КОЛӦ ВОДЗСАСЬНЫ ЕНЛЫ ЭСКӦМКӦД
„Бурсьылысьяс“ Мыс вӧлӧсьтын
Бӧръя вояснас миян сиктъясын омӧля кутісны енлы эскӧмкӧд водзсасьны. Тайӧ удж бердас кутісны кутчысьны кадысь кадӧ, праздникысь праздникӧ; эз кутны видзӧдны быдлунъя удж вылӧ моз.
Сёрниясысь кывлан: енлы веруйтысьяс пӧ воысь воӧ чинӧны, ветлӧны пӧ вичкоӧ сӧмын нин пӧрысьяс да посни челядь, том йӧз пӧ вичкоӧ пыдди волывлӧны лыддьысян керкаӧ. Эм, дерт, и збыльыс тані. Унаӧн нин коми йӧз пиысь гӧгӧрвоӧмаӧсь кутшӧм урон вайӧ енлы эскӧмыс крестьянинлы. Сӧмын эмӧсь на миянын вӧлӧсьтъяс, кӧні йӧзыс праздникъясӧ вичко тырыс на волывлӧны.
Татшӧм вӧлӧсьтъясас гырысюлов йӧз пиысь зэв шоч лыддьысян керкаӧ волысьыд. Сэтшӧм мортыс ачыс оз лок, дай челядьсӧ оз лэдз ветлыны. Оз аддзы некутшӧм бур челядьсӧ велӧдӧмысь. Тӧдлӧ кӧ челядьыслысь пионерӧ либӧ комсомолӧ пырӧм, ыджыд кулакӧн либӧ кучик тасмаӧн кыкнан боксӧ пӧвсалас налысь. Дзик со татшӧм и олӧмыс мунӧ Кулӧмдін уездувса Мыс вӧлӧсьтын.
Эмӧсь уна пӧлӧс нима сектантъяс.
Кулӧмдін уездын вӧлӧсьт-мӧдын важысянь нин поздысьӧмаӧсь сектантъяс^Сектантъяс — православнӧй вераӧ кутчысьысь йӧзкостса аслыс ногӧн кевмысьяс./^. Медбӧръя воясас сектантъяс бердӧ кутчысьысьяс кӧнсюрӧ вель ӧдйӧ кутісны содны, мукӧд вӧлӧсьтас пӧшти джын йӧзыс нин сектант вера бердӧ кутчысьӧ.
Сӧмын сектантъяс йывсьыс ми тӧдам зэв омӧля, кывлан, висьтавласны: сэтшӧм вӧлӧсьтын пӧ эм сэтшӧм нима сектантъяс, сы мында пӧ. Кыдзи найӧ пуктӧмаӧсь уджсӧ, мый найӧ велӧдӧны, тшук-ӧ сы мында, — висьтавны зэв этша вермасны.
Эмӧсь ӧтка войтыр, — видзӧдӧны сектантъяс удж нуӧдӧм вылӧ зэв кокньыда, оз водзсасьны накӧд, оз кӧсйыны аддзыны найӧӧн выль ногса олӧм бердӧ кутчысьысь йӧзлы урон вӧчӧмсӧ.
Миян обласьтын эмӧсь уна пӧлӧс нима сектантъяс. Кӧнсюрӧ сектаас лыддьысьӧ морт ветымын, кӧні и этшаджык. Эмӧсь сектаяс — ӧти вӧлӧсьтсянь ассьыныс велӧдӧмсӧ вӧлӧсьт-мӧд вылӧ паськӧдӧны.
Кулӧмдін уездын эмӧсь важысянь нин сектантъясӧн поздысьӧма вӧлӧсьтъяс (Мыс, Немдін, Пожӧг, Дон, Джежим). Эжвайывса йӧз найӧс шуӧны „бурсьылысьясӧн“.
Кыдзи чужи „бурсьылысьяслӧн“ сектаыс.
„Бурсьылысьяс“ медводзсӧ чужисны нелямын во сайын Мыс вӧлӧсьтын. Котыртысьыс вӧлӧма Мысса гӧль крестьянин. Висьталӧм серти, вӧлӧма морт дышиник, радейтлӧма зимӧгоритны, комиӧн кыдз шуласны, морт вӧлӧма „бывалӧй“. Прамӧякодь вӧлӧм юыштлывлӧ, вӧлӧсьтас вӧлӧма медзіль юысьыс.
Ме чайта, сектаяскостса удж нуӧдӧмнас Степан (нимыс медводдза сектаӧ котыртысьлӧн) тӧдмасис Уралын зимӧгоритігас (Урал обласьтын важысянь вӧвлӧмаӧсь, дай ӧні эмӧсь сектантъяс). Медводдза удж пуктӧм йывсьыс зэв сьӧкыд тӧдмӧдны, некутшӧм гижӧдъяс абуӧсь. Та понда сьӧкыд корсьны помкасӧ Степанӧн эскысьясӧс котыртӧмыслысь. Ме ногӧн, со мый вӧсна тайӧ сектаыс вермис чужны: сэкся (40 во сайся) крестьянинлӧн олӧмыс вӧлі сьӧкыд, няньяс воӧны жеба, нажӧткаяс омӧльӧсь, видз-му уджалан кӧлуй нинӧмӧн оз янсав дед дырся кӧлуйсьыс. Он на аддзы ыджыд вежсьӧм Мысса крестьяналысь видз-му уджалан кӧлуйын и ӧні: кутшӧм ногӧн да мыйӧн уджавлӧмаӧсь важӧн, сідзи и ӧні уджалӧны. Вӧлӧсьт улас — 410 керка улӧ сӧмын 18 плуг! Грамотаыс йӧзлӧн вӧлі зэв ичӧт.
Степанлы колӧ вӧлі кынӧмпӧт корсьны. Татшӧм каднас зэв кокни пемыд, пикӧ воӧм йӧзтӧ ылӧдлыны бур олӧмӧн — „мӧдаръюгыдӧн“. Зэв кокни, оз и ков ыджыд вын асьтӧ петкӧдлыны енногса оласӧн. Степан тадзи и вӧчис. Бергӧдіс коми кыв вылӧ некымын молитваяс да кутіс ас гӧгӧрся олысьяссӧ чукӧртлыны, ас понда тӧждысьны, „беседаяс“ вылӧ енлы эскӧмӧн^„Бурсьылысьяс“ ассьыныс чукӧртчылӧмнысӧ шуӧны „беседаӧн“./^. „Беседаяс“ вылын кутісны сьывны комиӧн, ен йылысь нуӧдны сёрнияс комиӧн. Мысса поплы зэв вӧлі абу кажитчӧма Степанлӧн уджыс. Дерт, попыд ӧд абу жӧ йӧй, сійӧ аддзӧ — крестьянаыд праздникъяс дырйи вурун, „юр-кок“, няньнысӧ кутісны вайны не поплы, а Степанлы. Попыд тайӧ кадас проповедьясӧн кутіс вичкоӧ ветлысь войтырӧс ӧлӧдны Степан ордӧ волывлӧмысь. Степан эз жӧ уджйӧза коль поплы. Мед нӧшта ёна кутасны волыны сы ордӧ да унджык вайны, медводдза кадсяньыс жӧ велӧдіс том нывъясӧс сьывны, а бӧрынджык судзӧдіс молитва пластинкаяса грамопон. Колӧ содтыны — нывъясыскӧд Степаныс овлӧма гозъя моз. Та бӧрын Степанлы тыдавны кутас — кӧйдысыс тай веськалі бур му вылӧ; Степанлы велӧдӧмысь лэптісны кӧкъямыс пельӧса керка, стыналісны, вевттисны. Сӧмын коли водзӧ туйсӧ паськӧдны, корсьны выль йӧзӧс мукӧд вӧлӧсьтысь.
Мысын поздысьӧм бӧрын Степан ассьыс уджсӧ пуктіс Немдін вӧлӧсьтӧ, Джежимӧ да Донӧ, Кулӧмдін вӧлӧсьтувса сиктъясӧ, Пожӧгӧ.
„Бурсьылысьяс“ пӧвстын унджыкыс бур овмӧса да велӧдчытӧм йӧз.
Коді „бурсӧ сьылӧ“ да ветлӧ сектантъяс „беседа“ вылӧ?
Некымын лыдпасъяс петкӧдласны бурджыка кыв дорысь. Со кодъяс ветлӧны „беседаяс“ вылӧ (индӧма тавося лыдпасъяс):
| бур овмӧса йӧз пиысь | 175 морт | 44,6% |
| шӧркоддьӧма олысь пиысь | 165 „ | 42,% |
| гӧль йӧз пиысь | 45 „ | 13,4% |
Став ветлысьыс Мыс вӧлӧсьтын лыддьыссьӧ 400 морт гӧгӧр, индӧм лыдпасас эз ло сюйӧма батракъясӧс.
Нывбабаулов али мужичӧй йӧз ветлӧ, петкӧдласны со кутшӧм лыдпасъяс:
| Нывбаба. | Мужикъяс. | |
| Бур овмӧса йӧз костысь | 120 морт — 68,5% | 55 морт — 31,5% |
| Шӧркоддьӧма олысь костысь | 116 „ — 70,3% | 49 „ — 29,7% |
| Гӧль йӧз костысь | 33 „ — 73,3% | 12 „ — 26,7% |
Татысь аддзам, „беседа“ вылӧ волысьясыс унджыкыс нывбаба, кык пӧв дорысь унджык мужикъяс серти.
„Беседаяс“ вылӧ ветлӧны олӧма йӧз (ветлысьяссӧ арлыд серти стӧчсӧ юкӧмыс эз ло). Син вылӧ „беседаяс“ вылас усьӧны пӧрысь йӧз. Том йӧз уловысь ветлывлӧны сӧмын 5 морт.
Видзӧдламӧ, кутшӧма велӧдчӧм йӧз волывлӧны „бурсӧ сьывны“:
| Мужикъяс. | Нывбабаяс. | |
| Кужӧны гижны да лыддьысьны | 58 морт 49,5% | 36 морт 13,1% |
| Омӧля кужӧны | 19 „ 16,2% | 34 „ 12,5% |
| Оз кужны | 40 „ 34,3% | 205 „ 74,4% |
„Бурсьывны“ волысьяс костын нывбабаяс медпемыдӧсь, на пиысь кужӧ лыддьыны сӧмын нёльӧд юкӧныс, а джынйыс нёльӧд пайсьыс сӧмын кужӧны кырымасьны.
Юралысьясыс ставыс олӧма йӧз, бур овмӧса олысь йӧз кост пиысь.
Сектантъяслӧн уджсямныс пыкӧ выль олӧм лӧсьӧдӧмсӧ.
Мый вӧчӧны „беседаяс“ вылын сектантъяс, кытчӧ сынӧны асланыс уджнас? Уджсямыс, велӧдӧмыс, выль пырысьясӧс босьтӧмыс Степан дырся серти ёна нин вежсьӧма.
Сектантъяс ӧні корсьӧны туй бергӧдны выль олӧм бердӧ кутчысьӧмсӧ, выль ногса олӧм лӧсьӧдӧмлы индыны ассьыныс олӧм.
„Беседаяс“ вылын „бурсьылысьяс“ комиӧн вель бура сьылӧны молитваяс. Юралысьясыс висьтавлӧны енногса олӧм йылысь.
Висьталігас жӧ босьтӧны пример вылӧ ставсӧ, мый вӧчсьӧ крестьяна костас Мыс вӧлӧсьтын. Оз кольны „бурсьылысьяс“ нинӧмтор: кодлыськӧ кӧ ош сёяс мӧс либӧ вӧв, пырысь-пыр „корсясны“ кутшӧм грекысь татшӧм пикыс суӧма мортсӧ. Со, шуам, ӧти дӧвалысь вӧлі ош мӧссӧ сёйӧма; „беседа“ вылын шуӧмаӧсь: сійӧ пӧ том дырйиыс чурка вайлӧма да сыысь „божъя матер“ ыстӧма ошсӧ. Босьтам мӧдтор. Таво гожӧмнас бердліс шонді, „бурсьылысьяс“ водзвыв вежон кык сайын висьтавлӧмаӧсь: ен пӧ ыстӧ мыж мувывса грека йӧзлы, шондісӧ пӧ дзеблас^Шонді либӧ тӧлысь бердлӧм йылысь учёнӧйяс тӧдӧны кымынкӧ во войдӧр бердлытӧдзыс. Найӧ гижӧны сы йылысь войдӧр нигаясӧ, газетъясӧ. „Бурсьылысьясыдлӧн“ юралысьясыс сэтысь и лыддьӧмаӧсь, сэсся быттьӧ ас тӧдӧм йылысь и висьтавлӧны./^.
Ме кодсюрӧлысь юавлі — кыдзи, мися, найӧ велӧдчӧм вылӧ видзӧдӧны да ёна-ӧ волывлӧны лыддьысян керкаӧ. Меным ёртъяс висьталісны со мый: таво пӧ ӧти гӧль крестьянинлӧн пиыс лӧсьӧдчӧ вӧлі мунны Кулӧмдінӧ велӧдчыны. „Бурсьылысьяс“ локтасны батьыс дінӧ да шуасны: ен пӧ оз тшӧкты питӧ мӧдӧдны Кулӧмдінад. Та бӧрын велӧдчыны писӧ оз лэдзны.
„Беседаяс“ вылад мыйсӧ оз сёрнитны! „Оз ков зыкӧ пырны (кулакъяскӧд эн водзсась), эн сетчӧй „забаваяс“ вылӧ, энӧ мӧвпалӧй бур олӧм йылысь му вылын, энӧ надейтчӧй ас вын выланыд, энӧ завидьтӧй мукӧд бур овмӧс вылӧ, челядьтӧ быдтӧй, мывкыд вылӧ асьныд туйдӧдӧй, ен ног кыв серти. „Мӧдаръюгыдын“ ӧд таысь ковмас ен водзын кутны кыв бать-мамлы... Мӧда-мӧдлы отсасьӧй“.
Быд лыддьысьлӧн синмыс воссяс та бӧрын, аддзас кутшӧм „отсӧг“ сетӧны „бурсьылысьяс“ выль олӧм дорйысьяслы.
Быд кыв, быд мӧвп „бурсьылысьяслӧн“ паныдалӧ выль ногса олӧм лӧсьӧдӧмсӧ. Кыдз нӧ эськӧ сэсся верман гӧгӧрвоны мӧд ног татшӧм кывъяссӧ: „энӧ надейтчӧй ас вын вылад“. Миян коммунист партия да сӧвет власьт велӧдӧны гӧль крестьянаӧс ӧтувтчӧмӧн кыпӧдны олӧм, индӧны туй ӧтувйӧн бурмӧдны овмӧс машиннӧй да удждысян тӧвариществояс пыр. А сектантъяс шуӧны: ставыс пӧ ен сайын, ачыд нинӧм он вермы вӧчны. Сэсся ная шуӧны: энӧ пӧ сетчӧй „забаваяс“ вылӧ — тайӧ кывъяснас кӧсйӧны висьтавны: энӧ ветлӧй лыддьысян керкаӧ, энӧ зільӧй тӧдмӧдны кыдзи позьӧ пемыдлунысь петны, кыдзи корсьны слӧйсӧ дорны выль ногса бурджык олӧм, кыдзи мездысьны поп да „бурсьылысьяс“ кипод улысь.
Пемыд войтырлы кажитчӧ „бурсьылысьяслӧн“ кывъясыс ставыс бурӧн, чайтӧны асланыс сьыланкыв серти олӧмӧн. Дерт, сӧмын кажитчӧ. „Бурсьылысьяс“ чуксалӧны отсасьны мӧда-мӧдлы. Эм найӧ вӧлӧсьтын волісполком бердын крестьяналӧн мӧда-мӧдлы отсасян комитет, сӧмын отсӧгыс зэв ичӧт (дзоля). „Бурсьылысьяс“ кывнас отсалӧны, а отсалан могыс кӧ суас, ассьыныс чужӧмнысӧ бергӧдӧны мӧдарӧ.
„Бурсьылысьяс“ пыр пыксьӧны общественнӧй уджъясысь.
„Бурсьылысьяс“ чорыда лапасӧ пуктӧмаӧсь крестьяна вылӧ. Найӧ мый вермӧны падмӧдӧны йӧзсӧ выль ногса олӧм бердӧ кутчысьӧмысь, быд ногыс вӧйпӧдӧны „беседаяс“ вылӧ волывлыны да чукӧртлыны ас орданыс „беседа“ вылӧ. Ная нинӧмӧн оз лыддьысьны, мед сӧмын вӧлі содӧны волысьясыс-а. Висьталӧны — локтас пӧ тэ ордӧ да шуӧ: он кӧ пӧ „бурсьылысь“ чукӧрӧ пыр, тэнӧ пӧ ускӧттьӧ суас, либӧ керкаыд сотчас.
Сардырся война бӧрын да гражданскӧй война бӧрын крестьянаӧс суис тшыг, няньяс воисны омӧля во-мӧд. Тайӧ сьӧкыд каднас сектантъяс лэптісны ассьыныс юрнысӧ да заводитісны пикӧ воӧм йӧзӧс ылӧдлыны. Ен бердысь ылыстчӧм понда пӧ ӧд суисны крестьянаӧс татшӧм воясыс, колӧ пӧ енлы ёнджыка кевмыны. Бура уна крестьяна шыбитчисны „бурсьылысьяс“ дор. Сӧмын унджыкӧныс пырисны лёк вояс кольӧм бӧрын нин, кор овмӧсыс кыптыны нин кутіс. Овмӧс кыптан воясас „бурсьылысьяс“ йӧзлы ыстысьны кутісны асланыс „збыль“ висьталӧм вылас: ми пӧ ӧд шулім, колӧ ен бердӧ ёнджыка кутчысьны, сӧмын ен отсалас овмӧснытӧ кыпӧдны. Миян пӧ шуӧмыд со збыль и лои.
Енлы эскысь йӧзлы татшӧм висьталӧмыд, дерт, кажитчас „збыльӧн“. Сьӧкыд кадъясад ӧд зэв кокни ыстысьны ен вылӧ.
Сӧмын сійӧ абу збыль. Овмӧс киссис эз ен ногса овтӧмысь. Ми бурджыка тӧдам „бурсьылысьяс“ дорсьыд мыйла овмӧс киссьыліс. „Бурсьылысьяслӧн“ юралысьясыс, дерт, тӧдӧны жӧ сійӧс, да сӧмын полӧны висьталӧмсьыс. Висьталасны кӧ, пырысь-пыр синъясыс воссясны „бурсьылысьяс“ бердӧ ылалӧм крестьянаыслӧн. Эз на ӧд вун некодлӧн колян сардырся (империалистическӧй) войнаыд. Сэтчӧ нуисны медбур верстьӧ йӧзсӧ вӧлӧсьтъясысь, став му вывсьыс война вылын усины 20 миллион морт. Пӧшти тамда жӧ воисны вӧлӧсьтъясӧ ранитчӧмӧн. Тайӧ абу на став омӧльыс война нуӧдӧмыдлӧн. Колӧ донъявны, мыйӧ сувтас 37 миллион виӧм да калечитӧм йӧзыс да нӧшта вылӧ-ӧ сувтас дзикӧдз сотӧм да кисьтӧм вӧлӧсьтъясыс да каръясыс. Эз на вун коми крестьянинлӧн кымын баржаӧн нулісны налысь скӧтсӧ донтӧм донӧн. Ӧні позьӧ юавны „бурсьылысь“ юралысьяслысь да поп-дяклысь: мый вӧлі больгӧны найӧ йӧзлы война йылысь? Зібйывспасӧн да вежа ваӧн найӧ колльӧдлісны йӧзӧс буржуйяс дор воюйтны, крестьяналысь овмӧс кисьтны.
Нёль во чӧж поп-дяк да „бурсьылысьяс“ корисны енлысь отсӧг, мед буржуйяслӧн содас овмӧс, нёль во чӧж проповедьяс пыр ылӧдлісны йӧзӧс асьнысӧ жалиттӧг буржуйяс вӧсна кисьтны вир.
Дас во сайын вежсис власьт, власьтыс сюри рабочӧй да крестьяна кипод улӧ. Дугдісны воюйтӧмысь. Сӧмын тай недыр кежлӧ. Буржуйяс да помещикъяс генералъяскӧд восьтісны уджалысь йӧзлы кось. Куим во чӧж саяс уджалысьяслы лои видзны ассьыныс власьтсӧ ӧружйӧӧн пронтъяс вылын. Сизим во чӧж пыр ӧтарӧ овмӧс киссис. Сӧвет власьт медводдза лунсяньыс жӧ лӧсьӧдчыліс кыпӧдны овмӧс, сӧмын буржуйяс пыр ӧтарӧ торкалісны.
Видзӧдлам, мый вӧлі сьылӧны гражданскӧй война дырйи Мысса поп да „бурсьылысьяслӧн“ юралысьясыс. Сӧвет власьт бердӧ кутчысьысь йӧзӧс вичко пыр шуисны антиясӧн, кутісны чуксавны водзсасьны сӧвет власьткӧд, оз тшӧктыны вӧлі отсавны нинӧмӧн Гӧрд армиялы.
Воисны еджыдъяс Коми обласьтӧ. Мысса поп медводзын еджыд опицеръяслысь корис бомба, винтовка да, аслас вӧлӧн ветлӧ вӧлі разведкаясӧ, корсьӧ краснӧйясӧс. Поплӧн да „бурсьылысьяслӧн“ вуні асланыс велӧдӧмныс — „эн ви“, найӧ нёль мортӧс Мысын лыйлісны.
Эштіс косясьӧм. Попӧс да Лева Миколайӧс сӧвет власьт лыйліс. Сӧветъяс босьтчисны овмӧс бердӧ. Воысь воӧ кыптӧ овмӧс, бурмӧ олӧм. Зэв оз кажитчы сӧвет власьтлӧн крестьянаӧс бур туй вылӧ туйдӧдӧмыс. Мый вермӧны мунӧны паныд, сідзи и зільӧны конйыштны сӧвет власьт дор сулалысьясӧс. Сӧмын оз судзсьы вынныс. Гӧль да шӧркоддьӧма олысь крестьяналӧн синъясыс пыр ӧтарӧ воссьӧны. Найӧ пыр ӧтарӧ ёнджыка кутісны гӧгӧрвоны кытчӧ сынӧны, кодлы отсасьӧны „бурсьылысьяс“. Эмӧсь нин Мыс вӧлӧсьтын ӧтка войтыр машиннӧй тӧвариществоӧ пырны лӧсьӧдчысьяс. Эмӧсь нин Мысса крестьяна пиын ентӧг олысьяс (33 морт). Найӧ заводитӧмаӧсь нуӧдны „бурсьылысьяскӧд“ вермасян удж. Ентӧдтӧмъясыд нӧшта на содасны.
Дженьыдика енлы эскӧмкӧд вермасян удж йылысь.
Уна вын ковмас пуктыны енлы эскӧмкӧд вермасьӧм вылӧ. Ёна сьӧкыд вермасьны крестьяна пӧвстын енлы эскӧмкӧд. Зэв на ёна кольӧма сиктъясад важ ногӧн овмӧс нуӧдӧмыс. Крестьяна ӧнӧдз на кутчысьӧны важ видз-му уджалан кӧлуй бердас, важ уджаланногъясас. Пыр на лӧсьӧдчӧны торйӧн, ӧтувтчытӧг водзсасьны да синны асланьыс природасӧ. А он кӧ бергӧд крестьяналысь овмӧс сямсӧ, сьӧкыд лоӧ чуктӧдны найӧс вичко бердысь да „бурсьылысьяс“ дінысь. Енлы эскӧмкӧд, „бурсьылысьяскӧд“ водзсасигӧн пыр колӧ индавны кыдзи вежны олӧмсямсӧ, кыдзи бурджыка уджавны видз-мусӧ.
Быд удж кокни нуны ӧтувйӧн. Разі-пельӧн уджавны зэв сьӧкыд. Надзӧн уджыд сэки содӧ. Быд вӧлӧсьтын эмӧсь вичкоӧ ветлӧмысь дугдӧм йӧз. Унаӧн нин крестьяна пиысь дугдісны енлы эскӧмысь. Колӧ котыртчыны енлы эскытӧм (веруйттӧм) йӧзлы „ентӧдтӧмъяс“ чукӧрӧ. Ентӧдтӧм чукӧръяслы ковмас босьтчыны котыртны ас бердас не куш енлы эскытӧмъясӧс, колӧ тшӧтш кыскыны кодъяс вичкосьыс эновтчӧмаӧсь, „бурсьылысьяс“ бердӧ абу матыстчӧмаӧсь, сӧмын мыйкӧ вӧсна оз на асьнысӧ шуны дзик ентӧдтӧмъясӧн. Колӧ ентӧдтӧм чукӧръяслы пуктыны мог — котыртны унджык йӧзӧс. Мед эз вӧв сэні сӧмын вит-квайт морт, а мед пырисны уна йӧз.
Мӧскуаын эм ентӧдтӧм чукӧръяслӧн нига лэдзанін. Сэтысь позьӧ судзӧдны нига — мый колӧ велӧдны вӧлӧсьтса ентӧдтӧм чукӧръяслы, доныс 15 ур. Сэтысь колӧ тайӧ нигасӧ судзӧдны. Позьӧ судзӧдны и обласьтувса ентӧдтӧм чукӧрлысь.
Водзсасьны енлы эскӧмкӧд оз ков зыкӧн. Колӧ лабутнӧя висьталӧмӧн сёрнитысьӧс мӧвпӧдны енлы эскӧмысь. Ӧтка войтыръяс шуӧны — енлы эскӧмкӧд водзсасьӧмыд пӧ ӧд зэв регыдся удж. Кывзысьяс кӧ сэсся ӧти-мӧд сёрни бӧрын оз эновтчыны вичкоӧ ветлӧмысь да енногса олӧмысь, сэсся шуӧны, „нинӧмтор пӧ татшӧм йӧз пиын оз позь вӧчны, стенлы висьталӧм кодь жӧ дзик“. Сэсся дзикӧдз дугдӧны енлы эскӧмкӧд вермасьӧмысь. Шыбитӧны тайӧ уджсӧ.
Енлы эскӧмкӧд водзсасьӧм абу ӧти лунъя либӧ тӧлысся удж. Уна во на ковмас сыкӧд вермасьны. Быд сёрни бӧрын оз на пырны ен тӧдтӧм чукӧрӧ сёясӧн. Сідзкӧ, ковмас кузя на тайӧ уджтӧ нуӧдны.
Мукӧд ентӧдтӧм чукӧрыс ассьыныс уджсӧ гӧгӧрвоӧны сідз: поп-дякӧс кӧ пӧ да енмӧс ёнджыка кутан видны да серавны, пыр пӧ и йӧзыд эновтчасны енсьыд. Татшӧм уджыд абу дзик ошкана удж. Колӧ корсьны, индавны енлы эскысьяслы поп-дяклысь лёкторъяссӧ, налысь омӧль уджъяссӧ, мед кывзысьыс гӧгӧрвоис мыйла колӧ поп-дякысь эновтчыны. Поп-дяк йылысь сёрни нуӧдігӧн оз ков сёрнитны кутшӧмкӧ поп йылысь. Колӧ пыр урчитны код поп йылысь сёрни нуӧдан. Колӧ ыстысьны, кодӧс эськӧ тӧдӧны кывзысьясыс, сӧмын некор на эз мӧвпыштлыны сы йылысь.
Оз ков лэдзчысьны тайӧ удж бердсьыс. Вӧлӧсьтса олӧмысь колӧ кужны корсьны енлы эскӧмкӧд вермасигӧн ставсӧ, мый эськӧ вермас отсавны тайӧ уджсӧ нуӧдны. Быдлунъя уджӧн, велӧдчӧмӧн да олӧмсямсӧ вежӧмӧн вермам бырӧдны поп-дякъясӧс, енлы эскӧмӧс*.
Ентӧдтӧм.
