ВОДЗӦ — КОМСОМОЛӦ — ВОСЬКОВ
Челядьдырся гӧрд галстука кадысь паметьӧ нэм кежлӧ ясыда колис «Будь готов!» чукӧстӧм вылӧ «Всегда готов!» вочакыв. Тайӧ вӧлі 1967–1972 вояс. Школаӧ мунтӧдз быд асыв вӧлі удж — мольӧдны гӧрд галстук да урчитӧм ногӧн кӧртавны сійӧс дӧрӧм юрйыв улӧ.
Одыбса кӧкъямыс класса школаын начальнӧй классъясын миян медводдза велӧдысьӧн вӧлі Эмилия Васильевна Жижева. Сы отсӧгӧн унджыкыс и лоим пионеръясӧн (мӧд во кежлӧ кольӧмаяслы тайӧ нимыс эз шедлы). Пионералӧмыс ышӧдіс бура велӧдчыны да водзмӧстчыны школаса олӧм-уджын. Тайӧ вӧлі и водзӧ вылӧ — комсомолӧ — воськолӧн. Пионерсянь ме пыр вӧлі редколлегия котырын, школаын гырысь классъясын и институтын серпасасьлі.
Уна челядя семьяын быдмигӧн ми пыр велӧдчим ӧта-мӧднымлысь, торйӧн нин ыджыдджык чой-воклысь. Ӧтвылысь лыддьылім пионеръяслы колана литература, поштальон гортӧдз вайліс мамӧн судзӧдӧм «Пионерская правда» газет да «Мурзилка» журнал.
Ас костын серамбанӧн казьтылам со мый. Сэки пионеръяслы коліс письмӧасьны Сӧветскӧй Союзса мукӧд республикаысь томуловкӧд. Мария ыджыд чойлы вичмис кутны йитӧд Туркменияса пионеркӧд да, тӧдмасис туркменка Тыллагозелькӧд. Уна во гижасисны. А ӧтчыд лунвывсаыд письмӧас вӧлі мӧдӧдӧма хлопок. Сэтшӧма радлім виччысьтӧм козиныслы! Медбӧрын дас квайт арӧса Тыллагозель юӧртіс, мый верӧс сайӧ сетӧны, да оз кут сэсся письмӧасьнысӧ.
1970 восянь миян школаын старшӧй пионервожатӧявны босьтчис Валентина Владимировна Михайлова (Рогова). Тӧдӧмлунсӧ сэки босьтіс 720 велӧдчысь, но зэв чольӧб да сибыд мортыд сяммис котыртны челядькӧд ӧтув уджсӧ. Тайӧ юӧрсӧ дасьтігӧн сы дорӧ медводз и шыӧдчи отсӧгла, юалі, кутшӧм ӧтувъя удж вӧлі миян школаын. Та пӧрйӧ Валентина Владимировна бара на петкӧдліс удж котыртны кужӧмлунсӧ. Лун джынйӧн корсьӧма юалӧм вылӧ вочакывъяс сэкся велӧдысьяслысь да мекӧд тшӧтшъяяслысь.
Математика велӧдысь Людмила Андреевна Ложкина (Слипенко) юӧртӧма, мый Одыб школаса дружина вӧлӧма мирса медводдза космонавт Ю. А. Гагарин нима. Володя Дубинин, Лёня Голиков, Зина Портнова, Валя Котик, Марат Казей да мукӧд пионер-геройлысь ним сетлӧмаӧсь класса пионер котыръяслы. Одыбса велӧдчысьяс ставсоюзса пионеръяс моз чукӧртӧмаӧсь ковтӧм кабала («Миллион — Родине»), видзӧмаӧсь вӧр-ва («Сохраним природу»), тэчӧмаӧсь ветеранъяслы пес («Помощь пожилым»), дӧзьӧритӧмаӧсь война вылын усьӧмаясӧс казьтылан пас («Шефство над обелиском»). Лыддьӧдлӧм став уджсӧ вӧчлі и ме.
Бура велӧдчысьясӧс ыстылісны «Орлёнок» да «Артек» пионер лагеръясӧ. Менам Евдокия чойӧй да Алексей вокӧй сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн шойччисны жӧ «Орлёнокын».
История велӧдысь Зоя Григорьевна Жижева казьтыштӧма, пионеръяс пӧ верстьӧджык ёртъясыскӧд ӧшлісны войнаса ветеранъяслӧн керка стенӧ гӧрд кодзув да паськыда нуӧдлісны «15 союзных республик» сьылан-йӧктан ёртасян фестиваль. Паметьын ӧнӧдз на видза сиктса культура керкаын тайӧ петкӧдчӧм кежлас дасьтысьӧмсӧ. Классным петкӧдліс киргиз культура да, кабалаысь дасьтім-баситім шапкаяс, велӧдім сьыланкыв.
Ӧти классын велӧдчысь Надежда Морозова (Подорова) тӧд вылӧ уськӧдіс «Пионер бипур» да «Зарницаӧн» ворсӧм, пӧим да пожӧм коль чукӧртӧм. Помнитӧ пионеръяслысь медшӧр речёвкасӧ: «Как повяжешь галстук — береги его, он ведь с красным знаменем цвета одного».
Зоя Григорьевналӧн висьталӧм серти, войдӧр быд во февраль 8 лунӧ школаын кутшӧмкӧ да рыт-аддзысьлӧм силӧмаӧсь Том пионер-геройяслӧн лунлы. Такӧд йитӧдын казьтышта ӧти аддзысьлӧм. Изьвасянь 1983 воын ыстылісны командировкаӧ Вӧлӧгда карӧ, кӧні чукӧртчылісны Россия пасьталаысь районкостса фильмотекаясӧн веськӧдлысьяс. И ме туй морт керкаын ӧти жырйын олі арлыда нин уджъёрткӧд (ним-вичсӧ ог помнит), коді велӧдчылӧма пионер-герой Лёня Голиковкӧд ӧти классын. Унатор сэки висьталіс, ошкис велӧдчан ёртсӧ. А ме зэв на том вӧлі да, бурасӧ нинӧм эг пасъяв. Помнита сӧмын, олӧма мортыс зэв ёна гӧрдитчис, мый быдмис ыджыд странаын уна сюрс пионерӧн пыдди пуктана геройкӧд ӧтлаын.
Мамӧ тшӧтш казьтывліс ассьыс пионералӧмсӧ. Мукӧдыслы моз ас кадӧ сылы сьыліас кӧрталасны гӧрд галстук. Нывка нимкодьпырысь локтас гортас ошйысьны. А сэні виччысьтӧмтор: мамыс пондас видны да шуавны: «Кулан да, вичкоад оз примитны, веськалан бипур вылӧ пуан сир тыра пӧртйӧ». Мамӧ сэсся войбыд бӧрдӧма, мӧд лунас школаас бӧр и сетӧма галстуктӧ.
Сералӧмӧн висьтавліс та йылысь да шуліс, ме пӧ пионерӧн вӧлі сӧмын ӧти лун, а ті бура велӧдчӧй, да пыртасны пионерад!
