КОСИНКА


Рита саймис ракаэз да чавканнэз гайзӧмсянь. Сія мӧдіс уськӧтны тӧдвылас, мый жӧ сэтшӧм бурсӧ да мичасӧ вӧтасис узикас, мыля сэтшӧм долыт да кокнит ӧні сьӧлӧм вылас. Но вӧтыс вуніс, рознитчис, дзик кизерик туман. А шонділӧн рамыник югӧррес нюлӧны чужӧмсӧ, гильӧтӧны голясӧ, и нывкалӧ кажитчӧ, бытьтӧ сійӧ малалӧны мамыслӧн шоныт киэс, кӧдна боссьӧмась шӧмтӧм ырӧш да йӧв дукӧн.

Но мыля жӧ талун сэтшӧм гажа асылыс, мыля сідз радуйтчӧ Риталӧн сьӧлӧмыс? И казяліс тумбочка вылісь лӧзкодь бумажка.

Телеграмма! Федясянь телеграмма: сійӧ вайисӧ тӧн рытнас.

Нывкалӧн сразу онзільыс ӧшис, бытьтӧ ваӧн сы кузя койыштісӧ. Вот и локтіс сія луныс, кӧдӧ сы дырна видзчисис Рита. Только вот рака табуныс ӧддьӧн ни шумитӧ. Не весь этӧ, сідз и тӧд, зэр лоас. Сьӧд борда кай пессьӧ непогодь одзын. Дзугыльтчисмоз нывкалӧн сьӧлӧмыс, дугдіс токӧтны сідз радӧн, но Рита сэк жӧ макнитіс кинас: ась пӧ карзӧны сьӧдкуллез асланыс юр вылӧ. Да кытшӧм, поди, зэр, кӧр ӧтік кымӧрок оз тыдав?

Рита чапкис шебрассӧ, чеччис да тэрмасьӧмӧн пондіс пасьтасьны. Быд нывка тӧдӧ, что пантавны зонкаӧс, кӧдӧ любитан, абу кокнит. Сідзкӧ, колӧ лӧсьӧтчыны. Рита котрасис миссьыны, сыбӧрын плитка весьтын шонтіс кӧртовӧй ручка да каттис сы вылӧ пельбокись лэдзчисьӧм пилиммесӧ.

Сэтчӧ и подружкаэс саймисӧ. Узьны бы нылӧ кресенняас дыржык, нежитчыштны мымдакӧ, но позьӧ я туплясьны ольпасьын, кӧр подружка мунӧ пантавны ассис сьӧлӧмшӧрсӧ! Не шутка эд — кык год зонкаӧс армияись видзчисис!

Ӧтік вӧзйӧ Риталӧ часы, мӧдік тшӧктӧ пасьтавны ассис платьесӧ, куимӧт сетӧ виль туфлиэз — быдӧнныс пасьтӧтӧны бы нывкаӧс бытшӧмика и каждӧйыс ас мознас. Рита только киэзнас ӧвтӧ: нем оз ков. И пасьталӧ платьесӧ ассис, голубӧйсӧ, кӧдӧ лӧсьӧтӧма эшӧ рытсянь.

Катя, Риталӧн бур подружка и городскӧй морт, перво быд ладорсянь видзӧтӧ нывкалісь паськӧмсӧ, сэсся тшӧктӧ мыччавны и пиннесӧ, кыдз нія весӧтӧмӧсь.

— Сӧстӧм пиннез, — велӧтӧ Катя, — шыннялікӧ медважнӧйӧсь. И краситӧм тырппез... Эн вунӧт эта йылісь.

Катя — модница. Сія и пасьтасьӧ бура, и йӧктӧ ас мознас — быднёж пиньласьӧ. Сылісь сярзьӧмсӧ позьӧ и не кывзыны. А шынньӧлыс Риталӧн и сідз бытшӧм: кыдз серӧмтчас, сідз и гӧпоккез лоасӧ ӧм дорас — серӧмтуссез, кыдз шуис нійӧ Федя. И тырппес зэв рӧмаӧсь, дзик жельнӧг цвет.

Но вот Рита и готов, позьӧ мунны ни.

— А чышьяноктӧ босьтін? — юалӧ Риталісь Катя.

— Ой, Катька, вунӧті эд!

Рита кыскис джодж шӧрас чемодан, осьтіс сійӧ и сыліс местаас: медвевдӧрас куйліс голубӧй косинка. Жырын шы эз ло, только кыліс, кыдз ӧшын увтын дзингисӧ мошшез — кошшисӧ нектар.

Рита мӧдіс бӧр игнавны чемодансӧ, сайӧвтны басӧк косинкасӧ йӧз синсянь, да эз вермы и чуньӧн вӧрзьӧтны, бытьтӧ кикоксӧ кинкӧ гезӧн кӧрталіс. Да мый дзебан, кӧр быдӧнныс казялісӧ ни косинкасӧ? И, конечно, сразу тӧдісӧ. Сійӧ эз позь не тӧдны — сэтшӧмыс педучилищеын вӧлі ӧтік только Катялӧн. Ӧшис косинкаыс неважын. Сэк дыркодь шумитісӧ нывкаэс, споритісӧ неетша, а Катя нельки горзіс — косинкасӧ Москваись вайлӧма. Сідз и эз вермӧ тӧдны, кытчӧ сія лоис. И вот адззисис. Адззисис Рита чемоданын.

Ыш ловзисис Рита, кыдзкӧ полӧмӧн, дзик калитчӧм кӧрт, босьтіс косинкасӧ да нюжӧтіс Катялӧ:

— На, дзимляв, сыбӧрын быдӧс висьтася.

Катя примитіс косинкасӧ, нюмыртіс паськыт тырппесӧ и пинь пырйӧттяс шуис:

— Мый ни ӧні висьтасьны? И сідз вежӧртана... Эх тэ! Корин бы, дак ачым сеті, — и чывкнитіс-муніс Рита одзӧт ыбӧсланьӧ, чуть кок чуннесӧ подружкаыслісь эз таль.

Сы бӧрсянь юрнысӧ ӧшӧтӧмӧн петісӧ и мӧддэс. Рита, дзик ӧшӧм, гӧгӧртіс размӧд жырсӧ да уськӧтчис кыминь аслас кровать вылӧ.

Ӧні сія эз берегит нӧитчӧмсянь не воротничоксӧ не платьесӧ, кӧдӧ сідз бура утюжитіс тӧн уборщица Фима ордын.

Фима оліс эта жӧ керкуын, улісь этажас. Вӧлі сылӧн жӧник, да муніс кытчӧкӧ ылісь стройка вылӧ, колис инькасӧ нёль челядьӧн. Медыджыт нывсӧ Фима сетіс школа-интернатӧ, а мӧддэсӧ, кыдз вермис, ачыс быдтіс. Ваяс куш пызан вылас нянь да похлёбка — вот нылӧ и ӧбед. Мукӧд велӧтчиссес, кӧдна ваявлісӧ Фималӧ песласьны, сюйыштлісӧ челядь киэзӧ то кӧвдӧм, то пряник, то конфетка.

Вот и тӧн Фима вӧлі мышкыртчӧма ӧр весьтӧ, а челядь орсісӧ: медучӧтыс кыскасис джоджын, а ыджытжыккес идзас тылӧп понісь лэдзалісӧ поллез. Лабичын ордчӧн матегкӧт куйліс нянь шӧрӧм. Сійӧ боёка то ӧтыс, то мӧдыс кӧс чуннезӧн чеплялісӧ челядь и сюйисӧ ӧманыс.

Рита утюжитіс платьесӧ и кутчис ни ыбӧс вуг бердӧ, да казяліс, кыдз нылочка каттьӧ голубӧй косинкаӧ трепичись керӧм аканьӧс.

— Таню, тэ кысь этӧ? — косинка вылӧ мыччалікӧ юаліс Рита.

Нылочка и ӧмсӧ эз ешты осьтны, кыдз сы вылӧ уськӧтчис мамыс, буткис кулакнас лопаткаэс коласӧ да нетшкӧвтіс кисис косинкасӧ.

— Кин тэнӧ тшӧктіс вӧрӧтны! — чирзіс Фима. — Мыйлӧ чувьян?! Рита кыскис ас дынас нылочкасӧ, кӧдалісь мамыс грӧзитчис пиньӧвтны юрсӧ, и юаліс:

— Тётя Фима, кытісь тэ сійӧ адззин? Эта эд Катялӧн.

Сы туйӧ, медбы видзны ответ, Фима пуксис пеславтӧм паськӧм груда вылӧ и горзӧмсорӧн пондіс норасьны аслас умӧль олан вылӧ. Сія висьтасис артавтӧм жӧникыс йылісь, орӧм-киссьӧм паськӧм йылісь, тшыг челядь

Рита нем эз шу паныт: не эз винит этӧ винерик инькасӧ, не эз дорйы, не эз ӧв. Кыдз тшын пыр нывка адззис лӧзӧтӧм ныра дулльӧсь мужикӧс, кӧда пасьтӧг чеччаліс лым столаын да ошкис ассис начальниксӧ бур магарыч понда. Усис тӧдвылас код песня:

Раз-здайся, нар-род, Меня пляс-ска берет!..

— Нимлун медыджытыслӧн, — висьтасис Фима одзлань.— Ӧтнас эд сэтчин, интернатас, айтӧм-мамтӧм... И пыстӧм ем некӧр эг вӧрзьӧтлы, а вот дявыс, тыдалӧ, чувйыштіс, — и бӧра пондіс горӧтлыны: — Да и оз ков, оз ков меным чужӧйсӧ!.. Мый нӧ синнэтӧ барӧтін? Мун, мун норась, ась ньылыштасӧ менӧ!

Фима сюйыштіс косинкасӧ Рита киӧ и тойлаліс сійӧ ыбӧс сайӧ.

«Мый жӧ эта сэтшӧмыс? — думайтіс ӧтӧрас ӧшӧм Рита. — Мый ӧні керны?»

* * *

«Мый ӧні керны, мый керны?» — шушкис Рита горзӧмсянь вамӧм подушкаӧ.

А ӧтӧрын, дзик ведра понісь, кисьтіс крут зэр. Сія вартіс стена кузяс, гывьяліс бусӧсь ӧшыннэсӧ, миссьӧтіс пу листтэз да кӧтӧтіс рака поззэз. Сётаки не весь карзіс рака чукӧрыс...

Рита куйліс кровать вылас и эз тӧд мый керны. Ежели бы тӧн жӧ висьтавны, кыдз аркмис. Но Катя бордпавйӧн бы котӧртіс комендант дынӧ, лэбтіс шум. А вашӧтасӧ Фимасӧ, кытчӧ сія мунас? Не удж, не оланін оз ло. Ӧтнас бы вӧлі, дак эшӧ, а челядьнас... И суськыны оз туй, и не суськыны тожӧ. А сэтчӧ эшӧ Федяыс локтӧ.

Сідз Рита и водіс тӧн, нем бурсӧ эз вермы думайтны. А косинкасӧ чемоданас чапкис: ашын пӧ мыйкӧ кера. Вот и видзчисис ашынсӧ. Эшӧ ӧддьӧнжык делоыс гардчис. Лэбас слава: Рита гусясьӧ. И самӧй экзаменнэс одзын! Эшӧ бы не забедно вӧлі, ежели первӧй годас. А то ашыння велӧтісь — и нате. Сэтшӧм характеристика сетасӧ — тюрьмаӧ пондан ёркӧтчыны и то оз лэдзӧ. Э-эх!.. Дак мый жӧ, примитны славасӧ, терпитны эттшӧм позорсӧ?

Али мунны директор дынӧ и висьтавны веськыта? Колӧ ветлыны. Нем тшыкӧтны том олансӧ. А то ыскӧвтас счастьеӧ бокӧттяс: и Федя, и любимӧй удж, и гаж — быдӧс ӧшас. Вӧлись и каитчы, кукуйт ӧтнат, кыдз кӧк вӧр пыдӧсын. Но сётаки... Ась Фима умӧль морт, а челядьыс? Нія не виноватӧсь. Нылӧ колӧ гаж да пӧт олан. А Рита эд том и ӧтнас, сія кӧть кӧр адззас местасӧ оланас. Светыс паськыт, и бур отир быдлаын эм. Колӧ норовитны. Мый лоас, сія и ло.

Посӧдзын небурика дзуркнитіс ыбӧс. Рита чепӧссис кровать вылісь и сувтіс ӧшын одзас, ыбӧсланьӧ бӧрӧн. Пырасӧ кӧ нывкаэс, буржык лоас, ежели не видзӧтны ныланьӧ, не пантасьны ны синнэзкӧт. Сідз абужык стыд.

Зэрны дугдӧма, ӧтӧрын мича да гажа. Осьта ӧшынӧт кыссьӧ ыркыт руок. Ыджыт зэр дзик томмӧтӧм да ӧддьӧнжык зеленитӧм пуэсӧ. И ӧні, кӧр пуэс чапкисӧ вывтсиныс чалӧй буссӧ, нія нежитчӧны да чӧскыта сунасьӧны шонді югӧррез увтас. Только чуть-чуть дрӧжитыштлӧны тополь листтэз да ӧті-мӧділаын усялӧны незьдӧм му вылас ва воттез: тёп, тёп, тёп...

Риталісь кинкӧ малыштіс юрсӧ. Нывка бергӧтчис: одзас сулаліс Фима. Сылӧн синнэс гӧрдӧтӧмась горзӧмсянь, но ӧні абу лӧгӧсь, кыдз тӧн, и югьялӧны, дзик стекляннӧй доноккез.

— Вӧлі ме комендантыс ордын, — юӧртіс Фима. — Думайті, важын ни юртӧ вердін. А сія менӧ тэ дын ыстӧ: кор, шуӧ, воровкасӧ, репйыны колӧ сійӧ. Подружкаэс, шуӧ, сэтшӧмыскӧт оз пондӧ овны. А ме сылӧ паныт: кыдз, мыся, репйыны? Нёль год велӧтіт, деньга видзитӧ, а ӧні репйыны? Ежели сідз, мыся, дак менӧ вашӧтӧ. Сэтчӧ и винитчи ме, висьтаси вӧлись... Ме босьті — меным и вежтісьны. Ачым эд сьӧд кымӧрсӧ — эттшӧм грозасӧ — кори. Да не лёк, тыдалӧ, тулысся кымӧрыс: эз гымав, эз вирдав, а только буссӧ кӧтӧтіс. Подружкаэт жалейтісӧ менӧ, чапкӧмсӧ. Ковсяс пӧ, дак быдӧс комсомолсӧ лэбтам, челядя инькаӧс ог сетӧ вӧтьны. Вӧв нёль кока, и то джӧмдалӧ. Порука пӧ видзамӧ.

Рита жмитіс Фимасӧ ас бердас. Кыдз жӧ сія вермис не надейтчыны отир вылӧ, кӧднакӧт ӧтлаын юӧ-сёйӧ, кӧднакӧт олӧ ӧтік крыша увтын и ветлӧтӧ ӧтік туй кузя? Фимаӧс умӧлик мортӧн лыддис, нывкаэзсянь поліс, Федя йылісь думайтіс, что осудитас.

Не, батя, не сэтшӧмӧсь нія, кыдз Рита думайтіс, — буржыкӧсь, добрӧйӧсь, и кӧть кӧр готовӧсь отсавны мортлӧ.

* * *

Ю дорись туёк кузя мунӧны кык морт: голубӧй платьеа нывка да быгалӧм и вежӧтӧм паськӧма солдат.

Паныт нылӧ котӧртӧны нывкаэз. Нія локтісӧ татчӧ тшӧтшкӧравны да ӧктыны цветтэз, и, конечно, нылӧ охота видзӧтыштны асланыс счастливӧй подружкалісь другсӧ.

Чӧскыт, ма дука, видз весьтас руыс, гора да гажа кайезлӧн дзульзьӧмыс, сӧстӧм зэрбӧрся небоыс, дзик голубӧй чышьян. Только ылын-ылын, кытӧн небоыс ӧтлаасьӧ вӧр зеленькӧт, ӧшалӧ руд кымӧрок, учӧтик да кокнитик, кыдз шёлковӧй косинка.

Только сія и уськӧтӧ тӧдвылӧ зэра кымӧрсӧ, кӧда неважын повзьӧтліс отирсӧ аслас лӧг мурзьӧмӧн.

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1