БУЗГЫСЬ ШОРЫСЬ АРТМИС ТЫ
Ак кутшӧм гажа сикт шӧрын бузгысь шор дорын! Тувсовъя яр шондіыс азыма сёйӧ рӧшкыд лымсӧ. Сійӧ син водзын сідзи и пакталӧ. А лым улас чукӧрмӧм ваыс писькӧдчӧ увтасінъясӧ да веськӧдчӧ шорлань. И со нин быдса ичӧтик ю визувтӧ векньыдик сёнті. Визулыс ворсӧдчӧ шондіа югӧръяс улын. Мый йылысь кӧ гажаа больгӧ. Быттьӧ сёрнитӧ кодкӧдкӧ.
А челядь чукӧрлы нимкодьыс! Сьӧрсьыныс вайӧмаӧсь пуысь вӧчӧм ичӧтик карабъяс да ордйӧдчӧны, кодлӧн сійӧ медтэрыб. То кевласны ваӧ, мед карабъяснысӧ медся визулінас веськӧдны. То котӧртӧны сӧніка берег пӧлӧн, вӧтчӧны асланыс карабъяс бӧрся. А сэсся бӧр куталӧны найӧс кутшӧмкӧ чукыльын, кытчӧ визулыс вачкӧ челядьлысь чачаяссӧ. Тэрмасигад оз и видзӧдны да пидзӧсӧдзыс вӧйласны то сӧніка лымйӧ, то кутшӧмкӧ шор гуранӧ. Ставныслӧн нин резинаа сапӧгъясаныс ва шлюпкӧ. Но некод тайӧс оз казяв гажа ворсӧм саяс.
А медся збойясыс, дерт жӧ, Паньӧ, Ӧньӧ да Веньӧ. Налӧн карабъясыс медтэрыбӧсь. Сы вӧсна мый мукӧд моз оз видзчысьны, а веськыда бузгысьласны кӧдзыд шорас карабъяссӧ визулінас веськӧдігмоз. Сэсся пӧрччыласны кӧмнысӧ, кисьтасны васӧ да бара нин сералӧны.
Коркӧ рытланьыс нин мудзисны да раммыштісны. Да и йирмӧг пондіс босьтны. Гачьясыс брӧд ва, кӧть пыдзрав.
— Ог, ог лысьт ӧні мунны гортӧ, — шуис Паньӧ. — Мамӧй ньӧръялас паськӧмтӧ кӧтӧдӧмысь.
— Ме ог жӧ мун, — сы вылӧ видзӧдӧмӧн нурбыльтіс Ӧньӧ. — Менам батьӧй зэв стрӧг.
А сэсся кыкнанныс видзӧдлісны Веньӧ вылӧ да шыӧдчисны:
— Вай тэ ордӧ медводз пыралам косьтысьны, а сэсся нин гортаным разӧдчам.
А Веньӧлы нӧ мый. Сӧмын сылы гажаджык. Олӧ тамыш синма пӧчыскӧд, коді зэв ёна радейтӧ внуксӧ. Весиг пӧльыштны сы вылӧ оз убӧлит, непӧштӧ киӧн вӧрзьӧдны.
— Локтӧй, локтӧй, мунамӧй миян ордӧ, — пыр жӧ вочавидзис Веньӧ.
И со нин куим ёрт гачьяснысӧ сёр вылӧ ӧшлӧм бӧрын пукалӧны паччӧрын да кывзӧны Веньӧлӧн пӧчлысь, пӧрысь Опонассялысь, гундыр йылысь мойдӧмсӧ. А асьныс няклялӧны чӧскыд сӧчӧн, кодӧс удитӧма пӧжавны пӧчыс ывлаын внукыслӧн котралігкості. Онялысь паччӧр вылад куйлігӧн весиг удитӧны вугыртлыны. Сӧмын коркӧ пемдӧм бӧрас, кор мамъясыс нин майшасьӧмпырысь казьтывлӧны ассьыныс быдтасъяснысӧ, мӧдӧдчӧны гортаныс. Зэв бура тӧдӧны, мый мам-батьсяньыс налы сюралас. Но воштысьны некытчӧ.
Збыльысь Паньӧӧс мамыс, а Ӧньӧӧс батьыс ньӧръялісны.
— Мӧдысь кӧ шор дорын кутан келавны, бурӧс эн виччысь, — шуис Паньӧлы мамыс. Тадзи кымын жӧ ӧлӧдіс и Ӧньӧӧс батьыс.
— Ог, ог, — сӧмын и вермисны вочавидзны кыкнанныс.
Но мыйӧн воис зарни шондіа асыв, зонкаяс пыр жӧ вунӧдісны тӧрытъя кӧсйысьӧмъяссӧ. Сьӧлӧмыс найӧс сідзи и кыскис шор дорӧ. А мый лоан — ло. Паньӧ да Ӧньӧ пасьтасисны-кӧмасисны да мӧдӧдчисны Веньӧ ордӧ. Сэсянь бара гажа шор дорӧ веськӧдчисны. Кӧть эськӧ тӧдісны, мый рытнас бать-мамныс бара найӧс видасны.
И тадзи, гашкӧ, вежон-мӧд вӧлі, кытчӧдз шорыс эз кут ямны. Эз нин бузгы важ моз. Сӧмын рама ворсӧдчыштіс да быттьӧ норасис, мый и сылӧн гажа кадыс пондіс помасьны. Зонкаяс гажтӧмпырысь видзӧдісны пыр пакталысь шор вылӧ.
Сэки и воис Паньӧлы юрас ӧти мӧвп, мыйысь весиг сьӧлӧмыс ёнджыка кутіс тіпкыны морӧсас.
— А мый эськӧ, помам кӧ шорсӧ да ичӧтик пруд вӧчам, — шуис сійӧ Ӧньӧ да Веньӧ вылӧ видзӧдігмоз. — Сэки гожӧмбыд позьӧ карабъястӧ ва вылад лэдзавны.
— А збыль ӧд сідзи и эм, — ӧтвылысь горӧдісны Ӧньӧ да Веньӧ. — Сэки тані весиг купайтчыны позяс.
Куим ёрт эз дыр мӧвпавны. Ветлісны гортаныс зыръясла. Сэсся пондісны вундавны сёнысь васӧд на эжа пластъяссӧ да тэчны найӧс муртса визувтысь шор вомӧн. Лунтыр ноксисны ньылӧмнысӧ чышкалігмоз. Артмис ӧд плӧтинаыд. И ваыс вочасӧн ас вӧчӧм ичӧтик тыад кутіс содны. Локтісны мӧд лунас, а сэні джодж пасьта кымын ты артмӧма. Нимкодьыд ёртъясыдлы! Бара кутісны ворсны сэні.
Друг кыськӧ на дінӧ воис шор сай керкаын олысь Ӧдӧття пӧч да аслас гора гӧлӧснас кутіс ошкыны зонкаясӧс:
— Но и ыджыд бур жӧ ті вӧчӧмныд. Сё аттьӧ таысь. Лоӧ кӧні менам дзодзӧгъяслы купайтчыны.
Пыр жӧ та бӧрын кайис кыр йылын сулалысь керка дінӧ да вӧтліс ичӧтик пруд дінӧ дзодзӧгъяссӧ. Найӧ гораа горзігтырйи уськӧдчисны ваӧ, а сэсся чушъялігмоз кутісны вӧтлыны зонкаясӧс. Кутшӧм нин та бӧрын ворсӧм? Куим ёрт жугыльпырысь мӧдӧдчисны Веньӧясӧ кывзыны Опонасся пӧчлысь мойдъяссӧ.
Мӧд лунас зонкаяс бара локтісны асланыс киясӧн вӧчӧм пруд дорӧ. Видзӧдӧны, а сэні сиктса аньяс нин кутшӧмсюрӧ сьӧд кӧлуй песлалӧны. Дыш лоӧма налы мунны ылыс Изьвашор дорӧ. Тані со матынджык. Верстьӧясыд вӧтлісны зонкаясӧс, эн пӧ мешайтчӧй миянлы.
А сэсся выль ты дорад пӧскӧтина вылӧ лэччигмоз мӧсъяс велалісны ва юны волывлыны, сідзи и гудыртісны ичӧтик тысӧ.
Паньӧ, Ӧньӧ да Веньӧ ю дорӧ вуграсьны лэччывлігмоз сӧмын ылісянь жаляддза видзӧдлывлісны асланыс киясӧн вӧчӧм пруд вылӧ. Дерт, ворсыштны эз удайтчы. Но бур, мый эз ло весьшӧрӧ сійӧс вӧчӧма, кодлыкӧ кӧ шогмис...
