И МОСКВАЫН ЮРГӦ КОМИ КЫВ...

Ветліг-мунігад пыр нин тӧдсатӧ аддзылан, и тайӧ кольӧ сьӧлӧмад аслыспӧлӧс долыд пас. Та пӧрйӧ Москваын Измайлово кремльса Царскӧй залын вочаасим Людмила Великородакӧд. Ми гӧтыркӧд водзвыв дасьтысьӧмӧн ветлім сэтчӧ бал вылӧ, кӧні чукӧрмыліс матӧ сё кызь кавалер да барышня. Унджыкыс, дерт, москвасаяс, но вӧліны и миян коддьӧмыс, кодъяс воӧмаӧсь Самараысь, Казаньысь, Санкт-Петербургысь да мукӧд карысь.

Гажсӧ шуӧмаӧсь арся «Винограднӧй балӧн», и барышняяслӧн турунвиж рӧма мича кузь платтьӧясыс вӧліны кисьмӧм-леммӧм виноград кодьӧсь, а еджыд дӧрӧма кавалеръяслы коліс лоны турунвиж жӧ галстукаӧн либӧ «бабочкаӧн». Мича шыладыс сідзи и ыззьӧдіс йӧктыны фигурнӧй вальс, тэрыб испанскӧй вальс, падеграс, котильон да уна мукӧд тӧдса да кодсюрӧлы и тӧдтӧм на танец.

Дерт, балыс, кыдзи и XVІІІ–XІX нэмъясӧ, пансис полонезсянь. Быдӧн нюмъяліс, вежавидзӧмӧн варовитіс. Лов вылын вӧлі зэв долыд гӧтырӧс коскӧдыс шымыртӧмӧн шыльыда бергавны йӧктысь ёртъяс пӧвстын. Вит час кежлӧ мойдӧ моз веськавлім тайӧ бал вылас...

Людмила Великородакӧд медводз вылӧ донъялім йӧктан чукӧртчылӧмсӧ, а сэсся и мукӧдтор йылысь на сёрнитім. Чужлӧма сійӧ Сыктывкарын, а батьыс вужъяснас вӧлӧма Луздорса Спаспорубысь, мамыс — Сыктыв вожса Волсяысь.

Мам чужанінын пӧ, нюмсорӧн висьталіс сійӧ, и коллялі кӧмтӧм челядьдырӧс. 2006 воӧ Людмила Юрьевна овмӧдчӧма Москваӧ, да 2017 воӧдз Россияса президент бердын Коми Республикалӧн представительствоын уджалӧма медводз пресс-секретарӧн, а сэсся представительӧс вежысьӧн. Тайӧ уджыслӧн уна сикас мог пӧвстын вӧлӧма и «Коми землячествокӧд» топыд йитӧд кутӧм. А 2018 вося октябрын котырсаыс бӧрйӧмаӧсь сійӧс землячествоса правлениеӧн веськӧдлысьӧн. Ӧні пӧ зіля ӧтувтны Москваын олысь землякъясӧс, и тшӧкыда буретш представительствоын чукӧртчылам.

Людмила Юрьевнакӧд сёрниӧ пырӧдчигӧн ас кежысь мӧвпалі, кыдзи сійӧ, том на ань, вермӧ котыртны зэв ыджыд карын, кӧні быдӧн тэрмасьӧ-котӧртӧ кытчӧкӧ, йӧзкӧд общественнӧй удж, чукӧртны-чукӧстны найӧс ӧтлаӧ, мед оз «вошны» коми сиктъясысь воӧмаяс Москваса мегаполисас.

— Странаса юркарысь Национальносьтъяс керка бердын лӧсьӧдӧма ӧкмысдас гӧгӧр общественнӧй котыр, кытчӧ ӧтувтчӧмаӧсь Россияса быд регионысь воӧм войтыр. Миян землячествоным котыртчыліс медводдзаяс лыдын 1998 воын. Став котырыслӧн шӧр могыс ӧткодь — петкӧдлыны чужан-быдманінлысь культурасӧ да оласногсӧ Москваын олысьяслы да гӧсьтъяслы да, дерт, и водзӧ сӧвмӧдны сійӧс ыджыд карын уна кывъя йӧз пӧвстын. Культураӧн ӧд торъялам и культура отсӧгӧн гӧгӧрвоам ӧта-мӧднымӧс, — висьталіс Людмила Юрьевна. — Ми тӧдмӧдам москвасаӧс коми войтырлӧн паськӧмӧн, сьыланкывъясӧн, чужан мунымлӧн аслыспӧлӧслунӧн да озырлунӧн, ышӧдам волыны республикаӧ да ас синмӧн ставсӧ тайӧс аддзывны. Торйӧн пасъя, мый тӧдмӧдам и Комиын чужлӧм енбиа йӧзкӧд. И землячество пыр кутӧ асланым чужанінкӧд топыд йитӧд.

«Коми землячествоӧ» ӧтувтчӧмаяс тшӧкыда аддзысьлӧны финн-йӧгра регионъясысь петӧмаяслӧн котыръясын зільысьяскӧд: марикӧд, удмуртъяскӧд, карелъяскӧд, мордвакӧд, мукӧдкӧд. Людмила Великородалӧн кывъяс серти, ёртасьӧны и Туласа землячествокӧд. Ыджыд Вермӧмсянь 75 воӧ ӧтувъя удж нуӧдӧмаӧсь и Ржев карсакӧд. Буретш сэтчӧс Осуга сикт дорын 1942 воын чорыд тышын усьӧмаӧсь Комиысь кӧкъямысдас салдат. Найӧ служитӧмаӧсь 83-ӧд лыжнӧй батальонын. Кык котырын водзмӧстчысьяс ӧтвылысь ветлӧмаӧсь усьӧмаяслы сиӧм памятник дорӧ, пуктӧмаӧсь сы дорӧ дзоридз. Татшӧм ветлӧмъяссӧ и водзӧ кӧсйӧны котыртлыны.

— Войтыръясӧс ӧтувтан лунӧ мукӧд национально-культурнӧй котыркӧд тшӧтш петкӧдчим ыджыд концертын коми сьыланкывъясӧн, — водзӧ висьтасис Людмила Великорода. — Коми Республикалӧн лунӧ миян дорӧ волывлӧны чужан регионысь артистъяс. Сэки и Москваын олысь комияс тшӧтш петкӧдлӧны ассьыныс сям-енбисӧ. На лыдын и Кӧрткерӧс районын чужлӧм Иван Габов. Москваын сійӧ котыртіс духӧвӧй инструментъясӧн ворсан «Модерн» оркестр. Сійӧ пыр отсасьӧ и Кӧрткерӧсса музыкальнӧй школалы, ӧд сэні медводдзаысь тӧдмасьлӧма духӧвӧй ворсанторъяснас. Гӧтырыс, Жанна Габова, фортепианоӧн ворсысь, тшӧтш жӧ пуктӧ ассьыс пай землячестволӧн творческӧй олӧмӧ. Комиӧ бӧръя ветлігас сылӧн чужӧма «Языческая роща Коми» шылада выль произведение. Бур кывъяс колӧ висьтавны и Ирина Косолапова йылысь. Авъя сьылысь котырлӧн медводдза лунъяссянь водзмӧстчӧ землячествоын. Жанна Габовакӧд Ирина дасьтіс «Зарни кагук» программа, кӧні коми сьыланкывъяс юргӧны скрипка, альт, флейта, туба, зильган-зёльган шыяс улӧ.

Тайӧ программаыс зэв ёна кажитчӧ видзӧдысьяслы, и найӧс тшӧкыда корлывлӧны фестивальяс да мукӧд гаж вылӧ. Асланыс творчествоӧн йӧзкӧд юксьӧны и артистъяс Марина Букнис да Николай Мальцев.

Людмила Великорода бурӧн казьтыштіс и землячествоса мукӧд войтырӧс. Татьяна Вокуева матӧ дас во нин дасьтӧ Чилимдін сиктса важӧн нин кыпӧдлӧм керкаяслы аслыссяма паспортъяс, кытчӧ чукӧртӧ сэні олысьяс йылысь юӧр. Ефим Канев олӧ Москваын, но Комиын зільӧ сӧвмӧдны Ремесленнӧй палата. Изьва районса школаяслы да библиотекаяслы сійӧ козьналіс «Русская классика — детям» небӧгъяс.

— Унаӧс на лыддьӧдлыны верма, — висьталіс Людмила Юрьевна. — И меным зэв нимкодь, мый Коми землячествоӧ локтӧны и том йӧз, торйӧн кӧ, Щукин нима институтын велӧдчысь студентъяс. Найӧ зэв водзмӧстчысьӧсь, и накӧд уджалӧ, позьӧ шуны, пестуйтӧ Яна Васильченкова.

Ачыс Яна студенталӧм бӧрас уджын медводдза воськовъяссӧ вӧчлӧма Сыктывкарса коми культура шӧринын. Москваын сылы тшӧтш жӧ пыр и ликтӧма радейтана удж, том да писькӧс ныв пондӧма дасьтыны представительство бердын да землячествоын проектъяс. Дас во нин Яна олӧ Москваын да кӧсйӧ, медым коми кыв кыліс ыджыд мегаполисын да петкӧдліс ассьыс мичсӧ. Янакӧд ме сёрниті нин Москваысь воӧм бӧрын телефон пыр.

— Щукин нима институтас квайт студентлы нуӧда коми кывйысь торъя курс. Тӧдмӧда найӧс Комиысь театръяслӧн историяӧн, чужан кывйӧн, йӧзкостса нэмӧвӧйся культураӧн да сьыланкывъясӧн. Ачым налы сьывлывла и быдсӧн — сьывнысӧ сьӧлӧмӧй и лолӧй корӧны быттьӧ. Велӧдчыны локтӧмаӧсь Комиысь да, квайтнанныс мӧвпалӧны институт бӧрас ворсны республикаса вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрын, — висьталіс Яна. — Аттьӧавны колӧ театрсӧ, мый сетӧ позянлун республикаса бюджет весьтӧ том коми войтырлы велӧдчыны Москваын. Ме ӧд театрсаыскӧд кызвыныскӧд тӧдса: и Светлана Горчаковакӧд, и Светлана Белорусовакӧд, и артистъяскӧд.

Яна Васильченковалы тайӧ уджыс радейтана, ыджыд миссия кодь пӧ. Велӧдысь, шуӧ сійӧ, и ачыс дугдывтӧг велӧдчӧ. И меным пӧ аслым пыр на водзӧ колӧ быдмыны. Сійӧ сьӧлӧмсяньыс аттьӧаліс Гожся университетын ассьыс велӧдысьяссӧ — Павел Симпелевӧс, Анжелика Елфимоваӧс. Бур кывйӧн казьтыштіс Владимир Тиминӧс, Елена Козловаӧс. А Пожӧгса школаын коми кыв велӧдысь, шонъянӧй Владимир Игоревич Шомысовӧс — «Райда» конкурсын петкӧдчыны ышӧдӧмысь, тайӧ пӧ восьтіс меным став ӧнія олӧм-уджӧс.

— Налысь босьтӧм велӧдан опытсӧ, сям-кужӧмсӧ зіля збыльмӧдны Москваын том ныв-зонкӧд кывкутана уджын, — водзӧ сёрнитіс Яна Васильченкова. — Квайт морт пиысь кык нывка Сыктывкарысь. Ӧтиыс, Дарья Рябцева, коминас абу варовитлӧма, мӧдыс, Ирина Засухина, тӧдӧ мам кывсӧ. Кулӧмдін районса Помӧсдінысь Никита Дебрин — швач коми зон, зэв водзмӧстчысь, крепыд этша. Сійӧ унаторйӧ пырӧдчӧ, и сылӧн ставыс бура артмӧ, тшӧкыда петкӧдчӧ чужан кывнас. Визиндорысь авъя ныв Кристина Поскребаева зэв збой, водзӧ видзӧдысь, и этшыс сылӧн тшӧтш зумыд. Кӧрткерӧс районысь Анастасия Казакова — коми нывка. Ми накӧд быд вежон аддзысьлам, ӧтвылысь лыддьысям, театр да Комиын театр сӧвмӧдӧмӧ ыджыд пай пуктысь гижысьяс йылысь варовитам, важ да ӧнія коми сьыланкывъяс ливкйӧдлам. Пуктывлам коми спектакльяс институтса группаас, кӧні велӧдчӧны уна кывъя войтыр: комияс, калмыкъяс, украинечьяс, рочьяс, осетинъяс. И ставныс сёрнитӧны чужан кывнас, оз яндысьны. Тайӧ зэв буртор.

Висьтасис Яна и Сыктыв вожса Куратов сиктысь енбиа зон Антон Куратов йылысь. Зэв пӧ долыд вӧлі сыкӧд уджавны. Институтсӧ помалӧма да бӧр мунӧма Коми юркарӧ. Сылӧн мывкыдӧн, пытшкӧсса кӧсйӧмӧн пӧ вужвойтырлӧн шылада-драмаа театрын бур артистӧдз быдмас. Збыльысь, Антонӧс ми, сыктывкарсаяс, аддзылім нин сцена вылын и «ВемВежысьяс» спектакльын, кӧні сійӧ ворсіс полицейскӧйӧс, и «Квартирникын».

Ӧні окота бӧр косавлыны Людмила Великородакӧд сёрни дорӧ. Бал вылын вочаасим да, юалі, кор да кыдзи йӧктынысӧ босьтчӧма. Прокопий Валентинович пӧ, тіян моз жӧ история бурджыка тӧдмавны кӧсйӧмсянь.

— Москваын нуӧдлӧны Бородиноса, Малоярославецса тышъяслысь реконструкцияяс, — висьталіс Людмила Юрьевна. — И сійӧ жӧ йӧзыс котыртлӧны XVІІІ–XІX нэмся балъяс. Москваын Коми представительствоса мраморнӧй залын. И йӧктысьяс аддзӧны республикалысь флагсӧ да гербсӧ. Татшӧм ногӧн тӧдмалӧны регион йылысь, гашкӧ, и туристъясӧн сэсся ветласны Комиӧ.

Людмила Великорода радейтӧ и бард сьыланкывъяс. Сьывліс и Сыктывкарын, сьылӧ и Москваын. «Библио-Глобус» небӧг вузасянінын «Коми землячество» да авторскӧй сьыланкывлӧн «Притяжение» клуб чужан му йылысь книгаяслысь выставка да Комиысь авторъяслӧн сьыланкывъяса концерт котыртлӧмаӧсь, а тавося февральын петкӧдлӧмаӧсь «На морозе с друзьями теплее» концерт.

* * *

Со татшӧм ыджыд удж вӧчӧны миян землякъяс Москваын, кӧні ӧні олысьыс 12 миллион 600 сюрсысь унджык да кытчӧ быд лун волӧ нӧшта на некымын миллион морт. И та мында йӧз пӧвстас Комиысь войтыр абу вошӧмаӧсь, а нимӧдӧны чужан мусӧ, кыпӧдӧны сылысь тӧдчанлунсӧ.