МИЯН ИЧӦТИК ГЕРОЙ
Енэжыс сэки вӧлі сэтшӧм джуджыд да помтӧм... Сэтшӧм меліӧсь вӧліны ичӧтик кымӧръяс... Чайтсис, быттьӧ вӧр-ваас, тайӧ синмӧн судзтӧм вӧр-ваас сайӧдчыштӧма мукӧдысь да кыдзкӧ шмонь пыр, но тшапа видзӧдӧ-дзоргӧ гӧгӧр Олӧм...
Медводдза шонді югӧръяскӧд паляліс да сӧстӧм, кага сяма нюм козьналіс чужан эрдлы миян герой. Кутшӧм лӧсьыда сибӧдіс сійӧс ас бердас сӧмын на заводитчысь лун, кыдзи нимкодясис сійӧн рӧдвуж...
Кельыдлӧз рӧмӧн паныдаліс миянлысь ичӧтик геройнымӧс Олӧм: кӧть кытчӧ он видзӧдлы ставыс гӧгӧр тырӧма вӧлі тайӧ рӧмнас... И сӧдз, дэбыд сынӧд, и лӧвтан, вынйӧра енэж, и, быттьӧ неважӧн кодкӧӧн кедзовтӧм да та вӧсна ёна шогсьысь дзоляник вад. Лов тырнас миян ичӧтик герой уськӧдчис тӧдтӧм, но пӧся ыпъялысь олӧмлы воча. Тыдавтӧм везйӧн орӧдны позьтӧма йитчис сыкӧд...
Миян ичӧтик геройлӧн гӧгӧртасыс, кажитчис, некор на эз и кывлы татшӧм кывъяс, кыдз шог, дой, сьӧкыдлун, лача. Рӧдвужыс сылӧн оліс муслунӧн да тӧждысьӧмӧн, шудӧн да тӧдтӧмлунӧн...
— Мыйла тайӧ мичаник кыдз пуыс сулалӧ ӧтнас? — кыдзкӧ чуймӧмӧнкодь, быттьӧ медводдзаысь аддзӧ сійӧс, ӧтчыд юаліс миян ичӧтик герой. Сійӧ некод дінӧ эз шыась, юалӧмыс сӧвмис сылӧн юрын кыдзкӧ виччысьтӧма да сэтшӧм жӧ виччысьтӧма юрӧбтіс гожся вӧрын и воши... кӧнкӧ, мичаник кыдз пуӧдз веськавтӧг.
— Быдӧнлӧн аслас нэм... — вашнитіс кытысянькӧ, быттьӧкӧ сынӧдысь петіс, миян геройлы ӧніӧдз тӧдтӧм на гӧлӧс. Повзьӧмӧн ичӧтик герой пондіс корсьны тайӧ гӧлӧсыслысь кӧзяинсӧ, бергаліс, бергаліс, муртса эз усь, а сэсся, кор дзикӧдз эбӧстӧммис, ланьтыштіс да алӧйгӧрд кыа вылӧ видзӧдіг вашнитіс воча:
— Нэм... Мый тайӧ нэм?...
Но некод нин эз шыась. Миян ичӧтик герой эз кут дыр виччысьны вочакывсӧ. Сійӧ видзӧдіс ыпъялысь кыа вылӧ, енэжті шлывгысь кымӧръяс вылӧ... А тыртӧм сьӧлӧма йӧлӧга ыліын шуаліс кутшӧмкӧ кывъяс. Миян ичӧтик герой кывзысьыштіс: «Нэм... Мый тайӧ нэм?» — сиис сылы йӧлӧгалысь шуӧмсӧ кокньыдик лунвыв тӧвру.
Колины лунъяс, а олӧмыс миян ичӧтик геройлӧн шлывгис пыр татшӧм жӧ ньӧжмыда, тэрмасьтӧг. Олӧм быттьӧкӧ поліс мыйкӧ не аддзыны, мыйкӧ воштыны, да та вӧсна, ассьыс кузь туйті восьлаліг, пӧся паныдаліс ставсӧ, мый вӧлі шыбитчӧ сылы синмӧ, торъя нин лелькуйтіс сійӧ вӧр-ваын неважӧн на чужӧм, кок йыланыс муртса на сулалысь ловъясӧс: вӧлі-ӧ тайӧ ичӧтик дозмӧр, кӧчпи, катшасин, вижъюр али вӧлись на писькӧдчӧм пипу кор, гожся енэж, лунвыв тӧв да сӧдз лӧзов сынӧд кага видзысьяс моз дӧзьӧритісны найӧс, козьналісны мелі сьӧлӧмъяс, бурлун да тӧжд.
А мичаник кыдз пу пыр на сулаліс и сулаліс ӧткӧн... Дерт, некод вӧр-ваын эз бергӧдчы сыысь, некод эз ӧтдорт, да и шоныдыс да югыдыс инмис сылы мукӧдысь эз этшаджык. Сӧмын кутшӧмкӧ шогмытӧмӧн кажитчис тайӧ лӧня сулалысь кыддзыс миян ичӧтик геройлы. Сулаліс сійӧ миян кагаысь ылын, та вӧсна сёрнитны найӧ эз вермыны, кыдз эз вермыны и гожся, муртса тыдалысь югыдвиж ру пырті не аддзыны ӧта-мӧдсӧ.
Тайӧ пырыс тыдалана, мукӧдлаті быттьӧкӧ зарни сунисъясӧн инмыштӧм ру пырті видзӧдіс аслас «ёрт» вылӧ миян ичӧтик герой. Мый йылысь сійӧ мӧвпаліс? Гашкӧ, кыдзи писькӧдчыны тайӧ вылын юра кудриа пу дінас, гашкӧ, кыдзи козьнавны сылы мыйкӧ шонді югӧр кодь дзирдаланаӧс да шоныдӧс, а гашкӧ, дзоляник «ёрт» вылӧ видзӧдіг, миян ичӧтик геройлӧн чужлісны ыджыд, став мирсӧ и сійӧс, кагаӧс, шымыртысь думъяс?
Ӧтчыд миян ичӧтик герой шензьӧмӧн видзӧдіс пӧрысь, урӧсмӧм козъяс костті жургӧмӧн котӧртысь шор вылӧ.
— Кодысь сійӧ пышйӧ? — вашнитіс сійӧ неылын мичӧдчысь дзоридзлы. Катшасин тешкодя серӧктіс, бергӧдчыштіс да нюжӧдчис шонділань, быттьӧкӧ кӧсйис босьтны ас пытшкас сылысь медбӧръя гӧрдов югӧръяссӧ...
Лунысь-лун миян геройлӧн чужисны выль и выль юалӧмъяс, выль кӧсйӧмъяс, гуся мӧвпъяс. Сӧмын ӧні ичӧтик геройлы воссис, мый гӧгӧртасыс сылӧн олӧ кутшӧмкӧ кагаысь торъялана олӧмӧн... Герой кыдзкӧ здукӧн омӧльтчис, сӧдз ойӧстӧм нюмыс сылӧн воши, синъясын дзебсисны неважӧн на кусӧдны позьтӧм би киньяс... И вӧр-ва лои кутшӧмкӧ мӧд... лёк пыр вашвидзысь, эбӧстӧм да, кӧть и медъёна эз кӧсйы петкӧдлыны тайӧс мукӧдлы, дзор...
Но тайӧ, кыдзи чайтсис миян геройлы, дзормӧм вӧрас кага помтӧг мыйкӧ виччис. Со дзирдалӧ вижӧдны заводитысь турун вылын кӧдзыд, йи рӧма лысва, со вына вой тӧв вевттьӧ гудыр кымӧръясӧн сьӧлӧмтӧм нин енэж... Збыль-ӧ ар, код йылысь миян кагалы некод на эз шулы, сайӧдас, дзебас Олӧмлысь став мичсӧ, став ловъя ловсӧ?...
— Мый лоӧ мекӧд? — шуштӧма, но верстьӧ морт моз нин мӧвпаліс миян кага. И друг... кыліс сьылӧм. Сьыліс миян ичӧтик геройлы тӧдса нин, быттьӧ лӧзов сынӧдысь мыччысьӧм гӧлӧс. Чайтсис, быттьӧкӧ тайӧ сьыланкылас эм миян ичӧтик геройлӧн юалӧмъяс вылӧ став вочакылыс. Быд лолыштӧмӧн, быд шы гӧгӧрвоӧмӧн кага восьтіс ас водзас выль, сӧмын сылы сиӧм Олӧм. Олӧмыс тайӧ эз юксьы шудӧн да дойӧн, сылӧн эз вӧв ни заводитчӧм, ни пом. Сійӧ вӧлі...
Гӧлӧс козьналіс миян ичӧтик геройлы ассьыс мывкыдлунсӧ, козьналіс сійӧс, мый ми тіянкӧд, кӧнкӧ, абу на дасьӧсь гӧгӧрвоны...
Сӧмын ӧти асылӧ, кор гӧрдов арся шонді муртса на заводитіс мыччысьны кынмӧм, лёткысьӧм вожъяс костӧд да мичаник кыдз пу кос увъяс пырті видзӧдліс тӧдса пипу вож вылӧ, кӧні рытнас на дӧввидзис вижӧдӧм, кага сяма сӧстӧм нюма ичӧтик кор, да эз аддзы сійӧс, кор кусыньтчӧм пипу ньӧжйӧника шӧпкӧдіс кутшӧмкӧ, буракӧ, регыд нин помасьысь, но коркӧ мича, мыла сьыланкыв, а тыртӧм сьӧлӧма йӧлӧга вундаліс йизьӧм сынӧдсӧ важӧн нин вӧрын юрӧбтысь кывъясӧн, ӧтка кыдз вашнитіс: «Нэм... Мый тайӧ нэм?...» — да бергӧдчис неылын сайӧдчыштӧм да кыдзкӧ шмонь пыр, но тшапа гӧгӧр дзорвидзысь Олӧмлы воча.
