ВЫЛЬ КОМИ ПОЭЗИЯ
Революция орйӧдліс чепъяс. Революция садьмӧдіс йӧзӧс. Садьмис и коми йӧз. Кор сійӧ синсӧ восьтіс: ӧтарын дзирдалӧ вӧлі югыд шонді, мӧдарын чажйӧдліс ыджыд кымӧрсӧ чардби, грымгис гым. Шонді дзирдалігас, гым шыас петісны выль коми гижысьяс.
Вӧвлӧмаӧсь и важӧн, во 60 сайын кымын, коми гижысьяс. Сӧмын роч руссификаторъяс киӧ налӧн гижӧдыс сюрӧма да пачӧ шыблалӧмаӧсь, тыдалӧ, абу тай ӧнӧдз нинӧм кольӧма-а. Сӧмын кодсюрӧлӧн кольӧма сьыланкыв вит-квайт, кольӧма йӧз костӧ да важ роч книгаясӧ.
Революцияӧдзса поэзия
Медводдза выль коми гижысь (поэт) М. Н. Лебедев — Кӧрткерӧс сиктса морт. Комиӧн гижтӧдзыс книга-мӧд гижис рочӧн важ коми олӧм йылысь («Бур ань», «Последние дни Перми Великой», «Кӧрт айка»).
1914-ӧд воын А. А. Цемберлӧн «Коми мойдан и сьылан кывъяс» книгаын петіс М. Н. Лебедевлӧн кӧкъямыс стихотворение. Гижӧма зэв гораа, зэв мичаа, зэв шыльыда. Ставыс коми олӧм йылысь.
Медъёна синмӧ шыбитчӧ сылӧн кык революционнӧй гижӧд — «Коми збойлун» да «Ыджыд чери да ичӧт чери». Тайӧясӧс кӧ эськӧ рочӧн вӧлі гижӧма да гӧгӧрвоисны цензоръясыд, колӧкӧ эз и лэдзны печатайтныыс.
М. Н. Лебедев дырйи кутіс нин коми национальнӧй движение ортсӧ петкӧдчыны. Петіс профессор К. Ф. Жаков. Велӧдчӧм йӧз кутісны мӧвпавны коми йӧз олӧм йылысь, аддзисны правительстволысь рочӧ пӧртан зверскӧй политикасӧ.
Видзӧдісны, кыдзи коми йӧз понда пессис К. Ф. Жаков, и немтор эз вермы вӧчны рочӧ пӧртысьяслы паныд. Велӧдчӧм йӧз садьмисны, кутісны котыртчыны Жаков гӧгӧр мукӧдлаын. Том велӧдчӧм йӧзлӧн ыджыд думъяс вӧліны: кӧсйисны коми йӧзӧс садьмӧдны, сувтӧдны кок йылас кулӧм удж выйысь. Тайӧ, дерт, сьӧкыд вӧлі сы понда, мый коми йӧз ичӧт нация, велӧдчытӧм, абу котыртчӧма. Сылӧн интеллигенцияыс роч либӧ коми, юрсяньыс да лы вемӧдзыс йиджӧма налы руссификаторскӧй политикаыс и найӧ асьныс паныд мунӧны коми йӧзыслы.
Коми йӧз понда, коми кыв вӧсна тӧждысьысь йӧзлӧн этша вӧлі вынйӧрыс, оз вӧлі тырмы коми нация ловзьӧдны, сы вӧсна найӧ жугыльтчисны, пессимистическӧя кутісны видзӧдны коми йӧз олӧм-вылӧм вылӧ. Татшӧм йӧзыслы паныд петіс М. Н. Лебедев аслас «Коми збойлун» кывбурнас. Сійӧ сетіс сьӧлӧм. Гажаа пӧ олӧй, энӧ пӧ шогсьӧй, энӧ полӧй, коми йӧз, кулӧмысь. Ловтӧ пӧ вины он вермы!.. Лов вылын позьӧ быдсяма ног нартитчыны; вины жӧ сійӧс он вермы.
Гажаджык, коми йӧз, олӧй,
Шогсьыны, бӧрдны оз ков!
Кулӧмысь, смертьысь эн полӧй,
Некор оз кув миян лов!
И водзӧ:
Ловъя морт некор оз йӧрмы...
Мортлы он пукты кӧртвом!
Збыль сійӧ. Ловъя морт, садь вылӧ воӧм (сознательнӧй) морт, идеяа морт некытчӧ оз йӧрмы. Но морт либӧ нация, кодлысь ловсӧ пӧдтӧны, тшемилӧӧн топӧдӧмаӧсь да, сэтшӧмыд йӧрмывлӧ, сылы вермӧны пуктыны кӧртвом. Коми йӧз пыр вӧлі кӧртвомаӧсь. Сійӧ кӧртвомнас видзӧм понда:
Некор ми шойччӧг эг тӧдлӧй,
Корсим ми пыр кынӧмпӧт...
Лебедев тшӧктӧ гажаджыка, збойджыка овны. Прӧстӧ шогсьӧмӧн, бӧрдӧмӧн нинӧм оз артмы. Сӧмын вын-эбӧсным бырӧ и сэки сёр нин лоӧ збоятӧ овны (Кытчӧдз вын-эбӧс оз быр). Ӧткодь жӧ нин: шогсьы кӧть эн, — жалитысь оз ло:
Уна ми аддзылім шогъяс, —
Жалитысь некод эз вӧв.
Коми йӧз ичӧт нация, чӧв олӧ, кор и кедзовтыштасны, кор и нартитыштасны, пӧръявласны, ылӧдласны, синмас сьӧвзьыласны, сійӧ пыр чӧв олӧ, кыв оз лысьт шуны. Кӧть коркӧ кутшӧмкӧ протест кыв кодкӧ шулас гырысьяслы, — кивыль оз керлыны найӧ.
Лебедев шуӧ:
Збойджыка, вокъясӧй, ветлӧй,
Миянӧс аддзасны мед!
Мед миян вылӧ видзӧдласны йӧз вылӧ моз жӧ, оз кывтӧм пемӧсъяс вылӧ моз. Тырмас повны, тіравны лёк йӧз водзын, роч чиновникъяс водзын, руссификаторъяс водзын.
Дугдам ми лёк йӧзысь повны,
Лёк вылӧ асьным ми лёк!
М. Н. Лебедев сьыланкывсӧ помалігӧн надейтчӧ сэтшӧм оландыр вылӧ, кор коми йӧзлы кокниджык, гажаджык лоӧ овны. Гажа олӧм сійӧ зэв нин регыд виччысьӧ:
Аддзам ми гаж пырысь-пыр!
Тайӧ коми йӧзлӧн медводдза революционнӧй сьыланкыв, тайӧ коми йӧзӧс садьмӧдан сьыланкыв, кось вылӧ чукӧстысь, прӧстӧ ӧд оз шуны «Коми гимнӧн». Таысь кындзи унатор на Лебедев гижис революция бӧрын: опереткаяс («Мича ныв», «Пӧрысь тун», «Бур ань»), уна кывбур коми школалы. Гижан кывйыс М. Н. Лебедевлӧн кокни, музыкальнӧй. Лыддигад пыр и аддзан — гижӧ поэт, а оз рифма кыысь. Босьтӧ темаяс прӧстӧй йӧзлы гӧгӧрвоанаӧс.
(Лоӧ водзӧ).
1922
