БАТЬЛӦН МЕДАЛЬ
Пӧшти лунтыр Мишук ёртъясыскӧд ворсіс войнаысь сиктсайса пипуа раскын. Бура и лыйсисны ас вӧчӧм автоматъясысь да пулемётъясысь. Ӧтияс— «бандитъяс». Мӧдъяс — «омоновецъяс». Вӧтлысьӧны зонпосни ӧта-мӧд бӧрсяыс. Сӧмын юралӧ пипуа раскыс. Став лэбачыс повзис да кытчӧкӧ лэбзис. Зонкаяслӧн чужӧмъясыс гӧрдӧдӧмаӧсь, синъясыс ӧзйӧны. Сэтшӧм окота кодныслыкӧ вермыны. Некод оз кӧсйы сетчыны. А Мишук сэки рас шӧрын быдмысь ӧтка пашкыр коз пу йылӧ кайис да пыр жӧ аддзис сылы паныд воюйтысьясӧс. Сылы быдӧн тыдалӧ, а найӧ, кӧть кутшӧм сюся эз видзӧдны, оз казявны сук турунвиж лапъяс пӧвстӧ дзебсьӧм Мишукӧс. Мишук ставнысӧ лыйліс да ранитіс. «Врагъяслы» та бӧрын быть ковмис сдайтчыны. Ӧд водзвыв сёрнитчылісны: коді кодӧс водзджык аддзас да лыяс, сійӧ и вермас. Эськӧ и бӧрдмӧн жаль вӧлі, мый Мишукыс аслас ёртъясыскӧд «врагъясысь» сюсьджык вӧлӧма. Но сэсся бӧр ставӧн миритчисны да гортлань мӧдӧдчисны, мед аски бара тані паныдасьны.
Сэки друг и уси юрас Мишуклы батьыслӧн медальыс, кодӧс сійӧ афганскӧй война вылысь вайӧма. «За отвагу» вылысас гижӧма. Шуис аслыс медальсӧ батьыслысь босьтлыны, мед ошйысьыштны ёртъяс водзас. Бӧр ӧд местаас пуктас, кор ворсӧмыс помасяс. А, колӧкӧ, и командирӧ удайтчас пуксьыны. Сідзи и вӧчис.
Аскинас гусьӧн босьтіс шкапсьыс батьыслысь медальсӧ, ӧшӧдіс морӧсас да мӧдӧдчис сикт сайӧ. А зонпосни, мыйӧн аддзисны Мишуклӧн морӧсысь медальсӧ, нимкодьысла чирзыны кутісны. Быдӧн матыстчылӧ Мишук дінӧ, быдӧнлы окота «За отвагу» медальсӧ видлыны. Дерт, сійӧ лунас Мишук лоис командирӧн. Сёр войӧдз котралісны-ворсісны пипуа раскын, кытчӧдз пемдыны эз кут.
Друг видзӧдӧ Мишук да медальыд сылӧн морӧсын оз нин ӧшав. Тыдалӧ, кытчӧкӧ усьӧма. Бӧрдмӧн жаль сылы медальыс. Ӧд абу аслас. Батьыслӧн. Сійӧ вирсӧ война вылын кисьтлӧма да наградитлӧмаӧсь тайӧ медальнас. А ӧні нӧ мый батьыс сылы шуас? Дерт, эз лысьт висьтавны батьыслы медальсӧ воштӧм йылысь.
А мӧд лунас зонпосни кузь лунтыр корсисны раскысь Мишукӧн воштӧм медальсӧ. Но кытысь нӧ сійӧс аддзан? Гудыртчис нитш либӧ кольӧм вося коръяс пӧвстӧ. Ӧні кӧть став сиктӧн воштӧмтортӧ корсь, оз сюр. Сідзи шог сьӧлӧмӧн и кайис Мишук гортас. Зэв жаль лои медальыс. Сэтшӧм мича да. Но нӧшта жальджык вӧлі батьыс. Сійӧ нажӧвитіс тайӧ медальсӧ, кодӧс оз на быдӧнлы и сетны. Со кымын дой батьыслӧн яй вылас. Пывсянын кор пӧрччысясны, Мишуклӧн весиг синваыс петавлӧ на вылӧ видзӧдігӧн. Но оз тай радейт верстьӧ морт аслас подвигъяс йылысь висьтавлыны Мишуклӧн тшӧтшъяяслы. Нинӧм пӧ тіянлы та йылысь тӧдны.
Коркӧ дыр мысти нин Мишук эз вермы терпитны да век жӧ шыасис бать дінас:
— Батьӧ, помнитан ассьыд медальтӧ, коді тай шкапад вӧлі. Ме ӧд сійӧс вошті...
А сэсся ланьтіс Мишук забеднӧысла да полӧмысла. Весиг синваыс кутіс войтавны. А пинялас да накажитас нӧ кӧ батьыс. Ӧд сійӧ збыльысь мыжа сы водзын.
Но тайӧ пӧрйӧ Мишук весиг чуймис бать вылас. Мыйсӧ сӧмын эз виччысь, но эз тайӧс. Некутшӧма эз скӧрмы батьыс. Весиг эз пиньышт ичӧтик Мишукӧс. Неуна чӧв олыштіс да ньӧжйӧник шуис:
— Мый сэсся вӧчан. Он ӧд нӧйт тэнӧ таысь. Дерт, жаль медальыс. Усьӧм ёртъяс йылысь паметь пыдди вӧлі. А тайӧ война йывсьыс ог кӧсйы казьтывны. Абу тай став войнаыд бур. Кыдзи нӧ сійӧс бурӧн позьӧ шуны, кор эгӧ чужан му дорйӧй, а код тӧдас, мый вӧсна тышкасим, нинӧм абусьыс мукӧд войтырӧс виалім. Кор нӧ бара велаласны йӧзыс бура овны, мед оз ковмы сэсся лыйсьыны-косясьны...
Чӧв ланьтіс недыр кежлӧ батьыс да бара шыасис Мишук дінӧ:
— Ті тай нӧ со век войнаысь ворсанныд. А сійӧ лӧсялӧ сӧмын чужанінтӧ дорйигӧн. Да оз век бурӧдз и вайӧд...
— Ми ӧд, батьӧ, огӧ лёкысь ворсӧй. Омӧльсӧ огӧ вӧчӧй. Некод тай миян пиысь и врагнас оз кӧсйы лоны. Пудъясьны лоӧ.
— Гӧгӧрвоа жӧ эськӧ тайӧс да, — вочавидзис батьыс.— А ме кори Енмыслысь, кӧнкӧ кӧ сійӧ эм, мед ме медбӧръя война вылӧ нин му вылас веськавлі. Мед тэныд, пиукӧй, оз нин сэсся удайтчы воюйтлынысӧ...
Шай-паймуніс быдсӧн Мишук батьыслӧн кывъясысь, сэсся бӧрынджык нин дыр шензис сы вылӧ, кутшӧм сюсь вӧлӧма, кутшӧма кужӧ гӧгӧрвоны ичӧт мортӧс. Збыльысь ӧд Мишук оз жӧ кӧсйы войнасӧ, сӧмын бур ногӧн ворслывлӧ аслас ёртъясыскӧд да некор оз зіль вӧчны кодлыкӧ лёктор. А мыйла нӧ эськӧ верстьӧясыс ӧта-мӧдыскӧд оз вермыны лючки-ладнӧ сёрнитчыны? Дугдывтӧг виалӧны ёрта-ёртнысӧ. Ӧд найӧ, верстьӧясыс, сыысь ёна сюсьӧсь да тӧлкаӧсь. Со нӧ сылӧн батьыс кутшӧм тӧлка вӧлӧма. А став верстьӧыс кӧ Мишуклӧн бать моз жӧ кутасны мӧвпавны, сэки и войнаыд оз ло. И нимкодь быдсӧн тайӧ мӧвпсьыс Мишуклы. Кӧсйӧ сійӧ, мед эськӧ батьыс ногӧн ставыс лоӧ.
