ЗООԎЕХԊІЧЕСКӦЈ МЕРОПРІЈАԎԎӦЈАС КОЛХОЗЈАСЫН
КӦРЫМ ПЕРЈӦМ ԀА СКӦТӦС ВЕРԀӦМ
Меԁым соԁтыны скӧтлыԁ, бурмӧԁны мӧсјасӧс, соԁтыны јӧвсӧ, меԁым лӧԍӧԁны ԁохоԁ вајан скӧтвіԇӧм — меԁвоԇ колӧ лӧԍӧԁны кӧрым база. Сы ԍерԏі, унаӧ ԁа кущӧм качествоа лоӧ верԁас, понԁас завіԍітны скӧтвіԇӧм паԍкӧԁӧм ԁа бурмӧԁӧм.
Кӧрым база оз поԅ сӧмын сіԇ гӧгӧрвоны, кыԇ унаӧн ӧнӧԇ-на гӧгӧрвоӧны, мыј колӧ заптыны тӧв кежлӧ верԁас. Сіјӧ ԃерт колӧ. Оз-кӧ ло заптӧма тӧв кежлӧ колана мынԁа, качество кӧрым, секі ԋінӧм ԍорԋітны скӧтвіԇӧм паԍкӧԁӧм јылыԍ. Но сіјӧ еща. Меԁым бурмӧԁны скӧтӧс, бурмӧԁны скӧтвіԇӧм, меԁым кыпӧԁны мӧслыԍ јӧв лыԍтӧмсӧ, колӧ верԁны пыр ӧткоԃа тӧв і гожӧм.
Оз поԅ чајтны, мыј гожӧмын скӧтлы кӧрымыс кокулас тырмымӧн. Міјан облаԍтын пӧскӧԏінајасыԁ вывті ԉокӧԍ. Уналаын пӧскӧԏінасӧ еновтӧма віԇӧԁлытӧг. Пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм јылыԍ, меԁԍа-ԋін бӧрја војасӧ, ԁугԁісны ԍорԋітнысӧ. Кӧԏ еԍкӧ вӧліны чорыԁ інԁӧԁјас ВКП(б) Обкомлӧн, Обісполкомлӧн, тајӧ інԁӧԁјасыс коԉліны уналаын бумага вылас.
Скӧт віԇігӧн пӧскӧԏінајас ӧԁјӧ щыкӧны, таԉаԍԍӧны скӧт кокјасӧн, коԁјыԍԍӧны. Вермасны ԇікӧԇ омӧԉтчыны. Сы вӧсна воыԍ-во колӧ бурмӧԁны, вежлавлыны віԇан местајассӧ.
Јона омӧԉтчӧм інјас пӧраыԍ-пӧраӧ колӧ шојтчӧԁны. Васӧԁҗык местајасын скӧтӧс віԇны колӧ сӧмын гожӧмын, кос пӧраӧ. Секі оз јона жуглаԍ муԍінмыс ԁа оз сещӧма таԉаԍԍы. Віԇны-кӧ ва ԁырјіыс, скӧт коктуј местаас артмӧны ічӧԏік ва гуранјас, омӧԉтчӧ местаыс, быԁмӧгјас мӧԁасны жебмыны, сещӧм інас понԁас петны сӧмын чӧскыԁтӧм ԁа омӧԉік турун.
Кокԋіԃік лыа ԁа лыа сора местајас вылын скӧт-кӧ јона таԉалас туруныс лоӧ зев шоч, а вермас і ԇікӧԇ бырны, вошны. Тащӧм местајассӧ колӧ торја јона ԁӧԅӧрітны.
Бур паԍтбіщӧјас вылын колӧ скӧт віԇӧмсӧ каԁыԍ-каԁӧ вежлавлыны, вӧчлыны кост 1–2 тӧлыԍӧԇ, меԁым сіјӧ каԁнас туруныс быԁмыштіс.
Пӧскӧԏіна, ӧԏі лов скӧтлы гожӧм кежлӧ шӧркоԃа колӧ:
Бур пӧскӧԏіна .... 0,5 га,
Шӧркоԃԃем, ԋеуна васӧԁ местајас .... 1,0 га,
Васӧԁ, омӧԉік інјас .... 2,0 га.
Меԁым бурҗыка іспоԉзујтны пӧскӧԏіна, став ԍікас скӧтсӧ оз ков леԇны ӧԏіклаӧ. Колӧ віԇны торјӧн — мӧсјаслы аслыныс места, вӧвјаслы аслыныс, ыжјаслы, кукјаслы ԁа с. в. Колхозјаслы тајӧ поԅӧ зев бура вӧчны.
Кук віԇан фермајаслы ԁа сещӧм колхозјаслы, кӧні пуктӧма пԉеменнӧј уҗ, колӧ лӧԍӧԁавны іскусственнӧј пастбіщејас, кӧԇӧмӧн.
Оз поԅ коԉтчыны пӧскӧԏінајас кежыԍ. Торјӧн-ԋін, кор пӧскӧԏінајас міјан омӧԉӧԍ, енԁӧмаӧԍ. Скӧтӧс колӧ і гожӧмын верԁны соԁтӧԁ пыԃԃі. Меԁԍа-ԋін соԁтӧԁ верԁас колӧ јӧв лыԍтыԍ мӧсјаслы. Сӧмын сіԇ поԅӧ мӧслыԍ боԍтны сымынԁа јӧв, мыјԁа сіјӧ вермӧ ԍетны. Соԁтӧԁ верԁны гожӧмын поԅӧ пыр ԍвежӧј турунӧн. Сы вылӧ колӧ кӧԇны торјӧн участок.
Зев бур кӧԇны бобовӧј турунјас — віка, аԋкыщ, ԉібӧ сора кӧԇајас — віка зӧр сорӧн, аԋкыщ іԁ сорӧн ԁа с. в.
Веж турун колӧ ыщкыны лысва уԍӧм бӧрын ԁа сӧмын сымынԁа, мыјԁа колӧ ӧтпыр верԁӧм вылӧ, унҗык-кӧ ыщкан вермас щыкны чукӧрас. Уԉтурун чукӧрын јона шоналӧ ԁа регыԁӧн бакшаԍӧ, скӧтлы верԁны лоӧ шогмытӧм.
Веж турунӧн соԁтӧԁ верԁӧм меԁԍа-ԋін колӧ ӧваԁӧԍ (лӧԇ) ԁырјі, кор мӧсјас јірԍыны ӧваԁ раԃі оз вермыны, лун-лун сулалӧны гортын. Он-кӧ верԁ, вермас јӧв лыԍтӧмсӧ зев јона чінтыны.
Ӧваԁӧԍ ԁырјі уналаын мӧсјассӧ леԇӧны пӧскӧԏінаӧ вој кежлӧ. Сіјӧ бур. Сіјӧ колӧ і поԅӧ быԁ колхозлы вӧчны. Војын ӧваԁјас оз сещӧм јона ԁӧзмӧԁны, војјасыс ыркыԁӧԍ ԁа бурҗыка мӧсјасыԁ вермӧны јірԍынысӧ. Сӧмын тувсов војыԁ зев җеԋыԁ ԁа луннас век-жӧ ковмас соԁтӧԁ верԁны.
Пӧскӧԏінаын колӧ скӧтлы сӧстӧм ваа јуанін, уналаын сіјӧ абу. Мӧсјас јуӧны візывттӧм шорјасыԍ, ԋајтӧԍ ва гуранјасыԍ. Ԋајтӧԍ, сулалан ва јуӧмӧн мӧсјас вермасны віԍмыны. А жар ԁырјі ватӧг мӧсјас овны ԋекыԇ оз вермыны. Жар лунјасӧ мӧсјас луншӧркаԁӧн локтӧны јуӧм вӧсна ԍіктӧ. Міјан, Комі облаԍтса условјӧјасын, быԁ ԍікт, быԁ колхоз вермас лӧԍӧԁны мӧсјаслы колана сӧстӧм ваа јуанін. Коԍмывтӧм шорјас, јоԉса ічӧԏік јујас пӧскӧԏіна ԁорыԍ пыр ԍурӧны. Колӧ сӧмын тӧжԁыԍӧм.
Бур пӧскӧԏіна, бур сӧстӧм ваа јуанін, соԁтӧԁ верԁас, бур, чӧскыԁ веж турунӧн, бурҗык кӧԇӧм турунӧн, бур ԁӧԅӧр — тајӧ лоӧ тырмымӧн гожԍа каԁӧ мӧсјаслы.
Гожӧмын-жӧ колӧ тӧжԁыԍны і тӧв кежлӧ. Каԁын лӧԍӧԁӧны бур качествоа кӧрым ар кежлӧ, тӧв кежлӧ. Колӧ лӧԍӧԁны тырмымӧн ԁа бур качествоа турун. Турун пуктан каԁ зев ыҗыԁ значеԋԋӧ кутӧ турун качествоын. Колӧ турун ыщкыны воԇ, ԇорԇавны завоԃітігас. Ԁыр-кӧ сулӧԁан, турунлӧн качествоыс оз ло сещӧм бур, кӧԏ і вежӧн ԍурӧ. Турун лоӧ чорыԁ, пӧтӧслуныс чінӧ. Меԁԍа-ԋін омӧԉ лоӧ, кујлас-кӧ тащӧм воӧм туруныԁ зер улын. Секі іԇас коԃ лоӧ.
Ԃерт, сӧмын турунӧн верԁӧм оз ло тырмана. Ловја олыԍјаслы меԁым овны, быԁмыны, сӧвмыны — колӧ уна вешществојас — белок, гос, міԋераԉнӧј вешществојас ԁа. с. в. Сіԇ-жӧ скӧтлы, сіԇ-жӧ мӧсјаслы кукаԋјаслы. Сӧмын-кӧ турунӧн верԁны, став колана вешществосӧ оз-на ло ԍетӧма.
Та јылыԍ, кущӧм кӧрымӧн колӧ верԁны, кущӧм кӧрымлӧн кущӧм пӧтӧслуныс, уна-ӧ колана вешществојасыс, мі понԁам-на ԍорԋітны воԇӧ. Тані сувтлам кыв-мӧԁӧн сӧмын.
Турун кыԋԇі мӧсјаслы колӧ ԉіја кӧрым. Ԉіја (сочнӧј) кӧрым — сіјӧ корԋеплоԁјас — турԋепс, мӧс ԍвекла, галан ԁа с. в. Сіԇ-жӧ картупеԉ. Тајӧ быԏ коланаӧԍ јӧла скӧт віԇӧмын.
Колӧны жмых, ӧтруб, ԁа с. в. Воԇӧ мі тӧԁмалам, кущӧм кӧрым ԁа уна-ӧ колӧ ԍетны мӧсјаслы.
Сы ԍерԏі і ковмас артавны воԇ вылыԍ, уна-ӧ тӧв кежлӧ колӧ кӧрым ԁа кущӧм кӧрымјас.
Скӧт віԇӧмын, меԁԍа-ԋін јӧла скӧт віԇӧмын зев ыҗыԁ значеԋԋӧ ԍілослӧн. Быԁ колхозлы, МТФ-лы колӧ заптыны ԍілос. Воԇвыв кӧԇны ԍілос куԉтурајас, ԍілосујтны мыј поԅӧ уна, чукӧртны ԁа ԍілосујтны граԁвыв пуктас корјас, јог турунјас ԁа с. в. Ԍілосујтӧмӧн зев бур кӧрым лоӧ наыԍ.
МТФ-јаслы таво колӧ ԍілосујтны быԁ мӧс вылӧ кык тоннаыԍ ԋе ещаҗык.
Бур, веж, каԁын пуктӧм турун, тырмымӧн корԋеклубԋеплоԁјас, ԍілос, вына кӧрымјас, жмых ԁа с. в. — со мыј вӧсна колӧ боԉшевістскӧја тышкаԍны тӧлӧԇ, меԁым паԍкӧԁны, бурмӧԁны скӧт віԇӧм колхозјасын, кыԇ ӧтувтӧм скӧт верԁӧм вылӧ сіԇ-жӧ і сіјӧ скӧтсӧ, коԁі емӧԍ колхоԅԋікјаслӧн ас кіаныс. Турун-кӧ ещаҗык, колӧ заптыны ԋӧр кӧрым. Сіјӧ отсалас кӧрым тырмытӧмкӧԁ вермаԍны.
Кӧрым-кӧ уна ԁа бур, уна лоӧ јај, јӧв, уна і ԁохоԁ лоӧ колхозлӧн. Мі јонмӧԁам колхозјасӧс оргаԋізаціја ԁа овмӧс бокԍаԋ.
НОРМАЈАС ԌЕРԎІ ТӦВԌА ПӦРАЫН СКӦТӦС ВЕРԀӦМ, КӦРЫМЛӦН СОСТАВ
Быԁ кӧрымӧ пырӧ: ва, міԋераԉнӧј вешщество, коԁјас пыщкын ем азот (белок), вешществојас, коԁјас пыщкын абу азот (сакар, крахмал ԁа гос) ԁа нӧшта пу вешществојас, рочӧн најӧ шуԍӧны ԁревеԍінаӧн.
Мі тӧԁам, мыј сотны-кӧ кос турун, сотчӧм бӧрын коԉӧ пӧјім, сіјӧ і шуԍӧ міԋераԉнӧј вешществоӧн. Сіԇ жӧ артмӧ кӧрымкӧԁ, кор сіјӧс ԍојас скӧт. Гос ԁа белок (најӧ шуԍӧны оргаԋіческӧј вешществоӧн) ԍетӧны шоныԁ, коԁі шонтӧ скӧтсӧ, ԁа ԍетӧ прӧԁукта (јӧв, јај ԁа с. в.). Кӧрымлӧн ԁревеснӧј јукӧԁыс абу јона бур, сы вӧсна кӧрым бурҗык, шогманаҗык секі, кор ас пыщкас унҗык белок, сахар ԁа гос.
Меԁым скӧтӧс бура верԁны, колӧ кужны тӧԁмӧԁны кӧрымлыԍ пӧтӧслун.
Сы могыԍ кӧрымјас костын лӧԍӧԁӧма ӧткоԃалан табԉіца.
Ԍӧктасӧ тӧԁмалӧны вескіӧн, а пӧтӧслунсӧ кӧрымлыԍ тӧԁмалӧны лӧԍӧԁӧм кормӧвӧј јеԃіԋіцаӧн. Кормӧвӧј јеԃіԋіца пыԃԃі боԍтӧма 1 кілогр. зӧр. Сыкӧԁ ӧткоԃалӧны пӧтӧслунсӧ быԁ кӧрымлыԍ.
Воԇын табԉіца вылын петкӧԁлыԍԍӧ пӧтӧслуныс главнӧјҗык кӧрымјаслыԍ. Сіјӧ табԉіцаыԍ мі вермам бура гӧгӧрвоны, уна-ӧ колӧ боԍтны кілограммлыԁ мукӧԁ ԍікас кӧрымлыԍ, меԁым ӧткоԃавны 1 кіло зӧркӧԁ.
Мі аԁԇам, кымын кгр. кӧрым колӧ боԍтны меԁым пӧтӧслун вӧлі, ӧԏі кормӧвӧј јеԃіԋіца мынԁа (ӧԏі кгр. зӧр мынԁа).
Боԍтам-кӧ віԇвывса омӧԉік турун, ӧԏік кормӧвӧј јеԃіԋіца вылӧ ковмас 3 кгр, зӧр-іԇас — 3,5 кгр, картупеԉ — (васӧԁ) — 5,0 кгр, мӧс буква (турԋепс) — 12 кгр, жмых (шабԁі кӧјԁысыԍ вӧчӧм) — 0,8 кгр ԁа с. в.
| Кӧрымлӧн ԋімјас | 1 кӧрмӧвӧј јеԃіԋіца вылӧ колӧ кілогр. |
| I. Веж кӧрымјас: | |
| 1. Турун шӧркоԃԃем скӧт віԇаніныԍ | 6,0 |
| 2. „ бур „ | 5,0 |
| 3. Гӧрԁ кԉевер јурԍалігӧн | 6,0 |
| 4. Віка розјаԍігӧн | 8,0 |
| 5. Картупеԉ кор іԁралӧм воԇын | 8,3 |
| 6. Кормӧвӧј ԍвекла кор | 11,0 |
| II. Турун (чорыԁ) кӧрым: | |
| 1. Омӧԉік віԇвывса турун | 3,0 |
| 2. Шӧркоԃԃем „ „ | 2,5 |
| 3. Бур „ „ | 2,0 |
| 4. Ԋурвывса „ | 3,0 |
| 5. Вӧрпыщкӧсса „ | 3,0 |
| 6. Гӧрԁ кԉевер бур „ | 2,0 |
| 7. Омӧԉік гӧрԁ кԉевер | 2,5 |
| 8. Віка розјаԍігӧн | 2,0 |
| III. Іԇас ԁа јікі (чорыԁ кӧрым) | |
| 1. Руԇӧг іԇас | 6,0 |
| 2. Іԁ | 3,0 |
| 3. Зӧр іԇас | 3,5 |
| 4. Аԋкыщ | 3,5 |
| 5. Іԁ јікі | 2,5 |
| 6. Зӧр „ | 2,6 |
| 7. Руԇӧг (ԍу) | 2,5 |
| IV. Ԉіја (сочнӧј) кӧрымјас: | |
| 1. Шӧркоԃԃем картупеԉ | 2,0 |
| 2. Васӧԁ „ | 5,0 |
| 3. Мӧс буква (турԋепс) | 12,0 |
| 4. Шӧркоԃ кормӧвӧј ԍвекла | 9,0 |
| 5. Посԋыԁ „ „ | 8,0 |
| 6. Галан | 8,0 |
| 7. Зӧрсора вікаыԍ ԍілос | 6,0 |
| 8. Поԁсолнухыԍ „ | 8,0 |
| 9. Картупеԉ корјас „ | 8,0 |
| 10. Турԋепс „ „ | 8,0 |
| 11. Јог туруныԍ „ | 7,0 |
| V. Вына кӧрымјас: | |
| 1. Зӧр шӧркоԃ | 1,0 |
| 2. Шӧркоԃ іԁ | 0,8 |
| 3. Аԋкыщ | 0,9 |
| 4. Віка | 0,9 |
| 5. Руԇӧг (ԍу) | 0,8 |
| 6. Шабԁі кӧјԁыс | 0,5 |
| 7. Ԍу ӧтруб | 1,2 |
| 8. Шабԁі посԋыԁ ӧтруб | 1,2 |
| 9. „ гырыԍ „ | 1,3 |
| 10. Шабԁі кӧјԁысыԍ жмых | 0,8 |
| 11. Поԁсолнуха жмых | 0,9 |
| 12. Кӧнтуԍ жмых | 1,2 |
КЫԆІ АРТАВНЫ МЫЈԀА КОЛӦ КӦРЫМ МӦСЛЫ НОРМА ԌЕРԎІ
Меԁым скӧт віԇӧм вӧлі выгоԁнӧј, колӧ велӧԁчыны верԁны колана ног. Гожӧмын кӧрым ԁон оз артавԍы, но тӧлын колӧ тӧԁны, уна-ӧ мӧслы колӧ ԍетны кӧрым, меԁым сіјӧ ԍојіс бурӧща, оз уна, ԋі ез еща.
Уна-кӧ ԍетны кӧрым, сіјӧ понԁас таԉаԍԍыны, ԍетны-кӧ еща, мӧс понԁас наԇӧԋікӧн чінтыны асԍыс ловја ԍӧктасӧ ԁа нӧшта јӧла-кӧ мӧс, чінтас јӧв лыԍтӧмсӧ.
Сіԇ-кӧ, мӧслы колӧ ԍетны кӧрым сымынԁа, меԁым сіјӧ ԍетас унҗык јӧв прӧԁукт, но ез омӧԉтчы ԁа ез госԍав.
Меԁым тӧԁмӧԁны, уна-ӧ колӧ мӧслы ԍетны кӧрым колӧ тӧԁны:
1. Ловја ԍӧктасӧ.
2. Лунԍа јӧв лыԍтӧм.
3. Кӧрымлыԍ пӧтӧслун, кормӧвӧј јеԃіԋіца ԍерԏі.
ЛОВЈА ԌӦКТАСӦ ТӦԀМӦԀӦМ:
Ловја ԍӧктасӧ мӧслыԍ поԅӧ тӧԁмавны мерајтӧмӧн.
Сы вылӧ колӧ корԍны мерајтан ԉента (мерка-руԉетка), коԁі јукӧма саԋԏіметрјас вылӧ.
Сувтӧԁны мӧскӧс веԍкыԁа, веԍкыԁ-рӧвнӧј местаӧ ԁа вӧчны кык промер (ԍерпас № 1). Воԇвыв колӧ мерајтны мӧслыԍ кызтасӧ воԇԇа кокјас ԁінтіыс лопатка сајтіыс. Сеԍԍа колӧ мӧслыԍ мерајтны куԅтасӧ.
Холкаԍаԋ (воԇкокјас веԍтас ԍпіна вылас, меԁ вылыс местаыс шуԍӧ холкаӧн) ԁа бӧжвужԁінӧԇыс (віԇӧԁ 1-јја ԍерпас вылыԍ).
Боԍтам прімер пыԃԃі ԁа тӧԁмалам ловја ԍӧктасӧ тащӧм мӧслыԍ.
Куԅта холкаԍаԋ бӧж ԁінӧԇ 110 см. Кызта лопатка сајті 160 см. 110-сӧ боԍтам 160-ыԍ, лоас 17600. Тајӧ чіслӧсӧ боԍтам кыкыԍ, лоас 35200.
Сеԍԍа 35200 колӧ јукны 100 пеԉӧ, ԉібӧ прӧстҗык лоӧ кык бӧрја цыфрасӧ ԇікӧԇ шыбытны, коԉӧ 352. Тајӧ лыԁпасыс понԁас петкӧԁлыны мӧслыԍ ловја ԍӧктасӧ кілограммӧн.
Лоӧ тащӧм ԍама формула:
110 × 160 × 2 / 2 = 352 кілогр.
Кывјӧн-кӧ шуны лоӧ таԇі:
Меԁым тӧԁмавны ловја ԍӧктасӧ мӧслыԍ, колӧ куԅтасӧ артавны (умножітны) кызта вылас. Арталӧм бӧрын, артмӧм лыԁпас ԁорас соԁтыны мӧԁ сымынԁа, сеԍԍа јукны ставсӧ ԍо пеԉӧ, лоас ловја ԍӧкта кілограммӧн.
Ем нӧшта мӧԁ способ. Сіјӧ способыс шуԍӧ — Кԉувер Штраухлӧн. Ловја ԍӧктасӧ тӧԁмавны лӧԍӧԁӧм табԉіца ԍерԏі (віԇ. 14–15-ӧԁ ԉістб.).
Тајӧ способ ԍерԏі мӧслыԍ куԅтасӧ тӧԁмалӧны боксӧ мерајтӧмӧн.
Мерајтԍӧ таԇі: ԉентаыслыԍ ӧԏі помсӧ пуктӧны сетчӧ, кыті ӧтлааԍӧны пеԉпом ԁа лопатка лыјасыс (
Тајӧ кык прімер ԍерԏіыс табԉіца куԅта тӧԁмӧԁӧны ловја ԍӧктасӧ кілограммӧн.
Емӧԍ нӧшта уна способјас. Но меԁԍа бур, точнӧј ԁа прӧст способ — ловја ԍӧктасӧ тӧԁмавны вескіӧн, турунвеԍітан ыҗыԁ вескіӧн веԍітӧмӧн.
КЫԆІ АРТАВНЫ ЛУНԌА КӦРЫМ ԌЕТАН НОРМА
Тӧԁмалӧма-кӧ ловја ԍӧктасӧ, лунԍа јӧв лыԍтӧм ԁа кӧрымлыԍ пӧтӧслунсӧ кӧрмӧвӧј јеԃіԋіцаӧн, кокԋыԁа поԅӧ лӧԍӧԁны нормајас ԍерԏі скӧт верԁӧм.
Скӧт рушку піјӧ ԍурӧм кӧрым меԁвоԇ мунӧ олӧмсӧ кутӧм вылӧ ԁа тушасӧ шонтӧм вылӧ. Мӧс-кӧ тыра кӧрым нӧшта мунӧ кук піӧс верԁӧм вылӧ.
Јалуш (јаловӧј) мӧслӧн кӧрым мунӧ ԇоԋнас олӧмсӧ кутӧм ԁа тушасӧ шонтӧм вылӧ. Кӧрым, коԁі мунӧ олӧмсӧ кутӧм вылӧ шуԍӧ — поԁԃержівајушщӧј кӧрымӧн.
Лыԍтыԍ мӧслы, поԁԃержівајушщӧј кӧрым кыԋԇі, нӧшта колӧ ԍетны кӧрым јӧв прӧԁукт артмӧм вылӧ, тащӧм кӧрым шуԍӧ прӧԁукԏівнӧј кӧрымӧн.
Поԁԃержівајущӧј кӧрым ічӧтҗык мӧсјаслы 100 кгр. ловја ԍӧкта вылӧ ԍетԍӧ ӧԏік кормӧвӧј јеԃіԋіца.
Гырыԍҗык мӧсјаслы ӧԏік кормӧвӧј јеԃіԋіца ԍетԍӧ 120–130 кгр. ловја ԍӧкта вылӧ.
Лӧԍӧԁӧма табԉіца, коԁ ԍерԏі зев кокԋіԁа поԅӧ тӧԁмавны, кущӧм мӧслы мыјԁа колӧ ԍетны олӧмсӧ кутӧм вылӧ, кӧрым.
| Ловја ԍӧкта кілогр. | Ковмас поԁԃержівајушщӧј кӧрым кормӧвӧј јеԃіԋіцаӧн: |
| 240 | 2,4 |
| 250 | 2,5 |
| 260 | 2,6 |
| 300 | 2,8 |
| 330 | 3,0 |
| 360 | 3,2 |
| 400 | 3,4 |
| 425 | 3,6 |
| 460 | 3,8 |
| 500 | 4,0 |
| 600 | 4,6 |
Прімер вылӧ, кӧрым норма тӧԁмӧԁӧм могыԍ боԍтам мӧс, коԁлӧн ловја ԍӧктаыс 400 кгр. Табԉіца ԍерԏі олӧм кутӧм вылӧ колӧ ԍетны 3,4 кормӧвӧј јеԃіԋіца. Мӧс-кӧ ԍӧктанас 380 кгр, колӧ тӧԁмӧԁны сіԇік: боԍтам кормовӧј јеԃіԋіцајас 400 кгр. ԍӧкта мӧслыԍ. Тащӧм мӧслы колӧ ԍетны З,4 кормовӧј јеԃіԋіца, сеԍԍа боԍтам 360 кгр. ԍӧкта мӧслыԍ, коԁлы колӧ ԍетны 3,2 кормӧвӧј јеԃіԋіца ԁа тајӧ кык лыԁпасԍыс лӧԍӧԁам шӧркоԃԃем лыԁпас:
3,2+3,4/2=5,6 кормӧвӧј јеԃіԋіца.
| Лопатка сај кызтаыс-кӧ саԋԏіметрӧн лоӧ | Бокса чукԉа куԅтаыс-кӧ мӧслӧн саԋԏіметраӧн | ||||||||||||||
| 125 | 130 | 135 | 140 | 145 | 150 | 155 | 160 | 165 | 170 | 175 | 180 | 185 | 190 | 195 | |
| Ловја ԍӧктаыс кгр-ӧн лоӧ тащӧм | |||||||||||||||
| 125 | 164 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |
| 130 | 180 | 187 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |
| 135 | 196 | 203 | 213 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |
| 140 | 216 | 223 | 231 | 241 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |
| 145 | 232 | 240 | 250 | 259 | 268 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |
| 150 | 247 | 256 | 266 | 277 | 286 | 296 | — | — | — | — | — | — | — | — | — |
| 155 | 264 | 274 | 285 | 295 | 306 | 317 | 328 | — | — | — | — | — | — | — | — |
| 160 | 282 | 290 | 301 | 313 | 324 | 334 | 347 | 356 | — | — | — | — | — | — | — |
| 165 | — | 310 | 333 | 234 | 346 | 358 | 370 | 381 | 394 | — | — | — | — | — | — |
| 170 | — | — | 342 | 355 | 368 | 380 | 393 | 404 | 417 | 431 | — | — | — | — | — |
| 175 | — | — | — | 347 | 390 | 403 | 417 | 429 | 443 | 457 | 470 | — | — | — | — |
| 180 | — | — | — | — | 414 | 428 | 443 | 452 | 471 | 486 | 500 | 515 | — | — | — |
| 185 | — | — | — | — | — | 449 | 464 | 478 | 494 | 508 | 524 | 540 | 552 | — | — |
| 190 | — | — | — | — | — | — | 492 | 506 | 522 | 538 | 555 | 572 | 585 | 602 | — |
| 195 | — | — | — | — | — | — | — | 531 | 549 | 566 | 582 | 600 | 615 | 633 | 648 |
| 200 | — | — | — | — | — | — | — | — | 580 | 597 | 614 | 634 | 649 | 667 | 684 |
| 205 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | 626 | 644 | 662 | 680 | 699 | 717 |
| 210 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | 678 | 699 | 716 | 736 | 754 |
| 215 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | 734 | 751 | 773 | 792 |
| 220 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | 782 | 804 | 825 |
| 225 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | 843 | 865 |
| 230 | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | 905 |
Ыҗыԁ ӧшыбка оз ло, вӧчны-кӧ мӧԁ ног, лоӧ сіԇ-жӧ шогмана: бур верԁаса мӧслы, коԁлӧн ловја ԍӧктаыс ԍурӧ інԁӧм лыԁпасјас костӧ, міјан прімерын 380 кгр, колӧ ԍетны прімернӧ сымынԁа-жӧ, мыјԁа пӧлучајтӧ мӧс, коԁлӧн ловја ԍӧктаыс 360 кгр. ԉібӧ 3,2 корм. јеԃіԋіца, а омӧԉа верԁаса мӧслы сіјӧ-жӧ ловја ԍӧктанас (380 кгр) колӧ ԍетны прімернӧ сымынԁа, мыјԁа 400 кгр. ловја ԍӧктаа мӧслы, ԉібӧ 3,4 корм. јеԃіԋіча.
Прӧԁукта артмӧм вылӧ кӧрым ԍетԍӧ быԁ 3 кгр. јӧв вылӧ ӧԏік кормӧвӧј јеԃіԋіца. Тыра мӧслы, ӧш ԁінӧ нуӧм бӧрын ԋоԉ тӧлыԍ мыԍԏі колӧ соԁтыны нӧшта 0,5 кӧрмовӧј јеԃіԋіца.
Прӧԁукт ԁа кук пі быԁмӧм вылӧ ԍетԍӧ бур вына кӧрым — ӧтруб, жмых, ԋаԋ-пыԅ ԁа с. в. ԁа ԋебыԁ ԉіја кӧрым — мӧс буква, кормӧвӧј ԍвекла ԁа с. в. (корԋеплоԁјас).
Мӧслы ԍетӧм кӧрым бура ԁа сполнӧја іспоԉзујтӧм могыԍ, колӧ кӧрымјас ԍетны сораса ногӧн, ԇік ӧԏік пӧлӧс кӧрымӧн верԁны оз поԅ.
Чорыԁ (грубӧј) кӧрым колӧ ԍетны веԍітӧмӧн, прімернӧ, 50-ԁ пај мынԁа ловја ԍӧкта ԍерԏіыс, уна чорыԁ кӧрым ԍетны сіԇ-жӧ оз поԅ, вермас мӧслӧн гырк пыщкӧсыс віԍмыны.
Прімер, ловја ԍӧктаыс-кӧ мӧслӧн 350 кгр, чорыԁ кӧрым оз ков ԍетны унҗык 7 кгр-ыԍ, 450 кгр-кӧ — ԍетны 9 кгр. чорыԁ кӧрым ԁа с. в.
Но сӧмын оз-жӧ ков чорыԁ кӧрымлыԍ ԍетан норма кыпӧԁны зев вылӧԇ. Щӧктыԍӧ ԍетан нормаӧ чорыԁ кӧрымјас ӧԏік јур вылӧ ԍујны суткі кежлӧ прімернӧ 12 кгр-ӧԇ. Прӧԁукта вылӧ кӧрым ԍетны ԉібӧ сӧмын вына кӧрымӧн, ԉібӧ сорӧн: вына ԁа ԉіја (сочнӧј) кӧрымӧн. Ԉіја ԁа вына кӧрымјас суткіын колӧ лӧԍӧԁны ӧԏік јур вылӧ ԋе унҗык сещӧм нормајасыԍ:
Прімернӧј преԃеԉнӧј нормајас мӧслы суткікежлӧ кӧрым ԍетӧм куԅа (проф. Багԁанов ԍерԏі) (віԇӧԁ 17-ӧԁ страԋіца).
| Кӧрымлӧн ԋімјас | Кор јӧв вузаԍӧ быԁсӧн | Кор јӧвыԍ вӧчԍӧ сыр. |
| Бур кор корԋеплоԁлӧн .... | 16,4 кг | 8,2 кг |
| Омӧԉҗык ԍвекла кор .... | 8,2–10,2 „ | 6,1–8,2 „ |
| Бур ԍілос .... | 16,4 „ | 8,2 „ |
| Омӧԉҗык ԍілос .... | 8,2 „ | — |
| Ԍвекла .... | 32,2 „ | 16,4 „ |
| Турԋепс, галан .... | 16,4 „ | 10,2 „ |
| Картупеԉ .... | 10,2 „ | 6,1–8,2 „ |
| Зӧр туԍ .... | 3,3–4,1 | 1,2–2,2 „ |
| Ԍу туԍ .... | 2,5 кг | 1,2–1,6 кг |
| Аԋкыщ, віка .... | 0,8–1,2„ | 0,8–1,2 „ |
| Шобԁі ӧтруб .... | 4,1–6,1 „ | 2,9–3,3 „ |
| Мукӧԁ ԍікас ӧтруб .... | 1,2–2,5 „ | 1,2 |
| Зев бур жмых .... | 2,5–2,9 „ | 0,8–1,2 |
| Шобԁіыԍ жмых ԁа поԁсолнухыԍ .... | 1,2–1,6 „ | 0,8–1,9 |
| Кӧнтуԍыԍ жмых .... | 0,8 | 6,4 |
Сӧмын оз ков сіԇ гӧгӧрвоны, мыј ӧԏі суткі кежлӧ колӧ ԍетны став вылӧ інԁалӧм нормасӧ. Збыԉыԍсӧ тајӧ петкӧԁлӧ, мыј нормајас лӧԍӧԁігӧн оз ков на піјӧ ԍујны унҗык інԁӧм лыԁпасјас ԍерԏі. Колӧ гӧгӧрвоны, тајӧ лоӧ преԃеԉнӧј нормајасӧн мӧсјаслы кӧрым норма лӧԍӧԁігӧн.
Ӧні лӧԍӧԁам прімер, уна-ӧ колӧ ԍетны кӧрым суткі кежлӧ 5 тӧлыԍԍа тыра мӧслы, коԁлӧн ловја ԍӧктаыс 300 кгр. ԁа вајӧ јӧв 9 кгр.
Тащӧм мӧслы колӧ ԍетны кормовӧј јеԃіԋіцаӧн со мыј мынԁа кӧрым:
Шуам колхозын ем чорыԁ кӧрым: шӧркоԃԃем віԇвывса турун, зӧр іԇас, картупеԉ, шабԁі кӧјԁысыԍ вӧчӧм жмых ԁа ӧтруб.
Пӧтӧслун ԍерԏі шӧркоԃ віԇвывса турун ӧԏік кормовӧј јеԃіԋіца вылӧ колӧ боԍтны — 2,5 кгр, зӧр іԇас — 3,5 кгр. Олӧм кутӧм вылӧ ковмас:
Но 2,5 кгр. турун ԁа 3,0 кгр. іԇас пыщкын сӧмын 2 кормовӧј јеԃіԋіца, а міјан мӧслы колӧ ԍетны кӧрым 2,8 кормовӧј јеԃіԋіца мынԁа. 0,8 кормӧвӧј јеԃіԋіца вылӧ боԍтам васӧԁ картупеԉ, ковмас 4 кгр.
Та ԁорыԍ јӧв артмӧм вылӧ нӧшта боԍтам картупеԉ ӧԏік кормовӧј јеԃіԋіца, ставыс лоӧ ԍетӧма 9 кгр. Ӧстаԉнӧј 2,5 кормовӧј јеԃіԋіца вылӧ боԍтам: Ӧтруб 2,4 кгр., жмых — 0,4 кгр. Тајӧ прімер ԍерԏі суткіса норма кӧрым ԍетӧмын мӧслы лоӧ сещӧм:
| кілоӧн | |
| Віԇвывса шӧркоԃ турун .... | 2,5 = 1 корм. јеԃ. |
| Зӧр іԇас .... | 3,5 = 1 „ |
| Васӧԁ картупеԉ .... | 9,0 = 1,8 „ |
| Ӧтруб .... | 2,4 = 2,0 „ |
| Жмых .... | 0,4 = 0,5 „ |
Ставыс лоӧ — 17, 8 кілограм, коԁі ӧткоԃаԍыԍӧ 6,3 корм. јеԃіԋіцакӧԁ.
КӦРЫМ ԌЕТАН ПӦРА ԀА СПОСОБЈАС ЈЫЛЫԌ
Тӧлын, карта вылын мӧскӧс віԇігӧн, колӧ тӧԁны тащӧм торјас:
Колӧ мӧслы кӧрым ԍетны лӧԍӧԁӧм пӧраын пыр ԁа јукны кӧрымсӧ быԁ ԍетӧмын ӧткоԃаҗык.
Кӧрым нормаын-кӧ уна чорыԁ кӧрым, колӧ суткіын мӧсјасӧс верԁны кујымыԍ, уна-кӧ ԋебыԁ сочнӧј кӧрым — поԅӧ лунԍа норма ԍетны сӧмын кык пӧрјӧ.
Ӧтруб, жмых ԁа мукӧԁ вына кӧрымјас колӧ ԍетны оз ва сорӧн, а косӧн, сӧмын колӧ ԋеуна кӧтӧԁыштны, меԁым ез пыр бусыс мӧслы ныр роԅјасас ԁа ԍінјасас.
Корԋеплоԁјас колӧ ԍетны поԍԋӧԁлӧмӧн, меԁым мӧсјас оз віԋԁыны. Јона гырыԍ корԋеплоԁјас поԅӧ ԍетны быԁсанас, но сӧмын колӧ мыԍкыны ԍеттӧԇ војԁӧр. Ԋајтӧԍнас ԍетны оз поԅ (піԋјасыс вермас жуглаԍны ԁај вермас віԍмыны гыркпыщкӧсыс).
Лунын мӧскӧс јуктавны колӧ керкаын віԇӧмкоԃ ваӧн кујімыԍ ԁа пӧттӧԇыс. Оз поԅ јуктӧԁны јона кӧԇыԁ ԁа јі сора ваӧн.
Проізвоԃіԏеԉјасӧс (порозјасӧс) колӧ верԁны олӧм кутӧм могыԍ сіԇ-жӧ ловја ԍӧкта ԍерԏі, но сӧмын кӧрым ԍетан норма колӧ соԁтыны нӧшта којмӧԁ пај мынԁа кымын (прімернӧ 30% мынԁа), ԉібӧ колӧ-кӧ ԍетны 6 кормовӧј јеԃіԋіца кӧрым, то соԁтыԍԍӧ нӧшта кык кормӧвӧј јеԃіԋіца.
Нормајас ԍерԏі верԁӧм јылыԍ колӧ пыр јуаԍны бурҗыка местнӧј агрономјаслыԍ ԁа ԏехԋік-жівотновоԁјаслыԍ.
Ӧні лӧԍӧԁӧма совхозјас ԁа колхозјаслы нормаӧн верԁӧм вылӧ кормовӧј классјас, коԁ ԍерԏі зев кокԋыԁа веԍіг быԁ грамотнӧј-велӧԁчыштӧм морт вермас мӧслы лӧԍӧԁны суткіԍа кӧрым ԍетан норма. Колӧ накӧԁ тӧԁмаԍны ԁа кутчіԍны мӧсјасӧс верԁны кормовӧј классјас куԅа.
ЈӦЛА МӦСЈАСӦС ВЕРԀӦМ КОРМӦВӦЈ КЛАССЈАС ԌЕРԎІ
Меԁԍа бур нормајас ԍерԏі скӧтӧс верԁны ӧткӧн-ӧткӧн (іԋԃівіԁуаԉнӧј кормԉеԋіјӧ). Сӧмын колхозјас ԁа фермајас ӧтка ногӧн верԁӧм пуктыны оз вермыны ԉібӧ лоӧ зев ԍӧкыԁ, меԁԍа-ԋін, кӧні мӧс лыԁ уна.
Та могыԍ гырыԍ мӧсчукӧрјас (стаԁајас) понԁісны јуклыны группајас вылӧ, јӧв лыԍтӧм ԍерԏі. Ӧткоԃа лыԍтыԍјассӧ ԍујны ӧԏік группаӧ.
Лоӧ уна асԍама группајас: сулалыԍјас (сухостојнӧјас), еща лыԍтыԍјас, шӧркоԃа, уна лыԍтыԍјас ԁа с. в.
Быԁ группалы лӧԍӧԁӧма аслыс торја кормовӧј ԁача.
Тајӧ способыс сӧмын абу точнӧј, сы вӧсна, мыј оз ло арталӧма мӧслы ловја ԍӧктаыс, јӧвлӧн жірноԍԏ, кук вајӧм каԁ ԁа с. в,
Таԇі, ӧԏік ԍікас мӧс группа кӧрым пӧлучітіс унҗык, а мӧԁ — ещаҗык колӧм ԍерԏіыс. Ӧԏік мӧс группа јӧв ԍетіс зев еща, а мӧԁ — ез вермы оправԁајтны прӧԁукціјанас ԍојӧм кӧрымсӧ. Унҗык јӧв, кӧрым вӧсна, ԍетны ез-ԋін вермы (перекорм лоі).
Меԁым веԍкӧԁны тајӧ ԋеԉучкісӧ, лӧԍӧԁісны выԉ ногӧн верԁчӧм. Боԍтісны ӧткоԃ основнӧј кормовӧј ԁача став јӧла мӧслы быԁ аснога группаыԍ, та ԁорыԍ нӧшта соԁтісны быԁ мӧслы соԁтӧԁ ԍілоснӧј кӧрымјас ловја ԍӧкта ԁа јӧв вајӧм ԍерԏі Таԇіног артміс ӧтка нога верԁӧм (інԃівіԁуаԉнӧј кормԉеԋԋӧ).
Ӧні лӧԍӧԁісны выԉ нога норма ԍерԏі верԁӧм: кормовӧј классјас куԅа. Тајӧ способ сещӧм-жӧ веԍкыԁ ԁа точнӧј кыԇ іԋԃівіԁуаԉнӧј мӧс верԁӧм, коԁ јылыԍ воԇвыв вӧлі ԍорԋі, но тајӧ способ зев прӧст, ԇік группӧвӧј верԁчӧм коԃ.
Кормовӧј классјас — сіјӧ постојаннӧј, пыр вылӧ лӧԍӧԁӧм прӧԁукԏівнӧј кӧрым лыԁ, кормовӧј јеԃіԋіцаӧн кормовӧј класс быԁ номерлы. Тані быԁ кормӧвӧј класс номерлы лӧԍӧԁӧма ӧтмынԁа колана белок. Сіԇік, первој номерлы первој классыԍ, ԍетԍӧ сымынԁа кӧрым, кӧні лоӧ ӧԏік кормовӧј јеԃіԋіца ԁа 100 гр. белок, мӧԁ номерлы мӧԁ классыԍ — 2 кормовӧј јеԃіԋіца ԁа 200 грамм белок ԁа с. в.
Сы вӧсна мӧслы нормајас лӧԍӧԁны лоӧ зев кокԋіԁ. Жівотновоԁ-колхоԅԋіклы ковмас сӧмын імеітны ԃелӧсӧ быԁса кормӧвӧј јеԃіԋіцакӧԁ ԁа 100, 200, 300, 400, 500 ԁа с. в. грамм белоккӧԁ.
Мі тӧԁмалім-ԋін, мыј колана условіјӧјасын јӧв вајыԍ мӧс быԁ кормовӧј јеԃіԋіца вылӧ, кӧні ем 100 гр. белок ԍетӧ 2,2 кгр. јӧв ԁа жірноԍт коԁлӧн — 3–3,1% мынԁа. Кор мӧслы ԍетам 2 кормовӧј јеԃіԋіца ԁа 200 гр. белок, секі ԍетас 4,4 кіло јӧв сіјӧ-жӧ жірноԍтӧн. Јӧлыслӧн-кӧ жірноԍтыс унҗык, кормовӧј јеԃіԋіца вылӧ ԍетас оз 2,4 кгр. јӧв, а ещаҗык жірноԍтыс-кӧ ещаҗык, мӧскыс јӧвсӧ ԍетӧ унҗык.
Та куԅа лӧԍӧԁӧма табԉіца. Віԇӧԁ табԉіца 20–21 ԉістбокыԍ.
| ЈӦВЛӦН ЖІРНОԌТ ПРӦЧЕНТ. |
| Кормовӧј классјаслӧн № прӧԁукԏівнӧј кормовӧј јеԃіԋіца лыԁлы |
| Прӧԁукԏівнӧј кӧрымын белок граммӧн |
| УԀОЈЈАС КИЛОГРАММӦН |
Прімер вылӧ боԍтам кык мӧс №10 ԁа № 15. 10-ӧԁ №-а мӧс ԍетӧ лунын јӧв 11 кгр. ԁа жір јӧв піын 3,9%. Корԍам табԉіца куԅа шујгалаԋыԍ јӧвлыԍ жірноԍт, аԁԇам 3,5–3,6%. Тајӧ-жӧ віԅвывԍыс веԍкыԁ вылыԍ аԁԇам јӧв вајӧм 11 кгр, коԁі вӧлӧм вітӧԁ кормӧвӧј классын. Сіԇ-кӧ тащӧм мӧс ԍурӧ 5-ԁ кормовӧј классӧ. Коԁлы табԉіца ԍерԏі колӧ ԍетны јӧв артмӧм вылӧ 5 кормовӧј јеԃіԋіца ԁа 500 грамм белок.
15-ӧԁ №-а мӧс ԍетӧ 6 кгр јӧв, коԁ піын 3,8 % жір. Корԍам бара табԉіца ԍерԏі шујга ԁорыԍ графа 3,7–3,9% жір. Тајӧ-жӧ віԅ куԅа веԍкыԁлаԋыԍ аԁԇам ціфра 6,3, мӧс міјан ԍурӧ којмӧԁ кормовӧј классӧ. Сіԇ-кӧ јӧв артмӧм вылӧ колӧ ԍетны 3 кормовӧј јеԃіԋіца ԁа 300 грамм белок.
Но нӧшта мӧслы колӧ ԍетны колана мынԁа олӧм кутӧм вылӧ поԃԃержівајушщӧј кӧрым ловја ԍӧкта ԍерԏіыс. Та могыԍ лӧԍӧԁӧма мӧԁ табԉіца, кӧні інԁӧма мыјԁа колӧ ԍетны быԁ мӧслы кӧрым. Віԇӧԁ табԉіца 22–23 ԉістбокыԍ.
| КОРМОВӦЈ КЛАССЈАСЛӦН № |
| Проԁукԏівнӧј кӧрымлӧн корм. јеԃіԋіцајас |
| Белок граммӧн прӧԁ. кӧрымлӧн |
| Корм. јеԃ. |
| белок (гр.) |
Уҗ кокԋӧԁӧм могыԍ табԉіцаын пыр ԍетԍӧ колана мынԁа поԃԃержівајущӧј ԁа прӧԁукта вылӧ кӧрым, коԁі шуӧма кормӧвӧј јеԃіԋіцаӧн ԁа белок граммӧн (віԇӧԁ табԉіца № 2). Шуам, міјан 10-ӧԁ №-а мӧслӧн ловја ԍӧкта 400 кгр. Аԁԇам цыфрасӧ шујгавыв графаыԍ — ловја ԍӧктасӧ.
Воԇӧ веԍкыԁлаԋыԍ вылыԍ аԁԇам сіјӧ номерсӧ кормовӧј класслыԍ, коԁӧс мі аԁԇім воԇын-ԋін јӧв вајӧм ԍерԏі вітӧԁ кормовӧј классыԍ. Ловја ԍӧкта 400 кгр. ԁа вітӧԁ кормовӧј класс графајас ӧтлааԍаніныԍ аԁԇам 9 кормӧвӧј јеԃіԋіца ԁа 730 гр. белок. Тајӧ лоас колана мынԁа кӧрым, прӧԁукт вајӧм ԁа ловја ԍӧкта вылӧ, тајӧ мӧслы. 15-ӧԁ № мӧслӧн ловја ԍӧктаыс 360 кгр. Корԍам табԉіца вылыԍ 360-лы, меԁ матыс цыфра 350 кгр. Тајӧ цыфра ԁа којмӧԁ кормовӧј класслӧн ӧтлааԍаніныԍ сіԇ-жӧ аԁԇам, мыј тајӧ мӧслы колӧ ԍетны кӧрым ставсӧ 6,7 кормовӧј јеԃіԋіца ԁа 510 гр. белок. Таԇі јукԍӧны мӧсјас кормовӧј классјас ԍерԏі. Но уна скӧтлыԁ ԁырјі тајӧ уҗсӧ нӧшта прӧстӧјҗыка вӧчӧны — ԍујӧны став мӧссӧ ловја ԍӧкта ԍерԏі ӧԏік основнӧј группајасӧ. Ловја ԍӧкта ԍерԏі группајас боԍтӧны сещӧмјасыԍ: 250, 300, 350, 400, 450, кгр-ӧн ԁа с. в.
Прімер вылӧ боԍтам ферма кӧн мӧслыԁ:
| 250 кгр. (125 кгр-ԍаԋ 275 кгр-ӧԇ) .... 3 мӧс |
| 300 „ (376 „ 325 „ ) .... 20 „ |
| 350 „ (326 „ 375 „) .... 30 „ |
| 400 „ (376 „ 435 „ ) .... 130 „ |
| 450 „ (426 „ 475 „) .... 15 „ |
| 500 „ (476 „ 595 „ ) .... 2 „ |
| Ставыс .... 200 мӧс |
Основнӧј группа стаԁаын 130 мӧс, коԁјаслӧн ловја ԍӧктаыс шӧркоԃ 400 кгр. Став мӧссӧ стаԁаԍыс ԍујӧны тајӧ группаӧ.
Сулалыԍ (сухостојнӧј) мӧсјас ԍујԍӧны № 0 кормовӧј классӧ. Налы ԍетԍӧ олӧм кутӧм вылӧ кӧрым ловја ԍӧкта ԍерԏі основнӧј группа куԅа. Міјан стаԁаын сулалыԍ мӧсјас пӧлучітісны еԍкӧ 4 кормовӧј јеԃіԋіца ԁа 230 гр. белок (ӧтлааԍан віԅ-куԅа 400 гр. ловја ԍӧкта ԁа кормовӧј класс номеркӧԁ).
Мӧсјасӧс кормовӧј классјасӧ јуклӧм бӧрын, быԁ кормовӧј класслы лӧԍӧԁӧны кормовӧј ԁача, сещӧм кӧрымјасыԍ, кущӧм емӧԍ ферма кі улын, меԁым на піын вӧлі кормовӧј классјас ԍерԏі колана мынԁа кормӧвӧј јеԃіԋіца ԁа белок.
Кормӧвӧј классјасӧ мӧсјасӧс јуклігӧн колӧ кутны тащӧм правілӧјас: ӧтчыԁ воын, во завоԃітчігӧн тӧԁмалӧны ловја ԍӧктасӧ став мӧслыԍ вескі вылын, ԉібӧ мерајтӧмӧн. Секі-жӧ тӧԁмалӧны мӧсјаслыԍ основнӧј группасӧ ловја ԍӧкта ԍерԏі, коԁ ԁінӧ гіжԍӧны мукӧԁ мӧсјас во кежлӧ. Мӧсјасӧс кормӧвӧј классјас вылӧ јуклӧм вӧчԍӧ быԁ тӧлыԍ помаԍігӧн, сіԇік меԁ первој чіслӧԍаԋ быԁ тӧлыԍын мӧсјасӧс верԁны, ковмас-кӧ выԉ кормӧвӧј нормајас ԍерԏі. Сулалыԍјас, тыра мӧсјас, верԁасаӧԍ-кӧ, ԍујԍӧны первој кормӧвӧј классӧ, омӧԉа верԁасаӧԍ-кӧ — мӧԁ кормовӧј классӧ.
Налы ԍетӧны кӧрым нӧшта рушку піын кук быԁмӧм вылӧ ԁа мӧсјасӧс јајԍӧԁӧм могыԍ. Јӧв лыԍтыԍ мӧсјас јӧв вајӧм ԍерԏі ԁа јӧв піын жыр ԍерԏі ԍурӧны колана кормовӧј классјасӧ. Уна јӧв вајыԍ мӧсјасӧс, коԁјас јајтӧмҗыкӧԍ, інԁӧны вылынҗык кормовӧј классӧ. Мӧсјас кукјаԍӧм бӧрын інԁыԍԍӧны 1–2 кормӧвӧј классӧн вылӧҗык коԉан воԍа меԁ вылӧ јӧв лыԍтӧм ԍерԏіыс. Прімер: лыԍтыԍ мӧс-кӧ јӧв вајӧм ԍерԏі ԁа жыр ԍерԏіыс ԍурӧ вӧлі којмӧԁ классӧ, то кукјаԍӧм бӧрын інԁыԍԍӧ ԋоԉӧԁӧ ԉібӧ вітӧԁӧ. Секі віԇӧԁԍӧ јона уна-ӧ кутас јӧвсӧ ԍетны ԁа кущӧма кутны мӧԁас јајсӧ.
Мӧсјас, коԁјас јӧв вајӧм ԁа жір ԍерԏіыс ԍурӧны кык кормӧвӧј класс костӧ, колӧ најӧс гіжны вылынҗык ԉібӧ улынҗык классӧ, сы ԍерԏі кущӧма мӧскыс верԁаса, кущӧм ловја ԍӧктаыс ԁа кор кукјаԍіс.
Мӧслӧн-кӧ ловја ԍӧктаыс основнӧј группаӧ ԍурӧм мӧсјасыԍ ічӧтҗык — гіжԍӧ улынҗык классӧ, мӧԁног, ыҗыԁҗык-кӧ-гіжԍӧ вылынҗык кормовӧј классӧ.
Нӧшта колӧ віԇӧԁлыны кущӧм карта вылын мӧсјас олӧны, картаын-кӧ шоныԁ — 10 граԁус мынԁа Цеԉԍіја ԍерԏі, ԁа улынҗык, то олӧм кутӧм вылӧ (поԁԃержівајушщӧј) кӧрым быԁ 1° кӧԇыԁ вылӧ соԁтыԍӧ 3% мынԁа.
Прімер: міјан-кӧ мӧсјас ԍуріны основнӧј группаӧ, коԁлӧн ловја ԍӧктаыс 400 кгр. мынԁа ԁа налы лӧԍӧԁӧм табԉіца ԍерԏі ԍетны 4 кормовӧј јеԃіԋіца, то кор карта вылын 10° кӧԇыԁ соԁтыԍӧ нӧшта ӧԏік кормовӧј јеԃіԋіца ԉібӧ став мӧс вуҗӧԁԍӧ ӧԏікӧн вылынҗык кормовӧј классӧ. Сіԇ-кӧ, меԁым мӧскӧс ԍујны кущӧм ԉібӧ группаӧ, колӧ воԇвыв віԇӧԁлыны воԇын віԍталӧм торјас вылӧ, кык кывјӧн-кӧ шуны: поԁԃержівајушщӧј кӧрым куԅа — ловја ԍӧкта вылӧ, кущӧм верԁасыс (јаја-ӧ) ԁа кукја абу: прӧԁукт вӧчӧм вылӧ кӧрым куԅа — јӧв вајӧм ԁа жір, кукјаԍӧм каԁ, верԁаслунсӧ ԁа арлыԁсӧ.
Став торјассӧ арталӧм бӧрын мі вермам ӧшыбкатӧг мӧскӧс ԍујны кормовӧј классӧ ԁа боԍтны став вермана мынԁа сылыԍ јӧв прӧԁукціјасӧ, ԉібӧ кыԇ зооԏехԋіческӧј наука шуӧ — іспоԉзујтам став потенціаԉнӧј (пыщкӧсса-гуԍа) возможноԍтјассӧ, сӧмын секі ԍетас колана мынԁа јӧв ԁа лоас ыҗыԁ ԁохоԁ.
Колӧ лӧԍӧԁны быԁлунԍа учот кӧрым віԇӧм ԁа јӧв вајӧм куԅа. Брігаԁајаслы ԉібӧ контроԉ-аԍԍіԍԏентјаслы прӧверајтны ԁа контроԉірујтны тајӧ гіжӧԁјассӧ ӧтчыԁ ԉібӧ кыкыԍ тӧлыԍын ԁа ԍетавны учот нуӧԁыԍјаслы воԇвыв кежлӧ інԁӧԁјас, кыԇ колӧ бурҗыка нуӧԁны.
Тащӧм нога учотӧн, кор мі понԁам бура тӧԁны унаӧ віԇԍӧма кӧрым ԁа уна-ӧ віԇӧм кӧрым вылӧ мӧс ԍетіс јӧв, кокԋыԁ лоӧ тӧԁмӧԁны јӧв прӧԁуктлыԍ ԁонсӧ ԁа лӧԍӧԁны выгӧԁнӧја скӧт віԇӧм. Такӧԁ ӧтщӧщ понԁас мунны скӧт бурмӧԁӧм уҗ, сы вӧсна, мыј став омӧԉік еща јӧв вајыԍ ԁа убытка вајыԍ мӧсјассӧ лоӧ бракујтӧма ԁа вежӧма кукјасӧн бурҗык мӧсјасыԍ.
Бур мӧсјасыԍ віԇны быч піјас, коԁјас пыр поԅӧ сіԇ-жӧ нуӧԁны јӧла скӧт бурмӧԁӧм.
Та вылӧ колхоз ԁа совхозјаслы колӧ пуктыны зев ыҗыԁ вԋімаԋԋӧ, татӧг оз поԅ нуӧԁны бур уҗ скӧт бурмӧԁӧм куԅа.
| Ловја шӧркоԃ ԍӧктаыс кгр-ӧн | Мӧс лунын-кӧ вајӧ јӧв кгр-ӧн, то колӧ ԍетны кӧрым со мыј мынԁа белок граммӧн | ||||||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | |
| то колӧ ԍетны кӧрымын со мыј мынԁа белок граммӧн | |||||||||||||||||||||
| 200 | 100 | 150 | 200 | 250 | 300 | 350 | 400 | 450 | 500О | 550 | .600 | 650 | 700 | 750 | 800 | 850 | 900 | 950 | 1000 | 1050 | 1100 |
| 250 | 125 | 175 | 225 | 275 | 325 | 375 | 425 | 475 | 525 | 575 | 625 | 675 | 725 | 775 | 825 | 875 | 925 | 975 | 1025 | 1075 | 1125 |
| 300 | 150 | 200 | 250 | 300 | 350 | 400 | 450 | 500 | 550 | 6Г0 | 650 | 700 | 750 | 800 | 850 | 900 | 950 | 1000 | 1050 | 1100 | 1150 |
| 350 | 175 | 225 | 275 | 325 | 375 | 425 | 475 | 525 | 575 | 625 | 675 | 725 | 775 | 825 | 875 | 925 | 975 | 1025 | 1075 | 1125 | 1175 |
| 400 | 200 | 250 | 300 | 350 | 400 | 450 | 500 | 550 | 600 | 650 | 700 | 750 | 800 | 850 | 000 | 950 | 1000 | 1050 | 1100 | 1150 | 1200 |
| 450 | 225 | 275 | 325 | 375 | 425 | 475 | 525 | 575 | 625 | 675 | 725 | 775 | 825 | 875 | 925 | 975 | 1025 | 1075 | 1125 | 1175 | 1225 |
| 500 | 250 | 300 | 350 | 400 | 450 | 500 | 550 | 600 | 650 | 700 | 750 | 800 | 850 | 900 | 950 | 1000 | 1050 | 1100 | 1150 | 1200 | 1250 |
СКӦТВІԆӦМ ԀА ԀӦԄӦРІТӦМ
Гожԍа пӧраын скӧт унҗык каԁсӧ коԉԉӧԁӧ вӧԉа вылын, сӧмын гортӧ волӧ уԅны. Ԁӧԅӧрітӧмыс лоӧ шочыԋіка чіԍԏітыштӧмын, мукӧԁ колхозјас веԍіг тајӧ оз вӧчны, ԁа нӧшта вежлалӧны воԉӧссӧ. Ӧніӧԇ міјан колхозјасын гожӧмын скӧт віԇԍывліс зев омӧԉа. Верԁас сіԇ-жӧ зев омӧԉ. Пӧскӧԏінајас абу бурӧԍ — скӧт оз вермы бура пӧтны. Тӧлын скӧт віԇӧм ԁа ԁӧԅӧрітӧм уҗ нӧшта омӧԉ.
Скӧт частӧ сулалӧ ваԅӧм кујӧԁ вылын, абу ԋекущӧм воԉӧс.
Овлӧ картајас вылын зев кӧԇыԁ, мӧсјас сулалӧны кынмӧм кујӧԁ вылын (ԍерпас № ).
Уна колхозын-на мӧс картајас ԋекытчӧ тујтӧмӧԍ: сен ԋајт, пӧтӧлӧкын ԁа ԍԏенајасын кыз бус ԁа чераԋлӧн быԁ пеԉӧсын кыӧма вез, оз ԋекор весавны, сӧмын зев шочыԋіка петкӧԁлыԍӧ кујӧԁыс.
Лӧԍӧԁны верԁӧм нормајас ԍерԏі абу на уҗлӧн пом. Сіјӧ абу-на став колана уҗсӧ вӧчӧм.
Скӧтӧс бура віԇтӧг ԁа ԁӧԅӧріттӧг, нормајас ԍерԏі верԁӧмыԁ вермас вошны прӧста, пӧԉзатӧг.
Мӧс карта меԁ вӧлі југыԁ, кос, сӧстӧм. Меԁ пыр вӧлі колана мынԁа сӧстӧм сынӧԁ ԁа тӧвԍа пӧраын шоныԁ. Кӧԇыԁ карта вылын скӧтыԁ кӧрымсӧ віԇӧ унҗык.
Јӧла скӧт ӧԏік суткіын ԍојӧ унҗык вына кӧрым 500–800 грамм мынԁа, нӧшта чінтӧ асԍыс ловја ԍӧктасӧ ԁа јӧв вајӧмсӧ.
Сіԇ-кӧ, лӧԍӧԁны шоныԁ скӧт картајас колӧ быԏ быԁ колхозлы. Сіԇ-жӧ југыԁ картаыс јӧла скӧтлы сещӧма-жӧ колӧ, кущӧма колӧ мортлы. Сіԇ-кӧ југԁӧԁны картајас колӧ быԏ быԁ колхозлы.
Зев ыҗыԁ значеԋԋӧа ԁа зев важнӧј условіјӧӧн лоӧ картајасӧ колана ногӧн веԋԏіԉаціја лӧԍӧԁӧм.
Вӧчны-кӧ шоныԁ карта веԋԏіԉаціјатӧг, бур пыԃԃі вермас лоны зев ыҗыԁ ԋеԉучкіјас. Сы вӧсна веԋԏіԉаціја колӧ лӧԍӧԁны быԁ вӧчӧм картајас вылӧ.
Јона важнӧј условіјӧӧн лоӧ скӧт чіԍԏітӧм. Колӧ быԁ колхозын нуӧԁны тајӧ меропріјаԏԏӧсӧ, меԁ быԁ скӧт вӧлі чіԍԏітӧма. Сы могыԍ колӧ лӧԍӧԁавны спеціаԉнӧј щоткајас ԁа скребԋіцајас.
Картајас вылӧ колӧ быԏ лӧԍӧԁавны колана нога кормушкајас (ԉаԍԋіјас). Сіјӧ скӧтлы лоӧ бур, ԁа і зев ыҗыԁ економіја ԍетӧны кӧрымын. Кормушкајасыԍ кӧрым оз гылав, оз кыскаԍԍы ԁа оз таԉаԍԍы. Кормушкајас колӧ вӧчны прӧстҗыка ԁа бурҗыка местнӧј маԏеріалјасыԍ. Кормушкајас вӧчтӧг оз поԅ лӧԍӧԁны нормајас ԍерԏі скӧтӧс бура верԁӧм.
Ԍојӧԁ ԁа лыа сора ԍојӧԁ местајасын уԁобреԋԋӧ пыԃԃі торф ԍујӧмӧн урожај тӧԁчымӧн кыпалӧ.
Урожај нӧшта јона понԁас соԁны кор торфсӧ мујас вылас понԁам петкӧԁны картајасын воԉӧс пыԃԃі віԇӧм бӧрын.
Торф, веԍіг іԇас сорӧн мујас вылӧ нуӧмӧн, ԍетӧ зев ыҗыԁ економіческӧј еффект. Бур тор ԍетӧ скӧтлы нӧшта і сы вӧсна, мыј сіјӧ кујӧԁ васӧ боԍтӧ (јуӧ) ас пыщкас јонҗыка іԇас ԍерԏі, скӧтлы сулавны лоӧ косҗык.
Ӧні зев җеԋыԃіка нӧшта віԍталам скӧт ԁӧԅӧрітӧм куԅа воԇын інԁӧм меропріјаԏԏӧјас јылыԍ, коԁјасӧс колӧ быԁ колхозлы быԏ лӧԍӧԁны ԁа нуӧԁны пыр-жӧ:
1. Вӧчавны ԁа лӧԍӧԁавны ԁонтӧмҗык ԁа југыԁ картајас.
2. Картајас вылӧ лӧԍӧԁавны веԋԏіԉаціоннӧј трубајас, меԁым шоныԁ карта вылӧ пыр пыріс ԍвежӧј сынӧԁ ԁа веніс угԉекіслотаӧн щыкӧм сынӧԁсӧ.
3. Быԁлун скӧтӧс чіԍԏітны щӧткајасӧн.
4. Сӧстӧма віԇны скӧт кокјас улыԍ местасӧ.
5. Лӧԍӧԁны воԉӧс пыԃԃі торф.
6. Вӧчны кујӧԁ віԇанін ԁа быԁлун картајас вылыԍ петкӧԁлыны кујӧԁсӧ ԁа с. в.
Тащӧм меропріјаԏԏӧјас нуӧԁігӧн колӧ частӧҗыка корны отсӧг местнӧј агроном ԁа жівотновоԁјаслыԍ.
ТЫРА МӦСЈАСӦС ԀӦԄӦРІТӦМ
Ӧԁјас јӧла скӧтвіԇӧм паԍкӧԁӧмӧн јона завіԍітӧны бура ԁа ԇоԋвіԇаа кукјаԍӧмыԍ ԁа пыр ԇоԋвіԇа кукјаԍӧм скӧт лыԁ соԁтӧмыԍ.
Ԇоԋвіԇаа мӧс кукјаԍӧмлӧн ԁа ԇоԋвіԇалун вајӧм кукјаслӧн меԁвоԇ ԁа меԁјона завіԍітӧ тыра мӧс бӧрԍа тӧжԁыԍӧмыԍ.
Мі тӧԁам, рушку піын кукӧс мӧс новлӧԁлӧ 9 тӧлыԍ ԁа 6–7 лун, но овлӧны пӧрајас, кор мӧс новлӧԁлӧ 10–15 лунӧн җеԋыԁҗыка, ԉібӧ 10–15 лунӧн ԁырҗыка (Віԇӧԁ воԇыԍ табԉіца). Тыра мӧс бӧрԍа бура ԁӧԅӧрітӧм могыԍ, колӧ тӧԁны кущӧм лунӧ мӧскӧс вӧлі нуӧԁӧма пороз ԁінӧ. Меԁԍа бур ԁӧԅӧр тыра мӧслы колӧ җын кынӧм бӧрас (җын тыр бӧрын ).
Меԁым тӧԁны кор мӧскӧс вӧлі нуӧԁлӧма пороз ԁінӧ, колӧ гіжавны лунсӧ. Колхозјасын ԁа фермајас вылын, гіжавны колӧ быԏ. Гіжӧԁјас нуӧԁӧны жівотновоԁјас ԉібӧ скӧԏԋікјас. Меԁвоԇԇа нуӧԁлӧмнас-кӧ мӧс ез тырԍав, колӧ нуӧԁлыны пороз ԁінӧ нӧшта мӧԁыԍ — кытчӧԇ оз тырԍав. Тыртӧг мӧскӧс коԉны оз поԅ, мӧскыс вермас торкԍыны ԁај віԇны мӧссӧ абу выгоԁнӧ, прӧстӧ мунас уна кӧрым.
Гіжӧԁјас колӧ нуӧԁны тащӧм форма куԅа:
.... случнӧј пункт (колхоз ферма) .... рајоныԍ
Случнӧј квітанціја № ....
Мӧс .... јалавіч .... кукјаԍлӧм .... гӧна
Гіжӧма госуԁарственнӧј пԉеменнӧј ԋігаӧ № .... .
Воԇԍыс вӧлі гражԁаԋін .... орԁын .... рајоныԍ .
Ӧшкӧԁӧма
Первојыԍ .... лунын 193 .... воын Пԉеменнӧј ӧшкӧԁ № .... ԋім ....
Мӧԁыԍ .... лунын 193 .... воын Пԉеменнӧј ӧшкӧԁ № .... ԋім ....
Којмӧԁыԍ .... лунын 193 .... воӧ Пԉеменнӧј ӧшкӧԁ № .... ԋім .... .
Јуралыԍ случнӧј пунктын: .... .
Квітан. № ...ԍаԋ .... 193 .... в.
.... случнӧј пунктлы јуӧртӧм, мыј мӧс / јалавіч кукјаԍіс 193 .... в. ....
Гіжны: мыј чужіс: быч, кукаԋ, кущӧм гӧна, пріметајас ԁа с. в. .... .
Скӧтԋік: .... .
Кыԇ тӧԁмӧԁны, мыј мӧс тырԍаліс? Первој прізнак — мӧс ԁугԁӧ нӧјтчӧмыԍ. Мӧс-кӧ оз тырԍав 20–25 лун бӧрын бӧр понԁас нӧјтчыны.
Но оз ков вунӧԁны, мыј мӧслӧн нӧјтчӧм овлӧ сӧмын 1–2 лунӧн: прӧјԃітӧ зев регыԁ, нӧшта мукӧԁ пӧра зев омӧԉа (тӧԁмӧԁны јона віԇӧԁтӧг он вермы). Тащӧм пӧрајасын колӧ јона вԋімаԏеԉнӧјӧн лоны, меԁым он прӧԅевајт мӧслыԍ нӧјтчӧмсӧ.
Овлӧны сещӧм случајјас, кор пороз ԁінӧ ветлӧм ԁа тырԍалӧм бӧрын мӧсјас нӧјтчӧны. Ԃерт, тӧԁыԍ велӧԁчӧм јӧз — веԏерінарнӧј врачјас, вермӧны точнӧја тӧԁмавны мӧслыԍ тырԍалӧм 2–3-ыԍ тӧлыԍнас јанԇім пыр віԁлӧмӧн. Таԇі тӧԁмӧԁны вермас сӧмын јона велӧԁчӧм морт, оз поԅ быԁӧнлы кутчіԍны кужтӧг, тӧԁмӧԁны јанԇім пыр, кужтӧг віԁлӧмӧн вермам мӧслыԍ ԁојԁны ԁа нӧшта ԍујны пыщкӧсас віԍӧм.
Мӧслыԍ тырԍалӧм поԅӧ тӧԁны ӧшыбытчытӧг кор ԁугԁас мӧԁыԍ нӧјтчӧмыԍ, кор понԁас соԁны мӧслӧн рушкуыс, јонҗыка веԍкыԁ бокԍаԋыс ԁа рушку піјын плоԁ (кук-пі) вӧрӧм ԍерԏі. Тајӧ ставсӧ поԅӧ тӧԁмӧԁны җын тыр бӧрын, ԉібо вітӧԁ тӧлыԍ вылын. Тајӧ пӧраԍаԋ мӧс бӧрԍа тӧжԁыԍны колӧ јонҗыка.
Кук-пі (плоԁ) вӧрӧм — зев точнӧј ԁа веԍкыԁ прізнак мӧс тырԍалӧм тӧԁмӧԁӧм куԅа. Кук вӧрӧм поԅӧ тӧԁмӧԁны, веԍкыԁ бокԍаԋ пакувті кінаԁ ԉічкышталӧмӧн, но сӧмын ԉічкавны колӧ осторожнӧја, меԁым ԋе ԁојԁны быԁмыԍ кукпіӧс.
Кӧкјамысӧԁ тӧлыԍ вылын, јона-ԋін ӧстаткі тӧлыԍын, мӧслӧн јона соԁӧ ԁа паԍкалӧмӧн кызӧ јанԇімыс (
Мӧс бӧрԍа ԁӧԅӧрітігӧн колӧ собԉуԁајтны став гігіеԋіческӧј правілӧјассӧ, кущӧмӧԍ требујтчӧны скӧт бӧрԍа тӧжԁыԍігӧн, но тыра мӧс бӧрԍа ԁӧԅӧрітігӧн сіјӧ правілӧјассӧ колӧ нӧшта бурҗыка ԁа точнӧја выполԋајтны, сы вӧсна, мыј секі мӧскӧԁ ӧтщӧщ лоӧ ԁӧԅӧрітӧма рушку піын быԁмыԍ кук-пі бӧрԍа. Ԃерт быԁ ԍікас ԁојмӧм, нӧјтӧм, уԍӧм, јаԁовітӧј кӧрымӧн верԁӧм, віԍӧм, ԁа с. в. вермӧны пӧра вотӧԇ вајӧԁны мӧс чӧвтчӧмӧԇ (выкидыш). Меԁԍа-ԋін тајӧ інԁӧм торјасыс ӧпаснӧјӧԍ җын тыр бӧрын.
Колӧ јона чорыԁа віԇӧԁны помешщеԋԋӧса сынӧԁ бӧрԍа, меԁ сіјӧ вӧлі пыр сӧстӧм. Тыра мӧслы колӧ лолавны кык пыԃԃі (ас пыԃԃіыс ԁај кук-пі пыԃԃіыс). Помешщеԋԋӧса омӧԉік ԁа ԍӧкыԁ сынӧԁ, тыра мӧслы зев вреԁнӧј; сіԇ-жӧ зев вреԁнӧј кӧԇыԁ сынӧԁ. Сы могыԍ јона колӧ тӧжԁыԍны меԁ помешщеԋԋӧын вӧлі шоныԁ сынӧԁ, меԁ вӧлі воԉӧса ԁа ва меԁ ез кынмы.
Сӧстӧм помешщеԋԋӧ ԁа бур сынӧԁ віԇӧны мӧскӧс ԁа кукӧс быԁ ԍікас віԍӧмыԍ, коԁ пӧраӧн меԁ јона ԁа регыԁ вермӧны ԍурны віԍӧмјасыԁ.
Віԍӧмјасыԍ-жӧ віԁчыԍӧм могыԍ тыра мӧскӧс колӧ быԁлун весавны лӧԍӧԁӧм щӧткајасӧн, мочалаӧн ԉібӧ ној торјӧн.
Весавны колӧ і сы вӧсна, мыј весалӧмыс мӧслыԍ соԁтӧ ԁа бурмӧԁӧ вір ветлӧмсӧ. Тајӧ зев важнӧј условіјӧ рушку піын кук-пі быԁмӧмлы, сы вӧсна мыј вір налӧн секі ӧтувја-на.
Југыԁ јона бура ԃејствујтӧ мам кучік-пыр вір вылӧ, сіԇ-жӧ і кук-пі вір вылӧ.
Сы вӧсна помешщеԋԋӧын, кӧн олӧны тыра мӧсјас, меԁ вӧлі колана мынԁа југыԁ.
Колӧ быԁлун тыра мӧслы лӧԍӧԁны прогулка ԍвежӧј сынӧԁ вывті, но сӧмын оз ков сіјӧс коԉны віԇӧԁлывтӧг, колӧ пыр ԍԉеԃітны меԁ сіјӧ ез ԁојмы, ез ԍібԁы ԋајтӧ; меԁ ез шыблавны чеԉаԃјас, меԁ ез вӧтлыԍны понјас, тӧлын-меԁ ез кынмы ԁа ԍур турӧб улӧ, тӧлын колӧ ыҗыԁ осторожноԍԏ.
Щыкӧм, јаԁовітӧј ԁа ԋајтӧԍԍӧм кӧрымјас кыԋԇі оз ков вунӧԁны, кущӧм вреԁ вермасны вајны јона чорыԁ кӧрымјас, кор најӧ ԉічкӧны кук-піӧс (плоԁсӧ), мыј вӧсна частӧја овлӧны пӧраӧԇ кукјаԍӧмјас (выкіԁышјас) ԉібӧ рушку піын кук-піыс понԁас быԁмыны ԋеԉучкіа, мыј вӧсна сіԇ-жӧ овлӧны ԉока кукјаԍӧмјас, веԍіг вермас мӧскыԁ кувны. Віԇӧԁ табԉіца 35 ԉіст бокыԍ.
| Мӧс кӧ тырԍалӧма | Колӧ кукјавны |
| 1 јанварын | 7 окԏабрын |
| 5 „ | 11 „ |
| 10 „ | 16 „ |
| 15 „ | 21 „ |
| 20 „ | 26 „ |
| 25 „ | 31 „ |
| 1 февраԉын | 7 нојабрын |
| февраԉ 5 лунын | нојабр 11 лунын |
| „ 10 „ | „ 16 „ |
| „ 15 „ | „ 21 „ |
| „ 20 „ | „ 26 „ |
| „ 25 „ | ԃекабр 1 лунӧ |
| март 1 лун | „ 5 „ |
| „ 5 „ | „ 9 „ |
| „ 10 „ | „ 14 „ |
| „ 15 „ | „ 19 „ |
| „ 20 „ | „ 24 „ |
| „ 25 „ | „ 29 „ |
| Апреԉ 1 лун | Јанвар 5 лун |
| „ 5 „ | „ 9 „ |
| „ 10 „ | „ 14 „ |
| „ 15 „ | „ 19 „ |
| „ 20 „ | „ 24 „ |
| „ 25 „ | „ 29 „ |
| Мај 1 лун | Февраԉ 4 лун |
| „ 5 „ | „ 8 „ |
| „ 10 „ | „ 13 „ |
| „ 15 „ | „ 18 „ |
| „ 20 „ | „ 23 „ |
| „ 25 „ | „ 28 „ |
| Јуԋ 1 лун | Март 7 лун |
| „ 5 „ | „ 11 „ |
| „ 10 „ | „ 16 „ |
| „ 15 „ | „ 21 „ |
| „ 20 „ | „ 26 „ |
| „ 25 „ | „ 31 „ |
| 1 јуԉын | 6 апреԉын |
| 5 „ | 10 „ |
| 10 „ | 15 „ |
| 15 „ | 20 „ |
| 20 „ | 25 „ |
| 25 „ | 30 „ |
| 1 августын | Мај 7 лунын |
| август 5 лунын | „ 11 „ |
| „ 10 „ | „ 16 „ |
| „ 15 „ | „ 21 „ |
| „ 20 „ | „ 26 „ |
| „ 25 „ | „ 31 „ |
| Ԍеԋԏабр 1 лунӧ | Јуԋ 7 лун |
| „ 5 „ | „ 11 „ |
| „ 10 „ | „ 16 „ |
| „ 15 „ | „ 21 „ |
| „ 20 „ | „ 26 „ |
| „ 25 „ | „ 31 „ |
| Окԏабр 1 лун | Јуԉ 7 лун |
| „ 5 „ | „ 11 „ |
| „ 10 „ | „ 16 „ |
| „ 15 „ | „ 21 „ |
| „ 20 „ | „ 26 „ |
| „ 25 „ | „ 31 „ |
| Нојабр 1 лун | Август 7 лун |
| „ 5 „ | „ 11 „ |
| „ 10 „ | „ 16 „ |
| „ 15 „ | „ 21 „ |
| „ 20 „ | „ 26 „ |
| „ 25 „ | „ 31 „ |
| Ԃекабр 1 лун | Ԍеԋԏабр 6 лун |
| „ 5 „ | „ 10 „ |
| „ 10 „ | „ 15 „ |
| „ 15 „ | „ 20 „ |
| „ 20 „ | „ 25 „ |
| „ 25 „ | „ 30 „ |
Мӧс кук рушку піын новлӧԁлӧ шӧркоԃа 280–285 лун.
Мӧс кукјаԍӧм воԇын і кор воӧ новлӧԁлан пӧралы пом, кук пі сіјӧ пӧраын јона-ԋін јонмӧм ԁа мамыслыԍ ԍетӧм кӧрым мырԃԃӧ (боԍтӧ) тӧԁчымӧн. Сылы колӧ-ԋін 400–500 грамм мынԁа вына (ԋаԋ) кӧрым ԉібӧ 1 кгр. мынԁа бур турун. Тајӧ соԁтӧԁсӧ колӧ мӧслы ԍетны җын тырԍаԋ.
Зев ыҗыԁ значеԋԋӧа, меԁԍа-ԋін сек, коԁыр мӧскыс тыра, шоныԁ ваӧн јукталӧм. Коԁі ԁӧԅӧрітлыс тыра мӧсјас бӧрԍа аԁԇывлыс, кыԇ кӧԇыԁ ваӧн јукталӧм бӧрын тыра мӧс јона тірԅӧ. Меԁԍа јона сылӧн рушкуыс, сені-жӧ вӧрӧ быԁмыԍ кук пі. Тајӧ тірԅӧмыс ԁа вӧрӧмыс лоӧ матка кынмӧмыԍ ԁа кӧԇыԁкӧԁ вермаԍӧмыԍ (
Тыра мӧскӧс колӧ јуктавны сещӧм ваӧн, кущӧмӧс вермӧ кынмытӧг јуны морт.
Тајӧ став інԁӧԁјасԍыс колӧ вӧчны тащӧм вывоԁ: җын тыр бӧрын колӧ чоткӧја выполԋајтны тащӧм правілӧјас:
1. Помешщеԋԋӧ меԁ вӧлі шоныԁ ԁа ез вӧв ԁушнӧј.
2. Колӧ сӧстӧм сынӧԁ.
3. Помешщеԋԋӧын колана југыԁ.
4. Быԁлун вӧчны прогулкајас, торја-ԋін гожӧмын.
5. Быԁлун весавны мӧскӧс.
6. Верԁны нормајас ԍерԏі ԁа нӧшта соԁтӧԁӧн кукпі вылӧ.
7. Віԇӧԁны кӧрым бӧрԍа, меԁ сіјӧ вӧлі бур.
8. Чінтыны мыј поԅӧ гырыԍ чорыԁ кӧрымјас.
9. Шонӧԁны јукталан ва.
10. Весавны помешщеԋԋӧ ԁа с. в.
Нӧшта колӧ шуны, мыј меԁвоԇԇа пункт меԁԍа ыҗыԁ значеԋԋӧа кукјаԍігӧн, сы вӧсна сіјӧ условіјӧјассӧ јона бура колӧ выполԋајтны, колӧ лӧԍӧԁны спеціаԉнӧј кук вајан помешщеԋԋӧјас меԁ поԅіс шоныԁ соԁтыны скӧтнӧј ԁворыԍ. Шоныԁ колӧ 11–12° (ц) мынԁа. Кукјаԍігӧн мӧсјас јона пӧԍавлӧны, кукјыс петӧ јона шоныԁ іныԍ. Мӧс, сіԇ-жӧ і кук вермасны прӧстуԃітчыны. Сӧстӧмлун колӧ собԉуԁајтны сы вӧсна, мыј кукјаԍігӧн мӧслӧн маткаыс воԍса ыҗыԁа ԁај чужыԍ кук пі вермас віԍмыны. Мі тӧԁам, кӧні ԋајт сені і віԍӧмјас олӧны.
ЧУЖӦМ КУК ПІ ԀӦԄӦРІТӦМ
Чужӧм кук пі кокԋыԁа вермӧ кынмыны ԁа віԍмыны кішка віԍӧмјасӧн. Кукӧс колӧ бура віԇӧԁны ԁа ԁӧԅӧрітны. Чужӧм бӧрын, кук пілыԍ мічаӧ чіԍԏітӧм пуртӧн, колӧ орӧԁны, кынӧмԍаԋыс 3–4 чуԋ вомлӧс сајті кымын, гӧгсӧ. Оз ков віԁчыԍны кор мӧс кујланінԍыс сувтас ԁа сіјӧс орӧԁас ачыс.
Гӧг вунԁӧм бӧрын, коԉӧм помԍыс колӧ пычіктыны вірсӧ ԁа сӧстӧм шоныԁ пуӧԁӧм ваӧн мыԍкӧм бӧрын (бурҗык мыԍкыны карболкаа растворӧн) кӧртавны мічаӧ суԋісӧн ԋеуна вылытыҗык вунԁӧм інԍыс. Чужӧм кукпілыԍ колӧ вомсӧ ԁа нырроԅјассӧ мічаӧ мыԍкавны шоныԁ ваӧн, меԁым сіјӧ верміс бура лолавны. Сы бӧрԏі кукпіӧс колӧ ԍетны мӧслы ԋулӧԁӧм вылӧ, оз-кӧ сіјӧ ԋулӧԁ, колӧ воԇвыв чышкыны іԇас комӧкӧн ԁа сеԍԍа мічаа гӧнсӧ косӧԁны сӧстӧм рузумӧн. Мӧс-кӧ кук піӧс оз ԋув, оз ков сіјӧс щӧктыны ԋулӧԁны кук піӧс, пыԅӧн ԁа солӧн солалӧмӧн. Пыԅӧн, солӧн кіԍкалӧмыԍ кук пілӧн тупкыԍԍӧны кучік роԅјасыс коԁ пыр сіјӧ лолалӧ, сіԇ-жӧ солӧн солалӧмӧн кукпіӧс јона кынтӧ. Кук піӧс мічаԋіка чышкӧм, косӧԁӧм бӧрын, колӧ јӧртны сӧстӧм, југыԁ, кос ԁа шоныԁ інӧ. Чужыԍ кук пі кӧԇыԁыԍ јона полӧ ԁа вермас кынмыны ԁа віԍмыны.
Колхозын-кӧ абу шоныԁ ін віԇны кук піӧс, колӧ сіјӧс тупјыны шоныԁ рузумјасӧн ԉібӧ важ шебрасӧн. Кӧԇыԁ інын кук піӧс кынтӧмыԍ віԇӧм могыԍ, кымын-кӧ лун пыр колӧ сіјӧс шебравны шоныԁ рузумјасӧн. Кук пілы чужӧм бӧрԏі час 2–3 оз ков ԍетны ԋінӧм. Тајӧ каԁ бӧрын поԅӧ ԍетны стаканӧн җынјӧн кымын мамыслыԍ јӧвсӧ.
Чужӧм бӧр каԁын оз ков піӧс јона верԁны ԁа јуктавны, бурҗык сіјӧс кутны щыг-ԋіԍӧ-пӧтӧн. Уна верԁӧмыԍ-јукталӧмыԍ кук пі вермӧ віԍмыны мытӧн.
Чужӧм бӧрын кукјӧс меԁбур віԇны мам ԁінын. Мам ԁінын віԇӧмлӧн ем сещӧм преімушществојас:
Кук пі быԁмӧ ӧԁјӧнҗык, сіјӧ секі јуӧ унҗык јӧв.
Таԇі віԇігӧн кук піӧс ещаҗык колӧ ԁӧԅӧрітны.
Кук пі озҗык віԍмы быԁԍама віԍӧмјасӧн, сы вӧсна, мыј сіјӧ јӧв јуӧ ԇік зԁоровӧс мӧс вӧраыԍ.
Но таԇі кукӧс быԁтӧмлӧн омӧԉторјас:
Сувтӧ јона ԁона, кук-пі јуӧ уна јӧв.
Бур мӧсјас ԁінын олігӧн кук пі вермӧ вывті уна јуны јӧв ԁа віԍмыны мытӧн.
Кук-пі, јона јӧла мӧсјас ԁінын быԁмігӧн, оз вермы ставсӧ кыскыны вӧра піыԍ јӧвсӧ, сы вӧсна мӧслӧн вӧраыс вермас щыкны. Кук пі-кӧ, мыј вӧсна-кӧ кулӧ, сы ԁінӧ велалӧм мӧс, кук-пі кулӧм бӧрас, јона чінтӧ јӧвсӧ. Тајӧ торјас вӧсна јӧла скӧт віԇігӧн кук-пі оз пыр быԁтыԍԍы мам ԁінас, а чужӧм бӧрас регыԁӧн торјӧԁԍӧ. Нуӧԁӧм опытјас ԍерԏі кук піӧс чужӧм бӧрас поԅӧ мам ԁінԍыс торјӧԁны пыр-жӧ ԁа бура ԁӧԅӧрітӧмӧн быԁтыны мамыстӧг.
Кущӧм кук-пі поԅӧ коԉны віԇӧм вылӧ? Быԁтӧм вылӧ колӧ коԉны јон ԁа ԇоԋвіԇа кукјасӧс. Та ԁорыԍ нӧшта јонҗыка колӧ віԇӧԁлыны баԏ-мам ԁа рӧԁ-вуж вылас. Омӧԉік рӧԁ-вужыԍ ԁа баԏ-мамыԍ чужӧм кук-піыԍ бур јӧла мӧс оз артмы. Оз ков коԉны віԇӧм вылӧ кукјасӧс віԍыԍ мам-баԏыԍ. Уна віԍӧм (туберкуԉоз ԁа с. в) вуҗӧ насԉеԁство куԅа. Прӧстӧј віԍыԍ (ԁојмӧм ԁа с. в.) јӧла мӧсјасыԍ кукјас поԅӧ коԉӧԁны повтӧг. Сещӧм віԍӧмјас оз вуҗны піјанлы (кукјаслы).
Пԉемја вылӧ первојыԍ кукјаԍӧм мӧсјаслыԍ озҗык ков коԉӧԁны. Коԉӧԁны сӧмын сещӧмјаслыԍ, коԁјаслӧн мам-баԏ бур, ачыс міча ԁа јӧв вајӧ бура.
Арын чужыԍ кукјас јонҗыкӧԍ тулысын чужыԍјас ԍерԏі. Наыԍ колӧ унҗыкӧс коԉӧԁны. Арын ԁа тӧлын на бӧрԍа поԅӧ пуктыны чужӧмԍаԋыс-жӧ бур верԁӧм ԁа ԁӧԅӧр. Та ԁорыԍ најӧлӧн желуԁок јонмӧ-ԋін ԁа бура вермӧны гожӧмын ветлыны пӧскӧԏіна вывті ԁа ԍојны веж турун.
Кор колхозлӧн, ԉібӧ ӧтка олыԍлӧн абу бур скӧт картајас ԁа кӧрым еща, секі тулысԍа чужыԍ кукјас олӧны унҗыкӧн. Арԍа ԁа тӧвԍа чужыԍјас омӧԉік картајасын олігӧн ԁа најӧс омӧԉік кӧрымӧн верԁігӧн частӧ віԍмӧны ԁа кулалӧны. Сы вӧсна тајӧ торјас вылӧ колхозјас ԁа ӧтка олыԍјаслы колӧ віԇӧԁлыны бурҗыка ԁа ставсӧ воԇвылыԍ артавны.
Скӧт лыԁ соԁтӧм могыԍ колӧ јона тӧжԁыԍны, коԉӧԁавны кукјасӧс быԁтӧм вылӧ став бур рӧԁвужа ԁа јӧла мӧсјаслыԍ.
Кукјасӧс віԇӧм вылӧ коԉӧԁігӧн колӧ сіԇ-жӧ віԇӧԁлыны ловја ԍӧкта вылас.
Шӧркоԃ ловја ԍӧкта чужӧм мыԍԏі колӧ лоны прімернӧ тащӧм:
| клгр: | |
| 1. Места вывса бурмӧԁтӧм мӧсјасыԍ .... | 20–25 |
| 2. Места вывса бурмӧԁӧм мӧсјасыԍ .... | 25–30 |
| 3. Пороԃістӧј (холмогорскӧј) мӧсјасыԍ .... | 30–35 |
Шӧркоԃ кукаԋлӧн чужӧм бӧрас ловја ԍӧктаыс овлӧ 14-ыԍ ещаҗык мам ловја ԍӧкта ԍерԏіыс. Быч піјаслӧн кукаԋјас ԍерԏі ловја ԍӧктаыс овлӧ шӧркоԃа 3–4 кілограммӧн унҗык. Чужӧм бӧрын зев важнӧ тӧԁны кыԇ понԁас вежԍыны ловја ԍӧктаыс ԁа кыԇ понԁас соԁны. Сы могыԍ колӧ колхозјасын лӧԍӧԁны ловја ԍӧктасӧ тӧԁмӧԁӧм быԁ тӧлыԍ бӧрын. Вывті бур лоӧ колхоз-кӧ вермас вӧчны ловја ԍӧктасӧ тӧԁмалӧм тӧлыԍын кыкыԍ-кујімыԍ. Меԁ бур ԁа точнӧј способ лоӧ вескі вылын веԍітӧмӧн.
Веԍітӧмӧн понԁам тӧԁны кыԇі соԁӧ куклӧн ловја ԍӧктаыс. Меԁ еща суткіса ловја ԍӧкта соԁӧм, шӧркоԃа верԁігӧн колӧ лоны тащӧм:
| №№ | КАԀЫН | Прімернӧј шӧркоԃа суткіӧн ловја ԍӧкта соԁӧм кілограммӧн | |||||
| холмогорјаслӧн | Бурмӧԁӧм мӧсјасыԍ | Местн. бурмӧԁтӧм мӧсјасыԍ | |||||
| быч | кукаԋ | быч | кукаԋ | быч | кукаԋ | ||
| 1. | Первој кујім тӧлыԍјасын .... | 0,77 | 0,62 | 0,55 | 0,45 | 0,45 | 0,37 |
| 2. | Мӧԁ кујім тӧлыԍјасын .... | 0,72 | 0,64 | 0,52 | 0,45 | 0,42 | 0,37 |
| 3. | Којмӧԁ кујім тӧлыԍјасын .... | 0,74 | 0,66 | 0,53 | 0,46 | 0,42 | 0,38 |
| 4. | Ԋоԉӧԁ кујім тӧлыԍјасын .... | 0,63 | 0,05 | 0,50 | 0,46 | 0,70 | 0,38 |
| 5. | Воԇӧ .... | 0,60 | 0,52 | 0,48 | 0,42 | 0,38 | 0,35 |
(Табԉіцасӧ лӧԍӧԁӧма Крајувса Колхозсојузкӧԁ).
Ԍӧкта соԁӧм-кӧ суткіын лоӧ таыԍ улынҗык, віԍталӧ, мыј кук бӧрԍа ԁӧԅӧрыс омӧԉ ԁа сіјӧ оз тырмымӧн верԁԍы. Колхозлы колӧ ԁӧԅӧр ԁа верԁӧм пыр-жӧ бурмӧԁны.
Лӧԍӧԁӧма ловја ԍӧкта куԅа тащӧм табԉіца (прімернӧј):
| АРЛЫԀ | холмогорса мӧсјасыԍ | бурмӧԁӧм местнӧј мӧсјасыԍ | Местнӧј бурмӧԁтӧм мӧсјасыԍ |
| кілограммӧн: | |||
| 3 тӧлыԍԍа .... | 100 | 80 | 60 |
| 6 тӧлыԍԍа .... | 150 | 100 | 80 |
| 9 тӧлыԍԍа .... | 200 | 150 | 120 |
| 12 тӧлыԍԍа .... | 200 | 230 | 160 |
| 1,5 арӧсӧн .... | 380 | 280 | 210 |
| 2 арӧсӧн .... | 410 | 330 | 260 |
ЛОВЈА ԌӦКТА МЕРАЈТӦМӦН ТӦԀМАЛӦМ
Ловја ԍӧкта тӧԁӧм зев колана. Шулім-ԋін, вескі вылын веԍітӧмӧн меԁ кокԋіԁа ԁа точнӧја поԅӧ тӧԁмӧԁны ловја ԍӧктасӧ, но вермас лоны, мыј колхозын колана вескі оз ло. Секі ковмас ловја ԍӧкта тӧԁмавны мерајтӧмӧн. Сы могыԍ, кукӧс колӧ сувтӧԁны шыԉыԁ места вылӧ, сіԇі, меԁым кокјасыс вӧлі сулалӧны веԍкыԁа ԁа јур вӧлі кутӧ мічаа, веԍкыԁа-жӧ. Сеԍԍа саԋԏіметр вылӧ јуклӧм ԉентаӧн мерајтӧны бок куԅасӧ (кыԇі петкӧԁлӧма 8-ӧԁ ԍерпас вылын), ԁа морӧслыԍ кызтасӧ лопаткајас сајтіыс. Ловја ԍӧкта аԁԇӧм могыԍ, тајӧ кык мерајтӧм куԅа віԇӧԁны колӧ табԉіца вылӧ, коԁі лӧԍӧԁӧма Фровејн ԍерԏі ԁа шуԍӧ Фровејн табԉіцаӧн (віԇ. табԉіца). Табԉіца вылын інԁӧма морӧслыԍ кызтасӧ ԁа сы веԍтын ловја ԍӧкта. Кызта лыԁпас боԍтԍӧ вежтӧг секі, кор морӧслӧн ԁа бӧклӧн куԅа ӧткоԃ. Боклӧн-куԅтаыс-кӧ ыҗыԁҗык ԉібӧ ічӧтҗык морӧс куԅта ԍерԏі, секі лыԁпассӧ вежӧны.
Сы вӧсна ыҗыԁҗык лыԁпасԍыс шыбытԍӧ ічӧтҗыкыс.
Коԉӧм лыԁпассӧ (раԅԋіцасӧ) боԍтӧны коефіціент вылӧ, коԁі інԁӧма табԉіца вылын ловја ԍӧкта лыԁпас веԍтын.
Лоӧм выԉ лыԁпас лоӧ (поправкаӧн). Боклӧн куԅта-кӧ (
Морӧслӧн кызта .... 80 см.
Боклӧн куԅта .... 75 см.
Ловја вес тӧԁмавԍӧ таԇі:
80 − 75 = 5.
5 ∙ 0,5 (коефіціент) = 2,5.
Ловја вес лоӧ: 45 − 2,5 = 42,5 кілограмм.
Морӧслӧн-кӧ кызта .... 80 см,
боклӧн кызта .... 85 см,
то ловја ԍӧкта лоас тащӧм: 45 + 2,5 = 47,5 кілограмм.
| Морӧслӧн кызта | Ловја ԍӧкта | Коефіціент | >Морӧслӧн кызта | Ловја ԍӧкта | Коефіціент | >Морӧслӧн кызта | Ловја ԍӧкта | Коефіціент | Морӧслӧн кызта | Ловја ԍӧкта | Коефіціент |
| См. | Кгр. | См. | Кгр. | См. | Кгр. | См. | Кгр.г | ||||
| 60 | — | 0,4 | 92 | 68 | — | 124 | 166 | — | 156 | 305 | — |
| 61 | — | — | 93 | 70,5 | — | 125 | 170 | — | 157 | 308 | — |
| 62 | 20,5 | — | 94 | 72,5 | — | 126 | 174 | — | 158 | 311 | 1,1 |
| 63 | 21,5 | — | 95 | 74,5 | — | 127 | 178 | — | 159 | 315 | — |
| 64 | 22,5 | — | 96 | 77 | — | 128 | 182 | — | 160 | 322 | 1,3 |
| 65 | 23,5 | — | 97 | 79,5 | — | 129 | 186 | — | 161 | 330 | — |
| 66 | 24,5 | — | 98 | 82 | — | 130 | 190 | — | 162 | 340 | — |
| 67 | 25,5 | — | 99 | 84,5 | 0,7 | 131 | 194 | 0,9 | 163 | 350 | — |
| 68 | 27 | — | 100 | 87 | — | 132 | 198 | — | 164 | 356 | — |
| 69 | 28,5 | — | 101 | 89,5 | — | 133 | 202 | — | 165 | 364 | — |
| 70 | 30 | — | 102 | 92 | — | 134 | 206 | — | 166 | 373 | — |
| 71 | 31 | — | 103 | 95 | — | 135 | 210 | — | 167 | 381 | — |
| 72 | 32,5 | — | 104 | 98 | — | 136 | 214 | — | 168 | 390 | — |
| 73 | 34 | — | 105 | 101 | — | 137 | 219 | — | 169 | 398 | — |
| 74 | 35,5 | — | 106 | 101,5 | — | 138 | 225 | — | 170 | 401 | — |
| 75 | 37 | — | 107 | 108 | — | 139 | 232 | — | 171 | 404 | — |
| 76 | 38,5 | — | 108 | 111 | — | 140 | 239 | — | 172 | 407 | — |
| 77 | 40 | — | 109 | 115 | — | 141 | 244 | — | 173 | 410 | — |
| 78 | 41,5 | — | 110 | 118,5 | — | 142 | 248 | — | 174 | 413 | 1,3 |
| 79 | 43,5 | — | 111 | 122 | — | 143 | 252 | — | 175 | 416 | — |
| 80 | 45 | 0,5 | 112 | 128 | — | 144 | 255 | — | 176 | 420 | — |
| 81 | 47 | — | 113 | 128,5 | — | 145 | 259 | — | 177 | 424 | — |
| 82 | 48,5 | — | 114 | 132 | — | 146 | 262,5 | — | 178 | 428 | — |
| 83 | 50 | — | 115 | 135,5 | — | 147 | 266 | — | 179 | 432 | — |
| 84 | 51,5 | — | 116 | 139 | — | 148 | 269,5 | — | 180 | 436 | — |
| 85 | 53,5 | — | 117 | 142,5 | — | 149 | 272 | — | 181 | 440 | — |
| 86 | 55,5 | — | 118 | 145 | 0,8 | 150 | 275 | 1 | |||
| 87 | 57 | — | 119 | 149 | — | 151 | 280 | — | |||
| 88 | 58,5 | — | 120 | 152,5 | — | 152 | 284 | — | |||
| 89 | 60,5 | 0,6 | 121 | 155 | — | 153 | 290 | — | |||
| 90 | 63 | — | 122 | 158,5 | — | 154 | 296 | — | |||
| 91 | 65,5 | — | 123 | 162 | — | 155 | 302 | — |
ВЕРԀӦМ ԀА ԀӦԄӦРІТӦМ КУԄА ПРАВІЛӦЈАС
Кук верԁігӧн став кӧрымјас, меԁԍа-ԋін јӧв колӧ лоны быԏ бурӧԍ.
Јӧв ԍетԍӧ куклы оз јона пӧԍӧн-ԋі-кӧԇыԁӧн — шоныԁӧн меԁ вӧлі шӧркоԃа 20–30 граԁус мынԁа Цеԉԍіја ԍерԏі. Та мынԁа шоныԁ јӧвлӧн овлӧ мӧскӧс лыԍтӧм бӧрын.
Јӧлӧн верԁігӧн, сіјӧ меԁ ез вӧв ԋајтԍӧма, а вӧлі ԍвежӧј, бур. Ԉок јӧлӧн куклӧн вермас кынӧмыс віԍмыны (понос). Оз ков ԋекор куклы ԍетны уна јӧв, сы вӧсна, мыј најӧ вермӧны јуны унҗык колӧм ԍерԏіыс ԁа сіјӧ оз вермы переварітны желуԁокас. Чужӧм бӧрын первој пӧраӧ 3–4 ԋеԃеԉ колӧ ԍетны уԉјӧв кукаԋлы квајтӧԁ пај мынԁа аслас ловја ԍӧкта ԍерԏі, бычлы вітӧԁ пај мынԁа. Первој лунјасӧ кукаԋӧс колӧ мам јӧлӧн (молоԅіваӧн) јуктавны 4–5-ыԍ луннас, но ԋе унҗык 1–1½ ԉітраыԍ суткінас.
Віт лун чӧж чужӧм бӧрын мамлыԍ јӧв куклы колӧ ԍетны ԋоԉыԍ лун. Вітлун бӧрын поԅӧ верԁны кујімыԍ, сӧмын пыр лӧԍӧԁӧм ӧԏі каԁын, прімернӧ — асылын — 4 часӧ, лунын — 11 часӧ, рытын — 8 часӧ.
Чужӧм бӧрын лун 20–25, ԋе регыԁҗык, кукӧс колӧ јуктавны бур уԉјӧлӧн, ԁа нӧшта ԁас лун кымын быԏ мам јӧлӧн. Ԁас лун бӧрын кукӧс поԅӧ верԁны јӧлӧн мукӧԁ мӧсјасыԍ, но сӧмын најӧ меԁ вӧліны ԇоԋвіԇаӧԍ, — ез віԍны. Јӧв меԁ вӧлі сӧстӧм ԁа ез шома.
Кукӧс јуктӧԁігӧн-верԁігӧн колӧ вӧчны ԋеыҗыԁ шојтчӧмјас, меԁ сіјӧ ӧтпырјӧн ставсӧ ез ју, ӧԁјӧ јуігӧн желуԁок піын јӧв регыԁҗык вермӧ комокаԍавны (ԍверԋітчыны) ԁа віԍмӧԁны мытӧн (понос).
Кукӧс верԁігӧн-јуктӧԁігӧн меԁ вӧлі быԁлаті сӧстӧм. Ԍојан-јуан віԇан ԁозјас меԁ вӧліны сӧстӧмӧԍ, ԍојӧм-јуӧм бӧрын пыр-жӧ колӧ мыԍкавны. Вітлун мыԍԏі ԍојан-јуан ԁозјас колӧ мыԍкыны мајтӧгӧн, соԁаӧн, ԉібӧ пӧԍ кунваӧн (щелочӧн) мічаа щӧткаӧн ԋіртӧмӧн. Ԍојан-јуан ԁозјас колӧ лӧԍӧԁны јеҗыԁ лужітӧма жӧчыԍ.
Ԏеԉаԏԋік ԁа кԉеткајас (стојло) віԇны сӧстӧма. Колӧ вонас кыкыԍ ԋе ещаҗык мавтны іԅвесткаа ваӧн. Воԉӧссӧ ԍетны луннас кыкԍа ԋе ещаҗыкыԍ. Быԁ лун кукјасӧс чіԍԏітны ԁа кыкԍа ԋе ещаҗыкыԍ вӧчны ԏеԉатԋікын уборка.
Первоја 10–14 лунын чужӧм бӧрас колӧ лӧԍӧԁны ԁугԁывтӧг бура ԁӧԅӧрітӧм, тајӧ каԁын меԁ регыԁӧн вермӧ віԍмыны ԁа кувны. Меԁым кукӧс ез боԍт кынӧм (рушку) віԍӧм сԏенјас ԋулӧмӧн ԁа воԉӧссӧ ԍојӧмӧн, колӧ сіјӧ каԁ кежлӧ кукјаслы лӧԍӧԁавны чушјас (наморԁԋікјас). Чуш поԅӧ вӧчны ԍумыс ԁа вӧсԋіԃік шаԏінјасыԍ.
Кукјасӧс уԉјӧлӧн верԁігӧн, чужӧмԍаԋ кујім лун бӧрын, суткіса норма лӧԍӧԁны быԁ 8 кілограмм ловја ԍӧкта вылӧ 1 кгр. јӧв, бычјаслы быԁ 7 кгр. ловја ԍӧкта вылӧ 1 кгр. јӧв. Кукјасӧс холмогорскӧј мӧсјасыԍ јӧлӧн колӧ верԁны лӧԍӧԁӧм табԉіцајас ԍерԏі.
Бур јӧлӧн верԁӧмԍаԋ ԍепаратор пыр леԇӧм јӧв (обрат) вылӧ вуҗӧм нуӧԁны наԇӧԋік. Завоԃітны ԍетны ещаԋікӧн.
Ӧԏік ԉітраԍаԋ ԉібӧ ещаҗыкԍаԋ ԁа вочасӧн пыр соԁтыны. Тащӧм јӧвнас рекоменԁујтчӧ кукӧс верԁны ԋоԉ тӧлыԍӧԇ. Такӧԁ ӧтщӧщ колӧ сіԇ-жӧ наԇӧԋікӧн кукӧс велӧԁны верԁны турунӧн ԁа вына кӧрымјасӧн.
Вына кӧрымјас (зӧр пыԅ, ӧтруб, бур жмых) посԋӧԁӧмӧн (ізӧмӧн) сораԍӧны, ԁа воԇвыв пӧжӧны пӧԍ ваын, сеԍԍа сетчӧ соԁтыштӧны ԍепаратор пыр леԇӧм јӧв (обрат) ԁа тајӧ кіԅӧр сораснас верԁӧны кукјасӧс.
Первој пӧраын меԁбур жмыхӧн лоӧ ԍвежӧј шабԁі кӧјԁысыԍ вӧчӧм жмых. Кіԅӧр сорас лӧԍӧԁӧм вылӧ боԍтԍӧны ԍікаса кӧрымјас, сӧмын оз ков боԍтны уна жмых, а зӧр пыԅсӧ колӧ первој пӧраын пожнавны. Кіԅӧр сорас вӧчӧм вылӧ-кӧ оз понԁы суԇԍыны ԍԋімітӧм јӧв (обрат), наԇӧԋікӧн колӧ соԁтавны суԇԍытӧм местаас сӧстӧм ва.
Бур јӧлӧн ԁа обратӧн верԁан пӧраын кукјасӧс нӧшта колӧ јуктӧԁны ԁебыԁ ваӧн. Ва ԍетны 2–3-ыԍ быԁ лунӧ, 1½–2 час мыԍԏі јӧлӧн јуктӧԁӧм бӧрын. Ва ԍетны сымынԁа, мыјԁа кукјаслы колӧ. Најӧ унҗык оз јуны.
Кіԅӧр сорасӧн (
Турун ԁінӧ кук велӧԁԍӧ тӧлыԍ прӧјԃітӧм бӧрын. Турун меԁ вӧлі бур ԁа посԋіԁ, ԍетны куклы мыјтӧм колӧ.
Корԋеплоԁ ԁа ԍілос ԍетԍӧны кукјаслы віт тӧлыԍԍаԋ. На ԁінӧ велӧԁны колӧ сіԇ-жӧ наԇӧԋікӧн, ԍетавны ічӧԏікаӧн. Омӧԉік корԋеплоԁ ԁа ԍілос ԍетны оз поԅ.
Ԋоԉӧԁ вітлун бӧрын кукјаслы колӧ кӧрымкӧԁ ԉібӧ јуан сорӧн ԍетны сов ӧԏік кук вылӧ 8–10 грам. Тајӧ-жӧ каԁԍаԋ куклы колӧ ԍетны мел, коԍтӧм лыыԍ пыԅ, ԉібӧ фосфорно-кіслӧј іԅвеԍт. Тајӧ торјассӧ бурҗык ԍетны сорӧн ӧтмынԁа мел, сов ԁа лы пыԅ. Сорас куклы воԇвыв ԍетԍӧ ԍојан паԋ җын мынԁа суткі кежлӧ, квајтӧԁ тӧлыԍ кежлӧ — быԁса паԋ, 12-тӧлыԍ кежлӧ — 2–3 паԋ.
Гожԍа пӧраын кукјасӧс колӧ віԇны нарӧшнӧ лӧԍӧԁӧм јӧрјасын, меԁ најӧ вӧліны матынӧԍ колхоз гӧгӧр. Јӧрјасын меԁ вӧлі міча бур турун (
Кукјасӧс јӧрјасын віԇӧмӧ велӧԁны наԇӧԋікӧн, первој луннас леԇлыны сӧмын 2 час кежлӧ, мӧԁ лунӧ 3 час кежлӧ ԁа с. в. Ԁыр кежӧ первој лунјасԍаԋ леԇӧмӧн кукјаслӧн вермас віԍмыны гырк пыщкӧсыс. Јӧрјасын віԇігӧн кукјаслы меԁ вӧлі лӧԍӧԁӧма міча кӧԇыԁыԋік ва ԁа најӧс јуктӧԁӧны луннас кыкыԍ ԋе ещаҗык. Та ԁорыԍ, зерыԍ ԁа жарјасыԍ, јӧрјасын колӧ лӧԍӧԁны вевтјас (лебув). Бур вӧлі еԍкӧ, јӧрјасын-кӧ вӧлі сулалӧны быԁмыԍ пујас. Вуҗӧр сајын шојтчыны кукјаслы меԁ поԅіс.
Кукјасӧс верԁігӧн ԁа быԁтігӧн, кыԇ мі воԇын шулім-ԋін, колӧ лӧԍӧԁны быԁ тӧлыԍын, бурҗык быԁ 10-лун бӧрын, налыԍ ловја ԍӧктасӧ тӧԁмӧԁӧм, меԁым мі пыр понԁім тӧԁны кыԇ сіјӧ быԁмӧ-јонмӧ. Ловја ԍӧкта соԁӧм кук быԁтігӧн меԁ важнӧј показаԏеԉ.
Кукјасӧс бура верԁӧм ԁа ԁӧԅӧрітӧм лӧԍӧԁӧм могыԍ, колхозјасын, меԁ вӧліны лӧԍӧԁӧма спеціаԉнӧј брігаԁајас ԁа кукјас ԁінӧ прікрепітавны најӧс раԃејтыԍ колхоԅԋікјасӧс, колхоԅԋіцајасӧс, лӧԍӧԁны інԃівіԁуаԉнӧј сԃеԉщіна ԁа уҗԁон мынтӧм ловја ԍӧкта соԁӧм ԍерԏі.
НУӦԀНЫ ІСКУССТВЕННӦЈА ТЫРԌӦԀӦМ
Скӧт пороԁа бурмӧԁӧм нуӧԁԍӧ пԉемја вылӧ бур скӧт бӧрјӧмӧн, кыԇ мӧсјас, сіԇ-жӧ-і бычјас, меԁым најӧ вуҗӧԁісны асԍыныс став колана бур прізнакјассӧ асланыс пріклаԁлы насԉеԁство куԅа.
Мӧс, аслас нем чӧжӧн, вермӧ вајны 13-ыԍ унҗык кук пі, а быч вермӧ тырԍӧԁны вонас 50 мӧс сајӧ, аслас нем чӧжнас вермӧ тырԍӧԁны 300 мӧс сајӧ, ԁа ԍетны асԍыс прізнакјас сы мынԁа-жӧ кук пілы. Сы вӧсна јона бура колӧ віԇӧԁлыны бычӧс бӧрјыгӧн ԁа бур быч бӧрԍа тӧжԁыԍны, сылыԍ вынсӧ раціонаԉнӧја іспоԉзујтӧм ԁа уҗлыԍ строк ԋужӧԁӧм могыԍ. Меԁым быч бурҗыка верміс уҗавны, бура верԁӧм ԁа ԁӧԅӧрітӧм кыԋԇі, нӧшта колӧ бура оргаԋізујтны тырԍӧԁчан вынсӧ, меԁ сіјӧ кыԇ ԍурӧ ез віԇԍы ԁа ез ло сылӧн ԍетӧма вермытӧм уҗ.
Міјан колхозјасын, меԁԍа-ԋін гожӧмын пастбішщӧјас вылын, быч олӧ мӧсјаскӧԁ ӧԏілаын, мӧсјасӧс тырԍӧԁӧм мунӧ віԇӧԁтӧг, быч мӧс вылӧ четчыштлӧ унаыԍ. Тајӧ зев ыҗыԁ омӧԉтор, меԁым мӧскӧс тырԍӧԁны тырмана лоас ӧтчыԁ четчыштӧм. Ӧтчыԁ четчыштлӧмӧн кӧјԁысыс (ԍпермаыс) петӧ уна мӧскӧс тырԍӧԁӧм вылӧ. Сіԇ-кӧ, вӧԉнӧја мӧскӧс тырԍӧԁігӧн бычлӧн выныс іспоԉзујтчӧ зев ԉока (ԋе раціонаԉнӧја), вонас быч вермас таԇі тырԍӧԁны сӧмын 30–40 мӧс. Случнӧј пунктын віԇӧмӧн-кӧ случнӧј ԍезонын быч вермас тырԍӧԁны 60–80 мӧскӧԇ. Но-і кіын віԇігӧн бычлӧн выныс оз іспоԉзујтчы сполнӧја.
Меԁбур способӧн лоӧ іскусственнӧј тырԍӧԁӧм. Секі бура іспоԉзујтчӧ бычлӧн выныс.
Кујім тӧлыԍԍа случнӧј ԍезонӧ ӧԏік пԉеменнӧј быч вермӧ тырԍӧԁны 1000 мӧскӧԇ. Тајӧ, міјанлы, бычјаслыԍ лыԁ чінтӧм могыԍ, ыҗыԁ вермӧм. Бур бычлыԍ кӧјԁыссӧ вермам разӧԁны унҗык мӧс піјӧ.
Тајӧ зев ыҗыԁ преімушщество іскусственнӧј тырԍӧԁчӧмлӧн. Та ԁорыԍ преімушществоыс лоӧ і сіјӧн, мыј таԇісӧ поԅӧ тырԍӧԁны інфекціоннӧј віԍӧмјасыԍ (поваԉнӧј выкіԁыш, вагіԋіт ԁа с. в) повтӧг ԁај поԅӧ віԇны бычӧс віԍмӧмыԍ. Тајӧ воын облаԍт паԍта колӧ іскусственнӧја тырԍӧԁны уна ԍо мӧскӧс, меԁвоԇ јӧла фермајасын. Тајӧ меропріјаԏԏӧјас нуӧԁӧмыԍ понԁас завіԍітны скӧт лыԁ соԁтан ӧԁјас ԁа скӧтвіԇӧм бурмӧԁӧм.
Іскусственнӧја тырԍӧԁӧм нуӧԁԍӧ сетӧні, кӧні пуктӧма пԉеменнӧј проізвоԃіԏеԉјасӧн мӧсјасӧс бурмӧԁан уҗ ԁа унҗык вермана охваԏітны мӧс лыԁ 10–15 кілометр раԃіус ыҗԁаыԍ — чукӧртны пункт гӧгӧр 500 мӧскӧԇ.
Нагрузкаыс-кӧ ӧԏік пункт вылӧ лоӧ 500 мӧскыԍ еща, еффекԏівноԍтыԍ чінӧ.
Сеԍԍа оз поԅ пункт вылӧ сувтӧԁны сещӧм бычјасӧс (порозјасӧс), коԁлыԍ баԏ-мамсӧ ԁа рӧԁвужјассӧ бура абу тӧԁмӧԁӧма. Омӧԉік рӧԁвужа быч сувтӧԁӧмыԍ ӧԏік ушщерб. Буртор лоны оз вермы.
Тајӧ уҗын основнӧј проізвоԁственнӧј јеԃіԋіцаӧн лоӧ пункт, кӧні понԁас нуӧԁԍыны основнӧј кӧјԁыс боԍтӧмыс, сетчӧ меԁ вӧлі лӧԍӧԁӧма колана мынԁа бур бычјас ԁа колана оборуԁоваԋԋӧ. Сіјӧ пунктыс меԁ вӧлі шӧрын ԁа ыҗыԁҗык ферма вылын, кытӧн ем міча ва, колана помешщеԋԋӧјас ԁа волі гӧгӧр саԋітаріја бокԍаԋ сӧстӧм.
Міјан облаԍтувса рајонјасын колхозјас ԁа јӧла фермајас уналаын-на јона посԋыԁӧԍ ԁа разалӧмаӧԍ, сы вӧсна ӧԏік пункт гӧгӧр ԍӧкыԁ лоӧ котыртны 200–250-ыԍ унҗык мӧс.
Сывӧсна, главнӧј пункт кынԇі нӧшта колӧ оргаԋізујтавны пунктлы јукӧԁјас, сіԇі, меԁ быԁ јукӧԁын вӧлі 40–50 мӧскыԍ ԋе ещаҗык. Главнӧј пунктԍаԋ јукӧԁјасӧԇ костыс колӧ сещӧм, меԁ поԅіс пунктԍаԋ воны вӧлӧн ԉібӧ мӧԁног, кыԇ поԅӧ регыԁҗык, кык часыԍ ԋе ԁырҗык. Сіјӧ јукӧԁјасын, пункт вылын бычлыԍ перјӧм кӧјԁыс (сперма) ԍујԍӧ мӧслы сіјӧс тырԍӧԁӧм могыԍ.
Пунктјаслӧн колӧ лоны сещӧм помешщеԋԋӧјас:
Комната лабораторіја пыԃԃі, сетӧні лӧԍӧԁԍӧ маԏеріал ԁа інструментјас. Вежӧс (маԋеж) бычӧс мӧс вылӧ сувтӧԁланін ԁа мӧсјаслы кӧјԁыс ԍујанін. Кыкнан вежӧсыс вермас лоны ӧԏі вевт улын. Тајӧјас ԁорыԍ пункт вылын колӧ лӧԍӧԁны вајӧԁӧм мӧслы сулаланінјас (загонјас) ԁа нӧшта ԋеыҗыԁ помешщеԋԋӧ бычјаслы сулавны.
Помешщеԋԋӧын, кӧні лӧԍӧԁԍӧ інструментјас ԁа маԏерјалјас, оз ков віԇны меԃікаментјас ԁа ԃеԅінфіцірујущӧј среԁствојас, најӧыԍ быч кӧјԁыслӧн (ԍпермалӧн) вермас выныс вошны ԇікӧԇ (најӧ кулӧны). Татӧні меԁ вӧлі сӧстӧм ԁа шоныԁ 15°-ыԍ ԋе улынҗык.
Уҗјассӧ іскусственнӧј тырԍӧԁӧм куԅа нуӧԁӧ тӧԁыԍ морт, сӧмын кужӧмӧн вӧԃітчӧмӧн мі вермам боԍтны мӧсјас бурмӧԁӧмын колана резуԉтат. Пӧԉзујтчыны тајӧ способнас бура ԁа паԍкыԁа колхоԅԋікјас вермасны секі, кор најӧ понԁасны тӧԁны, мыј сіјӧ, ԁа кыԇ сіјӧ вӧчԍӧ.
Быԁӧнлы тӧԁана, мыј пріплоԁ артмӧм могыԍ колӧ оплоԁотвореԋԋӧ, колӧ кыкнан ԁорԍаԋыс (быч ԁа мӧсԍаԋ) половӧј кԉеткајаслӧн ӧтувтчӧм. Бычлӧн најӧ шуԍӧны ԍеменнӧј кԉеткајасӧн — кӧјԁысӧн (сперматозоіԁӧн), мӧслӧн најӧ шуԍӧны јајцевӧј кԉеткајасӧн — коԉкјасӧн.
Најӧ костын ӧтувтчӧм лоӧ — кор бычлӧн кӧјԁыс мӧс јанԇім піјӧ ԍујӧм бӧрын ԍурӧ матка піӧ. Маткаын бычлӧн кӧјԁысыс аԁԇыԍӧ — ԁа ӧтувтчӧ коԉккӧԁ (
Меԁым оплоԁотворітны — тырԍӧԁны мӧскӧс, колӧ сӧмын ӧԏі сперматозоіԁ (бычлӧн кӧјԁыс). Кор-жӧ быч сувтлӧ мӧс вылӧ, секі сіјӧ леԇӧ сперматозоіԁсӧ јона уна — міԉԉарԁӧԇ ԁа нӧшта унҗык.
Тајӧ условіјӧјасӧн пӧԉзујтчіс наука ԁа шуіс, мыј кор мӧслӧн лоӧ колӧм, ԍујны-кӧ быч сувтӧԁлытӧг сылыԍ кӧјԁыссӧ (ԍпермасӧ) вермас лоны мӧс тырԍалӧм.
Уна ԍікас ловја скӧт (понјаскӧԁ ԁа с. в.) вӧлі вӧчлӧма опытјас ԁа најӧ јона бура віԍталӧны тајӧ-жӧ тор јылыԍ.
Ӧніја каԁын емӧԍ-ԋін ԏехԋіка бокԍаԋ зев прӧстӧј способјас.
Мӧс јанԇім (влагаԉіще) піӧ сперма чукӧртан реԅіна ԍетӧ бычлыԍ зев бур ԁа сӧстӧм кӧјԁыс ва, кӧні сорԍӧ соотвествујушщӧј растворјаскӧԁ ԁа інструментӧн (каԏеԏер ԁа шпріцӧн) ԍујԍӧ колӧмӧ воӧм мӧс јанԇім піӧ.
Ӧтчыԁ бычӧс мӧс вылӧ сувтӧԁлӧм пыр ԍперма чукӧртԍӧ ԍперма чукӧртыԍ реԅінаӧн ԁас ԁа унҗык мӧс вылӧ. Но сӧмын колӧ бычлыԍ ԍпермасӧ (кӧјԁыссӧ) бура ԍујны мӧс јанԇім піӧ ԁа сіԇ, кыԇ щӧктӧ наука.
Вермас бура пуктыны ԁа нуӧԁны уҗсӧ сӧмын сылыԍ ԏехԋікасӧ тӧԁыԍ морт.
Сӧмын бура уҗ нуӧԁӧмӧн вермас боԍтны колана резуԉтат.
ПԈЕМЕННӦЈ УҖ ԀА СКӦТ ПАԌКӦԀӦМ
Прамӧја план куԅа уҗалыԍ ӧтувја овмӧсјас ез вермыны скӧт віԇӧм бурмӧԁны сӧмын воԇын інԁалӧмјас ԍерԏі.
Мӧс віԇӧм паԍкӧԁігӧн ԁа сіјӧ бурмӧԁігӧн јона ыҗыԁ значеԋԋӧ пԉеменнӧј уҗлӧн. Сы вӧсна колӧ обраԏітны вԋімаԋԋӧсӧ ыҗыԁҗыка тајӧ меропріјаԏԏӧ вылӧ.
Колӧ зіԉа кутчіԍны скӧт лыԁ соԁтыны меԁбур мӧсјаслы кукјас быԁтӧмӧн.
Мі тӧԁам, мыј „омӧԉік кӧјԁысыԍ ен віԁчыԍ бур быԁтас“. Тајӧ віԍталӧ, мыј омӧԉік кӧјԁысыԍ оз поԅ боԍтны гырыԍ урожај. Тајӧ шуӧмыс зев веԍкыԁ, кыԇ быԁтасјаслы, сіԇ-жӧ і скӧтлы.
Быԁтасјаслӧн емӧԍ сортјас, а скӧтлӧн ем аслас пороԁа. (Пороԃістӧј скӧтӧн шуԍӧ сещӧм скӧт, коԁјаслӧн ԇік ӧткоԃӧԍ прізнакјасыс ԁа најӧ пыр вуҗӧны баԏ-мамԍаԋ чеԉаԃлы наԍԉеԁство куԅа).
Скӧт паԍкӧԁӧм уҗ лӧԍӧԁны колӧ сіԇі, меԁ бур скӧт пыр вӧліны учот вылын, меԁ налӧн піјан ԋекытчӧ ез вошны, а коԉіны воԇӧ кежлӧ быԁтӧм вылӧ.
Учот-кӧ пуктӧма бура, ӧтувја овмӧсјасын зев кокԋіԁ лӧԍӧԁны выгоԁнӧј скӧтвіԇӧм. Став омӧԉік, ԋекытчӧ тујтӧм мӧсјас колӧ бракујтны ԁа віԇны сӧмын опыт вылын віԁлӧм став бур мӧсјас. Та могыԍ колӧ нуӧԁны тащӧм уҗјас:
Случнӧј пунктјас лӧԍӧԁавны шоныԁ ԁа југыԁ помешщеԋԋӧјасын.
Случнӧј каԁ кежлӧ бычјаслы (порозјаслы) лӧԍӧԁавны вына кӧрымјас.
Случнӧј пунктјас вылӧ пуктыны сӧмын бур ԁа пороԃістӧј ԉібӧ оԁобреннӧј бычјас (порозјас).
Тырмана-кӧ пороԃістӧј ԁа ошкӧм бычјас, став мукӧԁ ԍікас омӧԉік бычјассӧ коԇӧԁны, ԉібӧ запреԏітны најӧс леԇӧмыԍ ԁа віԇны торјӧн.
Лӧԍӧԁны ԁа пыр нуӧԁны воԇын інԁӧм формајас ԍерԏі учот — кор вӧлі вајӧԁӧма мӧскӧс быч ԁінӧ, кор мӧс ԁугԁіс нӧјтчӧмыԍ, кук-пі чужӧм ԁа с. в.
Лӧԍӧԁны мӧскӧс тырԍӧԁӧм кі помыԍ.
Бычјасӧс леԇлывлыны прогулка вылӧ.
Лӧԍӧԁавны гожӧм кежлӧ быԁ колхозын ӧтувја куквіԇанінјас.
Пӧԉзујтчыны сӧмын сещӧм бычјасӧн, коԁјасӧс шуӧмны бурӧн рајонлы. Опытнӧј ԁа јонҗыка скӧтвіԇан рајонјасын (Уԍԏцыԉма, Іжма, Јемԁін, Сыктывԁін ԁа с. в.) тавоԍаԋ нуӧԁны скӧтӧс холмогоріԅірујтӧм.
Мукӧԁ рајонјасын (Сыктыв, Објачево ԁа с. в.) ӧніја воӧ јонҗыка бурмӧԁны јӧла скӧтсӧ вымскӧј пороԁаӧн.
Лӧԍӧԁны мӧсјаслыԍ кукјаԍӧмсӧ ар кежлӧ:
Оз ков случка вылӧ мӧсјасӧс леԇны воԇҗык лӧԍӧԁӧм пӧра ԍерԏі. Том быԁмыԍ бычјасӧс, мӧсјасӧс оз ков леԇны случка вылӧ воԇҗык: бычјасӧс — 1¼–1½ арӧсыԍ, јалавічјасӧс 1½–2 арӧсыԍ.
Іспоԉзујтны бычјасӧс бура ԁа економнӧја, ԍетны нормаԉнӧј нагрузка.
Вӧԉнӧј случка ԁырјі ӧԏік быч вылӧ інԁыны сӧмын 30–40 мӧс. Кіын віԇігӧн случка ԁырјі норма поԅӧ соԁтыны ӧԏі быч вылӧ 70–80 мӧскӧԇ. Шӧркоԃ нагрузка лоӧ 50–60 мӧс.
Бычјаслыԍ вын бура іспоԉзујтӧм ԁа сылыԍ уҗ пӧра соԁтӧм могыԍ, кӧні поԅӧ лӧԍӧԁны веԏерінарнӧј амбулаторіјајас пыр іскусственнӧј тырԍӧԁӧм.
Ӧшјас бӧрԍа лӧԍӧԁны бур ԁӧԅӧрітӧм ԁа оз ков најӧ бӧрԍа ԁӧԅӧрітыԍјасӧс частӧ вежлавны, а колӧ лӧԍӧԁны пыр-кежлӧ. Ԇікӧԇ бырӧԁны обезԉічка на бӧрԍа ԁӧԅӧрітан уҗ вылын.
Бракујтны сӧмын ԋекытчӧ тујтӧм мӧсјасӧс. Веԏерінаріја куԅа колӧ нуӧԁны быԏ тащӧм меропріјаԏԏӧјас:
Скӧтӧс тӧв кежлӧ сувтӧԁтӧԇ помешщеԋԋӧсӧ колӧ бура весавны ԁа вӧчны ԃеԅінфекціја.
Јона бура весавны ԁа ԃеԅінфіцірујтны помешщеԋԋӧыԍ став преԁметсӧ, коԁјас вӧліны матын віԍыԍ ловјас ԁінын ԁа најӧн пӧԉзујтчісны.
Пырыԍ-пыр, віԍміс-кӧ скӧтыԁ, ԉібӧ кулі, колӧ віԍтавны меставывса ветврачлы, ԉібӧ ветфеԉԁшерлы.
Кулыԍ лов вылыԍ кучіксӧ куԉны сӧмын ветврач щӧктӧм ԍерԏі.
Бырӧԁны ԁа пуктыны ԇікӧԇ сещӧм пом прічінајаслы, кыԍаԋ лоӧны заразнӧј віԍӧмјас.
Быԁ колхозын лӧԍӧԁны віԍыԍ скӧтлы особӧј помешщеԋԋӧ — ізоԉатор.
Лӧԍӧԁны колана пӧлӧс веԏерінарнӧј ԉекарствојас (веԏерінарнӧј апԏечка).
Лӧԍӧԁны ӧтувја скӧт ԇебан местајас (скотомогіԉԋікјас), меԁым најӧ вӧліны бокын скӧт віԇан местајасыԍ ԁа бура пощӧмаӧԍ.
Кулӧм ловјас гуавны му пыщкӧ ԋе вылӧҗык 2 метрыԍ.
Ԁугӧԁны віԇны скӧтӧс сещӧм местајасын, коԁјасӧс чајтан зараза куԅа поԁозріԏеԉнӧјӧн; сіԇ-жӧ вајуанінјасын.
Тајӧ меропріјаԏԏӧјассӧ колӧ чорыԁа кутчіԍны пӧртны олӧмӧ, најӧс олӧмӧ пӧрттӧг оз поԅ лӧԍӧԁны ԇоԋвіԇаӧн скӧтвіԇӧм.
Тајӧ скӧтвіԇӧм паԍкӧԁӧм ԁа бурмӧԁӧм куԅа меропріјаԏԏӧјас, меԁ лоасны колхозјаслы сӧмын міԋімумӧн.
