ПЫСТА ЫБ
1
Тӧдса муяслӧн бара Водзын тыдовтчис пом. Кӧнкӧ эм-ӧ му шарас, Тэ кодь мӧд Катыдпом? Кӧть и торъялім важӧн Да эг аддзысьлӧй дыр, — Чужаніныдлӧн гажӧн Олан-вылан тай пыр; Кӧть и дзикӧдз нин мыськис Тӧдса ордымӧс зэр, Татчӧ нэм помӧдз кыскас Тӧдса ыбъяслӧн эрд. Пӧрысь батьӧй тай паныд Аслас пилы оз пет, Некод водзын оз янӧд, Но и кисӧ оз сет; Кӧні вӧлі — оз юась, Локны гортас оз кор, Сьӧрсьыс тшӧтш нуис гуас Аслас пиыскӧд спор... А ме восьлала сиктӧд Уна мӧвпъясӧн тыр. Тӧдса коз пуыс ликтӧ Эжва мӧдарысь нырд, Кысянь вугравлім коркӧ Винёв ёкыш да ком. Сӧмын курыд махорка Вӧтліс ми дінысь ном. Эг ӧд челядь моз ов нин, Медым чужъявны мач: Йӧзысь яндысьтӧг новлі Батьлысь киссьыштӧм гач. Лишнӧй озырлун сылысь Синтӧм кӧвтым эз кӧвт: Кӧнкӧ зэв ылын — тыла, Комын арӧса вӧв. Татшӧм овмӧсысь сютӧ Потштӧг некод оз ляк. Батьӧ мӧвпаліс гусьӧн: Коркӧ лоас «средняк»! Тувсов лунӧ пельк килы Сюрӧ вель уна мудз. Тӧді, мый вӧсна сійӧ Шонді петтӧдз эз узь, Весиг йӧз борйӧ сувтліс Ассьыс сатшкыны гӧр...
2
Коми му пасьта шувгис Помтӧм-пыдӧстӧм вӧр. Сиктысь неуна мунан — Виччысь, медым он вош. Ӧтчыд лун шӧра лунӧ Мӧскӧс косявліс ош. Батьӧ вежон эз сёрнит, Вӧлі зумыш да скӧр. Гашкӧ, думайтлі, ёрны Кутас ассьыс важ гӧр? Пӧрысь сьӧлӧмлы колӧ Вӧлі терпитны дой: Муяс вылысь эз волы Сэсся некымын вой. Кыдзи мыр бердӧ чужӧ Писькӧс вужъяса тшак, Озырлун кӧсйис уджӧн Аслыс корсьны «средняк». Сӧмын воис тай пилы Батьысь мичаджык мог: Пятилеткалӧн сьыліс Гора гӧлӧса во! Кыскис том йӧзӧс вӧр и Эзысь морӧса ю. ...Батьӧ видзӧдіс скӧра, Но сэк нинӧм эз шу, Гӧрны мӧдӧдчис бара, Песіс вӧв мышлань рос. Коді мӧд эм Му шарас Мортысь чорыд да горш? Пӧрысь батьӧ мӧй мыжа? Сійӧс ньӧти эг ёр, Кор сэк юаліс дыша: — Он жӧ эновт ӧд горт?.. Аслас му шӧрӧ сувтіс, Корсис бӧрӧзда пом... Тэнӧ помнитны кувтӧдз Кута, лӧнь Катыдпом! Ӧні тэ абу лӧнь нин, — Кыла, ошйысьӧ коз, — Вӧвлӧм боръяслысь вӧньяс Важӧн кырліс колхоз; Эжва мӧдарас тутсӧ Паровозлӧн гудок: Чужан сиктыдлысь шудсӧ Юкны ӧні пӧ лок! Мортлӧн олӧмыс ӧти, Но и шуд абу кык. Батьлысь овмӧссӧ ньӧти Менам сьӧлӧм эз пык. Мыйла, думайті, чужӧ Паськыд му вылас морт, Сӧмын тыртны кӧ кужӧ Ассьыс жытник да вор? Ӧти асылӧ лыбис Сиктын вӧвлытӧм шум: Петны ӧтвылысь ыбӧ Чужис уналӧн дум. Сӧмын батьӧ эз эскы, Ӧтнас сулаліс чӧв... Пӧльтіс Катыдпом весьтын Шоныд лов шы кодь тӧв. Тэрыб сырчик кор тэчис Аслас пиянлы поз, Уна гӧрд флагӧн петіс Пыста ыбӧ обоз. Батьлы видзӧді синмас, Сылысь виччыси кыв... Эн мӧй сьӧлӧмас инмышт Тувсов збой сьыланкыв? — Мунам... — кора ме, — батьӧ, Тэнад нинӧм оз вош... Тірзьӧ-сырмӧ дзор пратя Важӧн шырлывтӧм тош. — Сідзкӧ, ӧтнам ме... — Ӧвсьы!.. Лои керкаын лӧнь, Быттьӧ радейтан мӧвпысь Ори медбӧръя вӧнь. Тӧді, куш киӧн менӧ Ыбас некод оз кор... Ассьым полӧмӧс венны Ӧні абу на сёр! Сьӧлӧм морӧсын пуис, Батькӧд сійӧ эз йит, Гортысь петігӧн туйӧ, Век жӧ нюжӧдлі ки; Воча эз сэсся горӧд, Но и кисӧ эз сет. — Тэнӧ... — шуис сэк. — Кора... Но, а мӧдін кӧ... Пет!..
3
Пыста ыбӧдыс мунӧ Эжмӧм ордымлӧн визь. Ме и ӧні эг вунӧд Пӧрысь войтырлысь висьт: Коркӧ тані пӧ важӧн Чудьлӧн вӧлӧма кар... Но и ӧні эз гажӧд Няня-вотӧса ар. Чужан муӧй тэ менам, Помтӧм енэж да вӧр! Коми морт уна нэмъяс Эз мӧй синваӧн бӧрд? Гашкӧ, век кежлӧ сійӧс Личкис палявтӧм ун, Кӧдзыд, сывлытӧм йисӧ Эз кӧ тулысыс ну! Кыптысь шонділы воча Петі керкаысь ме, Йӧзкӧд сёрнитны рочӧн Эг на кужлы кӧть сэк, Но пыр восьлалі водзӧ... Ӧтнас колльӧдіс тӧв, Пӧрысь бать кильчӧ водзас Важ моз сулаліс чӧв. Сувтлі, видзӧдлі сылань, — Сутшкис сьӧлӧмӧс дой, Аслам бандзибъяс йылӧ Ӧшйис пӧсь синва войт. Тайӧ тулысӧ шудӧн Пӧльтчис пулӧн быд гар. Ыджыд вӧлӧкъяс вуджи, Медым аддзывны кар, Кытчӧ мӧдӧдіс зонмӧс Ӧтвыв овмӧдчӧм сикт, Медым кӧрт вынӧн ёнмис Сылӧн том тракторист. Ӧні быд кага тӧдӧ, Кыдзи тіпкӧ мотор, А ме первойысь мӧді Трактор нуӧдны кор, — Петіс кӧрт вӧвлы паныд Сэки пӧрысь и том, Тэнӧ ньӧти эг янӧд, Чужан сикт — Катыдпом! Челядь вӧтчисны ыбӧдз Трактор кок туйӧд пыр, Чукля Надьӧ тшӧтш кыбис Кӧсӧй синъяснас дыр: — Тайӧ дявӧлыс локтӧ Нуны грекассьӧм лов!.. Сэн жӧ Лудыков-вокъяс Йӧзлы сӧрисны: — О-ов!.. Ӧні мырддясны мутӧ, Сэсся гӧтыртӧ тшӧтш... Ме эг тӧд, коді кутіс Киас медсьӧкыд нӧш!
4
Пыста ыб весьтын тулыс Вӧлі сӧстӧм да лӧз. Вежны эшкынсӧ мулысь Сиктысь петісны йӧз. Муыс збыль вӧлі эшкын — Лестукторъяс да бор. — Ставсӧ тайӧс ми вештам! — Кинас индіс парторг. Мингаль Васьӧӧс тӧді: Ставысь тӧлка да сюсь, Оліс пыр ыджыд ӧдӧн, Эз кӧ фронт вылын усь. Чӧдлач синъясыс сылӧн Быттьӧ ловъяӧсь век. Кумач тор морӧс вылас Вӧлі дӧлалӧ сэк, Кодыр нин ме весьтӧ сувтіс, Кинас сывъяліс йӧр... Кута помнитны кувтӧдз, Кыдзи горӧдіс: — Гӧр!.. Трактор лолыштіс кыкысь, Кыдзи ловзьӧ яр вӧв, Некор кывлытӧм зыкысь Коддзис ыб весьтын тӧв. Плуглӧн амысьыс сатшкис, Кырис пидзӧсӧдз гу, Лэптіс шонділань гатшӧн Вынӧн госсялӧм му. Сьӧлӧм кӧрт вӧвлӧн тіпкис, Эз корсь шойччыштанін. Мингаль Васьӧыс ликтіс Мелань куимсё син, Кодыр горӧдіс-шуис Ӧти вына кыв: — Гӧр!.. ...Кодкӧ борйӧдыс уйис. Водіс. Ланьтіс... Эз вӧр... Коді сэки — ог помнит — Чӧвтіс солалӧм мать... Трактор туй вылын ловъя Куйліс ...лёзь тошка... Бать!!! Аддзи, шамраліс мусӧ Сылӧн зэлалӧм ки... — Пыр на... пиӧн кӧ шусин... Абу... абу тэ пи!.. Кӧрт вӧв му шӧрас падмис, Дзикӧдз ланьтіс мотор, Ачым сэк дзикӧдз садьми, Сӧмын вӧлі нин сёр: Сьӧд граната моз юрӧ Тӧвзис зэв ыджыд из... Гашкӧ, бать пыр на дурӧ, Ещӧ думышті, сідз; Ещӧ помнита — лэччи, Чӧвті тракторлысь руль (Дойлы некор эг сетчыв, Кӧть став кучикӧс куль!), Но ӧд эновтас выныд, Кор нин сывъялас дой: Менам синъясын сыніс Вирӧн ойдӧдӧм вой... Кодкӧ горӧдіс: — Ку-у-тӧй!.. Но сэк эновтіс садь... Медым пиыслысь юкас Дойсӧ ӧні тшӧтш бать! Шуда туй вылӧ сувтіс Сыысь тӧлкаджык пи. ...Кывтіс Пыста ыб увті Эжва пасьтала йи. Вевттис зык да ёсь сёрни Батя-пиалысь спор. Коркӧ вермис мӧй дорны Воӧм тулыслысь гор? Кор нин рытывлань вуджис Югыд шонділӧн кытш, Кыськӧ казявлі вуджӧр — Лудік-вокъяслысь мыш.
5
Тайӧ тулысӧ тадзи Чужис миян колхоз. Нимсӧ ӧтвылысь аддзим Сылы пуктыны — «Роз». Медым сӧвмис да ёнмис, Вайис быдӧнлы шуд, Тырмис нывлы и зонлы Ыджыд овмӧсын удж. Нэмъяс нянь вӧсна пуис Йӧзлӧн лёклун да кось... Видзӧд, воӧма сюыс, Ӧти йӧртӧдӧ босьт! — Радейт, лелькуйт бур мусӧ, Сылы сет ассьыд сям. Коркӧ дойдас мӧй гусьӧн Тэнӧ радейтысь мам? Ачым сы водзын мыжӧс Дзебны ньӧти ог лысьт, Медым юалас пыр жӧ: Кысянь восьлала, кысь? Юрӧс копыртла улӧдз, Сылань нюжӧда ки, Шуас сійӧс, мый шулас Мамысь янсавлӧм пи. Пыста ыбӧс эг вунӧд, — Локта сы дінӧ бӧр... Сиктлань ордым со мунӧ, Быттьӧ вӧсньыдик шӧрт. Сійӧ мыльк вылас, кӧні Коркӧ гӧрддзасим ми, Батьсӧ казьтылӧ ӧні Мангаль Васьӧлӧн пи: — Сійӧ, помнитан, муніс... А со, аддзан, эз лок... Мортлы сьӧлӧмас уна Тӧрӧ радлун да шог! Мингаль Вась йылысь позьӧ Гижны зэв мича висьт: Весиг усигас водзӧ Мунӧ збыль коммунист! Менӧ яндзимыс йирӧ Аслам бать вӧсна мед... — Вӧвлі пыр вывті «сира» Миян Ӧлексан дед... — Сідзкӧ... — Локтіс, дерт!.. Сійӧ нэмсӧ радейтіс му... Пыста ыб вылад сійӧн Быдмӧ этатшӧм сю! Асьсӧ татчӧ и дзебим, Петіс лов шыыс кор, Медым сы весьтӧд лэбис Кыа-паруслӧн борд... — Батьыд казьтыліс частӧ Ая-пиалысь спор, Тайӧ му вылас асьтӧ Изйӧн кучкисны кор. Ӧні тӧдам: эз батьыд... Эз ӧд лыб сылӧн ки! Сувтіс суд водзӧ... — Аттьӧ... Тӧда, тӧда, бур пи! Чужан мулысь тшӧтш тӧда Война лунъясся шог, Медым нэм сійӧ мӧдысь Му шар вылад оз лок; Медым розъялысь сюсӧ Тась эз вӧрзьӧдлы шер, Ӧшкамӧшка пыр юис, Пӧся киськаліс зэр. Менам пай вылӧ коли Тайӧ му вылас удж... Сьӧлӧм чуксалӧ: — Нолы, Дӧрӧм сосъястӧ пудж! Асъя кыаыс лыбӧ, Аддза, важ серти водз, Унджык нянь тайӧ ыбысь Босьтны оз ӧмӧй позь? Нянь да шуд вӧсна пондам Ӧтвыв тышкасьны ми. Чолӧм, кыпӧдчысь шонді, Чолӧм тэд, чужан сикт!
6
Миян нэм лои сэтшӧм, — Гижны мый йылысь эм! — Быттьӧ збыль биа петшӧр Сотіс кызьӧд скӧр нэм. ...Гӧрны му чужан ыбын Эз и удайтчы дыр: Му шар гӧгӧрыс лыбис Кымӧр тышъясысь гырд Кызьӧд нэмлысь оз вунӧд Весиг пармалӧн дой: Гажа Зӧвсьӧртысь мунім Ме да комын кык зон Сэтчӧ, ыпъяліс кӧні, Ставсӧ ньылаліс би. Дерт, война вӧсна ӧні Пыр на тшыгъялім ми. Комын куим салдатысь Пӧшти некод эз лок. Эз жӧ петны пеж адысь И кык зять да кык вок. Менам шудӧй кӧ видзис Тышын доймалӧм лов, Эг жӧ ёна дзоньвидза Олӧм помсӧ нин ов... Абу сыысь тшӧтш мыжа, Сиктлы эг кӧ нин туй... Аслам омӧлик пыжӧн Карлань веськӧді туй.
7
Пыста ыбнымӧс ёрны, Енмӧй видз, ме ог кут Да сылысь ог кор ме Ӧні ас вылын суд. Буретш войнаыд нуис Дзик быд керкаысь шуд. Кӧн ті, ёртъяслӧн гуяс? Кымын кага эз чуж? Дзикӧдз киссисны грездъяс, Лыдтӧм олысьлӧн поз... Татшӧм шогысь эз мездмы Миян Зӧвсьӧртса «Роз». Но ӧд нэм джын нин колис, Весиг пӧрысьмис коз, Но пыр тшыглы на олӧ Миян вӧвлӧм колхоз. И совхозын эз пузьыв Сиктса войтырлӧн удж, Пыста ыб вылӧ уси Быттьӧ сывлытӧм пуж.
8
Аслам му помӧ пукси Батьтӧм-мамтӧм нин пи. Вай кӧть тэкӧд нин юксям Шогнад, нэр турун си! Аддза, петӧмыд, коньӧр, Но эн юлыв, эн сёй, Эз на дзикӧдз тай лӧньӧд Пужлӧн йизьӧм нин войт. Ог, ог, войтырлысь, — мулысь Зіля тӧдмавны шог, Кодлӧн гӧр туяс виас Быд веж петасӧс ёг. Лолӧс морӧсын пыка, Мулань топӧда юр, Мися, кутшӧмкӧ шытор Пельӧдз оз ӧмӧй сюр? Кыла, муыс тшӧтш бӧрдӧ, Сылӧн ойзӧм оз чин. Тайӧ сы вылын гӧрдліс Портпель кыскалысь чин. Сійӧ тэрмӧдліс гӧрны Кор на кӧдзны эз позь, Мусӧ урсавны-жӧдзны Корсис быд сикас розь. Кукурузанад виис Рудзӧг, ид да и зӧр. Портпель новлысьлӧн киас Вӧлі зэв чорыд ньӧр. Коді пыксис — ГУЛАГ-ын Вӧлі бур шойччанін, Ӧд народыдлӧн враглы Важӧн виччысис ин. Сиктса олысьӧс пӧдтіс Сё поставка, налог, Сійӧ ас шогас пӧдліс Ваӧ вӧйӧм морт ног. Мӧсъяс бырисны важӧн. Бырис порсь. Бырис ыж. Сиктным корысьлӧн гажӧн Нэм джын кыскис лёк мыж. Абу мӧскыд? Эн мӧвпав, Тэнӧ мездас сэк мый, — Мун базар вылысь ньӧбышт, Но эн нюжмась, сдайт вый. Ыжыд абу? Вай вурун Да эн шай-паймун пыр, Тэкӧд ог ми ӧд дурӧй, — Ассьыд юрси кӧть шыр, Ӧд салдатыдлы кӧдзыд Видзны му вылад мир, Гашкӧ, бара кыдз водзті, Ковмас кисьтыштны вир...
9
...Вежтас мӧдарын фермер Чӧжис рушкуас гос. Ми эг вермылӧй — вермӧй Веськӧдлыны мудз кос. Зывӧк казьтывны найӧс, Кодъяс кутісны рос, Сиктлӧн тшӧт весьтӧ райӧ Кайны тшуписны пос. Медым вождьӧн кӧть шусис Да и эз ӧти «вождь», — Сісьмӧм пипуысь уси Сісьмӧм-нярмӧм жӧ вож. Вӧвлі партия. Вӧлі... Сылы эскылім пыр, Но сісь мыр моз жӧ пӧри, Ассьыс жугӧдіс ныр.
10
Пыста ыб помын садьми. Менӧ эновтіс ун, Ставсӧ ясыда аддзи, Кор нин восьлаліс лун. Татчӧ ойбыртлі, сідзкӧ, Бара аддзылі вӧт. Дзикӧдз жугӧдӧм вичкоӧс Кыдз нӧ бара эг тӧд? Батьӧс казьтылӧ пыр на Ёна гӧльмӧм нин грезд, Кӧть и пыдӧ нин пырис Сылӧн гу весьтӧ крест. Сы моз радейтны мутӧ Эз ӧд дзик быдӧн куж, Быттьӧ сьӧлӧмас кутіс Муас писькӧдчӧм вуж. Батьӧ шулывліс меным: — Пыста ыбыд оз верд, Кӧть и козьналас Енмыс Сылы медшоныд зэр. Украинаыд сэтшӧм, дерт, Сійӧ мӧд пӧлӧс му: Сутшкан увйӧм нин бедь, — Кыптас зэв пашкыр пу. Миян му вылад куйӧд Сетӧ быдмӧглы вын, Муным небыд, но вынтӧм Унджык кадсӧ пыр кын! Коми муад сюрс ю, Куим сы мында ты, Оз ков кӧдзны тай сютӧ, — Турун кок улад тыр. Лӧсьӧд куимсё ферма Да милльон кымын ыж, Став Россияӧс вердны Лӧсьӧд тырмымӧн пыж! Весиг ытшкыны турун Некор зэв уна оз ков, Майбыр, тырмас нин вурун, Лоас нянь да и сов! Ыжъяс, кӧръяс моз, асьныс Мунны аддзасны туй. Налӧн зэв шоныд пасьныс Оз мӧй быд аньлы туй? Батьӧ фермерӧн лоны Вӧлі медся водз дась, Но тай туй вылас воис. Мусӧ пежӧсьтны власть. Месӧ дзор, ме нин пӧрысь, Но ӧд сьӧлӧмӧй том, Кужа кӧдзны и гӧрны, Менӧ оз повзьӧд ном. Эм министрыд вель уна, Олӧ кыдз тшӧгӧм кань, Но мед некор оз вунӧд Кодлысь джынъялӧ нянь. Миян озырлун, тӧдӧй, — Пыста ыб, лыдтӧм ыж, Видзны косканыд кужӧй, Пуртыд мед оз ло ныж. Вӧрысь ыжъястӧ сёйны Медым кӧин оз пет, Доръяс лунын и войын Асьтӧ тшӧтш пистолет. Месӧ медводдза фермерысь Абу на кӧ жӧ няр, Тайӧ гижӧдысь тэрмася Сылы став гонорар.
Гижӧд
Пыста ыб
Жанр: 
Гижан кад: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1