ВЫЛЬ ЗАКОН ГӦТРАСЬӦМ ЙЫЛЫСЬ ДА СЕМЬЯ ЙЫЛЫСЬ

Уджалысь йӧз асьныс лӧсьӧдӧны законъяс.

Октябрса революция дзикӧдз путкыльтіс став важ оланногсӧ. Уджалысь йӧзлы Сӧвет власьт сетіс праваяс стрӧитны выль олӧм, лӧсьӧдны мӧд пӧлӧс оласног. Важӧн учрежденньӧясын пукавлісны озыръяс, буржуйяс, налӧн законъясыс вӧлі лӧсьӧдӧма сӧмын уджалысь йӧзӧс дзескӧдӧм вылӧ, увтыртӧм вылӧ. Ӧні Сӧвет республикаса рабочӧйяс да крестьяна асьныс уджалӧны сӧветскӧй учрежденньӧясын, асьныс лӧсьӧдӧны законъяс.

Неважӧн Мӧскуаын помасис Ставрочмувывса Центральнӧй Исполнительнӧй комитетлӧн 3-ӧд сессия. Сессияыс видлаліс да вынсьӧдіс выль закон гӧтрасьӧм йылысь да семья йылысь.

Тайӧ закон лӧсьӧдӧм водзвылас муніс уджалысь йӧз пӧвстын сёрни, кутшӧмджык эськӧ колі гӧтрасьӧм йылысь да семья йылысь законыс.

Гижсьытӧм да гижсьӧм гозъясянь чужӧм челядьлӧн праваыс ӧткодь.

Сӧвет власьтлӧн законъясыс гӧтрасьӧм йылысь да семья йылысь ёна торъялӧны буржуйяс законъясысь.

Миян закон ӧткодялӧ правасӧ гижсьӧм, кӧть гижсьытӧм гозъясянь чужӧм челядьлысь. Сӧветскӧй закон серти волысьӧмыс (рӧдняыс) челядь да найӧ бать-мам костын лыддьысьӧ дзик ӧткодьӧн, кӧть гижсьӧмӧн, кӧть гижсьытӧг сэсся бать-мамныс олӧны. Челядь быдтӧм вылӧ сьӧм перйыссьӧ 18 арӧсӧдз.

Мукӧд государствоясса законъяс серти сетсьӧ став праваыс сӧмын гижсьӧм (либӧ венчайтчӧм) гозъясянь челядьлы. Гижсьытӧм гозъясянь чужӧм челядьлӧн некутшӧм права абу. Германияын гӧтрасьӧм йылысь да семья йылысь законыс сӧмын кык во сайын на вынсьӧдӧма. Сійӧ закон серти батьыс вермӧ дзикӧдз эновтны ассьыс челядьсӧ (негижсьӧм гӧтырсянь кӧ найӧ лоӧмаӧсь), сӧмын мынтыштас кӧ ӧтпырйӧ неуна сьӧмтор и. Став мукӧд государствоясын сэсся челядь быдтӧм вылӧ нинӧм оз перйыссьы.

Вичкоын венчайтчӧм некутшӧм права оз сет.

Сэсся миян закон серти сӧмын гражданскӧй нога гӧтрасьӧмлы^Гражданскӧй нога гӧтрасьӧмсӧ коми йӧз шуӧны сӧветскӧй ногӧн гӧтрасьӧмӧн./^ сетсьӧ став праваыс, вичкоын венчайтчӧм некутшӧм права гӧтрасьысьяслы-мунысьяслы оз сет.

Буржуйяслӧн законыс вичкоын венчайтчӧмӧн да гижсьӧмӧн гӧтрасьӧмъяссӧ ӧткодялӧ. Англияса законъяс серти позьӧ вичкоын венчайтчӧмӧн гӧтрасьны, позьӧ и куш гижсьӧмӧн овны. Сэтшӧм жӧ законъяс мукӧд государствоясын: Испанияын, Швецияын, Чехо-Словакияын, Америкаын да мукӧдлаын.

Бабаяслӧн да мужикъяслӧн овмӧс вылӧ праваыс ӧткодь.

Сӧвет закон серти гӧтрасьысьяслӧн гӧтрасьӧм дырйиыс вайӧм овмӧсныс (кӧлуйныс) оз пыр став овмӧсас. Торйӧдчигӧн найӧ бӧр вермӧны босьтны асланыс гӧтрасьӧм дырйиыс вайӧм овмӧссӧ (мужикыс ассьыс аслыс, бабаыс ассьыс аслыс). Гӧтрасьӧм бӧрын чӧжӧм да лӧсьӧдӧм овмӧсыс, выль закон серти, лоӧ нин кыкнаныслӧн, сӧмын кодлы кутшӧм пай сетны (торйӧдчыны кӧ гозъяыс быттьӧ кутасны) лӧсьӧдӧ суд.

Мукӧд государствоясын быдлаын верӧс сайӧ мунӧм бӧрын бабаяслӧн овмӧс вылӧ праваыс бырӧ. Сӧмын мужикъяс ыджыдӧсь баба дай аслас овмӧс вылын. Францияын верӧс сайӧ мунӧм бабаяс вермӧны сьӧм чӧжан кассаясӧ пуктыны сьӧм, бӧрсӧ босьтны сэтысь оз вермыны мужикъяс тшӧктытӧгыс.

Сӧвет власьт ещӧ 1918 воын на бабаяслысь ӧткодяліс правасӧ мужикъяскӧд, гӧтрасьӧм йылысь да семья йылысь законас шуис: «гӧтрасьӧм оз ӧтлаав гӧтрасьысьяслысь овмӧс».

Гижсьытӧм гозъяяс пыр содӧны.

Ӧнія закон серти сӧмын ЗАГС-ын^Отдел записей актов гражданского состояния — гӧтрасьӧм-торйӧдчӧм, чужӧм, кулӧм гижаланін./^ гижсьӧм бӧрын лыддьыссьӧ вӧлі гӧтрасьӧмӧн. Гижсьӧмӧн гӧтрасьӧм кындзи ми быдлун, быдлаын аддзам мужик-бабалысь ӧтласа олӧм гижсьытӧг, аддзам — кыдзи найӧ ӧтлаын нуӧдӧны овмӧссӧ, ӧтлаын быдтӧны челядьсӧ.

Татшӧм гижсьытӧг олысьясыс миян Сӧвет республикаяс пасьта лунысь лунӧ пыр содӧны. Сы вӧсна гӧтрасьӧм йылысь да семья йылысь выль закон серти, гижсьытӧг олысьяслы сетӧма гижсьӧмӧн олысьяслы моз правасӧ, сӧмын сійӧ гижсьытӧм ӧтласа олӧмсӧ лоӧ суд пыр эскӧдны.

Кор сетсьӧ гижсьытӧг олысьяслы гижсьӧмӧн олысьяслы моз права.

Гижсьытӧг олысьяс вермӧны суд пыр судзӧдны гозйӧн олан правасӧ, сӧмын суд вылын колӧ эскӧдны: судитчысьяслысь ӧтласа олӧмсӧ, ӧтласа овмӧс нуӧдӧмсӧ налысь, ӧтласа олӧм йылысь эскӧдны гижӧдъяс, письмӧяс серти. Мукӧддырйи ӧтласа олӧм йылысь позяс тӧдмавны мӧда-мӧдлы отсасьӧм серти, челядьӧс ӧтлаын быдтӧм серти.

Сӧмын ставыс кӧ тайӧ суд вылас тыдовтчас, вӧлисти сэки гижсьытӧг олысьяслы сетсьӧны гижсьӧмӧн олысьяслӧн кодь жӧ став праваыс.

Нывбабаяслы верӧс сайӧ мунан арлыдсӧ содтӧма 18 арӧсӧдз.

Ӧнӧдз нывъяс 16 арӧс тырӧм бӧрын вермӧны вӧлі верӧс сайӧ мунны. А Союз республикаса закон пуктас серти налы 18 арӧс тыртӧдз оз сетсьы гражданскӧй праваыс; найӧ оз вермыны сӧветъясӧ бӧрйысьны. Му-видз закон чукӧр серти 18 арӧс тыртӧдз нывъяс оз вермыны корны семья пиысь юксьыны. Сідзкӧ, нывбабаяс верӧс сайӧ мунӧм бӧрын, мукӧдыс челядясьӧм бӧрын нин, ӧткымынъяс весиг торйӧдчӧм бӧрын, эз вермывны бӧрйысьны сӧветъясӧ, эз вермывны семья пиысь юксьыны. Сы вӧсна и выль закон серти нывбабаяслы верӧс сайӧ мунан арлыдсӧ содтӧмаӧсь 18 арӧсӧдз.

Кор позьӧ гижсьыны.

Выль закон серти гижсьыны позьӧ сӧмын кор гӧтрасьысьяслы кыкнаныслы тырӧма нин 18 арӧс. Гӧтрасьысьяссянь босьтсьӧ гижӧд, мый найӧ некодкӧд ӧтлаын гижсьӧмӧн, либӧ гижсьытӧг оз овны. Гӧтрасьысьяс вайӧны докторсянь либӧ пельшӧрсянь гижӧд асланыс дзоньвидзалун йылысь; гижсигӧн шуӧны, мый найӧ мӧда-мӧдныслы висьталісны мыйӧнкӧ висьӧны али оз; висьталӧны кымынысь гӧтрасьлісны, эм абу челядь.

Гозъя кост торйӧдчӧм.

Буржуйяс законъяс серти торйӧдчыны сьӧкыд. Гӧтырыс кӧ либӧ ачыс верӧсыс кутшӧмкӧ мыж ас выланыс босьтасны-висьталасны, сӧмын сэки позьӧ корны торйӧдчӧмсӧ. Сӧвет правительство ещӧ 1918 воын на лэдзис закон. Тайӧ закон серти торйӧдчыны зэв кокни, сӧмын колӧ гозъя пиысь ӧтиыслы сетны судӧ гижӧд торйӧдчӧм йывсьыс. Суд вылын миян оз юасьны гозъялысь торйӧдчӧм йылысь помкасӧ.

Торйӧдчӧм дырйи, кодыскӧ кӧ — мужикыс ли, бабаыс ли оз вермы уджавны да ёна нуждайтчӧ, сылы мынтыссьӧ алимент. Сӧмын выль закон серти лӧсьӧдӧма строк; алиментсӧ перйыны позьӧ торйӧдчӧм бӧрын сӧмын ӧти воӧн. Мынтыссьӧ алимент соцстрах пособиеяс ыджда серти квайт тӧлысь чӧж.

Челядьӧс закон дорйӧ.

Омӧля кӧ бать-мамыс видзӧны челядьсӧ, найӧс суд вермӧ бать-мам ордсьыс босьтны да сетны опека улӧ. Сӧмын бать-мамыслысь кутасны перйыны челядьсӧ быдтӧм вылӧ сьӧм.

Выль закон серти вермӧны отсӧг перйыны ичӧт вокъяс, чойяс, дедъяс-бабъяс.

Выль закон вынсялӧ 1927 восянь, январ 1-а лунсянь.

Н. К.