ВОЙНА ВОЯСӦ
Мамӧ кувсьӧм бӧрын ме во джын нин олі бабӧ ордын. Туй бокын быдмысь льӧм пу вылын быд асыв сьылісны лэбачьяс. Кӧть муніс война, налы шог ни гӧре.
Быд асыв ме петавлі ӧшинь улӧ, кыйӧді, кор кутас локны аслас ыджыд сумкаӧн пошта новлӧдлысь Ӧгаш тьӧт: виччыси батьсянь письмӧ, коді мӧд во нин тышкасис фашистъяскӧд.
И со гӧрба Ӧгаш сувтіс миян керка весьтӧ да чукӧстіс менӧ. Менам ӧні на син водзын, кыдзи сійӧ дыр малаліс менсьым шырӧм юрӧс да небыдик гӧлӧсӧн лӧвтіс:
— Эк, Ӧльӧксеевич, дона пи, лёк юӧр ӧд Ӧгаш тьӧтыд вайис. Некодӧс тай проклятӧй пашистъясыд оз жалитны.
Письмӧсӧ, кодӧс ми бабӧкӧд уна лун нин виччысим, ӧні ме полі босьтны сы киысь.
Гӧлӧс быртӧдзыс бӧрдіс бабӧй. Бӧрдісны рӧдняяс, суседъяс: быдӧн жалитісны менӧ. Кӧть ме мам моз жӧ радейті батьӧс, а синваӧй ӧти войт эз усь, а мӧд луннас пышйи гортысь. Та йылысь некодлы эг висьтав. Бабӧлы коли письмӧ. Мися, сідз и сідз, муні фронт вылӧ. Кута лыйлыны найӧс, кодъяс виисны муса батьӧс. Сӧмын сэк, кор нин саялі сиктӧй, эг вермы кутчысьны, ыджыд гӧлӧсӧн бӧрддзи.
Куим лун чӧж подӧн лэччи карӧдз. Гашкӧ, эськӧ и веськалі фронт вылӧ, но рӧкыд вылӧ аддзыси тані Пашка Гундыревкӧд, коді кольӧм гожӧм вӧлі миян сиктын тьӧткаыс ордын. Кор ме висьталі сылы ас йылысь, Пашка пырысьтӧм-пыр ошкис менӧ:
— Буретш ме та йылысь жӧ думайта. И сукар нин дасьті. Сӧмын вот чойӧс жаль эновтны. Бӧрдны кутас.
Дыр ковмис кевмысьны сылы. Ӧтнам кӧ муні, гашкӧ, бурджык вӧлі.
— Паракодӧн кывтны оз позь. Ме нин видлі... Бӧр бергӧдісны гортӧ, — велӧдіс менӧ выль другӧй. — Подӧн мӧдӧдчам Котласӧдз, а сэні...
Подӧн кӧ и подӧн. И сэн жӧ шуим аски петны туйӧ.
...Некымын лун Пашка Гундыревкӧд мунім подӧн сиктысь сиктӧ. Кӧні корыштам, кӧні уджыштам нянь кусӧк вылӧ. Унджыкысьсӧ узьлім рынышъясын, пывсянъясын, виричьяс улын. Арся шондіыс омӧля лелькуйтіс миянӧс. Войясыс сулалісны пемыдӧсь, гажтӧмӧсь.
Рытъявылыс воим ичӧтик сиктӧ. Сырзьӧм паськӧмъяс кузя вияліс няйт ва. Таркакылісны пиньясным. Окота вӧлі сёйыштны, узьыштны. Но кытчӧ пыран, коді виччысьӧ миян кодь «гӧсьтъястӧ»?
Вӧлӧсьт помас сулаліс ӧтка ичӧтик керка. Мӧдӧдчим сэтчӧ. Кыр горулас скӧра мурзіс ю. Веж гыяс тойлалісны ӧта-мӧдсӧ, быттьӧ ошйысисны асланыс вынӧн.
Сувтім керка весьтӧ. Пашка гыжйыштіс пратьмӧм няйт юрсисӧ, тувкнитіс меным бокӧ.
— Петька, куш юр, видзӧдлы ӧшинь улас.
Пыр жӧ юрӧс бергӧді веськыдвылӧ: векньыдик градъяс вылын быдмисны юмов галан, чӧскыд морков, вижӧдӧм коръяса лук. Кык сутки чӧж нуръясьлытӧм бӧрын найӧ магнит моз кыскисны миянӧс ас дінас.
Некод некӧн эз вӧв. Недыр мысти ми куйлім нин град бӧрӧздаын. И сэки, быттьӧ му пытшкысь, кыпӧдчис кузь уска дядьӧ. Сійӧ чеччыштіс ме дінӧ, ён кияснас кватитіс шошаӧд да горӧдіс: «Ах, тэ яндысьтӧм син!» Пашка тювкнитіс потшӧс костӧд, пышйис вӧрӧ. Пыртісны шоныд керкаӧ. «Нӧйтны кутасны», — синваӧй доршасис менам, вот-вот ырӧбта бӧрддза. Курччи паръясӧс, виччыси тасмаӧн швачкӧбтӧм. Но нӧйтны кӧзяин эз кут. Сійӧ пуксьӧдіс аскӧдыс паныдӧн, заводитіс юасьны. Ковмис висьтавны ставсӧ: и кыдзи батьӧӧс виисны фронт вылӧ, и кор кулі висьысь мамӧй. Сӧмын эг висьтав немтор, кытчӧ ми мӧдӧдчим Пашкакӧд.
— Война, — ыджыда ышловзис кӧзяин. — Мед эськӧ некор тіянлы сійӧс не тӧдлыны.
Кӧзяинлӧн гӧтырыс вайис ужын: жаритӧм картупель, рыська йӧв. Татшӧм чӧскыдасӧ ме важӧн нин эг сёйлы. Узи джоджас, идзас вольпась вылын. Вӧлі шоныд да лӧсьыд.
Мӧд луннас уска дядьӧ менӧ пуксьӧдіс телегаӧ да петкӧдіс тӧдтӧм сиктысь. Ме видзӧді стенӧн сулалысь сьӧд вӧр вылӧ да думайті Пашка йылысь: «Кӧні сійӧ? Аддзысьлам огӧ нин?»
Пемыднас нин воим ыджыд сиктӧ. Уска дядьӧ, кодлысь эг тӧд ним ни ов, пыртіс менӧ кык судта керкаӧ.
— Ӧндрей Степанович, со Петя Вагинӧс вайи, мам ни бать сылӧн абу, — шыасис сійӧ пызан сайын пукалысь мужичӧй дінӧ.
Сійӧ жӧ луннас менӧ нуисны детскӧй домӧ. Вежон мысти татчӧ вайисны и Пашкаӧс. Но сійӧс регыд гортас босьтісны. А ме дыр кежлӧ овмӧдчи выль местаӧ, аддзи татысь бать да мам кодь жӧ тӧждысьысь йӧзӧс.
