ВОДЗ ТУЛЫСЫН
Тӧрыт на лымйӧн тырӧм эрдъяс вылын ыджыдаліс ёма кодь скӧр чизыр вой тӧв. Быдысь лолыштігӧн горштӧ быттьӧ сотыштліс емӧн. Енэжсянь веськодя да кӧдзыда видзӧдіс тӧвся шонді. Тыдалӧ, эз вӧвны сылы жальӧсь ловъя ловъясыс, кодъяс дзикӧдз нин вӧлі турдӧмаӧсь кузь кӧдзыд тӧв дырйи тірзигӧн. Эз весиг эскыссьы, мый коркӧ помассьылас тайӧ кӧдзыдыс.
А талун петі водз асывнас кильчӧ вылӧ да быттьӧ мыйкӧ гӧгӧрвотӧмтор кутіс лоны мекӧд. Чизыр вой тӧлыс кузь войбыднас кытчӧкӧ вошӧма. Гӧгӧр лӧнь. Шондіыс кыдзкӧ мӧд ногӧнджык нин видзӧдӧ чим еджыд эрдъяс вылас. Бергӧдчи сылань, и сійӧ быттьӧкӧ небыдика малыштіс менсьым бан бокъясӧс да корис прӧститны тӧрытъя веськодьлунсьыс да кӧдзыд видзӧдлассьыс. Сэки кокнипырысь морӧс тырӧн лолышті асъя сынӧдсӧ и сійӧ эз нин сэтшӧма сот горшӧс. Пыр жӧ долыдджык лои сьӧлӧм вылын. Гӧгӧрвои, мый тулыслань кутіс катовтны кадыс.
Тӧкӧтьӧӧн вошисны кытчӧкӧ юр вежӧрысь шуштӧм да гажтӧм мӧвпъяс, кодъяс ӧти бӧрся мӧд чужлісны помасьлытӧм кӧдзыд дырйи. Чайтлі ӧд сэки код тӧдас мый нин. Быттьӧкӧ татшӧм рӧмыдын нин шуӧма овны миянлы уна нэм чӧж. Нинӧм сэсся виччысьны водзӧ вылӧсӧ. И вошлісны сэки бур вылас надеяясыс. Веськодьлун чужліс сьӧлӧмын. Мый лоан ло. Эз-ӧ тайӧ веськодьлуныс зільлы вины менӧ, менсьым бур кӧсйӧмъясӧс, пӧдтыны менсьым лолӧс. Но эз-эз да и вирдмунліс юрын, быттьӧ дзурс пемыд войын сиська би, кутшӧмкӧ зэв эскӧдана мӧвп: век ӧмӧй лоӧ тадзи, оз ӧмӧй помасьлы коркӧ тайӧ рӧмыдыс да сьӧлӧмтӧ шогӧдысь кӧдзыдыс. И со тай быттьӧ кылӧма Енмыс менсьым кӧсйӧмъясӧс, бурсиӧмъясӧс.
Буретш тайӧ кадас и кутан кывны асьтӧ дзик мӧд мортӧн. Кӧть кымын арӧс абу тэныд, но лоан быттьӧ и ёнджык, и збодерджык, и томджык ловнад. Эскӧдана да сюся видзӧдан сэки код вылӧ кӧ, коді тэысь ёна томджык. И сійӧ, яръюгыд тувсовъя шонді кодь жӧ, кыпыд сьӧлӧма, сӧмын на заводитчӧм олӧм йылысь югыд да сӧстӧм мӧвпъяса, серамбана, видзӧдлас тэ вылӧ нюмъялысь синъяснас да быттьӧ чардби моз жӧ сотыштас сьӧлӧмтӧ. И кӧть тӧдан нин бура асьтӧ, мый абу нин сэтшӧм том да помтӧм вын-эбӧса, но бара коркӧяыд моз жӧ кутас пестысьны сьӧлӧмад кутшӧмкӧ яр би. Бара кылан асьтӧ арлыд сертиыд чирк кодь збодерӧн. И шуан сэки аслыд: огӧ на ланьтӧдчӧй, кутам на водзсасьны омӧльыслы паныд да вӧчны став сійӧ бурсӧ, мый тэныд шуӧма нэм вылад.
Збыльысь, водз тувсовъя лунъясыс сетӧны мортлы выль вын, выль надея бур вежсьӧмъяс вылӧ. Тайӧ отсалӧ кыпӧдны сылысь ловсӧ. Быттьӧ выльысь чужӧ сійӧ да заводитӧ овны югыдджык олӧмӧн, ассьыс рӧдсӧ водзӧ нуӧдӧм йылысь пыр зумыдджык, пыр гораджык мӧвпъясӧн. Оз-ӧ буретш та вӧсна, кор помтӧм кӧдзыд бӧрын выльысь ловзьӧ став ловъя лолыс, чужӧ радейтчӧм, ассьыд вужъястӧ водзӧ паськӧдны помтӧм кӧсйӧм и мортлӧн, и звер-пӧткалӧн, и быдмӧгъяслӧн. Выль вынӧн ставыс нюжӧдчӧ да паськӧдчӧ шонділань, коді отсалӧ пестыны олӧм бисӧ пыр ёнджыка. Вошӧ кытчӧкӧ рӧмыдыс. Пыр нюжалысь лунъясыс быттьӧ вичко жыннянъясӧн паськӧдӧны юӧр сы йылысь, мый югыдыс да шоныдыс бара веніс пемыдсӧ да кӧдзыдсӧ, мый олӧмыс помтӧм да сійӧс он вермы некыдзи бырӧдны, кӧть кыдзи он пестысь сы вылӧ.
Но мыйлакӧ векджык овлӧ сідзи, мый буретш тайӧ кадас, кор олӧмыс сьылӧ аслас вермӧм йылысь гажа сьыланкыв, арлыдаяс пиысь унаӧн мунӧны мӧдар югыдас. Кӧть эськӧ быдӧн на пиысь кӧсйӧ на овны, кывны асьсӧ бара томӧн, дзоньвидзаӧн, збодерӧн. Но, тыдалӧ, буретш тайӧ водз тувсовъя кадыс сэтшӧма ӧзтӧ налысь ловъяснысӧ водзӧ олӧм вылӧ надеяясӧн, мый морӧс пытшканыс пессьысь эбӧстӧммӧм нин сьӧлӧмъясыс оз вермыны вӧтчыны лолыслӧн кӧсйӧмъяс бӧрся. Кольӧма нин, ставыс кольӧма бӧрӧ. Оз тырмы налӧн сьӧлӧм выныс нюжӧдны олӧмсӧ нӧшта на водзӧ. И лоӧ со мунны нэмъяс кежлӧ тайӧ гажа тувсовъя шонді увсьыс мӧдар югыдас. Абу весиг кыдзкӧ гӧгӧрвоана, мый артмӧ буретш тадзисӧ водз тулысын, кор ставыс гӧгӧр ловзьӧ да сьылӧ олӧм йылысь нэмӧвӧйся сьыланкыв. Но артмӧ тай со буретш водз тулыснас олӧм да кулӧм костас пыр мунысь венласьӧм, коді некор оз помасьлы.
Кыдзкӧ аслыд тӧдлытӧг заводитчӧ водз тулысыс, но тӧдлытӧг жӧ и помассьӧ. И со нин воӧны шоныд да жар лунъяс. Ставыс гӧгӧр дзоридзалӧ да онялӧ. Пыр жӧ велалан тайӧ шоныд да дзоридзалысь олӧм дінас, да сійӧ оз нин сэтшӧма вӧрзьӧд тэнсьыд сьӧлӧмтӧ. Чайтан, мый тадзи и колӧ да век тадзи лоӧ сэсся. Он весиг казяв, кыдзи тӧдлытӧг матыстчӧ зэра ар. А водзын со бара нин повзьӧдчана кӧдзыдъяса помтӧм кузь тӧв. Но и тайӧ шоныдыс, и кӧдзыдыс оз сэтшӧма вӧрзьӧдны менсьым сьӧлӧмӧс, кыдзи водз тувсовъя лунъяс, кор чужӧны выль надеяяс да найӧ сетӧны водзӧ олӧм вылӧ вын-эбӧссӧ.
