ВОЙБЫД ЧУКСАСИС КӦЧ

Поводдяыс кӧдзыд на, а тӧдчӧ нин тулыслӧн матыстчӧмыс.

Сійӧ локтӧ надзӧникӧн, посньыдик воськовъясӧн, жӧлӧбъяс дорын ӧшалысь ёсь йи нёньясӧн. Воас кад, и кутас поводдяыс тэрмасьны. Таын отсалас сылы яр шонді, коді лунысь лунӧ лоӧ пӧсьджык, зільджык.

Вӧрын лымйыс коскӧдзыд лоӧ, лыжитӧг да лямпатӧг некытчӧ он тувччы. Пуксяс вой, кӧдзыдыс зэлӧдас ассьыс став вынъяссӧ, камгас-дорас вазьӧм лымсӧ, ён пос сы вылӧ вӧчас. Не сӧмын подӧн, вӧлӧн позьӧ гӧнитны чарӧм кузя.

Сэзьдас пыдӧстӧм енэжыс. Некӧн абу кымӧр чир. Сэки кодзувъяслы праздник. Войбыд югдӧдасны узьысь пармаӧс, лым улӧ дзебсьӧм юясӧс, видзьясӧс да расъясӧс. Тӧлысь кӧ мыччас ассьыс кӧдзыд кымӧссӧ — лунын кодь югыд, прӧшви кыны позьӧ. Войяснас пуяслӧн бӧждоръясыс сырзьӧмаӧсь, лапъяс вылас туктаяс ӧшйӧмаӧсь.

Оз куйлыссьы татшӧм войяснас кӧчлы. Мый кӧть и пасьыс небыд да шоныд, кӧдзыдыс тай вӧтлӧ. Да и югыд войяснад кокньыдджык нуръясьны: он зурась, он крукась. Ёна корсьысьны оз ков, — пипуыд мыйта колӧ, туй вылысь позьӧ аддзыны и турун чиръяс, кодъясысь кузь тӧвнад ёна быри гаж.

Вӧрса туйыс, кытчӧ талун кӧч петіс сёян корсьны, дзикӧдз кушмӧма. Тӧвбыд таті трактор кыскаліс вӧр тыра додьяс, лымсӧ личкис ёсь пиньяса сьӧкыд гусеничанас. Кӧнсюрӧ муыс нин тыдалӧ.

Любӧ лои кӧчлы. Сідзкӧ, тулысыс ныр улын. Он и тӧдлы — исковтас лымйыс, вельмасны шоръяс, лун и вой кутасны сьывны, кӧчӧс гажӧдны. Сэсся ӧд позьӧ и паськӧмтӧ вежны, а то ылӧдз кутан тыдавны еджыд пасьнад.

Кывзысьыштіс вӧрса олысь. Гӧгӧр шы ни тӧв. Некутшӧм звер ни морт матігӧгӧрын абу. Повны некодысь, оз ков пышйыны лов тыртӧдзыд. Дерт, кӧчильӧйлӧн пышъялӧм да дзебсясьӧм кузяыд эм ыджыд опыт. Сідз кытшлалас вӧрад, медся ён понсӧ быгйӧдз лӧсьӧдас, сэсся вӧчас кымынкӧ кытш, звиркнитас-чеччыштас бокӧ и корсь сійӧс, кӧсӧйӧс. Пель вылас кӧ он тальччы, бурӧн оз чеччы. Да и сюсьлунсӧ ньӧбны оз ков, уна зверӧс путьмӧ пӧръявлыны.

Кыскыштіс ичӧтик нырнас кӧдзыд сынӧдсӧ, кыліс тулыслысь кӧрсӧ. Кӧть и полысь, а ныриса, ветымын воськов сайысь кылас мыйӧн ӧвтӧ. Ылӧдз аддзӧны и синъясыс. Кӧть и кӧсӧйӧн ыдждӧдлӧны, бокысь и водзысь аддзӧ.

Кӧч сувтіс бӧр кокъяс вылас, пельыс радысла лои ещӧ на кузьджык. Ичӧтик сьӧлӧмыс тіпкӧ, тӧлысьыс шондіӧн кажитчӧ. Сэсся удал зон моз зымнитіс кокнас, чеччыштліс вывлань и мӧдіс йӧктыны.

Кӧч йӧктӧ, йӧктӧ,

Еджыд табъя кока...

Кор мудзис, сувтіс сьӧдасьӧм туй шӧрӧ, вом тырнас горӧдіс: «Эй, чойяс, вокъяс, тулыс матыстчӧ!» Быттьӧ кӧсйис садьмӧдны вӧрса став олысьясӧс — лым пиӧ репӧм сьӧла-таръясӧс, пу горсъясын узьлысь уръясӧс да туланъясӧс, байдӧгӧс и чукчиӧс, ошкӧс и ручӧс. Кӧні коді эм.

— Чеччӧй, тулыс, мися, матыстчӧ. Гажа тулыс! Тайӧ ме висьтала, медся тӧлка звер, кӧчильӧй-чойильӧй.

И бара мӧдіс дӧзмӧдны шойччысь ягъяссӧ. «То-ло-ло... То-ло-ло... То-ло-ло...» Видзӧдлас югъялысь кодзувъяс вылӧ, нерыштас ылысса тӧлысьӧс и чуксасьны кутас ещӧ на гораджыка.

«То-ло-ло... То-ло-ло...» Кӧчлӧн гӧлӧсыс лӧнь войӧ вель ылӧдз кылӧ.

Ставныс, тыдалӧ, узьӧны. Сӧмын ӧтнас сійӧ горзіс-чуксасис гӧлӧс быртӧдзыс. Тӧдӧмысь, окота ӧдйӧджык юксьыны аслас радлунӧн. Гашкӧ, думнас корис ассьыс пӧвсӧ, энь кӧчӧс. Тӧдіс: воис свадьбуйтан кад.

И друг, кӧнкӧ зэв ылын, кӧчлӧн сюсь пельясыс кылісны воча кыв. Сэсся чукӧстчис мӧд... коймӧд...

Ӧні нин эз ӧтнас, а став матігӧгӧрса кӧчьяс горзісны тулыс матыстчӧм йылысь.

Кӧчильӧй котыр уна вой на кутасны горзыны тайӧ гажа кад матыстчӧм йывсьыс. Налысь радлунсӧ некод оз вермы мырддьыны. Немтор он вӧч. Гашкӧ, тулысыс буретш кӧч кок туйӧдыс и локтӧ.