ШУНДЫР

Ылын-ылын, Печӧраӧ усьысь Паль юбердса ӧти грездын олісны-вылісны пӧрысь гозъя. Ёна найӧ шогсисны да Енлы кевмысисны, челядьныс эз вӧв да. Сиктын сёрни-басни лыблі: Малання пӧ вомдзалӧма, пӧльыс том дырйиыс абу сы вылӧ гӧтрасьӧма да.

Со коркӧ-некоркӧ и Ен пельӧдз пӧрысь гозъялӧн кевмӧмыд воӧма: чужис налӧн пи. Гӧгинявнытӧ бара лои Маланнятӧ корны: мӧд гӧгинь пӧчыс сиктын абу. Пи чужис, Ен сыкӧдӧн, бласлӧвӧйся. Зэв нимкодь гозъялы — лун и вой вомныс шешмунӧма. Нимсӧ пуктісны Шундыр. Быд здук матыстчылӧны потан дорӧ, видзӧдлӧны, кыдзи нин налӧн пиукныс быдмӧ.

Коли тӧлысь, мӧд, коймӧд, а пиукыд оз быдмы. Коркӧ и быдса во коли. Арӧса кага моз кок йылӧ сувтіс, эньсӧ-айсӧ тӧдӧ, мыйсюрӧ и шуышталӧ нин ас ногыс. А тушаыс век чужӧмсяыс кодь, оз ту. Ас кадӧ сёрнитны велалі, тшӧтшъяяс мозыс жӧ вежӧрсялӧ, а век дзоля. Эз и быдмы Шундыр: кутшӧмӧн вӧлі, сэтшӧмӧн и коли.

Тэрыб, вӧй, збой, варов, сӧмын ичӧт. Вӧркань кодь визув да ур кодь пельк: то паччӧрӧ кайлас, то пӧлатьӧ вуджалас. Ӧні на лабич кузя ӧтарӧ-мӧдарӧ шуркъяліс, а видзӧдан да, сёрйӧ нин кутчысьӧма, бовъялӧ. Ланьтлӧ сӧмын узигас да кор ӧшинь вылӧ пуксьылӧ. Ывлаӧ видзӧдігӧн сӧмын и ылавлӧ. Дыр пукалас сэні да мӧвпалас мыйкӧ ассьыс. Окота сылы петавны керкаысь, видзӧдлыны гӧгӧрбок да тӧдмавны, мый сэні, водзынсӧ.

Ывлаас пинысӧ пӧрысь гозъя оз лэдзлывлыны: полӧны воштӧмысь. Мый нӧ, татшӧм ичӧтыд, турун пиӧ пырас да и ылалӧ. Вывті тэрыб Шундырыд, пӧрысь гозъяыд оз вермыны сы бӧрся вӧтлысьнытӧ. Керка пытшкас на вошлас, да гозъялы юр кушмытӧдзыс корсьны лоӧ. То шкап сайӧ дзебсяс, то картупель чугун сайӧ. А ӧтчыд вӧлі пачводзӧ кайӧма да унмовсьӧма сэтчӧ, рытнас, пачӧ пес сюяліг, вӧлисти сюри. Коркӧ ва тыра ватланӧ буз уси да муртса эз вӧй. Кытчӧ нин ывлаӧ лысьтан лэдзны. Пывсянӧ сӧмын лэччӧдлывлӧны питшӧгас, пывсьӧдасны-корӧсяласны гозъя да бӧр катӧдасны.

Сідзи и олӧны-вылӧны. Оз быдмы пиукныс, да ёна эрдӧ оз и лэдзлыны сы йылысь юӧрсӧ. Маланнясӧ на ӧлӧдісны, эн пӧ висьтавлы йӧзыслы миян пиук йылысь. Оз пӧ быдмы, да сідз нин гусьӧндзи видзам, мед оз дэльӧдчыны.

Ӧтчыд коркӧ Малання чожныс пукавны волас да шуас: ті пӧ коньӧр Шундыртӧ шонді водзӧ эн петкӧдлывлӧй, да гожсайса нэр турун моз пӧ сійӧ эз и быдмы.

Мӧвпалісны-мӧвпалісны гозъя, гашкӧ пӧ и сідз. Збыльысь ӧд эз петкӧдлыны шонді водзӧ. Вай пӧ петкӧдлам.

Керка дорсьыс турунтӧ ытшкисны, мед турун пиӧ Шундыр оз вош, вольсалісны эшкын да сэтчӧ и пуксьӧдісны пинысӧ. Дӧрӧмтіыс вӧньӧн кӧрталӧмаӧсь, мед ылӧ оз пышйы. Гозъя орччӧнӧсь, видзӧдӧны. Вис нима каньыс на дорын жӧ куткырвидзӧ.

Жар гожся лун. Гуньвидзӧны-пукалӧны эшкын вылын, пӧжсьӧны яр шонді улын. Коркӧ и ониш босьтіс пӧрысь гозъятӧ, очсӧдлӧны ӧта-мӧд вежмӧн, тайкӧ вомкаличныс оз чеччышт инсьыс. Сэсся и унмовсисны кыкнанныс. Мыйӧн тайӧс Шундыр казяліс, дыр эз майшась, дӧрӧмсӧ пӧрччис да эшкын вылӧ павгис, а вӧньсӧ разис да кӧрталіс каньлы кокас. Ачыс керка сайӧ котӧртіс, сэсся пывсян сайӧ, и вӧля вылын лои. Гӧгӧр вижъюра чача дзордзалӧ, веж турун туӧ-быдмӧ. Вильчикасьӧ-котралӧ Шундыр нимкодьысла. А гозъя нистӧны-узьӧны, коркӧ садьмыласны, трук-трак вӧнь зэлӧдыштласны: тані дона пиукныс. Сӧмын кань нявӧстлӧм шы кывлас.

Садьмисны коркӧ шонді лэччӧм бӧрын пӧрысь гозъя, а Шундырыд абу. Каньӧс, вӧлӧм, коктіыс тракйӧны. Ок и повзисны гозъя, ыджыд шумӧ воисны, комын во ӧтлаын олӧны, да медводдзаысь бон-бус пинясисны. Ӧта-мӧд вылас ыстысьӧны, коді водзджык унмовсис. Мыжаӧс ас гӧгӧрыс корсисны-корсисны да сэсся путьмисны жӧ, писӧ корсьны уськӧдчисны. Став матігӧгӧрсӧ кытшовтісны, некытысь Шундыр эз югды. Код тӧдас кӧні сійӧ. Бӧрдӧны пӧрысь гозъя, шогсьӧны ёнасьыс-ёна. Керка гӧгӧр корсисны, пывсян дор, суседъясӧ петалісны — некӧн абу.

Сідзи и воши Шундыр.

А зонкалы нӧ мый? Оз на гӧгӧрво, мый мам-батьыслы шог вайис. Ризъялӧ-котралӧ турун пӧвстті, йӧзлы оз и тыдав, дзоридзьяскӧд ӧтвесьт лоӧ Шундыр. Котраліс-котраліс, и туй кузя, и туй вомӧн, мудзтӧдзыс лои. Друг казяліс, кодкӧ сы вылӧ видзӧдӧ. Ой, кутшӧмкӧ повзьӧдчысь! Сьӧд сук гӧна, паськыд ныра, мегыра сюра, вӧсни кока. Татшӧм дивӧсӧ Шундыр некор на эз аддзыв. Ок и повзис, пышйыны мӧдліс, а повзьӧдысьыс вӧтӧдіс да бара дзоргӧ сьӧд синнас. Сэсся вӧсни кокнас чапыштіс да сюрнас люкыштіс. Шундыр тімбыльтчис турун пӧвстас да ёна и скӧрмис, вирыс пузис. Чеччис, матыстчис да кутчысис повзьӧдчысьыдлы гӧнас. Мӧдыс ачыс повзис да гуп-гуп мӧдіс котӧртны, а Шундыр сідзи и ӧшалӧ гӧнас кутчысьӧмӧн. Лэччысьнысӧ оз лысьт, мед бӧр кок улас не веськавны. Сэсся гӧнас кутчысьӧмӧн вывлань кавшасис, пуксис мыш вылас да сюрас и кутчысис. Меж тайӧ вӧлі. Пукалӧ Шундыр мыш вылас, гӧгӧр видзӧдӧ: кутшӧм ылӧдз тыдалӧ. Туруна да дзоридза веж луд, шуйгавылын вӧр, а веськыдвылын ю тыдалӧ. Меж котралӧ, бӧр кокнас чеччыштлас быдӧн, мыш вывсьыс уськӧдны кӧсйӧ Шундырӧс, но оз вермы. Сідзи и лои ыж чукӧркӧд гидӧ пырны. Тадзи Шундыр меж мышку вылын веськаліс орчча сиктӧ, ыж гидӧ.

Ыж чукӧрлӧн месаньыс эз и казяв сійӧс: лэччӧдіс ведра помӧй, кисьтіс ворйӧ да бӧр гортас кайис. Ыжъяс чурскӧны-юӧны, тяпкӧны-сёйӧны, а зонка тшыг коли. Кор ыжъяс водалісны узьны, Шундыр вӧлись лэччис меж вылысь, матыстчыліс сёян вор дорӧ, но дозйыс вӧлі куш. Вор дорас сӧмын кык нянь тор уськӧдӧмаӧсь, да сійӧ вомас сюйыштіс, а сэсся дзоляыдлы уна-ӧ и колӧ. Корсис ыж чукӧрысь тӧдса межӧс, код мыш вылын лунтыр гонняліс, и нюкыртчис сы дорӧ, шоныд гӧн пиас нырсӧ сюйис да унмовсис. Сэтшӧм чорыда узис, весиг эз казявлы, кор асывводзнас ыж чукӧрыд мунӧма йирсьыны. Садьмис Шундыр гидын ӧтнас. Горшыс косьмӧ. Ворйын нинӧм абу, асъя сёянсӧ бара кушӧдз чурскӧмаӧсь-юӧмаӧсь. Ӧдзӧс пӧдса.

Кыдз нӧ пельк да вӧй мортлы, Шундырлы, лунтыр овсяс гидын. Ӧшинь розьтіыс и тӧрӧдчис-петіс, уйкнитіс-муніс. Видзӧдалӧ гӧгӧр: ставыс тӧдтӧм, мый нӧ, мӧд сиктын да. Гожӧм шӧр, гӧгӧр онялӧ, ва войт некӧн абу. Зонкалӧн зэв ёна горшыс косьмӧ, вомас дулльыс нин эз коль.

Друг сійӧ руксыштӧм кыліс. Муніс, видзӧдӧ: кодкӧ зэв ыджыд куйлӧ, руксӧ, а сы кынӧм гӧгӧр посни пияныс гартчӧны, нёнь корсьӧны. Шундырлӧн нёнясьӧмыс абу на жӧ вунӧма, да и вывті нин ёна горшыс косьмис. Пырис сійӧ йӧрӧ, поснияс дорас водіс, корсис ӧти нёнь да сэтчӧ и ляскысис. Сэтшӧм чӧскыд кажитчис порсь йӧлыд, пӧттӧдзыс нёняліс да и унмовсис.

Недыр мысти месаньыс порсьыдлы юны лэччӧдас да и аддзас Шундыртӧ. Сэтшӧма повзяс, горзыны пондас: ойя да ойя пӧ, волӧй, бур йӧзӧй, видзӧдлӧй, видзӧдлӧй, порсьыд менам морт кодь пи чужтӧма.

Чукӧртчасны пӧрысь и том. Дивуйтчӧны: порсьыд морт кодь пи чужтӧма. А шумыд, гажыд! Лыбзьӧ ставнас сиктыд. Шундыр узьӧ, вомас порсь нёнь босьтӧма да нинӧм оз кыв. Коркӧ йӧзыд смелмӧдчисны да и босьтісны сійӧс нёнь дорсьыд. Сэки вӧлись садьмис Шундыр, синсӧ восьтіс да шуӧ: «Ой, кутшӧм дыр узьсьӧма!» Йӧзыд тшӧк ланьтісны. Со ӧд дивӧыд! Сёрнитӧ! Пӧльяс-пӧчьяс пернапас чӧвтісны: мый дыра пӧ олам да татшӧм дивӧсӧ эгӧ аддзылӧй. Со ӧд мый вермас лоны: польӧпи морт моз сёрнитны кужӧ!

Сэсся бара йӧзыс гызисны: мый нӧ пӧ ми такӧд мӧдам вӧчны. Ӧтияс шуӧны: колӧ сотны, тайӧ урӧс водзын. Мӧдъяс шуӧны: став ловъя лолыс Енлӧн сетӧмтор, мед олӧ. Татшӧм ичӧтыдлы уна сёян оз ков, быдтам став сиктӧн ӧтвылысь, вежонӧн-вежонӧн мӧдам видзны. А месаньыс, кодлы медводз Шундыр сюри, шуӧ:

— Некодлы ог сет, ачым быдта, колӧкӧ, кутшӧм меным шуд ваяс либӧ озырлун, — босьтіс Шундырӧс да и пыртӧдіс гортас.

Озырлун и вайис Шундырыд. Быдӧнлы окота видзӧдлыны дивӧ вылад, а могтӧг ӧд он пыр йӧз керкаад. Со и вайӧны месаньыслы: коді порсь гос, коді яйтор, коді черитор, коді выйсука рач, коді вурун, коді шӧрт тупыль. Нурторйӧн кӧ пыран либӧ эмбур содтӧд пыртан — месаньыд меліджык, оз вӧтлы. Шундыр бура олӧ, ёнмӧ-сӧвмӧ лунысь-лун, но оз быдмы. Бӧратлас ^Бӧратлас — казьтыштлас./^ эськӧ, кӧнкӧ пӧ менам ай-мам выйимӧсь. Сы вылын сералӧны, порсь вылӧ индӧны, со пӧ тэнад мамыд, а айыд важӧн абу.

Гортас ай-мамыс Шундырлӧн шогалӧны, лун-лун бӧрдӧны: сетліс пӧ Ен миянлы питор, да бӧр босьтіс. Коркӧ и на пельӧдз воас: орчча сиктын пӧ порсь чужтӧма мортӧс. Пӧльлы да пӧчлы тшӧтш окота лои видзӧдлыны татшӧм дивӧтӧ: вӧччисны-пасьтасисны, гӧстиндзи босьтісны и мӧдӧдчисны орчча сиктӧ.

Пукалӧ Шундыр ӧшинь вылын да висьталӧ:

— Айӧ да эньӧ менам локтӧны.

Сы вылын бара сералӧны: локтас пӧ порсь да пырас керка шӧрӧ.

Пырисны пӧль да пӧч, Шундыр на дорӧ уськӧдчис:

— Видза олан, айӧ! Видза олан, эньӧ!

Пӧрысь гозъя швуч-швачкерисны кияснас:

— Шундыр, сё зарни пи, ӧтка пи, тэ нӧ тані?

Кутчысьлісны да окасисны, гортӧ пӧ мӧдӧдчам.

А месаньыд оз лэдз. Тайӧс пӧ менам порсьӧй чужтіс, дас кыкӧд пиыс польӧлӧн. Тіянлӧн пӧ некор некод эз вӧвлы, некутшӧм пи ни ныв. Ог сет и ставыс.

Ковмис пӧрысь гозъялы куш киӧн гортас мунны да Малань пӧчлы копыртчывны, корны:

— Ветлам, Малань, тэ ӧд гӧгиньыс, висьтав, мый Шундырыс миян пи.

Ветліс Маланьыд, висьталіс, чужтыліс пӧ тайӧ пӧчыс пиӧс, но оз быдмы да йӧзыслы эз и петкӧдлыны. Сэсся и Шундырыд висьталіс, кыдзи сійӧ порсь дорад веськаліс.

Эскис месаньыд да сетіс Шундыртӧ. Ковмис пӧль-пӧчлы, дерт, сепыс пызь нуны. Мый дыра пӧ ме сійӧс верді, месаньыд шуӧ. Ачыс эськӧ Шундыр весьтӧ и оліс, да ассьыс семьясӧ на вердіс, став сиктсаыс сёян-юансӧ ваялісны. Да ӧд он мӧд сэсся артасьны, татшӧм шуд нин уси пӧрысь гозъялы: бӧр пиукныс югдіс. Питшӧгас сюйис пӧльыс Шундырӧс, да и гортас мӧдӧдчисны.

Бара зэв бура мӧдісны овны. Шундыр ёнмӧ, вежӧрыс содӧ лунысь-лун, но век ичӧтик. Дыркодь тадз олісны, но воис кад, пӧльыд ёнакодь пӧрысьмис, эз мӧд вермыны немтор вӧрысь-ваысь вайны. Шогӧ усины гозъя: кыдз нӧ мӧдам овны. Асьным пӧрысьмим, Шундыр дзоля, кыйсьыны оз вермы.

Шундыр кыліс ай-мамыслысь шогсьӧмсӧ да мӧдіс вӧзйысьны:

— Нуӧдлы, айӧ, менӧ чери кыйны.

— Ог, — шуӧ айыс, — тэ ӧд, татшӧм ичӧтикыд, ваас усян да вӧян. Ог босьт чери кыйны.

Лун-мӧд коли, бара вӧзйысьӧ Шундыр:

— Айӧ, нуӧдлы менӧ чери кыйны.

Эньыс кылӧма, варыш моз уськӧдчис:

— Он лысьт нуӧдны, дзолюкыд тёльснитчас ваас да кутнытӧ он вевъяв.

Вежон-мӧд коли, бара вӧзйысьӧ Шундыр:

— Нуӧдлы, айӧ, менӧ чери кыйны.

Пӧчыс эз вӧв гортын, и босьтіс пӧль Шундырӧс аскӧдыс.

Лэччисны найӧ вадорӧ, ботъяс пуктісны пыжӧ, Шундыр пуксис пыж нырӧ, мӧдӧдчисны найӧ ю катыд.

— Дорышас ёна кутчысь, — велӧдӧ айыс.

— Ог усь, — шуӧ пиыс.

Катӧны джуджыдінті, айыс пелысӧн сынӧ. Шундыр юалӧ:

— Айӧ, таті джуджыд-ӧ?

— Ме ог подйы, а кысь нин тэныд.

— Айӧ, а мый сэні, ва пыдӧсас? — окота тӧдны зонкалы.

— Ме эг аддзыв, а кысь нин тэн, — вочавидзӧ айыс.

— Он кӧ видзӧдлы, он и аддзыв, — шуис Шундыр да тольс ваад чеччыштіс, дзумк уськӧдчис медся джуджыдінас.

Пӧльыд эськӧ судзӧдчыліс жӧ сыла, но кытысь босьтан. Уёвтіс Шундырыд — и абу.

Бӧрдіс да бӧрдіс пӧльыд, чуксаліс да чуксаліс пиуксӧ, шогсис да шогсис, видіс да видіс асьсӧ: мыйла и босьтіс писӧ вадорас. Кутшӧм нин сэні чери кыйӧм, куш киӧн гортас косіс.

Гозъя ырзӧмӧн бӧрдӧны, дона пинысӧ жалитӧны.

А Шундырыд вӧлӧмкӧ чери моз уявны кужӧ. Дзумгысис ваад да уялӧ, гӧгӧр видзӧдалӧ. Чериыд джуджыдінад лыдтӧм-тшӧттӧм! Видзӧдӧ: ставӧн ӧтилаӧ уйӧны. Вожасис Шундыр ыджыд сир вылӧ, чери бордъясас кутчысис.

Нильӧг эськӧ бордйыс, вот-вот киыс вильснитас, но мый вынсьыс шашаритчис, эз лэдзчысь.

Уёвтіс сир чериыд кутшӧмкӧ бужӧд улӧ, а сы сайын зэв мича сарство воссис. Уна рӧма изъясысь да ракпаньясысь лэптӧма-лӧсьӧдӧма. Быдсяма пӧлӧс ваувса веж турун быдмӧ, му вылас сэтшӧмыс абу. Кок улыс, пыдӧсыс, ставыс жӧ изйысь.

Мынтӧдіс Шундыр кисӧ сир бордъясысь да сувтіс изъяс вылас. Видзӧдӧ гӧгӧр, шензьӧ. Вӧчис воськов-мӧд да вильдіс, муртса нюйт пиас эз шляпкысь. Зэв эськӧ мича гӧгӧрбок, но ставыс нюйт, вильыд. Изъясыс сэтчӧдз шылялӧмаӧсь, исласьны позьӧ. Ӧдйӧдчис Шундыр да исковтіс. Зэв ӧдйӧ нуӧ, веж нюйтыс сӧмын резсьӧ ӧтарӧ-мӧдарӧ. Гоз-мӧдысь йӧткыштчис кокнас да воис джуджыд дзиръя дорӧ. Ӧдзӧс кольчаас нюйт жӧ, нильӧг. Восьтіс ӧдзӧссӧ, а сэні зэв ыджыд жыр, ставыс чериӧн да лёльӧӧн тыр. Шӧрас, джуджыд джек вылын, зэв мисьтӧм пӧль пукалӧ: ваувса туруныс кодь жӧ турунвиж, плешка юра, лапъя пеля, синмыс гӧгрӧс да гӧрд, кельчилӧн кодь, ныр-вомыс пасьмунӧма, лягӧйлӧн кодь, ки-кокыс кузьмӧс, нидзув кодь. Ок и мисьтӧм!

Кузь нюйт тошкыс сӧмын и петкӧдлӧ, мый тайӧ пӧль.

— Тэ али мый Васаыс лоан? — горӧдіс Шундыр.

— Коді тані? — юалӧ Васа.

Ичӧт зонкатӧ нюйт письыд оз и аддзы.

— Ме, Шундыр, — висьтасьӧ.

— Код нӧ сэтшӧмыс лоан?

— Аслам ай-мамлӧн пи, — ярскӧба вочавидзис Шундыр. — А тэ коді?

— Тэ менӧ он тӧд? — ырыштчис сы вылӧ Васа, а сэсся мышкыртчис да колснитіс-печиктіс Шундырлы кымӧсас.

Шундыр сэтшӧма скӧрмис: ӧд сійӧс чунь помӧн некод эз вӧрзьӧдлы, а этайӧ полокалӧыс лысьтіс! Кватитіс нюйтсӧ да шлапкис Васаыдлы чужӧмас, кельчи кодь синмыс сылӧн тыри. Мӧдысь шыбитіс, да мӧд синмыс тупкысис. Нинӧм оз аддзы.

Горзыны мӧдіс Васаыд:

— Кутӧй Шундырсӧ да пыдзыртӧй!

Уськӧдчис зонка вылӧ став ваувса олысьыс: чериыс и мутиыс, лёльӧыс и вегыльыс.

Шундырыд ӧд збыль ур кодь пельк, чеччыштіс веськыда Васаыдлы пельпом вылас да ныр увсӧ гильӧдыштіс. Васатӧ несйӧдлыны мӧдіс, некыдз дугӧднысӧ оз вермы. Шундыр сылысь пель лапӧдсӧ лэптыштіс да сэтчӧ зэв гораа горӧдіс:

— Васа, Васа, черитӧ вай!

Чур-чермуні Васа, джуджыд джек вывсьыд клёнмуні изъяс вылӧ. А Шундырыд сійӧс бара нин нюйтӧн коялӧ да горзӧ.

— Васа, Васа, черитӧ вай!

Зэв ёна скӧрмис ваувса сарыд, дурпоп моз мӧдіс бергавны, инас оз ӧшйы, гудыртіс став васӧ. Некод нинӧм эз мӧд аддзыны, нинӧмӧн лои лолавны. Ачыс Васаыс мӧдіс пӧдны, ог нин шуӧ Шундыр йылысь. Лыбӧдчис Васаыд васьыс, мед лолыштны, а Шундырыд пельпом вылас вӧлӧм сулалӧ, йӧткыштчис кокнас да уйыштіс береглань. Мыйӧн воис косінӧ, бара горӧдіс:

— Васа, Васа, черитӧ вай!

Сьӧлыштіс веж дулльӧн Васаыд, он жӧ пӧ нин таысь мын, да лыйис ӧти ыджыд чериӧн Шундырлы. Мӧдыс нӧ мый, оз ӧд кут виччысьны, кор сылы инмасны, чеччыштіс бокӧ. Босьтіс черисӧ Шундыр, ас ыдждаыс жӧ, гортас кыскӧ, ӧдва вермӧ.

Коркӧ и воис Шундыр гортас, а сэн пӧрысь гозъя бӧрдӧны. Пырис да шлоп черисӧ лабич вылӧ пуктіс:

— Но, эн бӧрдӧй, а чери ва пуӧй.

Кутлалісны да окалісны Шундырӧс пӧрысь гозъя. Нимкодясьӧны, бӧр пиыс гортас воис да, нӧшта на и прӧмысӧн. Тайӧ лунсяньыс Шундыр мӧдіс чериӧн пӧрысь гозъяӧс вердны. Лэччас ю дорӧ да горӧдас:

— Васа, Васа, черитӧ вай!

Чериыд ачыс локтӧ Шундыр дорӧ, гумовт, уна-ӧ колӧ.

Шудаа мӧдісны овны Шундыр да пӧрысь гозъя, пӧтӧса.

Коркӧ-некоркӧ Шундыр мӧдіс вӧрӧ вӧзйысьны.

— Нуӧдлы, — шуӧ, — айӧ, менӧ вӧрӧ, велӧд кыйсьыны.

— Мун! — шуӧ айыс. — Кутшӧм тэысь вӧралысь, пищаль лэптыны он вермы, кӧчпи тэысь ыджыдджык лоӧ, ог нин шу ош йылысь.

Дыр-ӧ, регыд-ӧ кадыс коли, бара вӧзйысьӧ Шундыр:

— Нуӧдлы, айӧ, вӧрӧ, велӧд кыйсьыны.

— Чӧв, ланьт, — ӧлӧдӧ сійӧс пӧль, — вӧрас вошан.

Ачыс пӧрысь нин вӧлі да матігӧгӧр вӧръясӧ сӧмын петавлӧ, сьӧла вылӧ лэчьяс окталӧ.

Коймӧдысь вӧзйысьӧ Шундыр:

— Айӧ, он кӧ катӧдлы, ачым кая.

Повзис пӧль, мый пиыс тӧдтӧг-кужтӧг мунас вӧрас да вошӧ. Босьтіс аскӧдыс, велӧдіс ветлӧдлыны вӧрті да лэчьяс октавны. Шундыр зэв писькӧс вежӧра, пыр и велалі. Зэв нимкодь лои айыслы.

— Но, асыв ачыд и ветлы кыйдӧсысла, шедӧ оз мыйкӧ. Да ылӧ эн мун, гӧгӧрт талунъя туйсӧ — и гортӧ.

Кӧсйысис Шундыр.

Мӧд лун гӧгӧртіс дзоля морт лэчьяссӧ — нинӧм абу веськалӧма. А тыртӧм киӧн абу окота лэччыны гортӧ. Мый и вӧчны? Муніс Шундыр прӧмыс корсьны. Ветлӧдліс, ветлӧдліс, некодкӧд эз вочаась. Дышӧдіс вӧртіыс шлонъявны — мӧдіс сійӧ ворсны. Кавшасяс пу йылӧ, сэсся лӧсьӧдчас да кутшӧмкӧ ув вылӧ ӧшӧдчас-бовкнитчас да ӧдйӧдчӧмӧн мӧд пу вылӧ чеччыштӧ. Ӧшалӧ тадз ки вылас ӧти кыдз ув вылын, видзӧдӧ: кутшӧмкӧ пемӧс чеччалӧ-локтӧ. Ачыс руд, кузь пеля. Кӧч! Шундыр весьтӧ и сувтіс, пельяснас вӧрӧдӧ. Кывзысьӧ. Шундыр дыр эз и мӧвпав, чеччыштіс сы вылӧ да пеляс и кутчысис. Кӧч повзьӧмвывсьыс — гӧнеч! Пышйис да пышйис синсюра мӧс моз кытчӧ веськалӧ, кытчӧдз сьӧлӧмыс коньӧрлӧн повзьӧмысла эз пот. Бур, мый сикт дорӧ матӧ уси. Ылісяньыд эськӧ эз вермы Шундыр кӧч тушатӧ кыскыны. Вайис гортас. А пӧрысь гозъялы нимкодьыд! Со ӧд пиукныс, дарӧм дзоля да, кӧчӧс кыйӧма! Айсӧ-мамсӧ вердысь быдмис! Нимкодьыс вом пырыс петӧ, нюм оз и ямлы пӧрысь гозъялӧн. Кӧч яя шыд сёйӧны, тяпкӧдчӧны чӧскыдысла да пинысӧ ошкӧны.

А зонка оз радлы, сійӧ ӧд гӧгӧрвоӧ, мый мӧдысь тадз кӧчыд оз шед, а мӧд ног кыйсьыны оз вермы. Колӧ мыйкӧ мӧвпыштны, ӧд мам-батьыс воысь-во пӧрысьмӧны. Юр жуглӧ-пуктӧ. Сідзи и унмовсис.

Мӧд асыв чеччис, сёйыштіс да бара вӧрӧ муніс. Эн пӧ шогсьӧй, гашкӧ, дыр ог во. Мунӧ да мӧвпалӧ: «Васа дорӧдз волі да лои чериа, а гашкӧ, инӧ, Вӧрса дорӧ колӧ ветлыны». Шуӧма — керӧма. Мӧдӧдчис Вӧрсаӧс корсьны. А кытысь сійӧс аддзан, вӧрыс со мый пасьта. Муніс-муніс, да керка воис. Веркӧвӧй ^Веркӧвӧй — вӧрса олысь./^ олысь кодкӧ. Матыстчис да аддзӧ: кильчӧыс киссьӧма, пырнытӧ он вермы. Шундырыд пельк, видзӧдліс гӧгӧрбок: ӧтилаті тотш-тотш вӧчис, мӧдлаті йирк-грым ладмӧдіс, коймӧдлаті дзурлик-дзорлик лӧсьӧдіс — кильчӧыд важсьыс ён лои. Пырис керкаад, а сэні пӧрысь пӧч олӧ, тшаква панялӧ.

— Видза олан, — шыасис Шундыр.

— Пыр, пыр, бур мортӧй, пуксьы да шойччы, — шуӧ пӧчыд. — Дас во некод эз волы, дас во кильчӧӧй киссьӧма. — Сэсся корис сёйны пызан дорӧ.

Пуксис Шундыр, паняліс тшаква.

— Кутшӧм могӧн нӧ ветлӧдлан? — юасьӧ пӧч.

— Вӧрсаӧс кӧсъя аддзӧдлыны.

— Ме ог тӧд, кӧні Вӧрсаыс олӧ, а менам ыджыдджык чой эм, гашкӧ, сійӧ тӧдӧ. Сета ме тэныд тупыль, сы бӧрся и вӧтчы.

Муніс Шундыр тупыль бӧрся. Муніс да муніс, бара керка аддзис, воддзасьыс важджык, весиг ӧдзӧсыс вежыньтчӧма. Тутш-тотш вӧчис Шундыр, грым-грам ладмӧдіс, дзирлик-дзурлик лӧсьӧдіс — ӧдзӧсыд важсьыс бур лои. Пырис Шундыр керкаӧ, а сэні пӧч пукалӧ, воддзасьыс пӧрысьджык, пувъя ва панялӧ.

— Видза олан, — шыасис Шундыр.

— Пыр, пыр, бур морт. Дас во некод ме ордӧ эз волы, дас во ӧдзӧсӧй вежыньтчӧма. Пуксьы да панясь.

Пуксис Шундыр, паняліс пувъя ва, сэсся и юалӧ:

— Пӧчӧ, он-ӧ тӧд, кӧні Вӧрса олӧ?

— Ме эськӧ ог тӧд, да, гашкӧ, менам ыджыдджык чой тӧдӧ. Сета ме тэныд тупыль, сы бӧрся и вӧтчы.

Муніс, муніс Шундыр тупыль бӧрся да аддзис ты. Ты бокас пӧлыньтчӧм важсьыс-важ ичӧтик керка сулалӧ. Шундыр дыр эз мӧвпав: тутш-тотш вӧчис, грым-грам ладмӧдіс, дзирлик-дзурлик лӧсьӧдіс, керкаыд туис кодь веськыд лои. Пырис Шундыр керкаӧ, пӧрысьсьыс-пӧрысь пӧч пукалӧ, туруна ва панялӧ. Чужӧмас чукыр вылын чукыр, киыс тіралӧ, юрыс дзӧрӧ.

— Видза олан, — шыасис зонка.

— Пыр да пуксьы, бур мортӧ, — тшӧктіс пӧч. — Дас во некод ме ордӧ эз волы, дас во нин керкаӧй пӧлыньтчӧма.

Пуксис Шундыр, туруна ва паняліс да и юалӧ:

— Мыйла нӧ туруна ва сёян?

— Тшаксӧ да вотӧссӧ ог нин аддзы корсявны. А тэ нӧ эськӧ кутшӧм могӧн ветлӧдлан?

— Вӧрсакӧд кӧсъя аддзысьлыны. Он-ӧ тӧд, кӧні сійӧ олӧ?

— Тӧда, — пӧчыд вочавидзӧ, — ты саяс. Эн мун сы дорӧ, бур мортӧ. Сійӧ ӧд немортӧ вермас тэнӧ вӧчны, либӧ сідз ылӧдлас, вӧрсьыс петан туйсӧ он аддзы, нэмтӧ вӧртіыс гӧгрӧдлас.

— Ме ог пов, — шуӧ Шундыр. — Ветла. Сы ылнаӧдз нин вои да.

Петіс Шундыр туйӧ, но жаль лои пӧрысь пӧчыд, да кежис вӧрас, вотіс юр тупкӧдас чӧд, тшак чукӧртыштіс, пыртіс пӧчыдлы. Нимкодь лои пӧчыдлы, синваыс дзӧлквидзӧ син дорышас, аттьӧалӧ Шундырӧс, муса пиӧн ыдждӧдлӧ. Петігас нин содтӧд горӧдіс:

— Вӧрсаыд гильӧдӧмысь полӧ.

Мӧдӧдчис Шундыр Вӧрса дорӧ, гӧгӧртіс тысӧ, ты дор мозыс ватшетшак ^Ватшетшак — кувшинка./^ сярвидзӧ, аддзис дзоляник, но ён ниа керъясысь лэптӧм керка. Керкаыс сыркакылӧ: Вӧрсаыд узьӧ вӧлӧм да татшӧм гораа шкоргӧ. Ыджыд да ён Вӧрсаыд, тошка да гӧна. Вуньки-веньки сибӧдчис Шундыр да и гильӧдыштіс коклябӧрсӧ. Чужйис Вӧрсаыд да бара водзӧ узьӧ. Шундыр бара гильӧдыштіс кок пыдӧссӧ. Вӧрса пуксис, гыжъясьыштіс да бара водіс. Зонка гӧна киняувсӧ гильӧдыштіс. Ыджыда вом тырнас серӧктіс Вӧрсаыд. Бара гильӧдыштіс: быттьӧ гымыштіс, сэтшӧм гораа серӧктіс пӧрысьыс. Шундырыд весиг весьӧпӧрліс. Сэсся бара босьтчис гильӧдчыны, ӧдъялі да гильӧдӧ и гильӧдӧ; Вӧрсаыд йиджмасьӧ да сералӧ. Дугдывтӧг гильӧдӧ Шундыр, Вӧрсаыд нин ӧтторъя серамысла сьӧмді, бергалӧ, быглясьӧ, чужъясьӧ. Лолыс нин тырны мӧдіс.

— Ой, дугды, ой, дугды, — горзӧ. — Коді тэ, висьтась, мый коран, сійӧс и сета.

Дугдіс зонка гильӧдчынытӧ. Упкӧ сӧмын Вӧрсаыд, лов шысӧ лӧньӧдӧ.

— Эн вунӧд, мый кӧсйысин? — юалӧ Шундыр.

Чӧв олӧ Вӧрсаыд, мӧвпалӧ, коді эськӧ тайӧ вермас лоны: ачыс оз тыдав, а гильӧдчыны кужӧ. Мый пӧ талы колӧ?

Эз кыв вочакывсӧ Шундыр да бара мӧдіс гильӧдны.

Вӧрса ойзӧ:

— Дугды, дугды, мый колӧ, сійӧс и сета.

Эновтчис Шундыр.

— Коді нӧ тэ лоан? — юалӧ Вӧрса.

— Шундыр.

— Эг кывлы татшӧм нимсӧ.

— Ме ылысь вои.

— Мый нӧ эськӧ тэныд колӧ?

— Ме ачым дзоля, кыйсьыны ог вермы, айӧ пӧрысьмис. Меным кыйдӧс колӧ, мед ай-мам тшыглы эз кувны.

— Ты мӧдарас волывлы, — шуӧ, — воан да горӧд: «Месай, кыйдӧсла вои». Лоӧ тэныд ур да пӧтка. Таладорас кӧ вуджан — немтор тэныд оз ло.

— Ӧні вуджа ты мӧдарас да горӧда. Оз кӧ кыйдӧсыд ло, бӧр локта да кувтӧдзыд гильӧда, — шуӧ Шундыр.

— Кыдз шуи, сідзи и лоӧ, сӧмын мун татысь, — ыстӧ Вӧрса.

Вуджис Шундыр берег пӧлӧн ты мӧдарас, босьтіс кос ув, кучкис пожӧм пуӧ да горӧдіс:

— Месай, кыйдӧсла вои.

Сӧмын тадз шуис: сьӧлаыд да тарыд вылысас пуксьӧны. Босьтіс пӧткатӧ нумӧн, тэчис нопйӧ. Гоз-мӧд сьӧла пӧрысь пӧчлы пыртіс. Вӧрсьыс лэччигмозыс на кыкнан чойыслы юкыштіс пӧткасӧ. Коркӧ и гортас воис. Ай-мамыс ёна нин шогсьӧмаӧсь: бара Шундыр вошӧма. Сэтчӧдз шогсьӧмаӧсь, весиг вынныс абу пач ломтыны.

Шундыр пач ломтіс, пуис яя шыд, вердіс пӧрысь гозъяӧс.

Тадзи и мӧдісны овны да вывны. Чери окота лоӧ сёйыштны, петалас Шундыр ю дорӧ, горӧдас:

— Васа, черитӧ вай!

Кельӧбӧн воас Шундыр весьтӧ чериыд, мӧдыс сӧмын гумовтас уна-ӧ колӧ.

Окота лоӧ пӧтка яя шыдӧн чӧсмасьыштны, кайлас вӧрӧ тӧдса ты дорӧ да ноп тыр кыйдӧс лэччӧдас. Пӧрысь чойясӧс тшӧтш гӧститӧдас ветліг-мунігмозыс: кайигас — чериӧн, лэччигас — пӧткаӧн. А тшак ваявны да пув вотны Шундыр ачыс зіль.

Олісны-вылісны тадз пӧрысь гозъя да Шундыр, да коркӧ-некоркӧ налӧн совныс бырӧ. Дуб чери-пӧткаыд вомас оз пыр. Шогсьӧны пӧрысь гозъя: колӧ кыськӧ сов судзӧдны.

Пӧль мӧдіс лӧсьӧдчыны карӧдз кывтлыны, ярманга вылысь сов ньӧбны. Пыжсӧ путкыльтіс да бура сираліс: ылі туяд петігӧн колӧ лючки-бура дасьтыны. Ӧти сепысӧ тэчис кос чери, мӧдӧ — кос яй, коймӧдӧ — дона звер куяс.

Шундыр айыслы вӧзйысьӧ:

— Босьтлы менӧ, айӧ, карсӧ видзӧдлыны.

— Ог босьт тэнӧ, пиук, — шуӧ батьыс, — ва туйыс кузь, вӧян кытчӧкӧ либӧ бара ваад чеччыштан.

— Ог, айӧ, ог чеччышт. Лӧня пыжад пукала. Босьтлы менӧ, айӧ, ярмангасӧ видзӧдлыны, — бара вӧзйысьӧ зонка.

— Ог босьт, пиӧ, карас зэв уна йӧзыс, ярманга дырйиыс нӧшта уна, таляласны тэнӧ сэні, дзолятӧ.

— Айӧ, ог вош некытчӧ, босьтлы менӧ ярмангасӧ видзӧдлыны, — коймӧдысь вӧзйысьӧ Шундыр, — петкӧдлы меным, кӧні совсӧ вузалӧны. Гашкӧ, коркӧ тэ ёна пӧрысьман да он вермы ветлынытӧ, а меным ӧтнамлы сэсся оз сюр.

— Ветлам инӧ.

Босьтіс айыс Шундырӧс карӧ. Сӧвтчисны пыжӧ, йӧткыштчисны крут кыркӧтшысь да и мӧдӧдчисны.

Дживгӧ-кывтӧ пыжыс ю кузя, айыс сынӧ, пиыс бӧрас пукалӧ да бӧжалӧ. Лун кывтісны да и мӧдӧс, Паль юысь Печера юӧ петісны (войнас бипур дорын узисны), коркӧ-некоркӧ джуджыд чой йылын, керъяса стын сайын кар тыдовтчис. Матыстчисны: ю дор мозыс пыжыс лыдтӧм-тшӧттӧм; ярманга воссьӧма, уна йӧз воӧма.

Кайисны карӧ. Шундыр юрсӧ сӧмын бергӧдлӧ, гоньялӧ-видзӧдалӧ гӧгӧр: медводдзаысь на воис да. Гӧгӧр кык судтаа мича керкаяс, джуджыд кильчӧаӧсь, серӧдлӧм ӧшинь доръясаӧсь. Ярмангаас сярвидзӧ тӧварыс. Ӧтилаын пу кӧлуйӧн вузасьӧны: пельса да ватлан, чуман да яндӧва. Мӧдлаын кӧрта кӧлуй: чер да пурт, чарла да коса. Коймӧдлаын сёян да юан: чери, пӧтка-яй, тшак да вотӧс. Нёльӧдлаын — пода. ^Пода — скӧт./^

А йӧзыс! Вӧрын пуяс мында. Ветлӧдлӧ Шундыр батьыслы гач кокас кутчысьӧмӧн. Вомыс пась. Сувтісны найӧ ӧтилаӧ, вузалісны чери да яй, зверь куяс. Мунісны сов ньӧбны. Туис тыр кизьӧр сов босьтісны.

— Но, — шуӧ батьыс, — ньӧбам тэныд кӧлач вӧнь, эньыдлы гӧснеч — преник да кытчӧкӧ узьмӧдчам. Асыв туйӧ петам. — Аслыс зэв любӧ — Шундырыд эз вош да.

Вӧзйысисны ӧти керкаӧ узьны, дзор юрсиа пӧч ӧтнас олӧ, лэдзис найӧс. Гӧститӧдісны Дзоруктӧ ярманга вылысь ньӧбӧм кӧлач-преникӧн, да варовмис пӧчыд, быдторсӧ юасьны пондіс:

— Тайӧ нӧ ичӧтик зонкасӧ мыйла татчӧдз вайин?

— Арлыд сертиыс ӧд абу ичӧт, — висьталӧ пӧль, — пӧрнӧй зон нин эськӧ вӧлі, тушанас кӧ быдмис. А со оз быдмы.

— Вомдзалӧмаӧсь... — шуӧ пӧчыс. — Менам эськӧ вӧліны вомидзсӧ вештысь горадзульяс ^Горадзуль — бубенчик./^, да ог вот тӧд, кӧні найӧ.

— Кодкӧ нӧ гусяліс али мый? — юалӧ Шундыр.

— Эз эськӧ гусявны да, ачым сеті.

И висьталіс пӧрысь пӧчыд со мый. Коркӧ важӧнсьыс-важӧн овлӧма-вывлӧма тайӧ карас купеч, озыр морт, вӧлӧма сылӧн куим ныв. Сылысь нывъяссӧ и быдтӧма-чеченитӧма тайӧ пӧрысь пӧчыд, дерт, сэк сійӧ томджык на вӧлі. Гӧтырыс купечыдлӧн бара нӧбасьны кутас, чужтас пиӧс да и кулӧ. Ёна жалитас гӧтырсӧ купечыд, зэв ёна радейтӧ вӧлӧм, а сэсся став ассьыс радейтӧмсӧ нывъяс вылас вуджӧдас. Сідз мӧдас найӧс лелькуйтны — син увсьыс оз лэдзлы. Ни йӧз син водзӧ оз петкӧдлы.

Коркӧ-некоркӧ и шӧвктуг кодь нывъясыд быдмасны. Медыджыдыс, Марпида, нылалан арлыдӧдз воис. Кывсьӧма йӧзыдлы асъя кыа кодь мичаник нывъяс йывсьыд, мӧдӧмаӧсь корасьысьяс волывлыны. Айныслӧн век ӧти вочакыв: верӧс сайӧ пӧ некодӧс ог сет, мед мамыс моз кага вайигӧн оз кувсьыны. Ыджыд нылыд коркӧ батьыслы и воча шуас, ме пӧ пета верӧс саяд. Сэтшӧма батьыс скӧрмӧма, вирыс пузьӧма, юр вемыс торксьӧма. Корӧма сійӧ лёк керысь тунӧс да тшӧктӧма: дзеб пӧ менсьым нывъясӧс сэтшӧминӧ, мед ни ӧти зон найӧс оз аддзыв.

Туныд мӧдас нимкыв лыддьыны, а кага видзысь-лелькуйтысь пӧчыд зэв ӧдйӧ сюйыштас быдӧнлы морт ӧтиӧн горадзульястӧ. Вошӧмаӧсь нывъясыд керкасьыс. Кӧнӧсь — некод оз тӧд. Айыс нывъяс вошӧм бӧрад сэтшӧма шогсяс, висьмас да кулӧ. Писӧ бокӧвӧй йӧз быдтасны, гашкӧ, оз и тӧд, мый сылӧн куим чой кӧнкӧ выйим. Ӧні пӧ ачыс нин зэв озыр, куим пӧв озырджык батьсьыс.

— Пӧчӧй, а кытысь нӧ тэныд горадзульясыс? — юасьӧ висьтасьӧм бӧрас Шундыр.

— Горадзульяссӧ меным аслам пӧчӧй сетліс, висьталіс, куимнансӧ кӧ пӧ ӧтлаын ворсӧдан — став вомидзыс пусь-пасьмунӧ. Век аскӧд и видзи, мед менӧ некод оз вомдзав, а сэки вот нывъясыд жальӧсь меным лоины да сеті. Гӧгӧрвоасны кӧ найӧ ӧттшӧтш ворсны горадзульнас, сэки и лёк тунлӧн нимкывйысь мездмасны.

— Пӧчӧй, а мыйла нӧ тэ вокныслы он висьтав чойяс йывсьыс? — шызьӧма Шундыр.

— Коркӧ кӧсйи пыравны, да менӧ матӧ керкаас эз лэдзны. Кӧні менам быдтасъясӧй, шӧвктугъясӧй, ӧнӧдз ог тӧд, — шогпырысь шуис пӧч да мӧдіс вольсасьны, лӧсьӧдчис водтӧдны узьны туй йӧзӧс.

— Ӧти горадзулльыслӧн выныс абу ыджыд, а куимнансӧ кӧ чукӧртан да ӧттшӧтш тільгыны мӧдан — став вомидзыс и лёкыс вошӧ, — бара на содтіс пӧчыд.

Шундыр айыскӧд пӧлатьын узис, пӧчыд — паччӧрын.

Асъявыв петісны гортлань туйӧ. Ва катчӧстӧ сьӧкыдджык вӧлі сыннытӧ, унджыкысь ковмис сувтлыны шойччыны, но коркӧ-некоркӧ воисны жӧ гортаныс. Мамныс бура жӧ горт олӧма натӧг.

А Шундыр лун и вой мӧвпалӧ куим чой йылысь, некыдз оз вун пӧрысь пӧчлӧн висьтыс.

Кайис Шундыр вӧрӧ, гӧстиндзи босьтіс куим пӧрысь чойлы: кӧлач да преник, а дозмукын — ма. Воис ичӧт чойыс дорӧ, гӧстиндзисӧ пызан вылӧ тэчис.

А пӧчыс и шуӧ:

— Ой, кутшӧм чӧскыдторъяс тэ, Шундыр, вайӧмыд! Челядьдырсянь татшӧмсӧ эг сёйлы.

— А тэнад эм абу горадзуль? — юалӧ Шундыр.

— Эм, — шуӧ пӧрысь пӧч. — Со, — босьтіс джаджйысь да петкӧдліс. Гӧгрӧс пу кольчаӧ зэвтӧма кучик, а доръясас ӧшйӧдлӧма зэв ичӧтик тільгунъяс.

— А тэнад ыджыдджык чойясыдлӧн эмӧсь абу татшӧм горадзульясыс? — чачасӧ киас бергӧдлігмоз водзӧ юасьӧ Шундыр.

— Ог тӧд. Ми ӧд ӧта-мӧдкӧд ог волысьӧ.

— Вай тайӧс босьтам да ветлам мӧд чой ордад, — вӧзйӧ Шундыр.

— Ог, ог, меным оз позь! — повзис пӧчыд.

— Позьӧ! Мӧдім! — мырдӧн сорӧн нуӧдіс Шундыр.

Воисны найӧ шӧркост чой ордас. Юалісны, эм-ӧ сылӧн горадзуль.

— Эм, — шуӧ. Петкӧдліс. Кык горадзулльыс дзик ӧткодьӧсь.

— Ветлам медыджыд чой дорад, — нуӧдчӧ Шундыр.

— Ог, ог, миянлы оз позь, — пыксьӧны пӧчьяс.

— Ветлам, ветлам, — бара мырдӧн Шундыр нуӧдіс.

Воисны медыджыд чой дорас. Горадзулльыд и сылӧн эм.

— Ноко, чойяс, — шуӧ Шундыр, — вайӧ ӧттшӧтш ставныд тіньгӧй горадзульнад. Да эн шензьӧй, мый лоас, — ачыс на тырвыйӧ оз эскы зонкаыд, сы вӧсна чойяслы нинӧм эз и висьтав водзвывсӧ, гашкӧ, абу на и вомидз вештан чачаяс да.

Мӧдісны тіньгыны ӧтпырйӧ куим чой, да здукӧн томмисны, мичасьыс-мичаӧсь лоисны, чукыр вез ни дзор сі эз коль налӧн.

Шензьӧны, ӧта-мӧд вылас видзӧдӧны, мый нӧ пӧ тайӧ микӧд лои. Шундырлысь кӧсйӧны юавны, а Шундырыд кытчӧкӧ вошӧма. Некӧн абу. Горзӧны — оз шыась. Сӧмын орласьӧм паськӧмыс кольӧма.

А Шундырыд ачыс шӧйӧвошӧма, оз тӧд, мый и вӧчны. Кор чойяс мӧдісны зільгыны горадзульнад, Шундыр медводз казяліс, мый сы вылысь паськӧмыс мӧдіс трачкакывны-потны, сэсся лещӧбӧн-лещӧбӧн гылаліс джоджӧ. Шундырыд ӧти здукӧн быдмис. Вӧлӧмкӧ, куим тільгуныдлӧн выныс зэв ыджыд, зонка вывсьыд вомидзыд тшӧтш вешйӧма.

Шундыр син бӧжнас казяліс, кутшӧм мичаӧсь лоисны чойяс, да котӧрӧн петіс керкаысь, мед пасьтӧгыд сійӧс нывъясыд оз аддзывны.

Котӧртіс Шундыр да дзебсис пуяс сайӧ. Мый и вӧчны? Ӧні ӧд чойяссӧ ковмас сиктӧ лэччӧдны, а пасьтӧг на дорӧ матыстчыны — юр яндзим.

Казьтыштіс Шундыр Вӧрса йылысь, котӧртіс сы дорӧ.

— Вӧрса, Вӧрса! Шыбит кутшӧмкӧ пасьшой. Сэсся ме кыйдӧсыдла тэ дорӧ ог нин волы, ме ӧні ачым лои ыджыд да ён, ме ачым кыя!

Шыбитіс Вӧрса важ пасьшой. Гаровтчис сэтчӧ Шундыр да котӧртіс чойяс дорӧ. А чойяс сыысь повзисны, яндысьӧны: ыджыд мича зонтӧ ӧд синнаныс на эз аддзывны.

Висьталіс налы ставсӧ Шундыр, и шуисны чойяс лэччыны сиктӧ, а сэсся Шундыр кӧсйысис найӧс кылӧдны пыжӧн карӧдз.

Лэччисны сиктӧ, а Шундыртӧ мам-батьыд оз тӧдны. Кыдз вермис, висьталіс налы ставсӧ. Мӧдісны артавны-муртавны, коді нӧ эськӧ вермис Шундыртӧ пузчужӧм каганас вомдзавны? Гӧгиньыс!? Муніс Шундыр сы ордӧ, а мӧдыс аддзис ыджыд мича зонтӧ да ставсӧ гӧгӧрвоис, уськӧдчис пидзӧс вылас да мӧдіс кевмысьны:

— Эн ви менӧ, Шундыр!

— Мыйысь нӧ тэ менӧ вомдзалін?

— Батьтӧ радейтлі, да эз ме вылӧ гӧтрась. Со и вомдзалі, мед челядьыс налӧн эз чуж. А тэнӧ со Енмыс сетіс, да вомдзалі, мед он быдмы.

— Ок, кутшӧм тэ лёк вӧлӧмыд. Вины и колӧ эськӧ тэнӧ да, — ырыштчис Шундыр.

— Прӧстит, прӧстит менӧ, — кевмысьӧ гӧгиньыс.

— Прӧстита, инӧ, — шуӧ Шундыр, — сӧмын вур меным да куим чойлы, кодъясӧс ме лэччӧді вӧрсьыс, выль паськӧм. Куим лун мысти воа. Да вомидз кывтӧ вунӧд!

Олісны-вылісны куим чой Шундыр ордын. Медводз, дерт, пывсисны-мыссисны, важ ротйысьӧм паськӧмсӧ сотісны, Шундыр мамлысь сӧстӧм дӧрӧмъяссӧ пасьтавлісны, а сэсся Шундыр вайис налы мича сосъяс ^Сос — сарапан улын новлан ковта./^ да сарапанъяс.

Вӧччисны нывъяс — веж петкӧдлӧны, сэтшӧм мичаӧсь. Шундыр ёна жӧ мича да статя.

Лӧсьӧдчисны туйӧ петны. Нуръясянтор, черинянь да кӧвдумъяс, тэчисны пыжӧ, вӧрзисны. Кывтӧны дзӧлкӧс ^Дзӧлкӧс — ходкий, лёгкий./^ пыжӧн, сьӧлӧмъяснас кыпъялӧны, виччысьӧны, кутшӧм олӧм налӧн водзӧ лоӧ.

Паль юті кывтісны, сэсся Печера юӧ петісны. А пасьтаыс! А мичыс! Нывъяс-чойяс некор на ю вывті абу кывтлӧмаӧсь да весиг полыштӧны.

Коркӧ-некоркӧ и уна йӧза кар мыччысис. Воисны. Чойяслы ставыс выль, ставыс шензьӧг. Нуӧдіс найӧс Шундыр Дзорук пӧч дорӧ. Пӧчыд ӧд тӧдіс нывъястӧ: дзик пӧ мамныд кодьӧсь.

Пукалісны-варовитісны, кыдзи нӧ эськӧ вокныс дорӧ мунны. Сибӧдас оз, кывліс-ӧ на йылысь? Пӧчыд шуӧ, ме пӧ ветлі, да ӧдзӧсӧдыс пырныс эз лэдзны. Шундыр шуӧ:

— Ӧдзӧсӧдыс эз лэдзны, ӧшиньӧдыс пырам.

Мунісны. Дзор пӧч медводзын, сэсся Шундыр, сэсся ӧта-мӧд бӧрсяыс чойяс. Воисны зэв джуджыд кык судта керка дорӧ. Уліас лавка. Лавка пыр керкаӧ пырны оз лэдзны. Гӧгӧртісны — гӧгӧр тшем джуджыд стын, коластор некӧн абу. Дзиръяыс пӧдса. Кольчаӧн голь-голь вӧчисны — некод оз восьт. Сӧмын понъяс лёкысь увтчӧны.

— Ковмас, инӧ, ӧшиньтіыс пырны, — шуӧ Шундыр, збой зон, ур кодь пельк, некодысь оз пов. — Сӧмын вайлӧ меным куимнан горадзульсӧ. — Тасма костас кӧлаліс горадзульяссӧ да стен дортіыс джуджыд стын вылас кайис, а сэтысянь ӧшиньӧдзыс судзӧдчис, восьтіс ӧшинь ставсӧ, кияс вылас лыбӧдчис да пырис. Медводдза жыръяс некод абу. Мӧд жыръяс том зон пукалӧ.

— Тэ месайыс ^Месай — кӧзяин./^ тані? — юалӧ Шундыр.

— Ме! А тэ коді? Кытысь татчӧ усин? — зэв скӧр том мортыд, чужӧмыс зэлалӧма, синмыс сувтса, тайкӧ пон моз пурны уськӧдчас.

— Ме уси енэжсьыс, мед тэныд висьтавны, мый тэнад эм куим чой.

— Эн сӧр! Пет, мун татысь! — мӧдіс лёкысь горзыны том зонмыд.

— Эн тэрмась да кывзы менӧ, — шуӧ Шундыр. И сійӧ висьталіс Дзорук пӧч йылысь, вӧрын олысь куим чой йылысь, горадзульяс йылысь. Висьталігмозыс кыскис горадзульяссӧ да мӧдіс тіньӧдны найӧс.

Видзӧдӧ, да том зонмыдлӧн чужӧмыс небзьыны мӧдіс, горадзуль шы улад вежсис, бур синвидзӧдласа лои. Вылӧ пуксьӧмыс кытчӧкӧ лэбовтіс, морт ногӧн нин шыасис Шундыр дорад.

— Менам эм куим чой? Ме кӧсъя найӧс аддзӧдлыны. Кӧнӧсь найӧ?

— Потшӧс саяд виччысьӧны, — висьталӧ Шундыр.

Корис веръяссӧ ^Вер — слуга./^, ыстіс найӧс ывлаӧ, тшӧктіс домны понъяссӧ да восьтыны дзиръясӧ.

Пырисны чойяс, кутчысьлісны вокыскӧд, а сэсся сёрни да басни. Пызан восьтісны, а пызан вылас сё сорва. Медся ыджыд гӧсьтъясӧн лоины Шундыр да Дзорук пӧч.

Куим лун гӧститісны. Сэсся Шундыр и шуӧ:

— Мунан кад менам воис, асыв туйӧ пета. — И юалӧ меддзоля чойыслысь: — Петан-ӧ ме сайӧ верӧс сайӧ? Мунам менам сиктӧ, лэпта ме татшӧм жӧ кык судта керка, мӧда кыйны уна чери, уна пӧтка.

Кӧсйысис меддзоля чойыс мунны Шундыркӧд. Мукӧдыс кольччисны овны вок ордас, на дорын тшӧтш и Дзорук пӧчыд. Купеч пиыд зэв бур лои, ставӧс видзӧ, быдӧнлы мӧдіс отсасьны.

Шундыр кыдзи кӧсйис, сідзи и вӧчис. Лэптіс кык судта выль джуджыд керка. Овны да вывны мӧдісны шуда том гозъя, челядь налӧн чужи. Бать-мамсӧ дінас босьтісны. Кывсьыліс налы, кык ыджыдджык чойыс верӧс сайӧ жӧ петӧмаӧсь, купеч пиян сайӧ. Бура пӧ олӧны.