ВЕЛӦДАМ СУОМИ КЫВ


Татшӧм ним сетӧма филологияса доктор Йӧлгинь Цыпанов аслас выль небӧглы, коді неважӧн петӧма Коми наука шӧринын, Кыв, литература да история институтын.

Му пасьталаын финнъясӧс тӧдӧны финнъясӧн, кӧть асьнысӧ тайӧ войтырыс шуӧны суомалайненӧн — Суоми муын олысьясӧн. И аслас выль петасын Йӧлгинь Цыпанов Финляндия пыдди вӧдитчӧ Суоми нимӧн, а сэтчӧс олысьяслысь кывсӧ ыдждӧдлӧ суомиӧн жӧ.

Комиын финнъясӧс тадзисӧ ёна водзджык нин шулӧмаӧсь. Сідз, поэт Иван Куратов 1867 воӧ на гижлӧма:


Мый ті бара венсяд, видчад,

Морта-мортлы пига мыччад?

«Роч мед лоас комиысь...»

Мый ті корсянныд и кысь?

Мед нӧ коркӧ лоас коми

Роч кӧть яран, кӧть суоми.

Кӧть и коми водзӧ ло ми, —

Мывкыдджык да озырджык

Лоам мед кӧть этшаник.


«Велӧдам суоми кыв» небӧгсӧ авторыс дасьтӧма Сыктывкарса университетысь финн кывйӧ пырӧдчысь том йӧзлы, а сідзжӧ асшӧрӧн сійӧс велӧдысьяслы, кодъяс кӧсйӧны веськавлыны Суомиӧ, тӧдмасьны сэтчӧс войтырлӧн культураӧн да оласногӧн.

Тайӧ петасас эм водзкыв, шӧр велӧдан курс, кӧні 10 урок сиӧма финн грамматикалы. Таысь кындзи — хрестоматия, кытчӧ пыртӧма фольклорысь да литератураысь мойдъяс, анекдотъяс, сьыланкывъяс, шусьӧгъяс, кывйӧзъяс, кывбуръяс.

Эм 95 лист бока суоми-комиа кывкуд, сэні небӧгын паныдасьлысь став торъя кывйыс.

Йӧлгинь Цыпанов водзкывйын любӧпырысь тӧдмӧдӧ лыддьысьысьӧс Суоми мулӧн историяӧн да гижӧда суоми кывлӧн сӧвмӧмӧн. Автор лыддьӧдлӧ нималана гижысьясӧс: тайӧ «Калевала» эпос йӧзӧдысь Элиас Лённрот, Алексис Киви, Эйно Лейно, Минна Кант, Нобель премияа лауреат Франс Эмиль Сілланпяя.

Автор эскӧдӧ, мый талунъя суоми — тырвыйӧ сӧвмӧм каналан кыв, коді босьтӧ ӧтувъя Европаса кывъяс пиын тӧдчана ин.

Финн кывйӧн йӧзӧдӧны лыдтӧм небӧг, газет, журнал, юргӧ сійӧ уна радио- да телеканалын. Миян кадӧ кокни тӧдмасьны Финн муын лоӧмторъясӧн ӧтуввез пыр. Выль петасыс сетӧ лыддьысьысьлы и та могысь отсӧг.

Цыпанов Йӧлгинь став сьӧлӧмсяньыс зільӧ сӧвмӧдны коми кыв, и небӧгас синмӧ шыбитчӧ та могысь сыӧн выльӧн лӧсьӧдӧмаыс. Торйӧн кӧ, вуджӧдны финн кывйӧ пыдди — суомиӧдны. Шуам: «Агрикола суомиӧдӧма Библиа (вуджӧдӧма финн кывйӧ Библиа)». Искусство пыдди — сяммич. Шуам: «Республикаса сяммичӧ велӧдан гимназияса томулов». Залив вежӧма куръяӧн, форма — пертасӧн, склонение — вежлӧгасьӧмӧн, падеж — вежлӧгӧн.

Шӧр велӧдан курсас автор оз сӧмын тӧдмӧд суоми кывлӧн грамматика правилӧясӧн, но и быд гӧрӧдын (торъя главаын) сетӧ вит-квайт удж, мед лыддьысьысь вермис видлыны финн кывйӧ пырӧдчӧмас ассьыс вынсӧ.

Татшӧм ногӧн небӧгас автор ӧтувтӧ и велӧдан юкӧн, и уджалан тетрадь. Тайӧ, дерт, сетӧ велӧдчысьлы ас вынӧ эскӧм да лача, мый сійӧ гӧгӧрвоас финн кывлысь подувсӧ да тэчассӧ.

Йӧлгинь Цыпанов кужӧмӧн кыскӧ лыддьысьысьлысь пельсадьсӧ суоми кывлӧн аслыссикаслунъяс вылӧ. Торъя юкӧн вичмӧдӧма медтшӧкыда паныдасьлысь финн овъяслы. Шуам, Ярвинен артмӧма Ярви кыввужйысь, кодлӧн вежӧртасыс ты. Позьӧ ӧткодявны коми йиркӧд, кодӧн ми пасъям юлысь джуджыдінсӧ. Саарини ов артмӧма саари кыввужйысь, кодлӧн вежӧртасыс ді. Позьӧ ӧткодявны изьватас сёрнисикасысь шар кывкӧд, коді нимтӧ ю берег да ді костӧд визувтысь ва. Татысь и артмӧмаӧсь нималана иннимъяс: Югорский шар, Маточкин шар да с.в. Рантанен овын ранта кыввужлӧн вежӧртасыс — вадор. Сідзкӧ, Рантаненыс — вадорын олысь морт.

«Велӧдам суоми кыв!» небӧгсӧ Йӧлгинь Цыпанов гижӧма пӧсь сьӧлӧмӧн, чужан коми кыв вылӧ зумыда мыджсьӧмӧн, нимкодясьӧмӧн, мый коми да суоми кывъяс костын зэв уна ӧткодьлуныс, та вӧсна коми мортлы суоми кывтӧ велӧдны абу ёна сьӧкыд, ӧд на костын матыслуныс тыдовтчӧ и эмакывъясын, и кывбердъясын, и кадакывъясын, весиг кывбӧръясын.

Тайӧ петасыс ёна кокньӧдас лыддьысьысьӧс оз сӧмын суоми кывйӧ пырӧдчигӧн, но и чужтас сылысь кӧсйӧм унджык тӧдмавны рӧдвуж финн войтыр да сылӧн культура йылысь.

Небӧгыс ӧтувтӧ Комиӧс да Суомиӧс нӧшта сыӧн, мый петіс комиӧн, а сійӧс лэдзны сьӧма отсӧгсӧ сетӧма Финляндияса (Суомиса) Матиас Кастрен котыр, коді аслас могӧн лыддьӧ отсавны рӧдвуж финн-угор войтырлы сӧвмӧдны кывсӧ да культурасӧ.

Цыпанов Йӧлгиньлысь выль петассӧ позьӧ ньӧбны (судзӧдны) Сыктывкарса Печать керкаын «Ордым» лавкаысь.


Гижӧд
Велӧдам суоми кыв
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1