ГӦТЫРТӦМ ОЛӦМЫД ДУБ ШЫД ПАНЯЛӦМ КОДЬ...


«Войвыв кодзув» журналлӧн 2012 вося вӧльгымын да ӧшымын да 2013 вося тӧвшӧр тӧлысся петасъясын вӧлі йӧзӧдӧма Ульянов Ӧльӧксанлысь «Олӧмыдлӧн пыдӧсыс оз тыдав» выль гижӧд.

Повесьтсӧ гижысьыс тӧдса нин коми лыддьысьысьлы «Сьӧд ар» небӧгнас, кӧні сьӧлӧмтӧ чепӧльтана серпасалӧма талунъя коми сиктлысь чужӧмбансӧ.

Выль гижӧдас автор кутшӧмакӧ водзӧ туялӧ «Сьӧд арын» лэптӧм сёрнитанторсӧ. Повесьтса шӧрморт Паш Вась пертас пыр тані петкӧдлӧма Коми му олӧмысь паськыда нималана вӧвлӧмторъяс.

Ловъя серпасъясӧн гижысь эскӧдана сувтӧдӧ лыддьысьысь син водзӧ Эжва йывса сикт олӧмысь тӧдчана здукъяс: революция бӧрся му вежандыр, колхозъяс котыртӧм, Сталин личносьт культ кадся вывтіасьӧм, Воркутаса из шом перйыны велӧдны 15 арӧса коми зонъясӧс уна лун чӧж подӧн нуӧдӧм, война вылӧ чужан мунысӧ дорйыны пӧсь сьӧлӧма том йӧзлӧн вӧзйысьӧм, война бӧрын колхозлысь овмӧссӧ выльысь лэптӧм...

Ставсӧ тайӧ петкӧдлӧма аслыссикас художествоа методӧн — повесьтса шӧрморт Паш Васьлӧн луннебӧг пыр, кодӧс пӧрысь вер гижӧ нэм чӧжыс да бӧръя лунъясас кольӧ аслас челядьлы казьтылан пас пыдди.

Тадзи гижысь велӧдӧ лыддьысьысьӧс вылӧ пуктыны пӧль-пӧчныслысь, бать-мамныслысь олан туйнысӧ, наӧн вӧчӧмторнысӧ.

Лыддьысьысьлы сьӧлӧм вылас воӧ повесьтса шӧрмортыс, коді быдтӧ куим ныла-пиаӧс, велӧдӧ найӧс, мӧдӧдӧ бур олӧм корсьны. А гӧтыр кулӧм бӧрас кольӧ аслас короминаӧ ӧтнас. Карӧ вужъясьӧм йылӧмыслы ӧтка батьныслӧн сьӧлӧм дойыс омӧля тай кылӧ!

Чунь ӧткӧн олігӧн Паш Васьлы ковмӧ венны уна сьӧкыдлун. Медся мустӧмыс на пиысь сійӧ, мый кулан здукас отсӧгсӧ сетны сылы лоӧ некодлы!

Гӧбӧч вылын куйлігас морт эськӧ кылӧ, кодкӧ шыӧдчӧ сы дінӧ телепонас, буракӧ, челядь письыс, да выныс оз тырмы тай лэччынысӧ телепон дорӧдзыс!

Шог мӧвпъяс шымыртӧны пӧрысь верӧс:

Куим челядь пиысь ӧтитӧ позис жӧ эськӧ гортас кольӧдны да, бать-мам дорас мед кодкӧ чужан лов пӧвстысь орччӧн вӧлі, ватӧ вайысь, пестӧ пыртысь. Асьныс жӧ Паш Васьяс таысь мыжаӧсь, ставнысӧ тай сиктса школа помалӧм бӧрын карлань мӧдӧдісны, водзӧ велӧдчыны да ӧттшӧтш бур олӧм корсьны. Мый ӧні шогавнытӧ. Сёр дай весьшӧрӧ. Кос кыддзысь зараватӧ он вийӧд!

Кутшӧм стӧч коми шусьӧг пыртӧма авторыс выль гижӧдас!

Аслас шочлуннас тайӧ фразеологизмыс ёнджыка мӧрччӧ лыддьысьысь вежӧрӧ «гырддзаыд матын да он курччы» шусьӧг дорысь, кодӧн ми велалӧмаӧсь вӧдитчыны!

Ульянов Ӧльӧксан выль гижӧднас шыӧдчӧ том йӧз дінӧ, корӧ лоны найӧс бать-мам дінаныс сьӧлӧмаӧнджык, медым эськӧ эз жӧ су асьнысӧ Паш Васьлӧн кодь олӧм помыс!

Повесьтсӧ гижӧма сӧдз коми кывйӧн, художествоа тропъясӧн вӧдитчӧмӧн, найӧ оз сӧмын отсавны юӧртӧмсӧ серпасавны, но и вӧчӧны гижӧдсӧ вежӧрӧ мӧрччанаӧн.

Вайӧдам ӧткымын мыччӧд:

...Васӧд сук нитш небыда лайкъяліс Вась кок улын, векньыдик ордым чукльӧдліс-мукльӧдліс пожӧмъяс костӧд, чуксаліс-нуӧдіс мунысьӧс ас бӧрсяыс.

...Сиктса лавка дорын аньяс вомнаныс изӧны. Ставӧн нянь виччысьӧны, а кывнысӧ быттьӧ мӧс выйӧн мавтӧма. Малсйӧны сӧмын, эмсӧ и абусӧ висьталӧны, газет ни радио оз ков. Майбыр, быдтор йылысь кывлан, быдтор тӧдмалан.

Гижӧдсӧ озырмӧдӧма и сёрнисикасысь босьтӧм кывъясӧн, медым серпасавны шӧрмортлысь сёрнитанногсӧ:

— Мый сэні ӧюртан, трасича пызь! — скӧрысь ӧвтыштіс кинас Паш Вась юр весьтас кравзысь лэбачлы.

Лист бок улас автор гӧгӧрвоӧдӧ: ӧюртны — горзыны.

Часі йылысь гижӧма:

Гӧгрӧс чужӧма кад петкӧдлысьыс мый вӧсна кӧ тшӧкмунӧма-джӧмдӧма.

Тӧвся лун йылысь:

Декабрлӧн нырсӧ мыччысь луныс бара-й сылы (Васьлы) юр вылӧдзыс тырмас. Тӧвся луныд чаль пом кодь дженьыд, он и тӧдлы, рӧмдыны-сьӧдӧдны енэжыс кутас.

Корӧсь йылысь:

Паш Вась судзӧдчыліс ӧшалысь пашкыр корӧсьла. Пасьтӧгыс нин сюйыштіс сьӧлӧм бурмӧдысьсӧ киняулас да вӧлись восьтіс пывсян ӧдзӧссӧ.

Шмонитігмоз вӧдитчӧ гижысь эвфемизмъясӧн, зільӧ озырмӧдны наӧн гижӧда кывсӧ.

...Куим арӧса Ӧльӧксей пиыс сэки буретш сьӧкыда висьмис: ыджыдкодь мыль чильболь дорас петӧма да.

Чильболь кывйыслӧн вежӧртасыс лоӧ гӧгӧрвоана улынджык вайӧдӧм сёрникузяысь:

...Куим лун мысти пиыслӧн кок вож костас чепӧсйылӧм мылльыс вочасӧн ямис, регыдӧн и дзикӧдз быри-воши.

Чильболь эвфемизмсӧ (велавтӧмтор йылысь лӧсьыдджыка шуан кывсӧ) автор артмӧдӧ чильны (кудзавны) кыввужйысь да боль — серпасалана кывйысь, коді мунӧ суффикс пыдди.

Пасйыштны кӧ тырмытӧмторъяс йылысь, колӧ шуны, мый найӧ шочӧсь, ёнджыкасӧ инмӧны роч ног тэчӧм сёрникузяяслы. Шуам: Паш Васьӧдз быттьӧ некодлы делӧ абу. Тайӧ рочысь вуджӧдӧмтор — калька.

Комиӧнджык кӧ, позис шуны:

Ставныслы Паш Васьыд быттьӧ тшак ва, некодлы юрас оз волы Паш Васьыд.

Корсюрӧ автор ковтӧг вӧдитчӧ уна лыд петкӧдлысь -яс суффиксӧн роч кыв тӧдчӧм улын.

Шуам: Артмылӧм дойыс дыр на сотіс вӧвлӧм ёртъяслысь сьӧлӧмъяссӧ.

Кивывджык тані вӧдитчыны «сьӧлӧмнысӧ» кывйӧн, кӧні уна лыд вылас индӧ оз -яс суффикс, а морта-асалан — нысӧ суффикс.

Ульянов Ӧльӧксан «Олӧмыдлӧн пыдӧсыс оз тыдав» петассӧ лэдзӧма пӧсь сьӧлӧм пырыс, сійӧс лыддян дугӧдчывлытӧг! Сы вӧсна мый гижӧма сӧдз коми кывйӧн, кодӧс перъялӧма пыді юр вежӧрсьыс да сы мында муслун пыртӧма чужан му дінас. И тайӧс, дерт жӧ, лыддьысьысь казявтӧг оз ов.


Гижӧд
Гӧтыртӧм олӧмыд дуб шыд панялӧм кодь...
Жанр: 
Пасйӧд: 

Ульянов Ӧльӧксанлӧн «Олӧмыдлӧн пыдӧсыс оз тыдав» повесьт йылысь мӧвпъяс.

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1