ВӦЛІ МИЧА АРСЯ ЛУН

Дышиник арся шондіыс друг исковтіс узьысь Ӧртемлӧн чужӧм кузя. Сійӧ пыр жӧ дӧзмӧмпырысь восьтліс синъяссӧ да дзебис юрсӧ шебрас улӧ. Окота вӧлі узьыштны на. Но сэк жӧ кыліс мамыслӧн мелі гӧлӧсыс:

— Ӧртюк, чеччы нин, чеччы. Школаад сёрман.

Ӧртем бергӧдчыліс ӧтарӧ-мӧдарӧ, дышпырысь нёдзласьыштіс да пуксис крӧвать вылӧ. Быть ӧд чеччы. Школаӧ мунан кад воис. Таво сійӧ медводдзаысь пуксис парта сайӧ аскоддьӧмъясыскӧд, первой классаяскӧд. Шензьӧдіс Ӧртемӧс сійӧ, мый колӧ сюся кывзыны велӧдысьӧс, Мария Ивановнаӧс, чӧла пукавны да вочавидзны сӧмын сылӧн юалӧмъяс вылӧ. Оз позь весиг некодкӧд сёрнитыштны. Зэв ӧд ньӧжйӧ мунӧ урок вылас кадыс. Код тӧдас, кор юрӧбтас звӧнокыс. Но сӧмын здук-мӧд удайтчас котралыштны школаса кузь коридорын, и бара нин колӧ пуксьыны парта сайӧ.

А ӧшинь сайын быдмысь пелысь пу вылын пукалӧны лэбачьяс да воӧм нин гӧрд тусьяссӧ кокалігмоз гораа сьылӧны. Арся шондіыс дэльӧдчигмоз нюлӧ Ӧртемлысь гожъялӧм чужӧмбансӧ да быттьӧ корӧ ас бӧрсяыс петавны ывла вылӧ, ворсыштны медбӧръя гажа лунъясӧ.

И ӧні Ӧртем школалань восьлалігмоз дӧзмӧмпырысь мӧвпаліс, коді нӧ тшӧктӧма татшӧм мича кадас кузь лунтыръясӧн пукавны челядьлы школаын. Со ӧд кутшӧм гажа ывлаыс! Весиг детсадйӧ ветлӧдлігӧн на Ӧртем ёртъясыскӧд дыркодь ворслывліс мичаа краситӧм-баситӧм площадка вылын. Найӧс дӧзьӧритысьяс сӧмын орччӧн сулавлісны да видзӧдісны, медым челядь ёнасӧ эз ышмыны либӧ асьныс котыртлывлісны кутшӧмкӧ ворсӧмъяс. А ӧні со пукав, кӧсъян кӧть он, парта сайын.

Мӧвпалӧ та йылысь Ӧртем, а кокъясыс асьныс нуӧдӧны сикт сайӧ, кӧні комбайнӧн идралӧны картупель. Сэтчань восьлалігмоз Ӧртем такӧдӧ асьсӧ, мый школаыд оз на пышйы. Сӧмын видзӧдлас кыськӧ бокысь вайӧм тайӧ сюсь машина вылас да недыр сёрмыштӧм бӧрын мунас урокъяс вылӧ. Мария Ивановна ӧд, гашкӧ, оз жӧ сэтшӧма пиняв.

Картупель му дорӧ воӧм бӧрын Ӧртем вомсӧ паськӧдӧмӧн видзӧдӧ аддзывлытӧм на сюсь машина вылӧ. Найӧ со горт дорас зырйӧн картупельсӧ идралісны. Ӧртем отсасис ӧктысьны бать-мамыслы да ёна и мудзис. А тані со ӧти машина и эм. Некӧн йӧз оз тыдавны кабинаын трактористысь ӧтдор. А кутшӧм ӧдйӧ комбайныс идралӧ картупельсӧ! Сэккості механизатор Васьӧ дядь сувтӧдӧ тракторсӧ да корӧ пуксьывны Ӧртемӧс ас дорас кабинаӧ. Ӧртем вӧчӧ Васьӧ дядькӧд му вывті некымын кытш.

— Воис сьӧлӧм вылад выль техникаыс? — нюмъялігмоз юалӧ Васьӧ дядь.

Ӧртем сӧмын нимкодьпырысь довкнитӧ юрнас.

— Нинӧм, быдман, велӧдчан да ме моз жӧ кутан уджавны тайӧ сюсь машина вылас. Сӧмын эн дышӧдчы, — содтӧ Васьӧ дядь.

Уналаӧ на тайӧ лунас воліс Ӧртем. Кежаліс капуста видзанінӧ. Аддзыліс, кыдзи автокар меліа босьтӧ машина кузолысь капуста тыра пу ящикъяс да ньӧжйӧник тэчӧ найӧс та могысь вӧчӧм торъя жыръясӧ. Автокарлӧн руль сайын пукалысь сӧмын личкалӧ кнопкаяс вылӧ. Видзӧдӧ Ӧртем автокар вылӧ да мӧвпалӧ, мый велӧдчас да тадзи жӧ кутас уджавны.

Сьӧлӧм вылас сылы воис и силос идралан комбайн. Сійӧ ытшкӧ зӧр сора анькытш, посньӧдлӧ-шырӧ да кисьтӧ вочасӧн сыкӧд орччӧн мунысь машиналӧн кузолӧ. А сэсся нин машинаяс ӧта-мӧд бӧрся новлӧны силоссӧ ферма бердын бетонысь вӧчан гуӧ.

Видзӧдӧ Ӧртем ас сиктса войтырлӧн тӧлка-лада удж вылӧ, аддзӧ, мый налы нимкодь бура котыртӧм уджсьыс да та вӧсна нимкодь тшӧтш и аслыс Ӧртемлы. Со ӧд верстьӧясыдлӧн кутшӧм бура ставыс артмӧ. Коркӧ нӧ на моз сійӧ велӧдчас-ӧ уджавнысӧ? Мӧвпалӧ та йылысь Ӧртем да эскӧдӧ асьсӧ, мый тадзи и лоас.

Медбӧрын Ӧртем кежаліс и сиктбердті визувтысь ю дорӧ, коді арся мича шондіа луннас рама визувтіс лыа берегъяс пӧлӧн да чӧла шогсис-майшасис сы вӧсна, мый регыд мысти бара быдса тӧв кежлӧ ковмас водны кыз йи улӧ. А Ӧртемлы паметяс воисны сійӧ гожся лунъясыс, кор ёртъясыскӧд верстьӧяслӧн видзӧдӧм улын купайтчывліс берегдорса ляпкыд ваын, вӧтлысис арпиян бӧрся. Кутшӧм гажа вӧлі сэки. И кор на волас сэсся тайӧ кадыс.

Сӧмын гортланьыс нин бергӧдчӧм бӧрын Ӧртемлӧн друг юрас вирдыштіс, мый талун сідзи и эз волы школаас. Сьӧлӧмыс весиг ыркмунліс. Мам-батьыс кӧ тӧдмаласны, дерт жӧ, ёна и пиняласны.

Пырис Ӧртем гортас, а батьыс сэні нин вӧлӧма. Быттьӧ виччысис Ӧртемӧс.

— Но, висьтав, кӧні нин, пиукӧй, вӧлін та дырасӧ да мый вӧчин? — ньӧжйӧник юаліс батьыс, а сэсся содтіс. — Меным ӧд Мария Ивановнаыд звӧнитліс нин. Кытчӧкӧ пӧ вошӧмыд.

Ӧртем весиг шай-паймуніс батьыслӧн кывъясысь. Кӧть эськӧ и виччысис тайӧ юалӧмсӧ.

— Да ӧд, батьӧ, ме сы мында аддзылі талун, — вочавидзис Ӧртем. — А школаад вӧрзьӧдчытӧг лоӧ лунтыръясӧн пукавны. Кажитчӧ, быттьӧ став олӧмыс бокитӧ мунӧ. Нинӧм он удит аддзывны.

А сэсся кутіс висьтавлыны, кӧні вӧлі да мый шензьӧдіс сійӧс. Верстьӧ морт сӧмын нюмъялӧмсорӧн кывзіс пиыслысь гораа висьтасьӧмсӧ. Медбӧрын ышловзис да воча шуис:

— Гӧгӧрвоа ме тэнӧ, пиукӧй. Коркӧ и ачым татшӧмӧн вӧлі да тадзи жӧ мӧвпалі. Сӧмын вочасӧн юрӧ воис, мый ӧнія кадӧ велӧдчытӧгыд мортӧн он ло. Со и колӧ ветлӧдлыны школаад, кӧсъян кӧ быдтор тӧдны да кужны вӧчны. И оз ков повны, мый олӧмыд бокиті прӧйдитас. Буретш велӧдчӧмыд и отсалас гумовтны сэтысь став коланасӧ да сэсся овны тыр вир-яя олӧмӧн.

Ӧртем сӧмын чӧла довкнитіс юрнас батьсӧ кывзігӧн. Гӧгӧрвоис сійӧ, мый верстьӧ мортыд век жӧ прав.