ВАДОРӦДЗЫД АБУ И ЫЛЫН

Ичӧтик Ӧнюш радейтӧ кывзыны батьыслысь да ыджыд вокыслысь вадор йылысь висьтъяссӧ. Гожся рытъясӧ кыкнанныс шатинъясӧн да мыш нопъясӧн тшӧкыда лэччывлӧны Эжва дорӧ. Кайлывлӧны коркӧ сёр асывнас нин. Ньылӧдӧмаӧсь, но шуда чужӧмаӧсь. А мыш нопъясас тырыс сын, ёкыш да ляпа. Ӧнюшлӧн юалӧм вылӧ пыр и заводитӧны висьтасьны, кытысь да мыйта чери найӧ кыйӧмаӧсь, кутшӧм ыджыд ёді мынӧма вугырысь, батьыслысь шатинсӧ муртса абу чегӧма. А Ӧнюш вом паськӧдӧмӧн кывзӧ мужичӧйяслысь висьтасьӧмъяссӧ да бӧрдӧм гӧлӧсӧн шыӧдчӧ батьыс дінӧ:

— Батьӧ, босьтлы тшӧтш менӧ вадорад. Ме тіян моз жӧ кӧсъя вуграсьыштны.

— Тэ ӧд ичӧт на, — серамсорӧн вочавидзӧ сылы ыджыд вокыс. — Ном-гебйыс вируляӧдз курччалас.

— А ме наысь ог пов. Рос босьта да кута ӧвтчыны, — збоя шуӧ Ӧнюш.

Батьыс чӧв олыштӧ да Ӧнюшӧс юрӧдыс малалігмоз мургыльтӧ:

— Часлы, быдмыштан да вӧлисти.

— Ме ӧд ыджыд нин, — оз сетчы Ӧнюш.

Батьыс да ыджыд вокыс сӧмын серӧктӧны зонкалӧн кывъяс вылӧ. А Ӧнюшлы бӧрдмӧн забеднӧ. Сэтшӧм окота сылы вадорас ветлыны. Сійӧ оз на тӧд, мый сэтшӧм вадорыс да буретш тайӧ гуся да тӧдтӧм кывйыс нӧшта нин кыскӧ ас дорас.

Медбӧрын Ӧнюш шуис аслыс ӧтнаслы воӧдчыны вадорас да ставсӧ бура тӧдмавны. Мӧд лунас батьыс да ыджыд вокыс мунісны картупель му мудйыны. А мамыс кутіс ноксьыны плита пач дорын, пажын лӧсьӧдны аслас уджалысьяслы. Сэккості Ӧнюш сандалиасис да керка ӧдзӧссӧ восьтігӧн нин горӧдіс мамыслы:

— Мамук, ме петала горт дорӧ ворсыштны.

— Ылӧ эн мун, эн вош кытчӧкӧ, — стрӧга шуис мамыс.

Ӧнюш довкнитіс юрнас да котӧртіс ывлаӧ. Вадорад сійӧ некор на эз вӧвлы да тӧдіс сӧмын неыджыд пожӧма яг пӧлӧн сэтчӧ нуӧдысь туйсӧ, коді вочасӧн лэччис увлань. Ӧнюш тэрмасьӧмӧн петіс керка ӧграда сайӧ да ӧдйӧ кутіс котӧртны вадорлань нуӧдысь туй кузяыс. Сійӧ поліс, мый мамыс аддзас сылысь пышйӧмсӧ да пондас вӧтчыны. Но мӧдыс, тыдалӧ, ылаліс пач дінас да эз и тӧдлы, кыдзи Ӧнюш кытчӧкӧ вошис.

А Ӧнюш сэккості котӧртіс нин яг пӧлӧн. Сійӧс зэв ёна шензьӧдісны ягын быдмысь гырысь пожӧмъясыс, кодъяслӧн йывъясыс енэжӧдзыс вӧлі нюжӧдчӧмаӧсь. А на весьтын скӧрысь кравзісны сьӧд ракаяс, быттьӧ зілисны повзьӧдны Ӧнюшӧс. Но Ӧнюшыд наысь эз повзьы. Да и татшӧм шондіа луннас кодысь повнысӧ вӧлі. Друг Ӧнюшлӧн кок улысь вирдыштіс пашкыр бӧжа гӧрд ур да чипсігтырйи кутіс кайны кузь пожӧм вылӧ. Ӧнюш весиг чермунліс. А сэсся гӧгӧрвоис, мый урыд сыысь повзис да чепӧсйис пу йылӧ. Ӧнюш весиг серӧктіс. Сэтшӧма сылы воис сьӧлӧм вылас визув гӧрд урыд.

— Эн пов, эн пов! Ме тэныд нинӧм лёксӧ ог вӧч, — горӧдіс Ӧнюш урлы да котӧртіс водзӧ.

А туйыс сэккості лэччис увлань да вайӧдіс паськыд шор дорӧ, кодлӧн берегъяс пӧлӧн быдмисны пашкыр бадьяс. А на коласын чипсісны мича гӧлӧсъясӧн посньыдик лэбачьяс.

— Но и но, — шензьӧмпырысь шуис аслыс Ӧнюш, — кыдзи нӧ тайӧ шорсӧ вуджа. Верстьӧясыдлы лӧсьыд. Найӧ джуджыд гӧленя сапӧгаӧсь. А ме сандалитӧ кӧтӧда да мамӧ таысь пинялас.

Друг зонкалы син улас усисны неылын куйлысь пӧвторъяс. Зонка дыр эз мӧвпав. Ышкиг-пушкигтырйи кутіс кыскавны найӧс да тэчны шор вомӧн. Тӧкӧтьӧӧн и артмис поскыд. Ӧнюш ӧдйӧджык вуджис пос вомӧныс да котӧртіс неылын вугралысь веретялань. Сійӧ эз тӧд, тайӧ-ӧ туйыс нуӧдӧ вадорланьыс. Но сэсся мукӧд туйыс тані эз вӧв. Сідзкӧ зонка мунӧ стӧча.

А гӧгӧр вӧлі сэтшӧм гажа. Ытшкытӧм на видзьяс вылын гӧгралісны юрсигусьяс, чеччалісны чиркъяс. Гажаа сьылісны лэбачьяс. Кӧнкӧ герчнитлывліс утка-мам. Вылі енэжын павъяліс кань-варыш. Кыйӧдіс аслыс нуръясянтор. И сэтшӧм лӧсьыд вӧлі Ӧнюшлы сьӧлӧм вылас. Ӧд регыд сійӧ аслас синъясӧн медводдзаысь аддзылас вадорсӧ.

Но козъя-пожӧма веретяӧ воӧм бӧрын Ӧнюш бара падмис. Сы водзын туйыс вожаліс. Ӧтиыс нуӧдіс веретя пӧлӧн асыввывлань. А мӧдыс юковтіс веретясӧ да котӧртіс лунвывлань.

— Дерт жӧ, тайӧ туйыс и нуӧдӧ вадорланьыд, — шуис аслыс гусьӧн Ӧнюш да мӧдӧдчис сэті.

Сідзи и вӧлӧма. Здук-мӧд мысти веретясӧ вуджӧм бӧрын тыдовтчис вадорса лыаыс, а сы сайын лӧзалысь паськыд Эжва юыс. Ӧнюш гораа горӧдіс да котӧрӧн уськӧдчис водзлань. И со нин сійӧ восьлалӧ доналӧм вадорса лыа вомӧн, а сы весьтын гораа горзігтырйи гӧгралӧны каляяс. Ӧнюш оз видзӧд на вылӧ. Сійӧ шензьӧмпырысь дзоргӧ паськыд ю вылӧ, кодӧс эз на аддзыв аслас олӧм чӧжыс. Бура и котраліс Ӧнюш вадор берегӧд. Повзьӧдліс арпиянӧс. Ачыс эз тӧдлы, кыдзи кӧтасисны сылӧн сандалиясыс. Тайӧ кадас весиг вунӧдліс, мый гортас сійӧс, дерт жӧ, важӧн нин воштісны да уськӧдчисны корсьны.

Сэсся коркӧ век жӧ мудзис да дышиника мӧдӧдчис гортланьыс. Зонкалӧн сьӧлӧм вылас вӧлі деливӧ. Кыдзи ӧні сійӧс паныдаласны мамыс да батьыс? Дерт жӧ, пиняласны да сэсся горт дорысь ылӧ оз нин кутны лэдзлывлыны. Мӧвпалӧ тадзи майшасьӧмпырысь Ӧнюш, а кокъясыс ӧдва-ӧдва восьлалӧны гортланьыс. Ак, эськӧ, кытчӧкӧ кӧ позис дзебсьыштны, мед грӧзыс бокиті прӧйдитіс. Сӧмын на мӧвпыштіс та йылысь шор дорӧ воигӧн, а сылы паныд бадь кустъяс сайсянь мыччысисны батьыс да ыджыд вокыс.

— Ме сідзи и тӧді, мый тэ вадорӧ котӧртін, — дӧзмӧмпырысь шуис батьыс. — А мамыд весьӧпӧрӧма. Муртса оз бӧрд. Мыйла нӧ тадзи юасьтӧг мунін?

— Ме ӧд шулі нин тіянлы, мый ыджыд нин да позьӧ тіянкӧд вадорад ветлӧдлыны, — асьсӧ дорйӧм могысь вочавидзис Ӧнюш. — Со и аддзылі вадортӧ. И абу нин сійӧ сэтшӧм ылын вӧлӧма.

Батьыс Ӧнюшлӧн кывъяс вылӧ эз дӧзмы. Гӧгӧрвоис, мый пинялӧмнад да нӧйтӧмнад нинӧм бурсӧ он вай. Бур кӧть, мый нинӧм абу лоӧма пиыскӧд.

— Мый сэсся тэкӧд вӧчан, ковмас та бӧрын вадорад босьтлывлыны, — нурбыльтіс ыджыд морт.

А ыджыд вокыс малыштіс Ӧнюшӧс юрӧдыс да серӧктіс:

— Ак тэ!

Мамыс эськӧ дузмунліс жӧ Ӧнюш вылӧ. Шуис, мед мӧдысь тадз оз вӧч. Но лӧньӧдіс асьсӧ сійӧн, мый ставыс бура помасис.

А Ӧнюш сэтшӧма мудзӧма, мый регыд мысти и унмовсис. И вӧтасьӧ сійӧ гажа вӧт, кыдзи батьыскӧд да ыджыд вокыскӧд восьлалӧ вадорлань. А сэсся на моз жӧ заводитӧ вуграсьны. И сюрӧны зонкалы гырысь черияс. Вӧталӧ Ӧнюш тайӧ вӧтсӧ, а сылӧн чужӧмыс тырӧма гажа нюмӧн.