ВАСЬТЫ
Васьтыыс, миян сиктсянь кӧ, Эжва мӧдлапӧлын. Берегсяньыс абу ёна и ылын. Ог тӧд, кутшӧм Василейлӧн ним кузя шулӧмаӧсь тадзисӧ, но ёнасӧ сійӧ немторйӧн оз нимав. Ичӧтик. Ляпкыдик. Топыд берегъяса да зумыд пыдӧса. Абу уна чериа. Да и кытысь чериыс та ыджда тыас. Гыч медсясӧ и олӧ. Да нӧшта нэриник сирпиян тувсов ванас пыравлӧны.
Буретш, гашкӧ, сы вӧсна, мый Васьтылы нинӧмӧн ёнасӧ ошйысьны, кажитчӧ, быттьӧ сійӧ зільӧ дзебсьыны став ловъя ловсьыс. Войладорсяньыс сійӧс ветлысь-мунысьысь кыддза-пожӧма веретя дзебӧ. А лунвывсяньыс Васьтыӧс пыкӧ тайӧ жӧ нима джуджыд пӧката видз. Бокӧвӧйлы кузь турун пӧвстті восьлалігӧн весиг матісянь оз шыбитчы синмӧ тайӧ тыыс. Сэтчӧ жӧ сійӧс дзебӧ ты бокас быдмысь сук да джуджыд эжӧр. Тыыс векджык лӧнь. Сы вӧсна, мый оз веськавны сэтчӧ ёсь тӧвъяс. Сӧмын тай мукӧддырйи вильыш рытыв-лун тӧв муртса-муртса вӧрзьӧдыштлӧ жӧ сылысь веркӧссӧ.
Но видз вылын уджалысь челядьлы пыр муса вӧлі тайӧ тыыс. Ваыс гожӧм заводитчигӧн нин тыас шонавліс да сэні зэв лӧсьыд вӧлі купайтчыны. Торйӧн нин гажа тані овлывліс, кор заводитлісны страдуйтны тыбокса видз вылын. Шондіыс терпитны позьтӧма пӧжӧ. Весиг тӧвру оз пӧльышт. Пӧсь сынӧдыс кыскӧ став вын-эбӧстӧ. Пыдісянь нин лолыштан. Но быттьӧ жар пывсянын. Некутшӧм кокньӧд лолыдлы абу. Видзӧдан да, то ӧти, то мӧд детинка скачитӧ юр кыскалан вӧв вылын тылань. Тэрмасьӧмӧн пӧрччӧ дӧрӧм-гачсӧ да сунӧдчӧ тыас. Дерт, и вӧлыд асьсӧ оз удзӧд. Горша юӧ дэбыд васӧ да келӧ сэсся муртса оз голяӧдзыс, мед ыркӧдчыштны-пальӧдчыштны да лӧдз-номйысь кӧть недыр кежлӧ мездысьлыны. Но со здук-мӧд мысти ыркӧдчӧм бӧрын детинка аслас вӧвнас нуӧ нин зорӧд дорӧ рос додь вылӧ путкыльтӧм турун юр. Чӧвтысьяс ёнасӧ оз ропкӧдчыны. Мед ыркӧдчыштӧны челядь и вӧвъяс. Сӧмын уджыс мед эз сувтавлы.
Медгажа Васьты дорын пажын кадӧ. Сэні орччӧн и пусьӧны. Верстьӧяс пӧсь шыд да рок сёйӧм бӧрын нёровтчылӧны недыр кежлӧ бок выланыс. А челядь мудзтӧ оз тӧдны. Нуръясьыштӧм бӧрын пыр жӧ шыблалӧны бокӧ дӧрӧм-гачнысӧ да ӧта-мӧд вежмӧн уськӧдчӧны тыӧ. Ордйӧдчӧны ёрта-ёртныскӧд, коді тэрыбджыка ты мӧдарас уйлас, ворсӧны, резсьӧны ванас. Гӧгӧр серам. Васьтыыс сэки быттьӧ садьмылӧ узян олӧмсьыс да ачыс тшӧтш сиктса челядькӧд нимкодьпырысь ворсӧдчӧ шонді водзын ва дзирдъяснас.
Ӧтчыд со тадзи жӧ Васьты бокын уджалігӧн верстьӧ мужичӧйяс шуисны косьтывны тысӧ, мед сэтысь чери кӧповтны. Оз-ӧ пӧ праздник кежлӧ кӧть сюрышт. Челядьлы таысь вӧлі сӧмын нимкодь. Некор на найӧ эз аддзывны, кыдзи тысӧ косьтӧны.
Мӧд луннас кытыськӧ мужичӧйяс вайисны ва качайтан машина да водзджык уджсӧ помалӧм бӧрын босьтчисны збыльмӧдны кӧсйӧмнысӧ. Сюйисны тыас резинаысь вӧчӧм шланг. Машина мӧдарсяньыс татшӧм жӧ кузь шланг нюжӧдісны косьмӧм нин вис вомӧн. И заводитісны машинасӧ. Шлангыс быттьӧ кутшӧмкӧ пӧтлытӧм пемӧс моз кутіс горша юны Васьтыысь васӧ. Верстьӧяс и челядь сулалісны гӧгӧр, ас костаныс сёрнитігмоз видзӧдісны, мый артмас налӧн тайӧ уджсьыс. Первойсӧ эз ёна шыбитчы синмӧ, ёна-ӧ чинӧ тыас ваыс. Но вочасӧн берегдорса эжӧрыс пыр ёнджыка кутіс лайкмунны ичӧтмысь тыланьыс. Пыр ӧдйӧджык кутіс пактавны Васьтыысь ваыс. Час-мӧд, гашкӧ, сӧмын прӧйдитіс, и со тыдовтчис тылӧн нюйта пыдӧсыс. Сэки и верстьӧяс, и челядь пӧрччисны гачьяснысӧ, водзвыв дасьтӧм дозмукъясӧн келісны тайӧ няйтас да кутісны ӧктыны пикӧ воӧм чериӧс.
Но весьшӧрӧ вӧлӧма видз вылын уджалысь войтырлӧн Васьтыысь уна чери вылӧ надеяыс. Гашкӧ, медся тэрыбъясыслы да наянъясыслы муртса пумӧн и сюрыштіс.
Збыльысь ӧд, ыргӧн рӧма вит кӧпейка пасьта гычысь да нэриник сирпиысь ӧтдор тыас пӧшти нинӧм абу и вӧлӧма.
Сэки эськӧ шуис жӧ кодкӧ верстьӧяс пиысь, дзик прӧстаысь пӧ тысӧ урӧстім. Но ӧд мый вӧчӧма, вӧчӧма нин. Бӧр он бергӧд. Сӧмын жаль вӧлі уналы, мый таво кежлӧ дзикӧдз бырис Васьтыыс. Мӧд во, дерт, ытвалӧн волӧм бӧрад Васьтыыд бӧр ловзяс. Но лоас-ӧ сійӧ важкодьыс? Со татшӧм гажтӧм мӧвпъясӧн и мӧдӧдчисны ставӧн гортӧ.
Но кутшӧма шензисны мӧд луннас верстьӧяс и челядь Васьтыбокса видз вылӧ воӧм бӧрын. Найӧ надейтчисны аддзыны татысь сӧмын кӧмтӧм кокъясӧн лойӧм няйтсӧ да ӧта-мӧдкӧд пинясьысь горш катша-ракаӧс. Дерт, катша-ракаыд татчӧ тырыс вӧлі локтӧма. Йӧзӧс аддзӧм бӧрын найӧ дӧзмӧмпырысь горзігтырйи лэбзисны орчча веретяӧ. Но, мый пыр жӧ шыбитчис синмӧ, тылӧн увтасінъясыс вӧлі бӧр нин тырӧмаӧсь ваӧн.
— Да ӧд со эсія бокас ты пыдӧссьыс кӧдзыд ключьяс петӧны, — шуис сэки кодкӧ важся уджалысьяс пиысь, — найӧ и оз сетны кувны ичӧтик тыыслы.
А меным, юр кыскалысь детинкалы, сідзи и кажитчис тайӧ здукас, мый Васьтыыс ӧні сьӧкыда ышлолаліс чорыда висьмӧм бӧрын да зэвтіс ассьыс став вынсӧ, мед кыдзкӧ мездысьны кык кока войтырӧн сылы вайӧм неминучаысь. И дерт, уналы сэки, и верстьӧ, и челядь пиысь, вӧлі яндзим вӧчӧм грексьыс. Ставӧн сулалісны чӧла. Тайӧ луннас весиг уджыс видз вылын муніс кыдзкӧ чӧла.
Но вежон-мӧд мысти нин Васьты бӧр воис аслас важ берегъясӧ. Тані быттьӧ нинӧм ёнасӧ эз казьтыв мортлӧн ичӧтик ты олӧмӧ суитчӧм йылысь. Ӧні ваыс сэні вӧлі нӧшта на сӧстӧмджык. Корсюрӧ сылӧн веркӧс вылӧ пуксьывлісны уткаяс. Но мича поводдяӧ эз нин гыбав тыӧ тулыссяньыс кольччылӧм арпиыс. Миянӧн гырысьджык черисӧ ӧктӧм бӧрын посниджыкыс веськаліс катша-рака вомӧ. А меным ӧні быдысь Васьты дінті прӧйдитігӧн вӧлі быттьӧ мыйыськӧ яндзим. Быттьӧ пасьтӧг ми пӧрччӧдлім тайӧ тысӧ, ловсӧ кӧсйылім сылысь босьтны. Но ичӧтик Васьты бӧр ловзис да бара сэні ӧні позьӧ пӧттӧдз купайтчыны сиктса челядьлы, ыркӧдчыштны жар поводдя дырйи. Сэтшӧм жӧ сійӧ рам да мелі. Тайӧ тыыс абу вӧлӧма лёк паметя. Оз куж, вӧлӧмкӧ, дыр кутны йӧз вылӧ лӧгсӧ. Да и эз чужлы ичӧтик тылӧн тайӧ лӧглуныс. Пыр жӧ прӧститіс сійӧ йӧзӧс сылы омӧль вӧчӧмысь. Быдӧн ӧд ас сертиыс олӧ.
