МАРЬЯ ТЬӦТКА ВОЛІС КАРӦ

Марья тьӧтка тыртӧ кӧкъямысдас, важӧн нин честнӧй уджӧн шедӧдӧм пенсия вылын. Некымын во сайын эновтчис мӧссьыс, кань кындзи некодӧс видзны сэсся оз вермы. Кысь нин Марьялы мӧс дӧзьӧритны, кор йӧра кодь суседкаыс дышысла кӧть кӧзаӧс оз лӧсьӧд, а челядьыс посньыдӧсь на, йӧлыд налы зэв на и абу лишнӧй.

Марьялы гажтӧм. Пукалӧ ӧтнас да ропкӧ кӧнкӧ шӧйтысь каньыс вылӧ. Кӧть сійӧ нитшсялӧм плешка, но зэв гуляйтысь, каньыс Марьялӧн бара вошис вежон кежлӧ. Каньыс локтӧ тшыг да ёна омӧльтчӧма, но и сыкӧд керкаын гажаджык лолӧ. Нылыс эськӧ корӧ карӧ гӧститны, да сиктсьыд петавлытӧм морттӧ шымыртӧ полӧм, ӧд сё сайӧ верст Сыктывкарӧдз Ягвыв сиктсянь. А сэсся и туйыд пӧшти во гӧгӧр чӧж абу, сӧмын тулыснад тӧв ныр моз лэбысь «Заряыд» волывлӧ. Став сиктыс сэки берег дорад лэччӧ. Кодкӧ мунӧ, кодкӧ локтӧ. Мунысьясыдлы, дерт, унаысь на ковмылӧ бӧр гортаныс дӧнзьӧдны асланыс сьӧкыд нопъясӧн, кодъясӧс лӧсьӧдлісны лэччӧдны дона ныв-пияныслы карӧ. Ю йывсянь лэччигмоз теплоходыд ӧдйӧ тырӧ сэтшӧм жӧ сьӧкыд нопъяса мукӧд грездъясса войтырӧн, и капитаныдлы быть жальпырысь видзӧд кыр дорын сулалысь йӧз вылӧ, он ӧд на понда ю пыдӧсас дзумгы «шуда» войтырсӧ, кодъясӧс вермӧ на кыскыны нырнас васӧ гӧрысь надзмыштӧм теплоходыс.

И век жӧ, Марья тьӧтка смелмӧдчис да мӧдӧдчис карӧ, ӧтрубла ли кирпичла лэччысь ас сиктса машина босьтіс сійӧс.

Нылыслӧн адресыс вӧлі зептас, но сылӧн олан керка дорӧдз машинанас пырны эз шогмы: дзик туй шӧрсӧ зэв джуджыда кодйӧмаӧсь, кытчӧ позис гуавны Ягвыв сиктысь джын войтырсӧ. Но тайӧ эз ёна и падмӧд Марьяӧс. Арлыд вылӧ видзӧдтӧг сійӧ вӧлі на кокньыд кокйыла да гора гӧлӧса. Сылӧн чуксасьӧм вылӧ каньыс воліс кык-куим верст сайсянь, кодӧс ӧні колис суседкаыс ки вылӧ, воа пӧ карысь да калбасӧн кань видзӧмсьыд гӧститӧда.

Шопер велӧдіс мунны Марьяӧс веськыда улича помӧдзыс, сэсся пӧ бергӧдчы да мӧдар бокӧдыс бара лэччы помӧдзыс и люкасян пӧ нылыдлӧн вит судта керкаас. Марья эз на вӧв выжыв да муртса эз сӧткышт.

«Пӧкмелля юра сӧмын туйтӧ тадз индывлӧ», — думыштіс тьӧтӧ да ӧтарӧ-мӧдарӧ чатрасигтыр кутіс восьлавны индӧм уличаӧд.

Карсаяс ставныс кытчӧкӧ тэрмасисны, быттьӧкӧ найӧс корӧмаӧсь чужан лун пасйыны либӧ удждон босьтны кантораӧ. Но мыйлакӧ найӧ эз мунны ставныс ӧтарӧ, а локтісны ӧткӧн, параӧн и чукӧръясӧн ӧта-мӧдныслы паныд. Ставыс эськӧ вӧлі бур, да Марьялысь каян уличасӧ вомӧналіс мӧд улича, кыті лэбисны-тӧвзисны быдсяма пӧлӧс машинаясыс. Йӧзлы вуджны сетӧм места весьтӧд шоперъяс ёна содтылісны ӧдсӧ, дерт, кӧнкӧ, полісны, мед эськӧ некод эз сюр именнӧ сылӧн кӧлеса улӧ. Не сӧмын ӧд подӧн мунысьыдлӧн, но и быд шоперлӧн юрыд дона и абу окота сійӧс сюйны решетка сайӧ. Час джын мысти Марьялы век жӧ уси шуд вуджны мӧдарас да мунны водзӧ. Сьӧкыд нопсьыс сэтшӧма дӧзмис, окота лои быд паныдасьысьлы вӧзйыны сэтчӧ тэчӧмторъяссӧ: кодлы вазьӧдӧм пув, кодлы сола тшак, кодлы чӧдъя варенньӧ, медбӧрын, кӧть нин и картупеля шаньгаяссӧ. Но регыд сылӧн тайӧ думъясыд вежсисны мӧдарӧ. Паныдасис сеткаа дядьӧ. Дядьӧыд Марья тьӧткатӧ омӧля нин интересуйтіс, но сылӧн сетка пыдӧсын куйліс кило мында калбас.

— Кысь нӧ, пиук, ньӧбин калбастӧ? — дядьӧлысь туйсӧ потшис Марья тьӧт.

Паныдасьысь лышкыда нюмдіс да шуис Воркутаысь пӧ. Дерт, Марья эз тӧд, мый карын эм сэтшӧм нима магазин, сійӧ лючки тӧдіс Комиын Воркута кар, коді Сыктывкарсяньыд ёна ылын и ӧні сьӧлӧмсяньыс жалитіс тайӧ шань дядьӧсӧ. И нопйыс быттьӧкӧ лоис кокньыдджык, ог на нӧ ме ёна ылысянь сійӧс кыскы. Но нӧшта на шемӧсмӧдіс сійӧс мича босоножкиа, вом дорсӧ яръюгыда краситӧм ань. Тайӧ аньыслӧн пырыс тыдалана сумкаын вӧлі кынтӧм чери, кодъяс кажитчисны парализуйтӧма кодьӧн. И век жӧ, та вылӧ видзӧдтӧг, сиктса мортыдлӧн, коді велалӧма быд паныдасьыськӧд чолӧмасьны и сёрнитны, юавсис и чериӧн вузасян места йывсьыд. Карса барышняыд, кӧть и вӧлӧма роч, гӧгӧрвоис юалӧмтӧ, ӧд Марья тьӧт видзӧдіс сумка вылас, да шуис кыдз позьӧ дженьыда: «В океане». Море дорысь сідзкӧ, бара асногыс гӧгӧрвоис Марья да ёна и жаль лои аслас нылыс. Коньӧрӧй пӧ да-й ныланӧй. Кула, но ноптӧ кыска тэ дорӧдз. Со вӧлӧм мыйла гежӧда сиктад волывлан. Сы ылнаысь сёянтӧ ваявныд, дерт, колӧ кад. Воркутаад да море дорад, майбыр, туйыд век эм, а чужан сиктад рад эськӧ волан сёяныдла да нинӧмӧн.

Марья перйис булавкаалӧм зепсьыс адрессӧ да кутіс юасьны паныдасьысь карсаяслысь, но найӧ тэрмасисны да сӧмын броткыштлісны: «Не знаю». «Не знаютӧ» Марья тьӧт некор на некодлы эз шулы. Весиг ӧтчыд, кор Ягвыв грездӧ воліс роч инженер да юаліс сылысь, тетушка пӧ где дорога на ферму. Марьяыд зэв збоя на вочавидзис: «У потшӧса, у маега, сквозь землю дорога». А фермаӧ туйыс збыльысь и вӧлі потшӧс пӧлӧныс да му вомӧн.

Кыдз тай шуласны, бур йӧзыд быдлаын эмӧсь. Сюрис бур мортыд Сыктывкарысь, коді и вайӧдіс ӧтка нылыслӧн ичӧтик жырйӧ. Тайӧ керкаыс шусис, карса ногӧн, малосемейнӧй общежитиеӧн. Марья тьӧтка бура тӧдіс «мало» кывтӧ, этша пӧ, но нылыскӧд орчча комнатаын, коді вӧлі кык улӧс пуктыны тӧрмӧн ыджыдджыкӧн, олісны витӧн: гозъя, кык челядь дай посни войтырлӧн пӧчныс. Марья тьӧт кӧть букваяссӧ эз тӧд, но числӧясӧ сёӧдз лыддьыны кужис. Дас куим жырйысь, кодъяс пусисны кык плита вылын да ветлісны ӧти мыссянінӧ, гырысь и посни юр лыдыс ӧкмис нелямын витӧдз. «Мыйла и карас кыссьӧны том йӧзыс, — мӧвпаліс пӧрысь морт, — оз ӧмӧй позь коммунизмтӧ и сиктын стрӧитны?» И сійӧ кутіс думнас лыддьӧдлыны сиктса олӧма войтырлысь ныв-пиянсӧ, кодъяс мунісны карӧ да кӧні найӧ уджалӧны. Зонъяс кызвыныс карын шопералӧны, а сиктад ӧмӧй найӧ оз ковны? А нывуловыс кокньыдик уджъяс корсялӧмаӧсь: лавкаясын кампет кулёкъяс мыччалӧны, детсадъясын маннӧй рок сёйӧны, либӧ жӧ асьныс кагааӧсь да мужик сьылі выланыс пукалӧны, карад и кага видзысьыд оз сюр. Ассьыс нывсӧ Марья тшӧтш жӧ думсьыс видіс, канторскӧй удж пӧ ковмӧма, ытшкыны-куртны дыш, мӧс эськӧ видзим гортын, кӧть каньыдлы йӧвтӧ эз ков ньӧбны. Гораа шуны Анналы сійӧ эз лысьт. Тӧдіс нылыслысь крут карактерсӧ да аслас кодь жӧ гора гӧлӧссӧ. Поліс шум лыбӧмысь, суседъясыс кыласны, ӧд стен пырыс тай налӧн радиоыс зэв бура кылӧ, сійӧн, гашкӧ, нылыс абу ньӧбӧма репродукторсӧ, кык радионас нӧ мый вӧчан? Телевизорсӧ быть ньӧб, кылӧ кӧть, но оз жӧ стен пырыд тыдав.

Марьялӧн нылыс косіник тушаа, помтӧг папирос нёнялӧ. Кутшӧм нин мужик тэ дінӧ сибӧдчас, — мӧвпалӧ Марья, — лудікыс тэнӧ, бобӧӧс, оз убӧлит курччыны.

Кык лун Марья пукаліс нылыслӧн карса жырйын, карті шӧйтны абу нин том, чорыд асфальтыс коклябӧрас вартӧ. «Со лючки сираси табак тшыннад, — думайтіс Марья, — ӧні кӧ кула, дыр ог сісьмы кыз му улас».

Коймӧд луннас Марьяӧс босьтіс сэтшӧм гажтӧм, мый дась вӧлі подӧн петны туйӧ. Сиктад кӧть суседъясад петан, став йӧзыс тӧдсаӧсь, став йывсьыс тӧдан, а тані тырыс йӧз жуӧны да некодӧс он тӧд. Марья ног, эм да абу.

Вежон кежлӧ, думсьыс, лэччис гӧститны карӧ да и суседкаыслы шуис, гашкӧ пӧ и, дырджык на ветла. Карад пӧ ӧд гажа, со тай став том йӧзным сэтчӧ шутёвтӧны. А ӧні со, нэмсӧ сиктын олысь пӧрысь морт, думсьыс жалитіс став том и олӧма нин ас сиктса йӧзсӧ, кодъяс ӧні олісны карын да, Марья чайтӧм серти, вӧліны сы кодь жӧ шудтӧмӧсь да гажтӧмтчысьӧсь Ягвыв сиктысь. Тайӧ жӧ рытнас нылыс ропкигтырйи тэчис сылы бура сьӧкыд ноп, гӧстинечтӧг сійӧ Ягвылӧ ачыс некор эз волывлы и мамсӧ куш киӧн эз кӧсйы мӧдӧдны.

Асывнас «Заря» теплоход тӧвзьӧдіс шуда пӧчӧс Эжва кузя. А сиктӧдзыс комын верстсӧ мунны Марья тьӧтка петіс подӧн. Джын туяс сійӧс суис ӧтруб катӧдысь ас сиктса машина, руль саяс пукаліс сійӧ жӧ шоперыс, коді и лэччӧдіс карас. Талун чужӧмыс сылӧн вӧлі югыд да мича, меліа нюмъяліс. И Марья тьӧткалы лои сэтшӧм долыд, сылы окота вӧлі окыштны не сӧмын шоперсӧ, но и машинасӧ — тайӧ жӧ вӧлі Ягвыв сиктса грузӧвик, коді узьліс Ягвыв сиктса гаражын. Марья тьӧтка бура тӧдіс и тайӧ зонсӧ. Пиӧйлысь пӧ тай «коксӧ пожъялі», висьтасис шоперыс сиктлань тӧвзигмоз. А ме пӧ нылӧйлысь керкатӧ эг аддзы да шаньга нопйӧн со бӧр кая, шмонитіс пӧчӧ. И кор мыччысисны Ягвыв сиктлӧн кӧдзӧм муясыс, Югыд ты бокын йирсьысь мӧсъяс, Марья тьӧтка нӧшта на варовмис: «Зарниӧй жӧ, чужан сиктӧй, муса Ягвылӧй, кыдзи нӧ вермӧны тэтӧг му вылас мукӧд йӧзыс овнысӧ?»