытчӧкӧ вайӧдас. Абу ӧд сідз-тадз ветлысь-мунысьяс талявлӧмаӧсь тайӧ туйсӧ. Сідзкӧ, позьӧ мый вылӧ кӧ надейтчыны сы кузя восьлалігӧн.
Унджык вӧрса туйясыс ӧткодьӧсь сійӧн, мый пармаӧ пыригӧн найӧ паськыдӧсь да зумыдӧсь, быттьӧ мир туй кузя восьлалан, но вочасӧн пыр векнялӧны да вожалӧны, он тӧд весиг мукӧддырйи, кутшӧм туй вожӧ кежны, а сэсся векджык важ керасъясӧ воигӧн кытчӧкӧ вошӧны. Быттьӧ кӧсйӧны шуны: тырмас пӧ, другӧй, менӧ талявны, но ме пӧ тэнӧ вайӧді кытчӧ колӧ, а сэсся пӧ ачыд бӧрйы, кытчӧ водзӧ восьлавнысӧ, сӧмын пӧ эн ылав да вӧрсьыс бӧр петігас куж менӧ корсьны.
Но паныдасьлӧны и сэтшӧм вӧрса туйяс, мый, кажитчӧ, найӧ дзоньнас мусӧ кытшовтӧны. Восьлалан-восьлалан татшӧм туй кузяыс, а сійӧ пыр ӧтпасьта. Вуджан шор визьӧгъяс, кыпӧдчылан ягъяс вылӧ, а туйыс нуӧдӧ пыр водзӧ и водзӧ, помыс оз волы. Сьӧлыштан сэки став вылас, код тӧдас на ӧд, кытчӧ вайӧдас тайӧ помасьлытӧм туйыс, да бергӧдчан бӧр. Буретш татшӧмӧсь и эмӧсь вӧр кыскалан туйяс, кодъяс помсянь помӧдз вомӧнавлӧны миянлысь парманымӧс.
Ичӧтдырсянь вӧрса туйясӧд восьлалігӧн пыр чайтлі, мый сійӧ либӧ мӧд туй вайӧдас кутшӧмкӧ шензьӧдана дивӧ дорӧ. Гашкӧ, петкӧдас пемыд вӧрса ты дорӧ, кӧні берег пӧлӧныс поздысьӧмаӧсь некор на аддзывлытӧм лэбачьяс, а пемыд ваас уялӧны вӧвлытӧм черияс, кӧні берег вылас важысла сьӧдасьӧм да нитшсялӧм ичӧтик керкаын олӧ зэв кузь дзор тошка пӧль, коді гӧститӧдас менӧ чӧскыд юкваӧн, а сэсся трачкӧдчысь бипур дорын пукалігӧн кутас мойдны аслас олӧм-вылӧм йылысь помтӧм мойдъяс. Гашкӧ, вайӧдас кадъя нюрӧ, кыті восьлалігӧн вошлывлӧ кок увсьыд муыс, кытчӧ волывлӧны ва юны йӧраяс да коді аръяснас гӧрдӧдлӧ помтӧм-помӧдз турипув тусьясӧн. А гашкӧ нӧ, удайтчас волыны вӧр пӧвстӧ вошӧм ичӧтик сиктӧ, кӧні олысьясыс кыйӧны звер-пӧтка, вийӧдӧны сир, вотӧны тшак да ягӧд, да кытысь тэ аддзан аслыд выль ёртъясӧс.
Но векджык менам надеяясӧй эз збыльмывлыны. Ме и ачым тӧді та йылысь. Ӧд вӧвлытӧмторйыд овлывлӧ сӧмын мойдын. А миян олӧмын унджык мойдыс бура нин тӧдса быдӧнлы. Но ӧд код тӧдас на олӧмтӧ. Гашкӧ, став шензьӧданаторъясыс водзынӧсь на.
А вӧрса туйясӧд ме помтӧг восьлавлывлі тшакаинъяс да вотӧсаинъяс корсигӧн. Мукӧддырйи веськавлі сэтшӧминъясӧ, мый нимкодьӧйла заводитліс тіпкыны сьӧлӧмӧй. Колӧ жӧ та мында тшаклы либӧ пувлы лоны! А ме уна-ӧ татысь верма петкӧднысӧ? И мӧдысь удайтчас-ӧ волыны татчӧ? Но мукӧддырйи лунтыръясӧн ветлӧдлігӧн муртса джынвыйӧ тырлывліс кӧрзинаӧй. Оз жӧ тай быдлаын да быд во ӧткодя чуж вӧрса озырлуныд. Но меным и сыысь вӧлі нимкодь, мый сюрис. Кымын сьӧкыдджыка сюрӧ, сымын донаджык вӧрса прӧмысыд. И аттьӧ нин колӧ висьтавны вӧрыслы, мый кӧть и неуна, но век жӧ номсӧдыштіс тэнӧ. Татшӧм мӧвпъясӧн мӧдӧдчывлі гортлань.
Но овлывліс, торйӧн нин кымӧра лунъясӧ, кытчӧкӧ друг вошлывлі вӧрысь петан туйыс. Чайтан да ӧд, эн и ёна ылыстчыв туйсьыс. Сыкӧд орччӧн кӧнкӧ вотчин. Тані сылы колӧ лоны. То ӧтилаӧ сетчылан, то мӧдлаӧ, а сійӧ быттьӧкӧ ворсӧдчӧ тэкӧд, дзебсясьӧ тэысь. И сэки, пока эм вын-эбӧсыд, заводитан помтӧг кытшлавны вӧртіыс да некымынысь волан ӧти и сійӧ жӧ местаас. Вӧлисти ыркмунӧ сьӧлӧмыд: збыльысь ӧмӧй ылалі да сэсся код тӧдас, дыр-ӧ ковмас келавны вӧртіыс. А гашкӧ, нэм кежлӧ ковмас кольччыны татчӧ. Сэки лӧньӧдан повзьӧм сьӧлӧмтӧ да дыр сулалан ӧти местаын. Мӧвпалан ас кежсьыд, кодарсянь пырин тайӧ тӧдтӧм вӧрас, кодарлань кывтӧны помасьлытӧм руд кымӧръясыс да кытчань чужӧмбанӧн сулалӧны пожӧмъясыс. Дзик быдтор сэки зілян казьтыштны: и кодзувкоткаръяс, и рой тошка пуяс, и паныдасьлысь шор визьӧгъяс. Медбӧрын ясыдджык лоӧ юрад, гӧгӧрвоанаджык тайӧ тӧдтӧм вӧрыс да сэки повтӧг нин мӧдӧдчан кодарланькӧ, а туйыс со неылын и вӧлӧма. Чуклялӧ нэмӧвӧйся пожӧмъяс да козъяс костӧд да нӧшта быттьӧ дивитӧ тэнӧ сыысь, мый эн ӧдйӧ сійӧс куж корсьнысӧ.
Эз нин сэтшӧм тшӧкыда тадзисӧ вӧвлывлы. А овлывліс кӧ татшӧмторйыс, регыд мысти и сюрлывліс туйыс. Гашкӧ нӧ, сы вӧсна, мый ичӧтдырсянь ай-мам велӧдлісны менӧ пыдди пуктыны пармасӧ. Пыран пӧ вӧрад да медводз копыртчыв сылы, чолӧмав, си сылы быд бурсӧ водзӧ уна-уна вояс кежлӧ, а сэсся вӧлисти нин кор сылысь, мый кӧсъян. А гортад бӧр мӧдӧдчӧм водзвылын колӧ пӧ аттьӧавны пармасӧ сыысь, мый лышкыда козьналіс тэнӧ. Сэки пӧ и некор он вош вӧрад да сійӧ пыр кежлӧ лоӧ тэныд асӧн да мусаӧн. Збыльысь ӧд правӧсь вӧлӧмаӧсь ай-мамъясным, кымын во со ветлӧдла вӧрӧд тӧдса и тӧдтӧм туй кузя и быдысь сійӧ мыйӧнкӧ да мыйӧнкӧ козьналӧ менӧ, и быдысь сэтчӧ волӧм бӧрын заводитан кывны асьтӧ важ моз ёнӧн, зумыдӧн да дзоньвидзаӧн. Со и пыр кута тӧд вылын важся бурсиӧмъяссӧ.
...Со нӧ кыдзи неважӧнся ӧти гожӧмӧ артмис. Мӧдӧдчим ёртъяскӧд тшакла машинаӧн тӧдтӧм пармаӧ. Пӧжалуй, ӧтилы миян пиысь сӧмын вӧліны тӧдсаӧсь сэтчӧс вӧръясыс. Сылысь кывзысьӧмӧн и восьлалім машинаысь чеччӧм бӧрын тӧдтӧм ордымӧд. Луныс вӧлі кымӧра. Сӧмын корсюрӧ сук ру пыр моз тыдовтчыліс шонділӧн мыгӧрыс. Гашкӧ, тайӧ и отсаліс миянлы видзчысьны тӧдтӧм вӧрын вошӧмысь. Быдӧнлы сюрис тырыс кодь ельдӧг, путник, гоб. Нимкодь вӧлі таысь, мый эз ло весьшӧрӧ татшӧм ылӧ волӧмыс.
И сэки кодкӧ миян пиысь пажнайтігӧн нӧшта на ыззьӧдіс ставнымӧс пыравны мӧдлаӧ. Луныс пӧ кузь на да удитам на пӧ вотчыштны. А шондіыс сэки дзикӧдз саясис кыз кымӧръяс сайӧ. Но миянӧс тайӧ эз нин повзьӧд. Быттьӧ ас серти тӧдмалім нин тайӧ тӧдтӧм вӧрсӧ да нинӧмысь вӧлі повнысӧ. Тайӧ пӧрйӧ мӧдӧдчим вӧр пытшлань важ кыскасян туй кузя да вочасӧн разӧдчим, коді кытчӧ. Ме мукӧдсьыс ылӧджык мӧдӧдчи ас кежысь мӧвпалігмоз, кытчӧ нӧ эськӧ вайӧдас тайӧ вӧрса туйыс. Оз-ӧ збыльмӧд томдырся надеяясӧс? Но и сылӧн помыс эз вӧв. Дугдывтӧг муніс пыр водзӧ и водзӧ. Кежи туй бокас да куті ӧктыны кӧрзинаӧ тані паныдасьлысь уль путникъяс да йӧла ельдӧгъяс.
Но сук понӧль пӧвстӧ веськалӧм бӧрын быттьӧ мыйыськӧ гудыртчис юрӧй. А таӧдз пыр на куті тӧд вылын, кӧніджык туйыс да кодарлань колӧ восьлавны. Шуи аслым бӧр петны туй вылас. Регыд быттьӧ сійӧ эськӧ и сюрис. Куті восьлавны сы кузя, но друг менам туйӧй вомӧнасис дзик мӧд туйкӧд. И ӧні эг нин тӧд, код туйыс нӧ вӧлі менамӧн да кодарлань колӧ восьлавнысӧ. Медбӧрын кыдзкӧ гӧгӧрвои жӧ, мый зумыдджык да паськыдджык туй кузяыс колӧ мунны. Но кодарлань? Мӧд туйыскӧд паныдасьлӧм бӧрын ставыс торксис менам юрын.
Пӧшти котӧртігмоз мӧдӧдчи ӧтарлань. Бура дыр кодь нин муні. Колӧ эськӧ важӧн нин паныдасьны туй вылын сулалысь машинаыслы. Но со ӧти, мӧд, коймӧд чукыль, а сійӧ век абу и абу. Сэки и гӧгӧрвои, мый ог сэтчань мун. И друг менам юрын вирдыштіс, мый талун вӧрӧ уна йӧзкӧд пыригӧн вунӧді копыртчывны пармаыслы да сины сылы став бурсӧ. Сэки ме шыӧдчи парма дінас, кори прӧститны тайӧ грексьыс да отсавны петны меным машина дорӧ. Та бӧрын эг нин сэсся ёна тэрмась. Кодкӧ быттьӧ шуис меным, мый восьлала веськыда буретш сійӧ колана туйӧдыс. Мый лоӧма лоӧма нин. Коркӧ ӧд пета жӧ машина дорас. Сэсся ӧд оз жӧ эновтны менӧ ёртъясӧй сьӧд вӧр шӧрас. Сӧмын корсюрӧ шызьӧдлі чӧв олысь вӧрсӧ аслам горӧдӧмъясӧн, мед и менам ёртъясӧй, абу кӧ ёна ылынӧсь найӧ, шыасясны меным воча. И збыльысь, недыр восьлалыштӧм бӧрын кыліс воча горӧдӧм шы. Нӧшта ӧти чукыль кежи и тыдовтчис миян машинаным. Вӧлисти сэки личаліс сьӧлӧм вылын. Ёртъясӧй сӧмын на жӧ, вӧлӧмкӧ, петӧмаӧсь машина дорас да сералыштісны: дыр жӧ пӧ ветлӧдлан. А ме аттьӧалі тайӧ вӧрсӧ да тайӧ туйсӧ, кодъяс отсалісны меным бӧр петны татысь. Машинаын пукалігӧн нин быдтор тӧдысь ёртӧй шуис, мый тайӧ вӧр кыскалан туйыс оз пӧ нин сэтшӧм ылӧ и нуӧд. Люкасин пӧ эськӧ юӧ да бӧр ковмис сэки бергӧдчыны. Сӧмын пӧ дырджык ковмис эськӧ восьлавнысӧ.
Мыйлакӧ, ӧні вӧтасьла быдсӧн тайӧ туйсӧ. И вайӧдӧ сійӧ менӧ быттьӧ и аддзывлытӧм на ты дорӧ, и кадъя нюрӧ, и вӧр пӧвстӧ вошӧм сиктӧ. Гашкӧ нӧ, вӧтын менам томдырся надеяясӧй збыльмасны. Сэтшӧм нин тай мортыд. Оз вермы овны надеятӧгыд.
