КОМІ КРЕԌԎАНА БУНТ
Міјан комі муын ез вӧвны помешщікјас, креԍԏана вӧліны вӧԉнӧјӧԍ еԍкӧ-ԁа, најӧс ԇескӧԁыԍјасыԁ, пікӧ воштыԍјасыԁ вӧвліны-на. 80 во-сајын кымын Кулӧмԁінса креԍԏана кыпӧԁлӧмаӧԍ бунт вывті ыҗыԁ вот-вӧсна. Меԁ ыҗыԁ начаԉԋікыс обществоас вӧлӧма секі общественнӧј старӧста. Старӧстаалӧма уна во помԍа Грігореј Ӧԋіԍімӧвіч Кіпрушев („Ӧԋіԍ Гріш“). Сіјӧ старӧстаалігас уна ембур аслыс чӧжӧма, сещӧм бур керка-картаыс ԋекоԁлӧн абу вӧвлӧма секі. 6 воӧн віԇӧма кујім ԍурс шајт каԅеннӧј ԍӧм аслыс ембур лӧԍӧԁӧм-вылӧ. Ԅаԏыс вӧлӧма пісарын. Сыкӧԁ сіјӧ ӧтвылыԍ 1841 воын став уҗјӧзсӧ асԍыс јӧзыԁлы вотаԁ ԍујалӧма со кыԇі: сіјӧ воԍа вотјасыс — 6.114 шајт ԁа 2½ ур, вӧр леԇӧм штрапјас — 799 шајт 91½ ур, воԇԇа воԍа мынтытӧм вотјас 6.364 шајт 16 ур, коԅін вылӧ чіновԋікјаслы 2.363 шајт 13 ур. Ӧԏі воԍа вотыс Кулӧмԁін вӧлӧԍтсалӧн чукӧрмӧма 14.641 шајт ԁа 42 ур. Сіјӧ 754 ԁуш вылӧ јуклӧмаӧԍ ԁа воӧма 23 шајт ԁа 40 урӧн быԁ ԁуш-вылӧ. Мӧвпыштӧј быԁӧн секԍа каԁӧ мыј ыжԁа сіјӧ ԃеԋга вӧлі! Кокԋі-ӧ вӧлі мынтыны креԍԏаналы. Став јӧзыслӧн јурԍіныс сувтіс, быԁӧн бӧрԁԇісны, увгыны, кевмыԍны кутісны. Меԁ воԇ воча шыаԍіс Гавріл Јеԉіԍејев Попов. Сы бӧрԍа шыаԍісны мукӧԁ: огӧ-пӧ мынтӧј! Колӧ-пӧ тӧԁны кытчӧ міјан ԃеԋга мунӧ! Колӧ-пӧ вежны старӧстаӧс, пісарӧс. Сіԇі шуԍісны. Старӧста Кіпрушов ез повԅы мірыԍ, чукӧртіс јӧзӧс, воча шуаԍыԍјасӧс розгааліс, пӧртчӧԁӧмӧн ывлаын віԇіс, коԁ-ԍурӧӧс ԁӧрӧм кежыԍ кӧмтӧг лым вывті новлӧԁліс. Сы бӧрын јӧзыԁ јонҗыка ԉокміс, шыԅіс. Гавріл Поповыԁ аслас јортјасыскӧԁ чукӧртіс выԉ скоԁ. Сені шуісны Кіпрушовӧс пісарыскӧԁ чӧвтны. Бӧрјісны выԉ начаԉствоӧс ас пыщԍыныс. Выԉ нащаԉство гіжіс меԁ војԁӧр сарлы прошеԋԋӧ. Аԍныс оз вӧлӧм кужны-ԁа кӧԋевал Баԉін гіжӧма. Најӧ меԁԍа јона наԃејтчісны сар-баԏушко мілӧԍт вылӧ. Сіјӧ-пӧ-ӧԁ веԍкыԁа суԃітас, мыжтӧ аԁԇас. Бунтовшікјас шуісны карса нащаԉствоӧс ԋе ԍібӧԁны сарԍаԋ гіжӧԁ вотӧԇ. Кулӧмԁіна Ԃереваннӧја костӧ сувтӧԁісны караул. Кыкыԍ кымын еԍкӧ нащаԉствојас волісны-ԁа, ез веԍіг матӧ ԍібавлыны јӧз ԁінӧ. Сеԍԍа мӧԁ вонас ыҗыԁвіԇ-ԁырјі гымыштіс воіс Вӧлӧгԁаԍаԋ нащаԉство 200 салԁатӧн ԁа ԋоԉ пушкаӧн, Сыктыв карса нащаԉствокӧԁ. Кулӧмԁінса јона повԅісны, летчісны паныԁ јі вылӧ ԋаԋ-солӧн. Гавріл Попов 7-нан јортыскӧԁ вӧрӧ пышјісны. Нащаԉство салԁатјаскӧԁ сувтісны јі вылӧ, пушкајас Кулӧмԁінлаԋӧ чургӧԁалісны. Нащаԉство јона віԁіс, горзіс кулӧмԁінса вылӧ. Јӧз піԇікок вылын сулалӧмӧн бӧрԁіс, кевмыԍіс. Кутласны віԍтавны ԁа нащаԉство горӧԁас на вылӧ чорыԁа. Мӧԁ лун вајісны 4 ԁоԃ розга. Став јӧзсӧ вӧтлісны јі вылӧ. Кіпрушов інԁаліс мыжајасӧс. Торјӧԁісны 110 мортӧс і морт ԋеԉамын розгаӧн ԍетісны. Лунтыр ылӧԇ-ылӧԇ кыліс розга швучкӧм шы, јӧзлӧн горзӧм, бӧрԁӧм, ојзӧм шы. Јі вылыс гӧрԁӧԁіс вірӧн. Розгаалӧм бӧрын јӧзсӧ чукӧртісны вічкоӧ јенмӧс ԁа нащаԉствоӧс благоԁарітны ыҗыԁ мілӧԍт петкӧԁлӧмыԍ. Сеԍԍа нащаԉство 100 салԁатыскӧԁ регыԁ мунісны карӧ. Мӧԁ ԍосӧ опітсерјаскӧԁ коԉісны Кулӧмԁінӧ бунтовщікјасӧс віԇны. Бунтовщікјас орԁас најӧ і овмӧԁчісны. Олісны најӧ мӧԁ тӧвԍа тујӧԇ. Кыԇ-мыј вермісны ԇескӧԁісны, ӧбӧԃітісны Кулӧмԁінсаӧс салԁатјас, меԁԍа јона нывјасӧс.
8 бунтовщікыԁ ԇебԍаԍісны вӧр керкајасын тулысӧԇ. Сеԍԍа кущӧмкӧ јуԁа і вузалӧма: салԁатјасыԁлы інԁӧма. Најӧс кутісны, летчӧԁісны карӧ. Гожӧмнас бӧр вајісны Кулӧмԁінӧ. Сені став јӧзӧс вічко ԁорӧ чукӧртӧмӧн морт 40 розгаӧн вачкісны 8 бунтовщікӧс, меԁ-пӧ повԅасны быԁӧн. Сы бӧрын бӧр мӧԁӧԁісны карӧ. Карԍаԋ ыстісны нем кежланыс Ԍібырӧ, јурнаныс нуісны. Ԋімјас налӧн вӧліны: Гавріл, Роԃіон, Ԏікӧн і Мікајлӧ Поповјас, Пеԁӧр Турјев, Ԍіԁӧр Мороԋін, Ваԍіԉеј Кіпрушев і Гераԍім Слаԁкошԏіјев. Таԇі понаԍӧма Кулӧмԁінса бунт. Розгаалӧм-кынԇі вотјас перјӧмаӧԍ 23 шајт ԁа 40 урӧн ԁуш вылыԍ, став рӧскоԁсӧ нащаԉство волӧмыԍ, салԁатјасӧс віԇӧмыԍ мынтӧԁӧмаӧԍ кулӧмԁінсаӧс.
