ОГ ӦД ВОЙНА КАДӦ ОЛӦЙ...
Водз асылын триньӧбтіс телепон — матысса рӧдвуж висьталісны шог юӧр: туй выв неминуча бӧрын дас квайт лун ас садяс волытӧг февраль 4 лунӧ кувсьӧма племянничаӧй, 32 арӧса том мам... И татшӧм курыд шог юӧрыс талун вермас воны быдӧнлы, ӧд телевизор пыр лунысь-лун петкӧдлӧны странаса туйяс вылын неминучаяс, висьталӧны доймалысьяс да кувсьӧмаяс йылысь. Такӧд йитӧдын чужӧ юалӧм: кор тайӧ помасяс?..
Официальнӧй лыдпасъяс серти, Россияын ӧти лунӧ туй выв неминучаын кувсьӧ 20 морт, тӧлысьӧн — 600, вонас — 22–сянь 35 сюрс мортӧдз. Мӧд ног кӧ, Микунь кодь 2–3 кар бырӧ му вылысь. Лыдпасъясыс збыльысь повзьӧдланаӧсь!
Дерт, талун ГИБДД-ын уджалысьяс зільӧны ӧлӧдны руль бергӧдлысьясӧс туй выв правилӧ торкалӧмысь. Та могысь гусьӧн кыйӧдӧны-куталӧны да штрапуйтӧны найӧс. Сэк жӧ машинаыс воысь-во содӧ, шуам, Сыктывкарын лун шӧр лунӧ «кӧрт чибӧтӧ» сувтӧдны некытчӧ. Та мындасьыд сэсся босьт дай корсь правилӧ торкалысьтӧ.
Ме чайта, ГИБДД-салы колӧ мӧд ногӧнджык уджавны йӧзыскӧд. Медводз, паськыдджыка тӧдмӧдны-казьтывны туй вывті ветлан правилӧяс. Позьӧ пырӧдчыны ӧтуввезйӧ, ӧд ӧні челядь да том войтыр «олӧны» сэні, ӧтторъя нырсӧ сюйӧны интернетӧ, корсьӧны колана юӧр. Позьӧ аддзысьлыны йӧзкӧд веськыда уджаланінас, бара жӧ туй вывті ветланног казьтыштӧм могысь. Ассянь верма пасйыны, мый 39 воӧн (та ыджда машинаӧн ветлан стажӧй) ньӧтчыд эг аддзыв ГИБДД-ын зільысь погона йӧзӧс, кодъяс эськӧ юӧртісны правилӧ йылысь.
Сэсся бӧръя воясас власьтбердса войтыр ёна ошкӧны дон босьттӧг отсасьысьясӧс, быдса «йӧзкостса армияӧс» — волонтёръясӧс. Найӧ зільӧны Россияын уна сикас тӧдчана гаж дырйи, мирса чемпионатъяс вылын вуджӧдчӧны суйӧр сайысь воысьяслы да мӧдарӧ. Мыйла оз позь дасьтыны татшӧм волонтёръяссӧ туй вывті ветлан правилӧясӧн тӧдмӧдӧм могысь?
Эм Россияса МВД-ысь ГИБДД-лӧн удж кузя официальнӧй документ-кабала — Россияса президентлӧн 2013 во июнь 1 лунся 527 номера «О дополнительных мерах по обеспечению безопасности дорожного движения» индӧд. Сы вылӧ мыджсьӧмӧн пытшкӧсса делӧяс министерство вынсьӧдӧма ГИБДД-лӧн уджаланног кузя положение, кӧні 21-ӧд пунктын пасйӧма, мый инспекцияын зільысьяслы колӧ збыльмӧдны и татшӧм мог: «Разъяснение законодательства РФ о безопасности дорожного движения с использованием средств массовой информации, а также собственных изданий, проведение в этих целях смотров, конкурсов, соревнований, содействие соответствующим органам исполнительной власти в организации обучения граждан правилам безопасного поведения на дорогах, в пропаганде правил дорожного движения». Мый нӧшта колӧ вежны-содтыны тайӧ документас (дерт, оланпас вылӧ подуласьӧмӧн), мед видзны асьнымӧс туй вылын доймалӧмысь да весиг кулӧмысь? Мед мирнӧй кадӧ эз ковмы кевмысьны дона морт вӧсна да бӧрдны сійӧс бӧръя туйӧ колльӧдігӧн? Вай ӧтвылысь мыйкӧ вӧчам!
Нинӧм кӧ оз вежсьы, водзӧ кутам кывлыны со татшӧмсяма повзьӧдлана лоӧмторъяс йылысь юӧръяс: «Январь 20 лунӧ Кӧрткерӧс районса Важкуръя сикт дорын Кулӧмдінлань мунысь «Мазда» машинаӧн веськӧдлысь том морт (чужӧма 1990 воын) петӧма воча туй вылӧ да зуралӧма паныд локтысь «Лада Веста» машина, кӧні вӧлӧма 4 морт. «Маздаса» шопер чорыда доймалӧма да кувсьӧма Кӧрткерӧсса райбольничаын. Вобыдӧн сійӧс 14–ысь кыскылӧмаӧсь административнӧй кывкутӧмӧ, ӧкмысысьсӧ — урчитӧмысь ӧдйӧджык мунӧмысь.
«Лада Вестаӧн» веськӧдлысьлӧн (чужӧма 1981 воын) доймалӧма юрыс, коскыс, гырк пытшкӧсыс, куйлӧ больничаын. 2016 воын чужӧм зонкалӧн чегӧма шуйга пельпомыс, куйлӧ больничаын. «Лада Вестаӧн» жӧ мунысь нывбаба (чужӧма 1986 воын) уналаті чегъясьӧма, чорыда доймалӧма, куйлӧ больничаын. Тайӧ жӧ машинасьыс мужичӧйлӧн (1984 вося) доймалӧма юрыс, гырк пытшкӧсыс, больничаын».
Торйӧн босьтӧм семьяыс вӧлі 4 морта. Шуда семья. И ӧти здукӧн ставыс пасьмуніс. «Юртӧм», правилӧ торкалысь шопер вӧсна. Сійӧ тэрмасьӧма пановтны водзын мунысь машинасӧ, код бӧрся нинӧм вӧлӧм оз тыдав кыпӧдӧм лым бус вӧснаыс, да ныр на ныр пырӧма воча туйӧд локтысь «Ладаӧ». Тайӧ здукыс и пуктіс пом том семьялы. Комын кык арӧса ань, кык челядя мам ас садяс волытӧг дас квайт лун мысти кувсис больничаын. Верӧсыслӧн чегӧма ордлыыс, ветлӧдлӧ корсетӧн. Кык арӧса пиыслы вӧчисны некымын операция, медым сійӧ сувтіс кок вылӧ. «Лада Вестаӧн» нёльӧд мунысьыслы — кувсьӧм нывбабалӧн воча вокыслы — медводз вӧчисны операция Кӧрткерӧсса бурдӧдчанінын, сэсся мӧдысь сійӧ жӧ местаас — карын. Бурдас-ӧ сійӧ помӧдз, вермас-ӧ водзӧ служитны Россияса армияын — абу гӧгӧрвоана.
* * *
Симпель Сандра рӧдвужысь, ӧти ыджыд семьяысь нёль морт. Кык челядь воштісны муса мамсӧ, колины сылӧн бур сиӧмтӧг, мелілунтӧг.
Коді пальӧдас бать-мамлысь, чой-воклысь шогсӧ? А ӧд ог война кадӧ олӧй... Сьӧлӧмӧс нюкыртӧ татшӧмтор гижигӧн...
