Креԍԏана пӧвсыԍ петӧм јӧз

Нем озыр јӧз, сӧмын озыр јӧз пӧԉзујтчісны велӧԁчӧмӧн, ԋігајасӧн, школајасӧн, уԋіверԍіԏетјасӧн, бібԉіоԏекајасӧн, — быԁ бурнас. Немыԍаԋ вермісны озыр јӧзлӧн чеԉаԃ быԁног велӧԁчыны, ԍуԍмыны, вежӧрԍавны, мортӧ пӧрны. Ԃерт сеԍԍа унҗык пісаԏеԉыс, куԁожԋікыс, велӧԁчӧм јӧзыс озыр јӧз пыщкыԍ петісны. Уна ԍо, уна ԍурс озыр пыщкыԍ велӧԁчіс — став јӧјыс, віԍлӧсыс; уна ԃеԋга, уна ембур муніс најӧс велӧԁӧм вылӧ уҗалыԍ јӧзлӧн. Уҗалыԍ јӧз аслас пӧԍнас, вірнас велӧԁіс озырлыԍ чеԉаԃсӧ, ачыс щыгјаліс, кынміс, ԋајтын, пемыԁын луаԍіс. Озырјас нароԍнӧ тӧԁӧмӧн креԍԏанаӧс, уҗалыԍӧс пыкісны велӧԁчӧмыԍ, меԁ еԍкӧ налӧн ԍінјасыс ез воԍԍыны, ез гӧгӧрвоны асԍыныс ԉок олӧмсӧ, ез мезԁыԍны сетыԍ. Сарскӧј правіԏеԉство-ԁырјі вӧлі кабак-кӧ тупкыны шуасны скоԁӧн ԁа сы-пыԃԃі школа воԍтыны, мыжмасны јона. Воԍтавлісны школајас креԍԏаналы сӧмын јӧзаԁԇа. Велӧԁны інԁавны пукталісны сетчӧ попјасӧс, чіновԋікјасӧс. Попјас, тӧԁӧмыԍ, сӧмын јонҗыка налыԍ јурјаснысӧ пемԁӧԁалісны асланыс мӧԁарјугыԁӧн, аԁӧн повԅӧԁлӧмӧн. Сеԍԍа креԍԏаналӧн гӧԉлуныс ԁа помаԍлытӧм уҗыс ез леԇ чеԉаԃӧс велӧԁны. Уна ԍурс вежӧра јӧз креԍԏана пыщкыԍ воші веԍ. Арԍа војԍа коԇувјас-моз мытчаԍлісны сӧмын ӧткымын југыԁ вежӧра јӧз на пыщкыԍ.

Боԍтам Ломоносовӧс. Сіјӧ меԁ воԇԇа роч гіжӧԁ лӧԍӧԁыԍ, меԁ воԇԇа роч пісаԏеԉ, учонӧј. Сіјӧ вӧлі гӧԉ креԍԏаԋін пі Карԁорса (Аркаԋгеԉск) губерԋаулыԍ. Гортԍыс пышјӧмӧн муніс велӧԁчыны Мӧскуаӧ. Школаас пырігас ез лыԍт віԍтаԍны креԍԏаԋінӧн, віԍтаԍӧ поп-ԃак ставыԍ, секі оз вӧлі школааԁ веԍіг ԍібӧԁны креԍԏана уловтӧ. Регыԁ сіјӧс вывті ԍуԍысла мӧԁӧԁісны Піԏірса акаԃеміјаӧ. Бӧрынас заграԋічајасын велӧԁчіс,

Шевченко Т. Г. — Украінса ԍылыԍ-гіжыԍ (певец-поэт). Чужлӧма во ԍо ԁа ӧкмыс кымын (109) сајын крепостнӧј креԍԏаԋін ԍемјаын. Вывті ԍӧкыԁ, ԉок вӧлі сылӧн олӧм, быԁміг чӧжыс лоі помешщіклы казачітны. Велӧԁчӧм бӧрас (аскоԃыс) велӧԁчӧм гіжыԍ јортјасыс помешщік орԁыԍ мезԁісны, вештісны ԃеԋга вылӧ. Сарскӧј правіԏеԉство сещӧм јӧзԍыс поліс, мустӧмтіс. (Најӧ-ӧԁ прӧстӧј јӧзыслыԍ ԍінјас воԍталыԍјас). Шевченкоӧс ыстісны сылкаӧ, салԁатӧ. Сені сіјӧ сеԍԍа і воштіс ԇоԋвіԇалунсӧ. Нем-чӧжыс сылӧн ԍӧлӧмыс віԍіс крепостнӧј креԍԏана-вӧсна. Чуксаԍіс, саԃмӧԁіс тӧԁса ас кывјӧн украінсаӧс.

Бернс Роберт вӧлі Шотлаԋԃіјаыԍ (Ангԉіјаулыԍ). Зев бура, міча ԍылӧм-гіжӧԁјасыс-куԅа тӧԁӧ став мірыс. Овліс сіјӧ 1759–1796 војасӧ. Чужі зев гӧԉ креԍԏаԋін керкаын. Оліс — віԇ-му уҗаліс. Гіжаліс (сочіԋајтіс) уҗалігас, гӧрјурӧ кутчіԍӧмӧн, іԇас вылын шојтчігӧн. Уна щыг пыкіс, кынмӧм-коԍмӧм тӧԁліс.

Быԁ уҗалыԍ јӧз пыщкыԍ пыр петлісны ыҗыԁ вежӧра, ԍӧлӧма јӧз. Сіԇі-жӧ комі војтыр пыщкыԍ важыԍаԋ петавлісны комі јӧзсӧ чуксалыԍјас, југыԁ вежӧра, гырыԍ ԍӧлӧмајас.

Жаков К. Ф. креԍԏаԋін пі, чужлӧма во 60 сајын Сыктывԁін карувса Выԉгорт грезԁын. Сыктывԁін карыԍ велӧԁчыны мунӧма пыжӧн 700 верст сајӧ (парікоԁјас абу-на вӧвлӧма). Шулім-ԋін-тај, гӧԉ јӧзлы секјасӧ уԋіверԍіԏет ӧԇӧсјасыԁ топыԁа пӧԁсаӧԍ вӧліны. Јона лоі Жаковлы песԍыны, југыԁ туј вылас петігас. Попјас пӧԉітсакӧԁ пыр вӧтлыԍісны, тупкісны сылыԍ гырыԍ школајасӧ пыран тујсӧ. Ԇік мојԁ-коԃ сылӧн став велӧԁчӧмыс. Комын арӧсӧн вӧԉіԍ верміс уԋіверԍіԏетӧ пырны. Вывті бура, ԍуԍа велӧԁчӧмысла коԋчітӧм бӧрас сіјӧс коԉӧԁісны Піԏірса уԋіверԍіԏетӧ велӧԁыԍӧ (пропессорӧ).

К. Ф. Жаков меԁ воԇԇа комі пропессор, учонӧј, комі ԍылыԍ (поэт). Сіјӧ еԍкӧ гіжіс пыр рочӧн-ԁа, сӧмын став гіжӧԁыс комі-јылыԍ, комі олӧм-јылыԍ, комі-ног. Зев уна сылӧн кԋігајас, гіжӧԁјас. Сылӧн тӧԁвывԍыс ԋекор ез вунлы комі јӧз. Быԁ ԍорԋіын, быԁ гіжӧԁын ԁӧжналіс комі школалы-пӧ колӧ комі кыв, колӧ-пӧ кыпӧԁны комілыԍ олӧм, куԉтура.

Ԋобԁінса Віттор (В. А. Савін) — гӧԉ креԍԏаԋін пі, чужіс Ԋобԁін Трӧш ԍіктын 35 во сајын. Ԃереваннӧјса школаын велӧԁчӧм бӧрын ар 17-ӧн Богословса завоԁын пес керавлӧма. Сеԍаԋ мунӧма Богословса руԃԋікӧ, сені уҗалӧма гіжыԍын 1911 воӧԇ. Сеԍԍа Украінса Руԁԋікын уҗалӧма Окԏабрса ревоԉутсіјаӧԇ. 1918 воын ревоԉутсіјалӧн ыҗыԁ гыыс міјан Сыктывԁін карӧ вајіс. Сеԍаԋ Ԋобԁінса Віттор лаԋтлывтӧг уҗалӧ комі јӧз пыщкын; чуксаԍӧ, саԃмӧԁӧ комі јӧзӧс ԍылан, ворсан торјаснас, гаԅетӧ, кԋігаӧ гіжӧмнас. Ӧні комі му паԍтала — быԁ грезԁын быԁ ԍіктын, быԁ пеԉӧсын ԍылӧны, ворсӧны, лыԃԃӧны Ԋобԁінса Вітторлыԍ уҗ. Верԍԏӧлы, чеԉаԃлы, веԍіг пӧрыԍлы муса Ԋобԁінса Віттор аслас ԋебыԁ ԍӧлӧмнас, ԍерамбаннас.

В. А. Молоԁсов (Санԁрӧ Ваԍӧ) — Сыктывԁінпомса гӧԉ креԍԏаԋін пі, чужӧма 37 во сајын кымын. Велӧԁчӧма Тоԏмаса Ԍемінаріјаын, сеԍԍа Піԏірса учіԏеԉс. Інԍԏітутын. Сылӧн ԍемінаріјаын велӧԁчӧмԍаԋ-ԋін віԍіс ԍӧлӧм комі јӧз-вӧсна, комі кыв-вӧсна. Ревоԉутсіјаӧԇ-на Ношуԉса Высш. Нач. школаԍаԋ велӧԁчіс, уҗаліс комі граммаԏіка лӧԍӧԁӧм вылын, комі кыв мічмӧԁӧм вылын. Секі ԃерт сещӧм уҗјасыԁ ез вермы паԍкавны. Сӧмын Окԏабрса Ревоԉутсіја бӧрын сіјӧ верміс кутчіԍны комі кывсӧ кыпӧԁан уҗас. Војԁӧр мырԍіс, песԍіс уҗаліс Јаренск карулын, 1918 воӧ локтіс Сыктывԁін карӧ. Тані сіјӧ ԉічлеԇлытӧг уҗаліс. Отԃел Нар. Обр.-ԁінӧ лӧԍӧԁіс комі кыв вылын уҗалан коміԍԍіја. Ԍемінаріјаӧ пыртіс комі кыв, сетчӧс том јӧзӧс велӧԁаліс бур туј вылӧ. Бӧрынас сіјӧ коміԍԍіја вежіс ԋімсӧ Натсменса поԁотԃелӧ, сеԍԍа 1920 воӧ вӧԉіԍ Комі Ізԁаԏеԉствоӧ. Пыр сіјӧ сені уҗаліс, чукӧрталіс ас гӧгӧрыс уҗалыԍјасӧс, велӧԁіс, тујԁӧԁіс.

Сіјӧ-жӧ воԇмӧԍтчӧмӧн, песԍӧмӧн 1920 воын воԍԍіс Сыктыв карӧ Комі Інԍԏітут, сені сіјӧ уҗаліс віԍмытӧԇыс. Вывті јӧна уҗалӧмԍыс віԍміс, 1923 воын арнас лоі мунны лунвылӧ бурԁӧԁчыны.

Вітчыԍам сылыԍ бурԁӧм, меԁ јона-на, ԁыр-на вермас комі јӧзлыԍ олӧмсӧ, кывсӧ кыпӧԁны.

Тајӧјас-кынԇі-на емӧԍ міјан комілӧн југыԁ вежӧра, гырыԍ ԍӧлӧма прӧстӧј јӧз-вӧсна тӧжԁыԍыԍјас, комілыԍ олӧм кыпӧԁыԍјас. На-јылыԍ мӧԁыԍ мі гіжам.

Комі аԋ.