ВОДЗӦС


Сизимдас вит арӧса Микит Ӧдя тайӧ письмӧсӧ бӧрдӧм сорӧн гижис куим лун. Сэтшӧма вӧрзьӧдіс сьӧлӧмсӧ, мый ӧдва вермис эштӧдны. Гырысиник букваясӧн тырис быдса тетрадь. Конвертӧ эз тӧр. Ковмас мӧдӧдны бандерольӧн.

Но ыстыны эз тэрмась. Коймӧд лун нин куйліс тетрадьыс керкаӧ пыралысьяслӧн синъясысь сайӧдыштӧмӧн. Унатор на кольӧма пасйытӧг да колӧ эськӧ содтыны, но мыйкӧ тай абу окота весиг выль пӧв лыддьыны. Зывӧк босьтны тетрадьсӧ киӧ, быттьӧ сійӧ питшӧгӧ веськалӧм кӧдзыд лягуша. Гижӧмаыс тырмымӧн. Кытчӧкӧ ӧд инмылас жӧ Кӧин Ӧльманыслы.

Пошта вылӧдз куим керка костсӧ вуджны Микит Ӧдя пасьтасьыштіс. Чышъянсӧ лӧсьӧдігӧн рӧмпӧштан вевдорсянь сы вылӧ карточка вывсянь видзӧдлісны Ӧльӧксаныс да Иваныс — сё зӧлӧта пияныс, быттьӧ тӧдісны гижӧмасӧ да ышӧдісны мамнысӧ.

Шӧрипӧв кусыньтӧм да пошта бумагаӧ гартыштӧм тетрадьсӧ ӧдва нин ловъя Гӧрдей Ӧльӧксан, сиктса ногӧн кӧ, Кӧин Ӧльман, эз и аддзыв. Воис эськӧ сійӧ ичӧтик грездӧ, да пошта разӧдысьлы воча петіс Ӧльманлӧн Анна нылыс, коді уліас нин ветлысь батьыслысь вольпасьсӧ вежны да сёян лӧсьӧдыштны воліс. Пӧрысь мыр буретш ойбыртіс да письмӧсӧ лыддьысьӧн лоис нылыс. Сэні вӧлі гижӧма со мый:

«Кӧин Ӧльман! Тадзи ме шыӧдча тэ дінӧ, бать ним доныд он сулав да. Ачыд тӧдан, мый син саяд став йӧзыс тэнӧ тадзи шуӧны. Кӧин и эм: ловъявылысь ме коддьӧмлысь вирсӧ юин, нэмсӧ дженьдӧдін, гуӧ сюйин. Тэ кӧинсьыс на кӧин. Тайӧ зверыс кӧть войнас ветлӧдлӧ, а тэ лун шӧра лунӧ йӧзсӧ джагйӧдлін.

Йӧз синва помысь ёна красуйтчин, да аддзис жӧ Енмыс: сісьман пӧ паччӧр вылад, гач пиад кудзалан да сіталан. Регыд нин, буракӧ, кулан. Да мед эськӧ дыр на олін, сьӧкыд висьӧмсӧ пӧжин, выжывалін да ассьыд на сіттӧ сёйин. Сэтшӧм тэ меным мустӧм.

Велӧдчытӧм пемыд йӧз вылад вермин жӧ и тешитчыны. Рӧдыдкӧд да вужйыдкӧд колхознад юралӧмӧн тэ ӧд Бериясьыс на Берия да Сталинсьыс на Сталин вӧлін. Йӧзтӧ кок вылысь усьтӧдз уджӧдлін, а трудодень вылад чипанлы мында юклін, кӧть эськӧ гуся тылаяс ӧтув вӧдитлім да няньыд вӧлі. Асьныд адалін-ныд да колана йӧзлы горув муніс. Кодлысь колӧ ад голясӧ миян весьтӧ тыртін да вижляӧс весиг война вылад эз нуны. Эськӧ кытчӧкӧ сісьмин ли немечьяслы сдайтчин.

Вир юысь кӧин, пӧтлытӧм ад, мыйла нӧ тэ менӧ, дядьводз мортӧс, сы мында удж вӧчысьӧс да шог пыкысьӧс, колонияас йӧртлін, нёньпом кагаӧйкӧд торйӧдлін? Дзик ньӧти ӧд менам мыжыс эз вӧв. Ен водзын пидзӧсчань вылын сулалӧмӧн сэки висьталі и талун висьтала: сэки турунла ветлігӧн, доддьӧй колхоз туруннад эзджык тыр да, дась ветлӧмӧн мамӧлы сетӧм зорӧдысь содтышті. Ньӧр керышті да пукті, мед оз сорлась. Воӧм бӧрын вылыссӧ мамӧлы и заводиті ректыны. А тэнад кӧин другъясыд — Гӧг Миш да Кӧч Вань — котӧрӧн локтісны да менӧ тэ дорӧ правленньӧӧ кыскисны: колхозлысь пӧ турунсӧ мамыслы ректӧ. Ме висьталі тэныд, кыдзи збыль вылас вӧлі, но телефон пыр звӧнитін, погона йӧзӧс корин.

Менӧ дорйысьӧн некод эз ло. Ставыс тэысь да кӧин другъяссьыд полісны, кыв эз лэдзны. Гортӧ волӧмӧн висьтасисны: эн дивит, Ӧдя. Тэ дор кӧ пӧ сувтам, и миянӧс сісьтас.

Витнан восӧ, гашкӧ, Вӧркутаад и ковмис пукавны, да зэв шань нывбабакӧд ӧти баракӧ веськалі. Прокуратураын уджавлӧма, да асьсӧ тай кыдзкӧ пуксьӧдӧмаӧсь. Быд лун бӧрда вӧлі да сійӧ и юаліс: мыйла нӧ асьтӧ татшӧм ёна жугӧдан? Ме и висьтаси. А сійӧ шуис, мый нёньпом кагаа мамъяслы кокньӧд петліс. Часлы пӧ, ме гижла, кытчӧ колӧ.

Ловъя ли абу ӧні сійӧ нывбабаыс, ог тӧд. Валентина Ивановнаӧн висьтасьліс. Нэм чӧжым кевми сылы, мед ыджыдсьыс-ыджыд шуд усяс, дырсьыс-дыр вӧльнӧй светас олас, ӧд сы отсӧгӧн ёна водз вӧля вылӧ петны удайтчис, во и пукалі колонияад. Но тайӧ воыс вӧлі нэм кузьтаӧн. Он тӧд тэ, вир юысь кӧин, мыйта синва ме кисьті тайӧ вонас, кутшӧма куліс сьӧлӧмӧй потанӧ кольӧм кага вӧсна. Гортлань матыстчигӧн нин, телефонӧн звӧнитлісны да, мамӧ вӧлі моздорас босьтӧмӧн сизим верст воча локтӧма да радӧйла муртса сьӧлӧмӧй эз сувт Гуся ёль дорын.

Проклятӧй кӧин, прӧща корӧм пыдди тэ ӧд водзӧ ме вылын тешитчин. Мамӧ удж вылын, чойяс удж вылынӧсь, став сиктыс удж вылын, кагаӧс некодлы кольны. Кора удж, медым кага дорам верми котӧртлыны, а тэ наросьнӧ ылӧджык ыстылін. Сруб вӧлі Тима Гришалӧн сулалӧ да, сэтчӧ пӧ лэдз, шуин, мед котралӧ. Ме ӧд Ӧльӧксанлы нинӧм эг висьтавлы. Тӧдліс кӧ, эськӧ важӧн нин юртӧ песовтіс. Сійӧн и чӧв олі, мед тэ сіт вӧсна олӧмыс эз торксьы.

Ставсӧ кӧ казьтывны, мый тэ меным лёксӧ вӧчин, тетрадьыс оз тырмы. Кертӧ кыскавны медся омӧль вӧвсӧ быд тӧв сетлін, мед нормаӧй эз тыр да нянь вылӧ весиг эг нажӧвит. Сиктгӧгӧрса удж вӧчӧм пыдди кылӧдчыны тэ жӧ ыстылін. Ачым ог тӧд, кымынысь йиа ваас пыравлі да сьмертыскӧд паныдасьлі.

Ас вылӧ шензя: сэтшӧм сьӧкыда олі да сизимдас витӧдз нин вои. Йӧз шог вылад эськӧ оз позь радлыны, да ме радла, мый менӧ няйтӧ талялысьяс пиысь некод нин абу ловъя, ставныс морӧн лыйисны. Ӧтнад тэ, тшыг кӧин, колин. Кылан нин, кыдзи кӧдзалӧ лолыд, но мед он на кув, мед дыр на мучитчан.

Синмӧн аддзытӧм проклятӧй кӧин! Тіян кӧин чукӧр вӧсна меным ӧд и деревняысь ковмис мунны, эг вермы водзӧ терпитны да. Бур йӧз отсӧгӧн кыпӧдлӧм керкаӧй медся нин жаль. Нелямын во нин сійӧ кӧзяйкатӧм. Детсад улад сиктсӧветыд босьтліс да, эз на овтӧм керка моз сісьмы. Ӧльӧксан кӧсйӧ выльмӧдны да быдсӧн на овны, а меным овны сэні оз нин удайтчы. Гуалӧм водзвылын сӧмын пиянӧй пыртласны, гортса шойна вылӧ мамӧкӧд орччӧн дзебны тшӧкті да.

Сэтшӧм пӧ олӧмыс вӧлі да, дерт, лоис мучитчыны, шуӧны кодсюрӧ. Збыльысь морт виан олӧм вӧлі, и ӧні сэтшӧм жӧ, но кодлӧн сӧвесьтыс эм, сійӧ мӧд мортлы лёктӧ оз вӧч, а мый вермас — отсалас. Кутшӧм шаньӧсь вӧліны Иван Вась, Сергей Микипер, Степан Петыр. Мыйлакӧ вот бур йӧзыс регыд олӧны, а тэ кодь адыс красуйтчӧ.

Ме ӧд первойсяньыс гӧгӧрвои: мукӧд моз тэ улӧ эг лӧсьӧдчы да сы вӧсна-й юин вирӧс. Война вылӧ мунысьяс эз локны, эськӧ бергӧдісны сьылідзиртӧ, а томъяс — зырымбедьяс на вӧліны.

Дзик жӧ тэ вӧсна меным лӧсьыд верӧс эз шед. Колонистка вылад нӧ код ыштас? Татшӧм ним ӧд ті меным пуктылінныд. Но пиянӧй сё зӧлӧтӧйӧсь. Юасьлӧны, кыдзи верми татшӧм шаньяссӧ да зільяссӧ быдтыны, да шуа, мися, бур йӧз отсӧгӧн. Сідзи ӧд и эм.

Пӧганӧй кӧин! Тэ ӧд весиг гӧтырыдлысь вирсӧ юин да выжывӧдз вайӧдін. Коньӧрлы юрсӧ петляӧ ковмис сюйны, челядьсӧ мамтӧг кольны, мед кӧть и ыджыдӧсь нин вӧліны.

Эн чайтлы, мый пом тэныд воас, да воис. Некодлы тэ он ков, сісьман кулан дука керкаад. Нылыд пӧ сӧмын волывлӧ, тшыгла кулӧмысь пусьыштӧ.

Тэнӧ важӧн нин виччысьӧны адын. Ок и дыр сотасны сир пӧртйын, лолыд век кежлӧ мучитчыны кольӧ. Тадз тэныд и колӧ. Ме Енмыс водзын абу ёна мыжа да, оз, кӧнкӧ, аддзӧд тэкӧд — мустӧмсьыс-мустӧм пӧтлытӧм адкӧд. Лун и вой та вӧсна кевма.

Сёрми гижӧмнам, да мед. Тэнад, кӧинлӧн, синва оз пет, но льӧбйыд тірзьылас.

Ог прӧстит ме тэнӧ, Кӧин Ӧльман. Кӧть кутшӧм олӧмыс эз вӧв, морт век на кольліс мортӧн, а кӧин — кӧинӧн. Тэ вӧлін кӧинӧн и кулан кӧинӧн — став йӧзыслы мустӧмӧн да ковтӧмӧн. Ог, ог прӧстит ме тэныд, вола да йӧкта на гу вылад да паськыда сітала. Микит Ӧдя».

Ӧльман Анна пӧсявліс и кӧдзавліс лыддигас. Эштіс да ӧдйӧджык дзебис Микит Ӧдялысь гижӧдсӧ, мед бӧрти пачӧ шыбитны. Кайис паччӧр дорышӧ чай стӧканӧн.

Но батьыслӧн лолыс петӧма нин вӧлі.


Гижӧд
Водзӧс
Жанр: 
Ӧшмӧс: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1