ВЕТКИ ПЫЖ
Вӧр-ваті келалысьлы пыжтӧгыд некыдзи. Торйӧн нин бур, кор эм тэнад кокньыдик ветки пыж, кодӧс позьӧ юсянь кыскыны и тыӧ, и полойӧ. Ӧд тшӧкыда сідз овлывлӧ, мый кор ӧтилаысь нинӧм оз вичмы, мӧдлаысь век нин шедӧ номсасьыштны. А сытӧг завидьпырысь ветлӧдлы Эжва юлӧн лыа берегті да видзӧд, кыдзи шудаджык войтыр асланыс пыжӧн кывтӧны-катӧны ю кузя. Ме ог сёрнит мотора пыж йылысь. Сы вӧсна, мый оз во сійӧ сьӧлӧм вылӧ аслас таргӧмнас, бензин дукнас, ыджыд гынас, коді лыа берегас сідзи виччысьтӧг швачкас, мый гоз-мӧд арпи век нин гы бӧрсяыс косінӧ кольӧ катша-ракалы чӧсмасьны.
Тадзи жӧ, кор ичӧтджык на вӧлі, пыр ӧти берег пӧлӧн прӧмышляйті. Нимкодь овлывліс, кор верстьӧяс менӧ аскӧдныс мӧдлапӧлӧ босьтлывлісны. Но ӧд век тадзи оз везит.
Верстяммыштӧм бӧрын шуи аслым ичӧтик пыжтор лӧсьӧдны. Дыр та йылысь эз и ков думайтны-мӧвпавны. Орччӧн олысь Василей дедлӧн буретш татшӧм ичӧтик ветки пыжыс вӧлӧма. Абу на ёна важ. Ачыс некымын во сайын пипуысь вӧчліс. И сэтшӧм кокни. Кольӧм вояссӧ Василей дед лэччывліс на Эжва бердса вадъясӧ ботайтчыны. А сійӧ воас ылӧ эз нин лысьт ветлыны. Кокыс висьны кутіс, да сӧмын горт гӧгӧрыс ноксис.
Ӧтчыд сійӧ матыстчис ме дінӧ:
— Йӧзыс висьталӧны, ветки пӧ кӧсъян судзӧдны. Гашкӧ, менсьым и ньӧбан. Ог донаысь вузав. Ачым со ог нин вермы ылӧ ветлыны. А веткиӧй звӧз улын косьмӧ.
Пыр и воим ӧти кывйӧ. Кыкнанным вӧлім дӧвӧленӧсь. Лун-мӧд мысти нин воча вокӧй лэччӧдіс веткисӧ аслас машинаӧн Эжва дорӧ. И со медводдзаысь пукси аслам пыжӧ. Ичӧтик. Гашкӧ, кык сыв кузьта да сыв пасьта и лоӧ. Таӧдз йӧз веткиад эг нин ӧтчыдысь пуксьыв. Но сӧмын бокӧвӧй шлоп пыдди. Кӧзяиныс ачыс сынліс да первойсяньыс тшӧктыліс лӧня пукавны, медым эг вӧрзьӧд пыжсӧ да ыджыдджыка эг лолышт. Збыльысь, ветки пыжыд дзибрӧс и овлӧ. Сійӧ и видзӧд, медым васӧ эз гумовт ёнджыка вӧрзьӧдчыштӧм бӧрын.
Ставсӧ тайӧс аслым бара казьтышті да быттьӧ полӧмпырысь йӧткыштчи пелысӧн берегсяньыс. Но весьшӧрӧ тай вӧлӧма полӧмӧй. Менам кокньыдик веткиӧй эз нин сэтшӧма катлась быд лолыштӧмысь да ышловзьӧмысь. Зэв тювкӧс вӧлӧма. Сӧмын удит пелыснад ваас инмӧдчыштны, быттьӧ ачыс водзлань мунӧ. Да и васӧ некутшӧма оз лэдз. Бур пыж вӧчлӧма Василей дедыд.
Сьӧлӧмӧй радліс веткиӧн мунігӧн. Тӧкӧтьӧӧн и вои мӧдлапӧлӧ. А сэні буретш медводдза тшак вотысьяс сёрмӧмаӧсь асланыс пыжысь да корисны вуджӧдны ас берегӧ. Кыкӧн вӧліны. Кыкнаннысӧ пуксьӧді ас водзӧ. Видзӧдлі да ветки дорыслӧн запасыс весьт кымын на кольӧма. Шуи, мед эз ёна пессьыны вуджигас. А налы сідз нин вӧлі нимкодь, мый эг ӧткажит да босьті. Шыр моз пукалісны. Тӧкӧтьӧӧн жӧ вуджӧді. А ачым пыр нимкодяси сэк кості веткинас.
Та бӧрын унаысь на лэччывлі тайӧ гожӧмнас вадорӧ. Вуграсьлывлі и ва шӧрсянь. Эг ӧтчыдысь ветки улын видзчысь гожся крут зэрысь. И, дерт жӧ, унаӧс ас коддьӧмъяс пиысь ковмывліс вуджӧдлыны Эжва вомӧн. Ас сиктсаяс тӧдӧны нин вӧлӧм менсьым веткитӧ да повтӧг пуксьывлісны сэтчӧ. А кор ачым эг вӧв вадорын, босьтлывлісны пӧльзуйтчыны. Шулі сӧмын, мед бӧр местаас пуктісны.
Ӧтчыд вуграсигӧн виччысьтӧг петіс сэтшӧм ён рытыв тӧв, мый Эжва пасьта веж гы мӧдӧдчис. Тайӧ тӧлыс буретш визулыслы паныд вӧлі. Чери дугдіс шедны. Мӧдлапӧвса чом дорӧ чукӧрмим ас сиктысь некымын чери кыйысь. Бипур дорын виччысим, кор ваыс лӧняс да позяс вуджны бӧр. Меным жӧ мыйлакӧ эз терпитсьы. Тӧда вӧлі, мый мамӧй ёна нин виччысьӧ менӧ, да эг кӧсйы кольччыны рытӧдзыс. Кӧть эськӧ ёртъясӧй и такӧдісны, но век жӧ пукси веткиӧ да мӧдӧдчи ю катчӧс, мед гыыс прӧйдитіс пыж пӧлӧныс. Берег дорад кыркӧтшыс сайӧдыштіс тӧвсьыс да эз на сэтшӧм ёна мовкйӧдлы. Но мыйӧн шӧрасджык веськӧдчи, заводитіс потанын моз качайтны ичӧтик пыжтӧ. Ачым зіли пелысӧн кутны веткиӧс, мед кодарӧкӧ эз бергӧдчы нырнас. Сэки ӧд скӧрмӧм гыясыд пыр жӧ пӧрӧдасны чача кодь пыжтӧ. Видзӧді ветки бӧрся, отсалі пелысӧн, кыдзи верми, венны сылы скӧр гыяссӧ да кадысь кадӧ видзӧдлывлі мӧдар берегас. Но сійӧ быттьӧ нарошнӧ эз тэрмась матыстчынысӧ. Миян ӧд Эжваыд абу нин сэтшӧм векни. Некымын сё метр пасьта.
А ярмӧм гыяс важ моз скӧрпырысь усьласисны менам ичӧтик ветки вылӧ да зілисны, кӧть мый дон тайӧ эз сувт, пӧрӧдны сійӧс. Корсюрӧ тӧв нырыс койыштліс ва войтъяссӧ и ветки пыдӧсӧ. Но менам веткиӧй, ӧти гысянь мӧдӧ нырнас сунласьӧмӧн, век жӧ муніс водзӧ, эз кӧсйы сетчыны скӧр гыяслы. И найӧ, тыдалӧ, медбӧрын гӧгӧрвоисны жӧ, мый нинӧм оз вермыны вӧчны ичӧтик пыжкӧд, да вочасӧн ӧвсьыны кутісны. Да и мӧдар лыа берегыс неылын нин вӧлі. Сэки сӧмын кос веськӧдігмоз бергӧдыштлі юрӧс ӧтарӧ-мӧдарӧ. Веж гыяс важ моз ӧта-мӧд бӧрся гартчисны Эжва шӧрас. А мӧдлапӧв берегсяньыс ме вылӧ пыр на зэв сюся дзоргисны менам ёртъясӧй. Быттьӧ век на гадайтісны: воас али оз. Но менам став полӧмӧй бӧрӧ нин коли. И со веткиӧй люкасис нырнас лыа берегӧ.
Та бӧрын нӧшта некымынысь вуджавлі гыа Эжва вомӧн. И некор менам веткиӧй эз сетчывлы скӧр гыясыслы. Эг ӧти гожӧм кывтлы-катлы Эжва кузя Василей дедӧн вӧчӧм пыжӧн. Медбӧрын коркӧ арланьыс ветлысь-мунысьяс, а найӧ абу этшаӧнӧсь ӧні Эжва вылад, нуӧмаӧсь вӧлі кытчӧкӧ менсьым веткиӧс. Корсим эськӧ ёртъяскӧд, но сідзи эз и сюр. Тыдалӧ, эз сӧмын меным ӧтнамлы сійӧ во сьӧлӧм вылӧ.
Ӧні Эжва вылысь татшӧм пипу веткитӧ он нин зэв аддзывлы. Сы вӧсна, мый вӧчнысӧ найӧс абу кокни. А важ мастеръясыд, на лыдын и Василей дед, абу нин ловъяӧсь. Да и, тыдалӧ, ассьыныс сямлунсӧ найӧ эз кольны ӧнія том войтырыслы.
А пипу пыж пыдди ӧні мӧд пӧлӧс пыжъяс. Вӧчӧмаӧсь найӧс кӧрт листысь. Сэтшӧм жӧ кокниӧсь. Абуджык, гашкӧ, сӧмын тювкӧсӧсь. Но век жӧ важ пипу веткиясыс ӧнӧдз меным ёнджыка сьӧлӧм вылӧ воӧны.
