КУТШӦМ РӦМАӦСЬ ВӦТЪЯС?
Анжелика Елфимовалӧн найӧ еджыдӧсь. Тадзи нимтӧма поэт ассьыс козин сяма небӧгсӧ, кодӧс лэдзӧма Эстонияын, Таллин карын рӧдвуж войтыръяслӧн уджтас серти. Быд кывбур сетӧма нёль кыв вылын: комиӧн, рочӧн, эст да англия кывъясӧн.
Колӧ ошкыштны Эстонияса гижысь котырӧс Роч муын олысь финн-йӧгра войтырлы литературанысӧ да культуранысӧ сӧвмӧдны отсалӧмысь.
Тӧд вылӧ босьтам: кык во сайын Таллинын жӧ лэдзлісны Нина Обрезковалысь «Гусялӧм вӧтъяс» нима кывбуркуд, кӧні коми ань комиӧдӧма эст кывбуръяс. Сэні жӧ некымын во сайын «Нёль сьылан» нима небӧгын йӧзӧдлісны Алёна Ельцовалысь, Александра Мишариналысь, Галина Бутыревалысь да Нина Обрезковалысь кывбуръяс финн-йӧгра кывъяс вылӧ вуджӧдӧмӧн. Эстонияын Таллинса «Кирьястускескус» небӧг лэдзанінас сэтшӧм азыма уджалӧны Россияса финн-йӧгра войтырлысь небӧгъяс эст кывйӧ вуджӧдӧм вылын, мый Анжелика Елфимовалысь «Еджыд вӧтъяс» небӧглы юриндалысьсӧ вӧчигӧн ылалӧмаӧсь да нимтӧмаӧсь сійӧс удмурт ног — пуштросэз (комиӧн кӧ, пытшкӧсыс). Буракӧ, таӧдз найӧ дасьтӧмаӧсь удмурт кывъя небӧг!
«Еджыд вӧтъясын» быд кывбур йитчӧма коми кыв да чужан му дінӧ ыджыд муслунӧн. Поэт эскӧдӧ, мый чужан мутӧг морт оз кыв асьсӧ шудаӧн:
Кӧсйи аслым
лоны сарӧн,
Асывводз
Пышйи сиктысь
ылі карӧ,
Лои роч.
Ӧні менӧ выль
друг кутлӧ,
Озырми.
Сӧмын чужан
муӧй шудлы
Оз тырмы.
Тайӧ юрвизьясыс ина петӧмаӧсь гижысь сьӧлӧм пиысь. Ас серти тӧда. Дыр кад чӧж ола Коми муысь бокын, Йӧграын. Сэні тыр-бура олӧмӧйлы оз тырмы чужанінӧй. Быд пӧрйӧ, кор радио ли, телевизор ли юӧртӧ Коми йылысь, сьӧлӧмӧй ыркмунлӧ: со кӧні ина менам лолӧй!
«Чужан кывлы» кывбурын поэт ӧткодялӧ мам кывсӧ кампеткӧд. Тані сійӧ оз вывтіась! Ӧд венгръяс ньӧти ышнясьтӧг ыдждӧдлӧны чужан кывнысӧ — юмов мам кывйӧн, чужан мунысӧ — юмов чужан муӧн, мамнысӧ — юмов мамӧн, батьнысӧ — юмов батьӧн! Чужаніныс налы юмов!
Пузчужӧм кагаӧн
морӧстӧ корся.
Кула кӧ, кула.
Ловзя кӧ, ловзя.
Пола, мый ӧтдортан
Бергавтӧм кылысь.
Мый тэныд ме кодь
Рочасьысь нылысь.
Мыйла нӧ
аддзысьлім тэкӧд
Нэм помын.
Медъюмов кампетӧн
Сылан ӧд вомын.
Анжелика Елфимова сьӧлӧмсяньыс уджалӧ кывбур тэчӧм вылас. Сылӧн рифмаясыс стӧчӧсь, виччысьтӧмӧсь, артмӧмаӧсь торъя кывсикасъясысь, кольӧны лыддьысьысь вежӧрӧ: пукалыштам — дышмӧ; летӧ — тэтӧг; Анжелика — воӧ пикӧ; коли на — кольмӧдны; пышкай — пышйи да с. в.
Поэт-нывка артмӧдӧ выль кывъяс, код отсӧгӧн ясыда тӧдчӧдӧ серпасалантор дінӧ сьӧлӧмкылӧмсӧ. Мам йывсьыс юӧртігас сійӧ гижӧ:
Тэнад шоныд дориыд
Быттьӧ рай.
Мам дорын олӧмсӧ нимтӧма «шоныд дориӧн».
Татшӧм кывтэчасыс кывкудъясын оз паныдасьлы. Автор ачыс сійӧс мӧвпыштӧма, и сійӧ лыддьысьысьлы гӧгӧрвоана, тшӧтш и сьӧлӧмас йиджана.
Радейтчӧм йылысь гижӧны унаӧн. «Еджыд вӧтъяс» небӧг гижысьлы мойвиӧма тайӧ сьӧлӧмкылӧмсӧ петкӧдлыны ас ногыс: дженьыда, ярскӧба:
Мед тэ мен вӧлін
Корысьӧн и, сарӧн и.
Мед тэа-меа —
Му пытшкӧ ли,
райӧ ли.
Мӧд кывбурын тадзи жӧ шензьӧдана поэт-нывка вӧдитчӧ грамматическӧй синонимӧн:
Тэ локтін войнас,
Дзикӧдз кӧтасьӧм,
Зэв гусьӧникӧн
Меӧ вӧзйысин.
Коми кывлӧн грамматика корӧ эськӧ шуны: ме ордӧ вӧзйысин. Но автор тӧд вылас кутӧ, мый уна лыда нимакыв пыран вежлӧгын вермӧ сулавны кывбӧртӧг:
миян ордӧ — миянӧ
тіян орданыд — тіянӧ
на ордӧ — наӧ...
Том гижысь повтӧг шуӧ: меӧ вӧзйысин. Тайӧ кывтэчасас тыдовтчӧ и мӧд вежӧртас, гусяджык: менам сьӧлӧмӧ, менам лов пытшкӧ! Кодӧс и зільӧ вайӧдны вильшасьысь поэтань лыддьысьысь вежӧрӧдз.
Эст поэт Арво Валтон коми кывбуркудсӧ донъялігас пасйӧ:
— Мукӧд финн-йӧгра том кывбур гижысьяс дорсьыс коми нывка Анжелика Елфимова повтӧм да вильыш, но на моз жӧ кӧсйӧ лоны мусаланаӧн да мусалысьӧн. Сылӧн кывбуръясысь тшӧкыда кылан ӧткалунысь майшасьӧм. Но Анжелика оз ышлолав кутшӧмкӧ пельӧсын, ачыс зільӧ корсьны ассьыс «вурсьысь-шӧрасьысьӧс», ковмас кӧ — и вежны на лӧсявтӧмсӧ. Анжелика Елфимовалӧн олӧм вылас зэв аслыссяма видзӧдласыс, весигтӧ шензьӧдана. Сылӧн кыпыд, гажа нывбаба сьӧлӧм лола поэзиянас окотапырысь тӧдмасясны муюгыдса радейтысьяс.
Та дінӧ ми сӧмын содтыштам, мый Анжеликалысь кывбуръяссӧ зэв стӧча вуджӧдӧмаӧсь эст кывйӧ. Тайӧ сетӧ позянлун аснаукӧн лыддьысьысьлы тӧдмасьны эст кывйӧн, торйӧн нин университетын велӧдчысьяслы, финн-йӧгра кывъяс туялысьяслы. А. Елфимовалӧн «Еджыд вӧтъясыс» туяс велӧдчан небӧг пыдди, кытысь позяс аддзыны видлӧгъяс, медым ӧткодявны коми да эст кывъяс, кывтэчасъяс, сёрникузяяс. Шуам:
unelma — ун
elu — олӧм
kolm — куим
nelі — нёль
vііden — витӧн
mіnu — менам
pіmed — пемыд да с. в.
Сьӧлӧмӧ йиджана поэзияӧн тыр «Еджыд вӧтъяс» кывбуркудйӧн Анжелика Елфимова ылӧдз нимӧдас коми кывнымӧс, Коми мунымӧс.
