GAⱫETNƏJ ĻIST

EĻEKTRIÇESKƏJ OPЬTJAS

I. MЬJ SIJƏ LOƏ VIƷƏDNЬ JURƏN? — ŞƏKЬD GAⱫET.

— Vəçam! — ꞩuis menьm ьзьd vok, lomtьləm paç вok kuⱬa kinas tapkədig moz. — Vəçam: rьtnas tekəd mi vəçam eļektriçeskəj opьtjas.

— Opьtjas? Vьļ opьtjas! — Ꞑimkoḑ pьrьş ꞩui me. — Kor? Əni? Me eşkə kəsji əni.

— Вьd kəsjəm vьlə kolə ţerpeꞑꞑə. Opьtjas loasnь rьtnas. Əni menьm kolə munnь.

— Maꞩinala?

— Kuєəm maꞩinala?

— Eļektriçeskəjla. Əd opьtjastə vəçnь kovmas maꞩina.

— Maꞩina kodi mijanlь kolə, sijə em-ꞑin, kujlə menam portfeļьn... Səmьn te metəg lukjьnь sen en kəsji. — Kaⱬalis vok menşьm məvpjassə. — Ꞑemtor on adʒь, səmьn stavsə ʒugan, — sodtis sijə paļtosə paştalig moz.

— A maꞩinaьs seni.

— Seni, en təƶdьş.

Vok petis kerkaьş, a maꞩina tьra portfeļtə koļis koridorə, ʒoļa pьzan vьlə.

Kərt-kə eşkə vəli kuƶə çuvstvujtnь, sijə eşkə magꞑit dorьn çuvstvujtis sijəs-ƶə, mьj me portfeļ dorьn sulaligən.

Portfeļ menə kьskis as dinas, kьskis menşьm stav məvpjasəs. Me og vermь vəli məd tor jьlьş məvpьꞩtnь: ꞑekuєəm pəļza ez vəv viʒədnь вokə...

Ţeꞩkoḑ, mьj portfeļə vermə tərnь eļektriçeskəj maꞩina, me eg çajtlьv sijəs taєəm vəsꞑiḑikən.

Portfeļьs tomannas aвu ignaləma, viʒədlan-kə pьєkəssə naʒəꞑik...

Mьj-kə gaⱬetən təвəma. Jaєьk? Aвu, ꞑigajas.

Ꞑigajas da ꞑigajas, mukəd tor portfeļьn ꞑinəm aвu.

No kьʒi-nə me eg gəgərvo, mьj vok ꞩmoꞑitis: eļektriçeskəj maꞩinasə poⱬə məj portfeļad ʒeвnь.

Vok loktis i ꞑinəm ez vaj, sija pьrьş-pьr i kaⱬalis menam çuƶəm şerti ʒugьļtçan pomkatə.

— Te вurakə portfeļad korşьşin — jualis sijə.

— Kən-nə maꞩinaьd? — Ətvet viʒi me jualəmən.

— Portfeļьn. En adʒьv?

— Seni kuꞩ ꞑigajas da.

— Maꞩinaьs-i. Oməļa viʒədəmьd. Mьjən nə te viʒədin?

— Mьjən viʒədi? Şinjasən.

— Sijə-əd i em, mьj səmьn şinjasnad. A kolə vəli stav jurnad viʒədnь. Kuꞩ viʒədəmьd eєa, kolə gəgərvonь, mьj adʒan. Sijə ꞩuşə „viʒədnь jurnad“.

— Kьʒi-nə jurnas viʒədənь?

— Kəsjan, petkədla tenьd, kьʒi torjalənь səmьn şinjasən viʒədəm da stav jurən viʒədəm.

Vok ⱬeptьş kьskis karandaꞩ da вumaga vьlə giƶtis taєəm figura: [... ].

— Tani kьka viⱬjasьs — kərt tujjas, a ətkajasьs — ꞩoşşe. Viʒədlь da viştav: kod kərt tujьs kuⱬзьk — 1-şaꞑ 2-əʒ, aļi 1-şaꞑ 3-əʒ?

— 1-şaꞑ 3-əʒ ḑert kuⱬзьk.

— Sijə te şinjasnad adʒan. A əni figura vьlə viʒədlь stav jurnad.

— No kьʒi? Me og kuƶ.

— Stav jurən tajə figura vьlə viʒədnь kolə taʒ. Məvpьꞩt siʒ, mьj 1-şaꞑ nuədəma veşkьd viⱬ kodi artmədə veşkьd peļəsjas 2-3 ꞩoşşе ļiꞑija dorə. Aslas çerţeƶ vьlьn nuədis çutjasən viⱬ.

— Kьʒi jukis menam viⱬəj tajə ꞩoşşesə? Kuєəm jukədjas vьlə?

— Ꞩəri.

— Ꞩəri, ꞩuan. Siʒ-kə, tajə çuta viⱬьslən stav toçkaьs 2-əd da 3-əd pomjasşaꞑ sulalənь ətьllaьn. Mьj-ƶə te əni ꞩuan 1-toçka jьlьş? Kьtçə sijə matьnзьk: 2-əd aļi 3-əd dinə?

— Əni ləşьda adʒa, mьj sijə ətьllaьn sulalə 2-şaꞑ i 3-şaꞑ. A vojdərsə kaƶitçis, mьj veşkьd kərt tujьs ꞩujga dorşьs kuⱬзьk.

— Voʒзьk te səmьn viʒədin şinnad, a əni viʒədlin stav jurnad. Gəgərvoin torjaləmsə?

— Gəgərvoi. Kən-nə eşkə maꞩinaьd?

— Kuєəm maꞩina?

— No, eļektriçeskəjьd.

— Portfeļьn. Kujlə, kən kujlis. Te en adʒьv sь ponda, mьj en kuƶ viʒədlьnь jurnad.

Vok portfeļьş kьskis paket, naʒəꞑik raⱬis sijəs, mezdis zev ьзьd gaⱬetnəj ļist da şetis menьm.

— So mijan eļektriçeskəj maꞩina.

Me çujməmən viʒədi gaⱬet vьlə.

— Çajtan, kuꞩ вumaga, seşşa i ꞑinəm? — ꞩuis vok. — Şinmьdlь — da. A kodi kuƶə viʒədlьnь stav jurnas, sijə gaⱬetşьd adʒə fiⱬiçeskəj priвor.

— Fiⱬiçeskəj priвor? Medьm opьtjas vəçavnь?

— Da. Вoştlь-ƶə gaⱬetsə kiad: zev kokꞑi, zвьļ-əd. Te çajtan-əd, mьj sijəs verman kьpədnь вьd kadə, kəţ əţi çuꞑən. A so əni-ƶə adʒan, mьj sijə-ƶə gaⱬet mukəd dьrji vermə lonь vьvti şəkьdən. Vajlь menşьm esjə çerţeƶnəj ļeꞑejkasə.

— Sijə ꞑekьtçə oz tuj.

— Вurзьk. Oz lo ƶaļ çegas-kə.

Vok puktis ļeꞑejkasə pьzan vьlə siʒ, mьj sьlən pomьs pьzan dorşaꞑ çurgədçis ortsə.

— Vərⱬəd çurviʒan pomədьs. Kokꞑida katovtçə. Zвьļ-əd? No, a vidlь sijə katovtnь sek, kor me məd зьnsə vevţţa gaⱬetən.

Pьzan vьlə sijə ꞩlapkis gaⱬet, ꞩьļədis sьlьş çukьrjassə da vevţţis sijən ļeꞑejkatə.

— Вoşt вeḑ da çorьda kuçkь çurviʒan ļeꞑejka pomə. Ləsьꞩt mьj vьnşьd!

— Seєəma me kuçka, mьj ļeꞑejkaьd gaⱬettə orədas da leвas jirkəʒьd, — ꞩuji me.

— Vьntə səmьn en ƶaļit.

Vok ļeꞑejkasə puktis pьzan vьlə...

Kuçkəmьş loi vidçьştəm tor, kьlis traçꞑitəm, ļeꞑejka çegis, a gaⱬet vaƶ mozьs koļi pьzan vьlə, sijə ļeꞑejka pom vьlas, kodəs vəli vevţema asnas.

— Gaⱬetьd şəkьdзьk taj vələma, tenad çajtəm dorьş? — Viļꞩalig moz jualis vok.

Me ḑivujtçəmən viʒədi ļiꞑejka tor vьlə da gaⱬet vьlə.

— Tajə opьt eļektriçeskəj?

— Opьt, səmьn aвu eļektriçeskəj. Eļektriçeskəjjasьs — voʒьnəş, tajə me tenьd kəsji petkədlьnь, mьj gaⱬet zвьļьş vermə lonь priвorən fiⱬiçeskəj opьtjas vəçəm vьlə.

— Mьjla-nə eşkə sijə ez leʒ ļeꞑejkasə kaçnьsə? Me-əd so kokꞑida kьpəda sijəs pьzan vьlьş?

— Sen-əd i opьtьs, gaⱬet vьlə ļiçkə sьnəd da oz içət vьnən: вьd kvadratnəj sanţimetr vьlə gaⱬeta ļistьş sijə ļiçkə ʒoꞑ kilogram şəktaən. Kor kuçkənь çurviʒan ļeꞑejka pomə, sijə aslas mədar pomən mьзşə gaⱬetnəj ļistə uvşaꞑьs: gaⱬetlь kolə eşkə kьpavnь. Sijə-kə vəçşə naʒen, sek kьptьꞩtan gaⱬet ulə uḑitə pьrnь ortsьsa sьnədьs da aslas jətkəmən kokꞑədə gaⱬet vьlə vьlьssa sьnədlьş ļiçkəmsə. No tenad kuçkəmьs loi seєəm ədjə, mьj sьnədьs gaⱬet ulad pьrnьs ez uḑit: kor gaⱬet ꞩərьs kьptis-ꞑin vьvlaꞑ, dorjasьs nəꞩta inmisnь-na pьzan вerdə.

Sь ponda tenьd loi kьpədnь ez əţi gaⱬet; gaⱬet kьnʒi sьkəd єəє sь vьlə ļiçkьş sьnədsə. Зeꞑьdзьka ꞩunь: tenьd ļeꞑejkanad gruztə kolə vəli kьpədnь sьmьnda kilogram, kьmьn kvadratnəj sanţimetr paşta vəli kьpədan gaⱬetьd, вumaga paştaьs-kə vəli səmьn 16 kvadratnəj sanţimetr, — 4 sanţimetr paşta i kuⱬta kvadraţik, — sek sь vьlə sьnədьslən ļiçkəmьs eşkə vəli 16 kilogram şəkta.

No kьpədan вumagaьslən paştaьs i kuⱬtaьs tədçьmən ьзьd, siʒ-kə kolə vəli kьpədnь ьзьd şəkta, gaꞩkə vetьmьn kilogram mьnda. Ļeꞑejka taєəm gruztə leptьnь ez vermь da çegi.

Əni te adʒan, mьj gaⱬet otsəgən poⱬe vəçnь opьtjas? Kor pemdas, pondam vəçnь eļektriçeskəj opьtjas.

II. ÇUꞐJASЬŞ ВI KIꞐ — KЬVZЬŞ ВEḐ — GƏRAJASЬN EĻEKTRIÇESTVO.

Vok əţi kias вoştis paşkəm vesalan єətka, a məd kinas pəş paç вerdə ļaskis gaⱬet da pondis sijəs єətkaən ꞑirtnь, вьţţekə ꞩpaļeritçis, medьm ləşьdзьka ļaskьşis şţen vьlas ꞩpaļerьs.

— Viʒəd! — ꞩuis vok da kьknan kisə вoştis gaⱬet вerdьş.

Me vidçьşi вumagalьş voʒə iskovtəm. Sijə ez lo: gaⱬet kutçişis ꞩьļьd paç vьlьn, вьţţəkə sijəs kļejaləmən ļaskəmaəş.

— Kьʒ nə kutçişə? juali me. Sijə-əd kļejnas aвu mavtəma.

— Gaⱬet kutçişə eļektriçestvoən. Sijə əni eļektriⱬirujtəma da paç вerdas kьskьşşə.

— Mьjla te en viştav menьm, mьj gaⱬetьd portfeļad vəli eļektriⱬirujtəma.

— Voʒзьksə sijə ez vəv eļektriⱬirujtəma. Eļektriⱬirujti sijəs me əni, te dьrji, єətkaən ꞑirləmən. Ꞑirtçemşьs sijə-i eļektriⱬirujtçis.

— Siʒ-kə, tajə praməj eļektriçeskəj opьt-ꞑin?

— Da. Mi səmьn-na zavoḑitam. Vaj, kusəd вi.

Pemьdьn vuзraşis voklən şəd figura da jeзьd paç mestaьn rud plast.

— Əni viʒəd menam ki вərşa.

Me unзьkьşsə kaⱬavli, mьj vəçis vok, no eg adʒь. Sijə gaⱬetsə kuļьꞩtis paç вerdьş, əţi kinas kutis sijəs əꞩaləmən, a məd kiьslьş çuꞑjassə paşkədəmən matьştis najəs sь вerdə.

Seki — me oməļa eski aslam şinjaslь — çuꞑjasьş leвisnь eļektriçeskəj kiꞑjas, goluвəj, jeзьd kuⱬ kiꞑjas!

— Tajə vot eļektriçeskəj kiꞑjas, kəsjan açьd vidlьnь?

Me zev ədjə ʒeвi kijasəs mьꞩku sajə. Ꞑinəm vьlə!

Vok vьļьş ļaskis gaⱬetsə paç вerdə, ꞑirtьꞩtis єətkaən da вara sijə çuꞑjasьş şavkꞑitisnь kuⱬ eļektriçeskəj kiꞑjas, ʒoꞑ koļtajasən. Me seki uḑiti kaⱬavnь, mьj sijə çuꞑjasnad oz ʒikəʒ inmədçьv gaⱬet вerdad, a kutis najəs sьşaꞑ saꞑţimetr das sajьn.

— Vidlь, en pov, ꞑəţi-əd oz dojmь. Vajlь kitə. — Sijə kutis menşьm kiəs da kьskis menə paç вerdə.

— Paşkəd çuꞑjastə. Siʒ! Mьj, dojmə?

Me eg i tədlь, kьʒi menam çuꞑjasьş çetçьꞩtisnь goluвəj eļektriçeskəj kiꞑjas. Najə jugꞑitligən me adʒьli, mьj vok paç вerdşьs gaⱬettə kuļьꞩtəma səmьn зьnjəʒьs, ulьssa зьnjьs gaⱬetlən voʒʒa mozьs-na ļasviʒis, вьţţəkə kļejitəma paç вerdьn. Eļektriçeskəj kiꞑjas petigən ətєəє me kьli ꞑeвьḑik çutkьꞩtəm, no dojməmьs murtsa kьlьꞩtə, zвьļьş povnьsə ꞑinəmьş vələma.

— Nəꞩta! — əni me açьm-ꞑin kora.

Vok ļaskis gaⱬettə paç вerdad da kutis ꞑirtnь kuꞩ kinas.

— Mьj-nə te keran? Єətkatə vunədin!

— Veşkoḑ. No ləşədçь!

— Ꞑinəm oz artmь: te kuꞩ kinad ꞑirtin, єətkatəg.

— Poⱬə i єətkatəg, kijasьd-kə kosəş medtьkə zьrtnь-a.

Zвьļьş-əd menam çuꞑjasьş i seki şavkꞑitisnь kiꞑjasьd, seєəməş-ƶə, kuєəm i voʒьn.

Kor me viʒədi pəttəʒ, vok menьm ꞩuis:

— No, tьrmas. Əni me tenьd petkədla eļektriçeskəj вijas, kuєəmjasəs Kolumв da Magellan adʒьvlisnь aslanьs karaв maçtajas jьlьş. Vajlь noƶiç.

Vok noƶiçlьş joş pomjassə paşkedəmən matьstis зьnvьjə kuļьꞩtəm gaⱬet вerdə.

Me vidçьşi eļektriçeskəj kiꞑjas, no adʒi mьjkə məd tor: noƶiçlən joş jьvjasьs kьєovtçisnь jugjalan зeꞑьḑik ləz-gərd sijasən, kəţ noƶiçşaꞑ вumagaəʒ vəli вura ьlьn-na. Sьkəd ətєəє kьlьs ꞑeвьḑika, kuⱬa ʒizgəm.

— So taєəm ƶə tugjas, səmьn gьrьşзьkəş, morakjaslь unaьş udajtçьvlə adʒьvnь maçta jьvjasьş. Najə ꞩuşənь Eļmovəj Вijasən.

— Kьtьş-nə najə setçə loənь?

— Mьj te kəsjan juavnь, kodi maçtajas vьlьn kutə eļektriⱬirujtəm gaⱬetsə? Ḑert, gaⱬet seni aвu, sь pьḑḑi em uləʒ əꞩjəm eļektriⱬirujtçəm kьmər, sijə gaⱬet koḑ-ƶə. En çajt, mьj eļektriçestvolən taєəm jugjaləmьs, вi tugjassə leʒəmьs joş jьvjasьs lovə səmьn morə vьlьn. Kaⱬavlьvlənь sijəs i mu vьlьn, torja-ꞑin gərajas jьlьn.

Nəꞩta Juļij Cezar-na giƶlis, kьʒ ətçьd kьməra vojə sijə saldatjas kopjə jьvjasьn jugjalisnь taєəm-ƶə вijasьd. Morakjas da saldatjas eļektriçeskəj вijasьş oz povnь, — mədarə, najə lьdḑənь вur primetaən, ḑert, ꞑekuєəm təlka pomkatəg. Gərajasьn ovlьvlə, mьj eļektriçeskəj jugjalemьs çuƶlьvlə veşig jəz vьlə — najə jurşijasə, ꞩapkajasə, peļjasə i s. v.

Seki unaьş kьvlьvlə ʒuƶgəm, seєəm-ƶə, kuєəm kьvlis mijan noƶiçьş əni.

— Tajə вiьs jona sotə?

— Ꞑiəţi oz sot. Əd sijə aвu вi, a jugjaləm, kəʒьd. Kəʒьd jugjaləm ꞑekuєəm vred vajnь oz vermь, veşig sььş iztəg oz əzjь. So, viʒədlь: noƶiç pьḑḑi вoşta iztəg. So — adʒan — sьlən jurьs kьєovtədəma eļektriçeskəj jugjaləmən, səmьn sijə oz sotçь.

— A me nogən, sotçə: вi kьvjas veşkьda jurşaꞑьs munənь.

— Vaj вijaşlь, viʒədlь iztəg vьlas вijən.

Me adʒi, mьj iztəg ez ꞩomaş, veşig jurьs sьlən ez əzjьv.

Siʒ-kə, sijə zвьļ vəli kьєovtədəma kəʒьd jugərjasən, a aвu вijən.

— En kusəd вisə: voʒə opьt vəçam jugьdən.

Vok зoз ꞩərə kьskis uləs da sijə mьꞩ vьlə vomlalaən puktis вeḑ. Ꞑekьmьn vidləmjas вərьn sьlь udajtçis vəçnь, mьj вeḑ uləs mьꞩ vьlьn kujlis ꞑekodarə katovtçitəg.

— Me eg təd, mьj вeḑ vermas taʒi kujlьnь — ꞩuji me. — Əd sijə zev kuⱬ!

— Sь vəsna i kutçьşə mьj kuⱬ. Зeꞑьd-kə eşkə ez əꞩji. Karandaꞩ pom əꞩjədnь on vermь.

— Karandaꞩ pomtə ḑert taʒtə ꞑe puktьnь — ꞩui єəє me.

— Əni so mьj. Gaꞩkə te вeḑ doras inmədçьvtəg єəktan sijəs aslaꞑьd вergədçьnь?

Me pondi dumajtnь.

— Əţi pomas-kə eşkə kəvjьş pekļa çəvtan... — zavoḑiti me.

— Ꞑekuєəm kəvtəg, ꞑi inmədçьvtəg. Verman?

— Təda, təda! — Me matьstçi çuƶəmən вeḑ dorə da vomən zavoḑiti kьskьnь sьnədsə aslaꞑ, medьm sijəs єəє kьskьnь. Səmьn taj вeḑḑьd ez vərⱬьv.

— No, mьj?

— Ꞑinəm oz artmь. Oz poⱬ.

— Oz, ꞩuan, poⱬ? Viʒədlam.

Vok kuļьꞩtis paç вerdьş gaⱬet, kodi sijə kadnas pьr-na əꞩalis seni, вьţţəkə kļejaləma, naʒeꞑik pondis вokşaꞑ matьstnь вeḑ dinə. Ꞑeuna ez vəv metra зьn, kor вeḑḑьd kьlis-ꞑin eļektriⱬirujtəm gaⱬetlьş kьskəmsə da şuşa вergədçis sьlaꞑ.

Gaⱬetnəj ļisttə novlədləmən, vok вeḑḑəs kьєovtədis uləs mьꞩ jur gəgər, pervoj ətarə, seşşa mədarə.

— Te adʒan, eļektriⱬirujtəm gaⱬetьd вeḑsə kьskə seєəm çorьda, mьj vətçə daj kutas vətçьnь вumaga вərşa, kьtçəʒ gaⱬetьş eļektriçestvoьs kuꞩəʒ sьnədə oz pet.

Tajə-ƶə opьt poⱬə vəçnь mukəd nogən. Primer vəçam siʒi. To estən вufet vьlьn rumkaьn koļk. Koļk vьlə naʒeꞑik puktam ļeꞑejka, medьm əꞩjas, da kutam sijəs aslaꞑьm gaⱬet ļistən вergədlьnь.

— Kəsjan açьd vidlьnь?

Me вoşti gaⱬettə, kodəs vok vьļьş ꞑirtis paç вerdьn, da as vьlə loi ḑivujtçьnь, pervojşaꞑьs-ƶə udajtçis menьm opьtьd-da, ļiꞑejka вergalis gaⱬet вərşa, kьtçəʒ koļk vьlьş ez iskovt.

— Korkə, — kəsjьşis vok, — me tenьd nəꞩta petkədla əţik opьt, taєəm şamaəs-ƶə: uļ koļkjə kьk pomas jemən pişkədam roⱬjas, pьєkəsşьs mьj em leʒam, da tьrtəm koļk kьꞩьs kutas вьgļaşnь вļud vьvti, eļektriⱬirujtəm gaⱬet вərşa.

— Aвu ləşьd, mьj oz poⱬ vəçavnь taєəm opьtjassə goƶəmьn, paçьd kəʒьd.

— Paçьs tani kolə sь vəsna, medьm koştьnь вumaga: tajə opьtjasьs səmьn artmasnь ʒik kos gaⱬetən. A te kaⱬalin, me çajta, mьj gaⱬet vek vasəd-koḑ.

Sьnədşaꞑьs uļsalə-da sijən loə sijəs koştьnь paç вerdьn. En dumajt, mьj goƶəmьn ꞑiəţi oz poⱬ vəçavnь mijanlьş opьtjas.

Poⱬə, səmьn najə oz lonь seєem вurəş, kьʒi təlьn. Təvnad lomtьləm kerkaьn sьnədьs jona kos, goƶşa dorьş — so pomkaьs. Kos sьnəd taєəm opьtjas vəçigən zev kolana.

Goƶəmьn gaⱬet koştənь pļita vьlьn, kor sijə əвəd puəm вərьn ьrkalas seєəməʒ, mьj sь vьlьn oz kut sotçьnь вumagaьs.

Pļita vьlьn вura koştəm вərьn, gaⱬetsə nuənь kos pьzan vьlə da seni çorьda ꞑirtənь єətkaən, sijə eļektriⱬirujtças, — səmьn oz seєəm вura, kuєəma ꞩonьd şoj paç вokьn. No talun keƶlə tьrmas. Aski vəçalam vьļ opьtjas.

— Eļektriçeskəjəs-ƶə?

— Da, i stavsə tajə aslanьm eļektriçeskəj maꞩinaən — gaⱬetən. A tajə kadnas me tenьd şeta lьḑḑьnь ꞑiga Eļməvəj Вijas jьlьş gərajas vьlьn. Ta jьlьş giƶis tədçana francijasa jesţestvoispьtaţeļ Sosşur. 1867-əd voьn sijə jortjaskəd vəli kuim kilometrьş зuзьdзьk gəra vьlьn, Sarle gəra jьlьn, da vot mьj nakəd seni loi.

Vok вoştis зaзjьş ꞑiga Flammarionlьş „Atmosfera“ ļistьꞩtis sijə da şetis menьm lьḑḑьnь so mьj: „Gəra vьlə kajьşjas əвədajtnь suvtigən səmьn-na gəra skala вerdə suvtədisnь asşьnьs kərt poma вeḑjassə, kьʒ Sosşur peļpomjas vьvşьs da mьꞩkuşьs kutis kьvnь çutədçəm, вьţţəkə jem ļi mьj ļi naʒeꞑikən pьrə jajas. „Çajti — ꞩuə Sosşur, — mьj menam dəra plaꞩєə veşkaləmaəş вulavkajas, me ꞩьвьti sijəs, no kokꞑədəm eg adʒь, a, mədarə, jonзьka kuti kьvnь, mьj dojməm ədʒə, вoştis stav mьꞩku paşta əţi peļpomşaꞑ da mədəʒьs, daj munis giļədəmən da вьєkəmən, вьţţəkə mьꞩku kuⱬa vetlədlə çuꞩkan-zi da çuꞩkьꞩtalə.

Zev ədjə ꞩьвьti məd paļtoəs, no вara-ƶə eg adʒь ꞑemtor seєəmsə, kodi eşkə vermis vəçavnь dojjassə. Dojməmьs paşkalə, daj kutis-ꞑin вьţţə вijən sotnь, menьm kaƶitçə, mьj menam əzjəma ꞩerşţanəj fufajkaəj. Me daş-ꞑin vəli pərtçьşnь ʒikəʒ, no me drug kьli kuєəmkə ꞩьjas, ꞩь vəli munə şamnas ꞩvьrgəm ꞩьlaꞑ. Ꞩь petis mijan вeḑjasьş, kodjasəs vəli ꞑorədəma skala вerdə. Ꞩь pondis kьvnь, вьţţə ꞩonalan va ʒuƶgə, kodi daş puⱬьnь“.

Tajə stavьs vəli vit kьmьn minut dьra. „Me sek gəgərvoi, mьj suєkəmьs loi eļektriçestvo munəm (isţeçeꞑꞑə) raḑi, kodi petis gəraьş. Səmьn, lun jugьd dьrji, me eg vermь adʒьnь вeḑjas vьlьş ꞑekuєəm jugjaləm. Вeḑjas leʒisnь əţi şama joş ꞩь, kəţ kьʒi najəs kiad en kut, vomlalaən — kəţ, kərt pomsə vьvlaꞑ leptəmən — kəţ, uvlaꞑ leʒemən — kəţ, ļiвə kodareke ꞑorədəmən. Muьş ꞑekuєəm ꞩь ez kьv“.

„Kьmьnkə minut вərti kaⱬali, mьj menam jurşiəj i toꞩəj vьvlaꞑ kьpədçəmaəş. Mem kaƶitçis вьţţə вьdməm çorьd toꞩ vьvti nuədənь kos вritvaən.

Menam tom jort kutis gorzьnь, mьj sьlən suvtənь us gənjasьs, a peļjьvjasьş petənь vьna tokjas.

Me kiəs lepti da kьli, kьʒi tokjas petənь çuꞑjasьş. Eļektriçestvo torjalis вьdlaьş, вeḑjasьş, paşkəmjasьş, peļjasьş, jurşiьş, da stav tədçanaзьk ţelə vьlьn torjasьş.

Mi gəra jьvtə ədjə enovtim da metra şo kьmьn letçim uvlaꞑ. Kьmьn mi letçim uvlaꞑ, sьmьn mijan вeḑjas ꞩьalisnь oməļзьka, med вərţinas ꞩььs loi seєəm içət, mьj sijəs kьvnь poⱬis səmьn вeḑ dinə peļtə ļaskəmən“.

Taʒ pomaşşə Sosşurlən viştьs. Sijə-ƶə ꞑigaьş me nəꞩta lьḑḑi giƶədjas Eļməvəj Вijas çuƶləm jьlьş.

„Vьlə leptişəm skalajasьş eļektriçestvolən petəmьs єəkьda ovlьvlə, kor kьmərjas munənь ulə əꞩjəmən, mati skalajas dinti.

„1863 voə, juļ 10-d lunə, Vatson da nəꞩta kьmьnkə sьlən jortjasьs kaisnь Jungfrau proxodə (gərajas vomən vuзan tuj Ꞩvejcarskəj gərajasьn). Asьlьs vəli zev miça, no proxodə matьsmigən, munьşjasəs suis çorьd ji sora təv. Kьlis çorьda gьmьꞩtəm, Vatsonlь sь вərьn kutis kьvnь ꞩuţļaləm ꞩь, ꞩььs petis aslas вeḑḑьş, ꞩь şamьs vəli ʒik seєəm, вьţţə zavoḑitə puⱬьnь va. Munьşjas suvtisnь da kaⱬalisnь, mьj nalən вeḑjas da çerjas leʒənь seєəm-ƶə ꞩьjas, naje ꞩьaləmьş ez dugdьvnь i seki, kor najəs vəli suєjədləma muə.

Munьşjas piьş əţi pərtçis ꞩapkasə da sek-ƶə gorədis, mьj jurьs sьlən sotçə. Zвьļ, sьlən jurşi vəli suvtəma, вьţţəkə sijəs eļektriⱬirujtəma. Вьdən kьlisnь giļədçəm çuƶəm vьlьş da mukədlaьş. Vatsonlən jurşijasьs ʒikəʒ veşkədçisnь. Çuꞑ pomjas jьlьn, kor najəjən əvtisnь sьnədьn, kьlis eļektriçestvolən ꞩuţlaləm.

III. AKAꞐJAS ВUMAGAЬŞ JƏKTƏNЬ — ⱫMEJJAS. — SUVTƏM JURŞI.

Vok asşьs ꞩuəm vəçis. Məd lunnas, kor pemdis, sijə zavoḑitis vəçavnь vьļ opьtjas.

Medvojdər — „ļaskis“ paç вerdə gaⱬet.

Seşşa menşьm koris topьdзьk gaⱬet şikasьş вumaga, seєəməs, kod vьlьn giƶənь, da setьş zavoḑitis vundavnь zev ţeꞩkoḑ figurajas: içəţik mortjasəs una nogən.

— Tajə вumagaьş akaꞑjasьs pьrьş-pьr kutasnь jəktьnь. Vajlь вulavkajas. Вьd akaꞑ kokə vəli suєkəma вulavka.

— Tajə, medьm içəţik mortjasьs ez povⱬьnь da gaⱬet dorə ʒikəʒ ez şiвdьnь, — viştavlə vok, saməvar podnos vьlə вumagaьş figurajas puktalig moz.

— Petkədçəm zavoḑitçə!

Sijə paç вerdьş kuļьꞩtis gaⱬet da kьknan kinas kutəmən vьlьşaꞑ matьstis podnos dorə.

— Suvtəj! — gorədis vok.

Ḑivə! Figurajasьd suvtisnь! Suvtisnь i sulalisnь setçəʒ, kьtçəʒ vok gaⱬetsə ez ьlьşt, — seki najə вər vodisnь. No vok nalь dьr ꞩojtçьnь ez leʒ: gaⱬetsə matьstəmən da ьlьstəmən єəktis najəs to suvtnь, to vodnь.

— Eg-kə eşkə najəs вulavkajasnad şəktəd, najə eşkə kaçədçisnь gaⱬet вerdəʒ i şiвdisnь sь dinə. So adʒan — vok kьmьnkə figuraьş вulavkajassə perjis, — kaвala mortjas şiвdisnь gaⱬət вerdə i oz uşnь.

Tajə eļəktriçestvoən kьskəm (priţaƶeꞑꞑə). A əni vəçam opьt ottalkivaꞑꞑə.

— Eļektriçestvoьs-nə vermə tojlavnь?

— Ətkoḑa eļektriⱬirujtəm torjas əta-mədnьsə tojlalənь, ottalkivajtənь.

— Kьtçə-nə noƶiçsə voꞩtin?

Me şeti voklь noƶiç, sijə ļaskis gaⱬət paç вerdə da pondis ulьs dorşaꞑ vundьnь vьvlaꞑ vekꞑьḑik viⱬ, sijəs ez ʒikəʒsə orəd, siʒ-ƶə vundis mədəs, seşşa kojmədəs da ꞑoļedəs i s. v.

Şiⱬiməd viⱬsə vundigən sijəs orədis poməʒ. Artmis вumaga „toꞩ“, kodi вara-ƶə ez iskovt paç вerdьş, kьҙ çajti me, a əꞩjis sь vьlə. Vьlьs dorədьs kinas kutьꞩtəmən vok „toꞩ“ kuⱬa kьmьnьşkə ꞑirskəptis єətkaən a seşşa „toꞩtə“ kuļьꞩtis paç вerdşьd da çurgədis voʒə ki jьlas əꞩədəmən. Ļiçьda əꞩjəm pьḑḑi uvlaꞑ, kaвala ļentajas razədçisnь, kələkəl moz tədçimən əta mədşьs tojьꞩtçəmən.

— Najə əta mədşьs ьlьştçənь sь vəsna — viştalis vok, — mьj najə stavnьs ətmoza eļektriⱬirujtçəmaəş. Ꞑiəţi eļektriⱬirujttəm torjas dinə-ƶə najə matьstçənь. Şuj ulьsşaꞑьs na pьєkə kitə, ļentajas ļaskьşasnь kiвerdad. Me laƶintçi da kəsji şujnь kiəs вumaga ļentajas kostə, no eg vermь sijəs vəçnь, sь vəsna, mьj вumaga ļentajas pьrьş-pьr-ƶə gartçisnь ki gəgər вьţţəkə ⱬmejjas.

— Oz povⱬədnь tenə tajə ⱬmejjasьs? — jualis vok.

— Mьjla? Вumagaьş-əd najə.

— A me pola. Viʒədlь kuєəma pola!

Vok gaⱬet ļisttə leptis aslas jur vьlə, da me adʒi, kьʒ sьlən kuⱬ jurşijasьs əţitəg sulalənь вьţţə sijə jona povⱬəma.

— Tajə opьt? Viştav: taje-nə opьt-ƶə?

— Sijə-ƶə opьtьs, kodəs mi vəçim əni, səmьn mədnogən, gaⱬet eļektriⱬirujtis menşьm jurşiəs, a najə sь dinə kьşşig moz sьkəd ətєəє əta mədşьs tojьꞩtçənь, kьʒi mijan вumaga ļentajasьd.

— Вoşt rəmpəꞩtan, me tenьd petkədla, kьʒi aslad jurşiьd taʒi-ƶə suvtas.

— Oz dojmь?

— Ꞑiəţi oz.

Zвьļьş-əd me eg kьvlь ꞑəkuєəm dojməm, veşig giļədəm, a rəmpəꞩtan pьr adʒi, kьʒi menam jurşijas stavьs suvtisnь. Sь kьꞑʒi, mi nəꞩta vidlalim məd pəv tərьtja opьtjassə, kod вərьn vok pomalis asşis — „сеанс“. Siʒi sijə ꞑimtis mijanlьş zaꞑaţţənьməs.

Aski nəꞩta vьļ opьtjas kəsjis vəçavnь.

IV. IÇƏŢIK ÇARD ВI. — LAMPOÇKAƏN DA VAƏN OPЬTJAS. — ВAGATЬRSKƏJ PƏĻЬꞨTƏM.

Məd rьtnas vok opьtjas zavoḑitis ləşədçəmən. Вoştis kujim stəkan, ꞩontьꞩtis najəs paç dorьn, seşşa suvtədis pьzan vьlə da vьvşaꞑьs tupkis saməvar podnosən, kodəs siʒ-ƶə ꞑeuna ꞩontьꞩtis paç dorьn.

— Mьj tajə loə? — juali me. — Əd stəkanjasьs podnos vьlьn ovlənь, a oz stəkanjas vьlьn podnosьs.

— Vidçьşlь! Opьt loas içəţik çard вikoḑ.

Vok вara kutis uзavnь „eļektriçeskəj maꞩinakəd“, paç vьlьn kutis ꞑirtnь gaⱬetsə. Ꞑedьr ꞑirtəm вərţi gaⱬettə məd pəvsalis da vьļьş zavoḑitis ꞑirtnь. Seşşa kuļьꞩtis sijə paç вerdşьd da ədjə puktis podnos vьle.

— Vidlь podnossə — to, aвu-əd jona kəʒьd?

Me voklьş pərjaləmtə eg kaⱬav, — ꞑem vidçьştəg ꞑuƶədi kiəs podnos dorə, da ļoka taj ədjə вər kьskьꞩti: mьj-kə traçkis kьlə da çuꞑəs dojmьtəʒ çutkis.

Vok şerəktis.

— No, kuєəm? Tenə çard вiьd kuçkьꞩtis. A traç munəmsə kьlin en? Tajə-əd vəli ʒoļa gьm.

— Me kьvli çorьd çutkəm, a çard вisə eg adʒьv.

— Sijəs te adʒan əni, kor opьtsə vьļьş vəçam pemьdьn.

— Ta вərьn me podnos dorə ki matьstnь og kəsjь, — zвьļa viştali me.

— Sijə oz i kov. Verman eļektriçeskəj kiꞑsə petkədnь kəţ əʒəs kļuçən, ļiвə єajnəj paꞑən, ꞑemtor on kьvlь, a kiꞑjasьs loasnь kuⱬəş. Medvoʒʒa kiꞑjassə me petkədla açьm, tenad med şinjasьd velalasnь pemьdas viʒədnь.

Vok вisə kusədis.

— Əni çəla. Viʒəd kьknannas, — kьlis pemьdьn sьlən gələsьs.

Traçkьꞩtəm — da sьkəd ətєəє iztəg tuv зьn kuⱬa kьmьn jeƶdov-ləz kiꞑ çetçьꞩtis podnosa kļuça kostьn.

— Adʒьlin çardьꞩtəmsə? Kьvlin gьmьꞩtəmsə? — jualis vok?

— Najə ətєəє vəlinь-da. Pramej gьmьd çardьꞩtəmşьs ovlьvlə jona вərьnзьk.

— Sijə te zвьļ... Mi gьmsə pьrзьk kьlam вərьnзьk çard вi adʒьləm dorьş.

No vek-ƶə najə loənь əţi kadə, kьʒi mijan opьtьn traçꞑitəm da eļektriçeskəj kiꞑ petaləm.

— Mьjla-nə gьmьs вərьnзьk kьlə?

— Tədan sijə kьʒi loə. Çard вi sijə jugьd, a jugьdlən jugərjas leвⱬənь zev ədjə.

Gьm — sijə vzrьv, a vzrьv sьnədьn oz paşkav seєəm ədjə, sijə tədçьmən koļtçə jugərjasьş da mijan dorəʒ voə ꞩььş jona şorən. Sь ponda mi çardsə adʒam voʒзьk, gьmsə kьləm dorьş.

Vok kļuçsə şetis menьm, a gaⱬetsə вoştis, — əni menam şinjasəj velalisnь-ꞑin pemьd dorə, vok єəktis „çard вisə“ petkədlьnь kuꞩ podnosьş.

— Gaⱬettəgьs-nə kiꞑьs loə-ƶə?

— Vidlь.

Eg-na uḑit kļuçtə vajədnь podnos dorəʒьs, kьʒi adⱬi jugьd kuⱬ kiꞑ.

Mədьş vok puktis gaⱬettə podnos vьlə da me vьļьş inmədçi kļuçən, kiꞑ вara loi, səmьn seki oməļзьk-ꞑin. Dasьş kьmьn sijə puktьlis podnos vьlə da вoştlis setьş gaⱬettə (vьļьş paç вerdьn zьravtəg), da вьd puktьligən me adʒьli kiꞑjas, kodi ətarə vəli loə oməļзьk i oməļзьk.

— Eļektriçeskəj kiꞑjas eşkə petavlisnь dьrзьk, me-ke gaⱬetsə вoşti eg kuꞩ kiən, a vəḑiti-kə sijəs ꞩəvk sunis ļiвə ļenta jьlьn. Kor kutan velədnь fiⱬika, sek te gəgərvoan, mьj medşasə mijan tani i lois. Əni keƶlə-ƶə tajə opьtjas vьlas vermam viʒədnь səmьn şinnad, a ꞑe stav jurnad.

— Tajə med inţeresnəj opьtьs!

— Kodlь mьj kaƶitçə. Menьm medşa jona kaƶitçə sijə opьt, kodəs me tenьd petkədla əni. Estən pьzan jərьn kujlə eļektriçeskəj lampoçka. Vajlь sijə!

— Єьkəma. Oz əzji, siьs orəma.

— Mijanlь i seєəmьs вur. Med səmьn sţekləьs vəli ʒoꞑ-a. Medşasə, medьm sьnədьs pьєkas ez pьr. Eļektriçeskəj lampoçka pьєkəsьs-əd tьrtəm, na pьєkьş sьnədsə kuꞩəʒ kьskəma.

— Lampoçkajasad sьnədьs ꞑeəţi aвu?

— Da. Te-nə en-na tədlь?

— Kьʒ-nə eşkə seki siьs lampoçkaas vermas sotçьnьs? Sьnədtəgьs-əd ꞑemtor oz vermь sotçьnьs.

— Sotçьnь oz vermь, no donavnь vermas. Lampoçkaьn metaļiçeskəj ļiвə ugoļnəj si ꞑeəţi oz sotçь, a səmьn donalə. Sь vəsna i kьskəma sьnədsə lampoçkaşьs, medьm ez vermь lonь sotçəmьs, a vəli kuꞩ əţi donaləm.

— A siьs-kə eşkə sotçis, mьj seki loi?

— Seki eşkə loi, mьj sijə medvoʒʒa şekundas-ƶə sotçis, da voʒə lampa ez kut tujnь. Əni gəgərvoin, mьjla kolə, medьm lampoçkajas vəlinь ʒik kuꞩəş? Mi nəꞩta vəçam əţi opьt da te gəgərvoan, mьj lampoçkajasьn zвьļ pəꞩti ʒik aвu ꞑeəţi sьnədьs. A əni mi nuədam-na voʒə asşьnьm eļektriçeskəj opьtjas.

Vok — vek-na pemьdьn, paç вerdьş gaⱬetsə зьnjəʒьs torjədis da sь dinə matьstis lampoçkatə.

Kьlis ꞑeвьḑika traçꞑitəm, petis keꞑ da ꞑedьr keƶlə lampoçka tьri keļьd-viƶ jugьdən.

— Tajə opьtsə me medjona raḑejta — ꞩuis vok. Sijə lampoçkasə unalaə inmədlis gaⱬet dinə, vek petavlisnь kiꞑjas, lampoçka jugjalis. — Tajə-ƶə opьt poⱬə vəçnь podnosən: jugjaləm loas nəꞩta ьзьdзьk. Sijə gaⱬetsə puktis podnos vьlə, da zвьļ lampoçka əni jugdis nəꞩta jonзьka. No, kor sijə lampaən petkədis kiꞑ, vevţitəm podnosьs jeзьd-viƶov jugjaləm ez lo.

Korkə tenьd tajə inţeresnəj petkədçьləmjasьs loasnь gəgərvoanaəş. Əni keƶlə kutam səmьn viʒədnь da zameçajtnь, me siʒ-ƶə daşti ugoļnəj lampoçka, inţeresnə leʒlьnь taєəm kiꞑsə i sь pьєkə. Mьj loə?

Sijə ugoļnəj lampoçkasə nuis podnos dorə, çetçьꞩtis kiꞑ, lampoçkaьn jugꞑitis viƶov вi, da sьkəd ətєəє kьlis vəsꞑiḑik, murtsa kьlana zvən, вьţţəkə vəsꞑiḑik şţekļannəj kələkəllən ꞩь.

— Kuєəm zvən-nə? — juali me.

— Aga, kьvlin! Tajə lampoçka pьєkьn iskraşьs tiralə ugoļnəj siьs da inmalə şţeklə ştenjasas. Əni me tenьd petkədla jugьdinьn, kьʒ sijə vərə.

Patronьş perjis ekonomiçeskəj lampoçka da veƶis sijə ugoļnəjən, vok вijaşis da lampa dorə nuis eļektriⱬirujtəm gaⱬet. Sijə ez-na lo lampa dorьn, a donaləm siьs lampoçka pьєkьn dugdьvtəg tiralis-ꞑin. Gaⱬetsə matьstəmən da ьlьstəmən vok ez leʒ dugdьnь tiraləmьslь.

— Ekonomiçeskəj lampoçkaən taєəm opьt vəçnь oz poⱬ sь vəsna, mьj sьlən sijasьs aвu prəstəş, a zelədəma. Əni vəçam nəꞩta opьt — vaən, sijəs vəçam kuxꞑaьn, va kran dorьn. A gaⱬet med koļas paç vьlьn.

Mi вergədim kran, pondis vəsꞑiḑika petnь va, kodi ꞩьən vəli uşə rakovina pьdəsə.

— Pьrьş-pьr me tajə va strujasə, sь dinə inmədçьvtəg, єəkta uşnь mədnogən. Kьtçə kəsjan sijəs çukьļtnь: veşkьdvьv, ꞩujgavьv aļi voʒlaꞑ?

Lampoçka tьri jugьdən.

— Ꞩujgavьv, — dumьꞩttəg viştali me.

— Вur. Kransə en vərⱬəd, me gaⱬet vaja.

Vok loktis gaⱬetən, sijə kutis kьʒ vermis tuꞩaşьs ьlьnзьk, medьm gaⱬet oməļзьka voꞩtis eļektriçestvosə. Sijə gaⱬetsə va struja dorad matьstis ꞩujga вokşanьs, da me adʒi, kьʒ valən strujaьs çukьļtçis ꞩujgavьv. Mədar вokas gaⱬetsə nuəmən, vok va strujasə єəktis çukьļtçьnь veşkьdvьv. Medвərьn sijə voʒas kьskis seєəm ьləʒ, mьj vaьs rakovina vomən kişşis зoзas.

— Adʒan, kuєəm çorьda viştavşə tani eļektriçestvolən kьskəmьs. Tajə opьtsə kokꞑida poⱬə vəçnь paçtəg da pļitatəg, eļektriⱬirujtəm gaⱬet pьḑḑi-kə вoştan prəstəj kauçukəvəj sьnan, so taєəməs. — Vok pьєkəs ⱬeptьş kьskis sьnan da sьnьꞩtis asşьs єəkьd jurşisə. — Taєəm nogən me eļektriⱬirujta sijəs.

— No-əd tenad jurşiьd aвu eļektriçeskəj?

— Ḑert-ƶə. Oвьknovennəj jurşi, kьʒi tenad i вьdənlən. No kauçuksə-kə ꞑirtan jurşiad, sijə eļektriⱬirujtçə, kьʒ gaⱬetьd paşkəm єətkaьş. Viʒəd.

Struja dorə nuəm sьnan tədçьmən çukьļtədis sijəs вokə.

— Mukəd opьtjas vəçavnь sьnan oz tuj, sььn eļektriçestvo vьvti eєa, jona eєa tajə eļektriçeskəj maꞩinaьş, kodəs te əni tədan-ꞑin, kokꞑid vəçnь prəstəj gaⱬetnəj ļistьş.

— Te nəꞩta-na kəsjьlin vəçnь əţi torja opьt eļektriçeskəj lampoçkanad, — kaⱬtьꞩti me.

— Sijə вureє tan loas ləşьd vəçnь sь vəsna, mьj mijanlь kovmas va. Mi lampoçkaьş ƶugədam çurviʒan pomsə, va pьєkьn sijə kutəmən, da vaьs lampoçkaas pьras pəꞩţi tьrьs.

— Açьs pьras?

— Da. Vьlьssa sьnədьs kutas ļiçkьnь, şujnь vasə tьrtəm prostranstvoas. Vajlь tatçə taz.

Tazjə vok kiştis va. Gartьꞩtlis єьkşəm eļektriçeskəj lampoçka trapka torjən da şujis vaə.

— Gartnь lampoçkasə kolə sь ponda, medьm torjasьs ez rezьꞩtçьnь vzrьv-kə loə.

— Vzrьv, — povⱬi me. — Vzrьv loas?

— Vermas lonь vzrьv, me-kə lampaas vəça ьзьd roⱬ, sek vaьs sь pьєkə loas jətkьꞩtəma seєəm ədjə, mьj pьєşaꞑьs şţekləsə ļamədas da torjasьs rezьꞩtasnь gəgərвok. No me çajta, mьj ƶugəda вureєa, roⱬьs loas zev içəţik.

Vok naʒəꞑik kuçkьꞩtis içəţik mələtən lampoçka çutə. Me kьli ʒuƶgəm.

— Vaьs lampoçka pьєkəsə pьrə. Kьlan?

Ʒuƶgəm kьşşis minutзьn kьmьn da dugdis.

— Eꞩtis, ꞩuis vok. Tazjьş lampoçka leptis da ruzum pьєkьş raⱬis. — So!

Me ꞑəƶjəꞑik вoşti lampoçkatə sijə kiьş. Sijə vəli вura şəkьd da ʒik tьr vaən. Səmьn vьlias koļьꞩtəma içəţik sьnəd вoļ.

— Kən-nə roⱬьs?

— Seni, kəni vəli sţekļannəj çuttorjьs.

Zвьļьş, sen vələma içəţik roⱬ. No mьjlakə sь pьєkьş vaьs ez kişşь kəţ me lampoçkasə i kuti uvlaꞑ roⱬən. Me juali sь jьlьş voklьş.

— Oz kişşь vaьs sь ponda, — ꞩuis vok, — mьj sijəs oz leʒ sьnəd, kodi vьlьsşaꞑьs ļiçkə. Pьєşaꞑьs-ƶə ļiçkə səmьn əţi va.

— A kьʒ setçə veşkali esijə sьnəd вoļļьs?

— Tajə sijə sьnəd, kodi vəli lampoçkaьn, a siʒ-ƶə i sijə, kodi vəli va pьєkьn. Kuꞩeʒ sьnəd kьskьnь lampoçkaьş ꞑekodьr oz udajtçь, — pьєkas vek ꞑeuna koļьꞩtlə.

— Menьm aвu gəgərvoana nəꞩta əţi tor, mьj ponda вьrədənь lampoçka pьєkьş sьnədsə, kəsjənь-kə səmьn medьm ez sotçь? Əd sьnədsə poⱬe veƶnь seєəm gazən, kod pьєkьn sotçəm oz vermь lonь. Me lьḑḑьvli, mьj azot pьєkьn sotçəm oz vermь lonь.

— Te viştalin zвьļ. Siʒi i vəçənь mukəd lampoçka sortjas vəçigən. Te adʒьvlin magaⱬinjasьş zev jugьd „poluvatnəj“ lampoçkajas? Najə aвu tьrtəməş, a najəs tьrtəma azotən, ļiвə mukəd gazən, kod pьєkьn sotçəm oz vermь lonь. Najəs siʒi i ꞩuənь: „gazonapolꞑennəjən“. Seєəm lampoçkanas eşkə ənija vəçan opьt ez udajtçь...

— No mi ʒikəʒ vunədim aslanьm gaⱬet jьlьş. Menьm sьkəd okota vəçnь nəꞩta əţi opьt. Medвərjaəs! — Opьt oz-ꞑin lo eļektriçeskəj, a sьnədkəd, seєəm-ƶə kuєəməs mi vəçim pervojsə ļeꞑejkakəd.

Mi вər petim ƶьrjə, da tani vok zavoḑitis gaⱬetnəj ļistьş ꞩəravnь da kļejitnь meꞩək.

— Meꞩək koşmig kosti vaj kьmьnkə kьzзьk da şəkьdзьk ꞑigajas.

Me etaƶerka vьlьş korşi kuim şəkьd ꞑiga da pukti najəs pьzan vьlə.

— Verman te pəļtnь vomnad tajə meꞩəksə? — jualis vok.

— Ḑert-ƶə, — ꞩui me. Zev kokꞑid tor, aвu əməj zвьļ?..

— No ļiçkьnь-kə meꞩəksə kьk kьmьn taєəm ꞑiganas?..

— O, seki mьjtta en mьrşь, meꞩəkьd oz pəļtçь!

Vok puktis meꞩəktə pьzan dorə, vevţţis sijəs əţi ꞑigaən, a vodsa ꞑiga vьlə suvtsən puktis mədəs.

— Əni viʒəd, kuta pəļtnь.

— On-ə-ꞑin ləşədçь putkьļtnь tajə ꞑigajassə? — juali me şeraləmən.

— Tədəmьş!

Vok zavoḑitis pəļtnь meꞩəktə. I mьj-ƶə çajtannьd? ulьssa ꞑigajьs leptьşis pəļtçəm meꞩək jətkəmьş da pərədis vьvsasə. A əd nalən şəktaьs vəli kilogram vit.

Vok ləşədçəma-ꞑin opьtsə vəçnь mədьş.

Əni sijə meꞩəksə ļiçkis-ꞑin kuim ꞑigaən.

Pəļtьꞩtis — vot вagatьrskəj lolьs! Kuimnan ꞑigasə pərədis.

Ḑivəьs. Kor me açьm zavoḑitçi sijəs vəçnь, menьm seєəm-ƶə kokꞑida kьʒ i voklь, udajtçis pərədnь ꞑigajastə. Vələmkə oz kov ꞑekuєəm slən koḑ tь, ꞑi вagatьrskəj muskul: stavьs artmə açьs, pəꞩţi zelədçьvtəg.

Vok seşşa menьm viştalis, kən sen təlkьs.

Kor mi pəļtam вumaga meꞩəkə mi setçə jətkam topьdзьk sьnəd, kodi kutas ļiçkьnь jonзьka ortsь sьnəd dorşьs, — ꞑe siʒ-kə eşkə meꞩəkьs ez pəļtçь.

Vьlьssa sьnədlən ļiçkəmьs (davļəꞑꞑeьs) ꞩərkoḑjəma voə 1000 gramməʒ вьd kvadratnəj sanţimetr vьlə. Artьꞩtan-kə, kьmьn kvadratnəj sanţimetr вumaga topədəma ꞑigajas ulə, kokꞑid lьḑḑьnь, mьj sьnəd ļiçkəmьslən ļiꞩkaьs vəli-kə səmьn dasəd jukənьs, şo grammən вьd kvadratnəj sanţimetr vьlə, to pьєkəssa sьnədьslən stav ļiꞩnəj ļiçkəmьs meꞩək sţenjas vьlə vermə lonь das kilogramməʒ.

Tajə vьnьs, tədəmьş, tьrmьmən, medьm pərədnь ꞑigajas.

Ta vьlьn mijan pomaşisnь gaⱬetkəd fiⱬiçeskəj opьtjas.

Koļinь vojas, dasjasən. Me vaƶən-ꞑin velali viʒədnь taєəm opьtjas vьlə ꞑesəmьn şinmən, no i „stav jurən“. Əni-na nəꞩta raḑejta vəçlьnь ꞑirtəm gaⱬet ļistkəd opьtjas, kəʒьd lunjasə ꞩonьd paç dorьn, da єəkьda koḑ seş tədmala vьļ torjas.