ВЕКНЬЫДИК ОРДЫМ


— Галка! — горӧдіс Эдик, латшкӧс тушаа да топыд сёркни кодь ар дас кыка кымын ён детинка, коді трусик кежсьыс петӧма кильчӧ вылӧ. Сійӧ кыскыштіс сынӧдсӧ нырнас да нюммуні: кыліс еджыд бобӧнянь кӧр.

— Абу ме тэд галка, а Галя, — мыччысис гожся кухня ӧдзӧссянь еджыд юрсиа, вӧсни ки-кока да ёсь ныр-вома нывка. — Галкаыс комиӧн тӧдан, мый лоӧ? Чавкан. Мый сэсся, ме тэд чавкан лои? И-ки-ки-ки, — шпорӧдчыштіс кияснас Галя быттьӧ лэбач. — Да и чавканыс сьӧд. А ме — еджыд. Аддзан, — аслас юрсиӧ инмӧдчыштліс нывка. — Мыссьы со ӧдйӧ, — индіс кухня стенас тувъялӧм кӧрт мыссян доз вылӧ, — да лок сёям. — Бӧр воши кухня ӧдзӧс сайӧ.

— Ӧдйӧ, ӧдйӧ, — нерыштіс Эдик Галяӧс. — Быттьӧ ме татчӧ сиктас кутшӧмкӧ удж вылӧ вои, кодӧс тэрмасьӧмӧн колӧ вӧчны, а эг шойччыны. Ӧдйӧ чеччы, ӧдйӧ сёй, ӧдйӧ пасьтась, ӧдйӧ мун. Ӧдйӧ-ӧдйӧ, а вот ог ӧдйӧ! — мыччыліс кывсӧ детинка да пуксис кильчӧ сод вылӧ.

«Ачыс мед ӧдйӧасьӧ. Абу ме робот сылы, — дӧзмӧмпырысь мӧвпаліс Эдик. — Радлі, кор мама шуис: сиктӧ пӧ мӧдӧдлам августнас шойччыны. Мися, дышӧдіс жӧ нин челядьлы лагерас, олан быттьӧ салдатъяс армияын: ӧти кадӧ вод, ӧттшӧтш ставкӧд чеччы, сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн столӧвӧйӧ мун.

Кутшӧм сэні шойччӧм! Вот, мися, сиктын лоӧ вӧляыс! А веськалі этійӧ чавкан дорас! — Эдик нерыштӧм могысь шпорӧдчыштіс жӧ кияснас бордъясӧн моз да быттьӧ котсыштіс: «Ӧдйӧ, ӧдйӧ, ӧдйӧ, ӧдйӧ».

— Эдик, мый сэтчӧ сибдін кильчӧ вылас? Ӧдйӧ мыссьы, — бара кыліс Галялӧн гӧлӧсыс.

Детинка ышловзис, он ӧд мӧд пыр вензьыны ыджыдджык воча чойыдкӧд, да лэччис кильчӧ сод кузя.

Друг сылы син улас уси потшӧс мӧдарсьыс, суседъяслӧн йӧрсьыс, детинка, юрӧн кузьджык Эдикысь, вӧсньыдик, кузьмӧс вижов чужӧма да гырысь сьӧд синъяса. Сійӧ вӧлі кузь кока дӧмаса гача, гӧрда-сьӧда клеткаа вель ёна быгалӧм дӧрӧмсӧ лэдзалӧма гач вылас. Паськӧмыс ставыс нин нёим, регыд пырыс мӧдас тыдавны, кӧть и сӧстӧм.

— Ха-ха-ха, — серамыс петіс Эдиклӧн, чуньнас индіс сійӧ детинка вылӧ. — Полӧкалӧ! — кынӧмас кутчысис Эдик сералӧмысла.

Кор кухня ӧдзӧсӧд мыччысис Галя, Эдик нин быглясис кильчӧ пӧлӧныс быдмысь веж турун вылын да сераліс.

— Эдик! — чукӧстіс сійӧс Галя.

— Ха-ха-ха, полӧкалӧ, — индіс Эдик сусед йӧрӧ, но сэні некод нин эз вӧв.

— Дыр-ӧ мӧдан йӧйтавны? — скӧрыськодь чилӧстіс Галя. — Ӧдйӧ, мися, мыссьы.

Зонка чеччис эжа вылысь, чышкыштіс пидзӧсъяссӧ сибдӧм турунысь, мыськис кияссӧ, чужӧмсӧ, чышкысис кӧрт тувйын ӧшалысь еджыд ки чышкӧдӧ да пырис кухняӧ. Пызан вылын вӧлі руалӧ колькъя рач да пражитӧм чери.

— Мый нӧ сэтшӧма сералін?

— Суседъясыслӧн полӧкалӧ вылас.

— Кутшӧм полӧкалӧ?

— Кутшӧмкӧ тай зэв кузь детинка, кос паренча кодь сьӧд да омӧль, чагйӧ кӧ крукасяс, пӧрӧ.

— А, сідзкӧ, воӧма, — нюркнитіс Галя.

— Коді воӧма?

— Но пиыс суседъясыслӧн, тетя Ларисаыслӧн. Вошӧма вӧлі кытчӧкӧ. Вежон эз волы гортас. Мамыс керкаысь керкаӧ ветлӧдліс, корсьысис лимзалігтыр. Бурджык эськӧ мед юнысӧ дугдіс. Кыдзи юсясны гозъя, сідзи и пышйӧ Санькаыс. И некод оз тӧд, кытчӧ. Сэсся недыр мысти бӧр воас. Аддзӧмыд, код вылын серавнытӧ. Сідз нин сійӧ став йӧзсьыс ӧтдортчӧ, а тэ нӧшта тешитчан. Юрыд ыджыд, а мывкыдыд ичӧт.

— А мый нӧ, полӧкалӧ кодь да.

— Тэ эськӧ кутшӧм вӧлін, тэнад кӧ бать-мамыд юысьӧсь вӧліны.

— Ме эськӧ муні на дорысь. Ачым олі.

— Ланьт, кытчӧ на эськӧ тэ и мунін.


Сёйыштӧм бӧрын да тасьті-пань идралӧм бӧрын Галя петкӧдіс чуман да бидон.

— Вӧрӧ ветлам чӧд вотны. Бӧрти рытнас йӧлӧн сёйны вайыштам. Тэныд бидон тыртны.

— Тайӧс? — киас босьтіс Эдик да син весьтас лэптӧмӧн бергӧдлыштіс. — Тайӧс ме ӧти здукӧн тырта, и тшын оз петав!

— Тшын оз петав? Ха-ха-ха! Чӧд вотігӧн нӧ кутшӧм тшын петас? — ӧдъялі серавны Галя. — Ой-ой-ой, кочкавтӧдз лои.

— Но видзӧдлам! Тэ тыртӧг локтан, а менам чукйӧн лоӧ.

— Эн на ошйысь, кыйтӧм ошсӧ эн куль, — вомаліс Эдикӧс чойыс.

Тайӧ мугов чужӧма да русыд юрсиа детинкаыс Галяясӧ воис тӧрыт. Мамыс карын пуксьӧдӧма автобусӧ да мӧдӧдӧма, а Эдик зэв ёна нырсӧ лэпталӧ, ме пӧ ӧтнам ветлӧдлысь нин. Сійӧ Галяысь арӧн ичӧтджык, но чойыслысь ёна оз жӧ лӧсьӧдчы кывзысьны, ас юрӧн ныртчӧ овны.

Бидонсӧ ӧшӧдӧма тасмаас, кыкнан киыс прӧст, босьтӧма ньӧр да туйдорса петшӧрсӧ кералӧ, нӧшта чеччыштлӧмӧн на.

«Дзоля петук», — нимтіс ас кежсьыс сійӧс Галя, коді лабутнӧя восьлаліс вокыс бӧрся вӧрлань.

Вӧлі мича гожся шондіа лун. Ывлаыс ымраліс шоныдысла. Сикт весьтын гӧвкъяліс гожӧм кӧр: ӧтлаӧ чукӧрмӧмаӧсь сэтӧр да ӧмидз, косьмӧм турун да быд сикас дзоридз кӧръяс — апав мыйта кӧсъян. Матӧджык вӧрланьыс нин ставсӧ вевттьӧ козъя-пожӧма сир кӧр.

Сиктысь петӧм бӧрын чоя-вока восьлалісны муяскостса борті, вӧр дорас вотӧдз вуджисны посни виж дзоридзьяса уразнӧй туруна неыджыд видз. Сэсся туйыс лэччис увлань. Ӧвтыштіс ыркыдӧн, улис кӧрӧн. Тшем сулалысь бадь пуяс сайын шуньгис паськыдкодь лӧнь шор. Сы вомӧн шыбитӧмаӧсь кыз пӧв: кодкӧ тай татчӧдз катӧма, абу дышӧдчӧма.

Шор дорӧ воӧм мысти Галя кежаліс джуджыд коз дінӧ, кияссӧ сюйліс лапъяс костас, кыскис чибльӧг, гумовтіс сӧдз васӧ да юыштіс, сэсся мыччис Эдиклы. Зонка бергӧдлыштіс киас пелька вӧчӧм важмыштӧм нин чибльӧгсӧ, кӧсйис гӧгӧрвоны, кыдзи колӧ гартыштны сюмӧдсӧ, мед артмӧдны дозмук. Сэсся сӧдзтыштіс шорсьыс васӧ да чурснитіс. Кӧдзыд ваыс ёнтыштіс пиньяссӧ. Сылӧн юӧм бӧрын нывка бӧр сюйыштіс чибльӧгсӧ тӧдса местаӧ.

— Кор метӧг волан, босьтлан кӧ, бӧр важинас пукты, — ыджыд морт моз велӧдӧ сійӧ воксӧ.

— А коді чибльӧгсӧ вӧчис? — юасьӧ Эдик.

— Бур морт. Ме ог тӧд, коді. Тайӧ чибльӧгыс нэмӧвӧйся. Кор киссяс, выльӧс вӧчасны кужысь йӧз да бара татчӧ пуктасны.

— Та йылысь ме тӧда. Лыддьывлі ӧти небӧгысь, мый коми войтыр важысянь кутӧны ассьыныс традицияяс, быд шор вуджанінын эмӧсь чибльӧгъяс, кодӧс вӧчӧма сюмӧдысь, мед туй выв морт вермис шойччыштны мудзвывсьыс, юыштны сӧдз ва.

— Да, тэ ставсӧ сӧмын небӧгысь и тӧдан, — броткыштіс Галя.

— Вот и локті, мед ас синмӧн унатор аддзывны. А тэ лоан менам экскурсоводӧн. Тайӧ шорыс кыдзи шусьӧ?

— Кӧдзыд шор.

— А мыйла шусьӧ Кӧдзыд шор?

— Мыйла? Ваыс кӧдзыд сідзкӧ, шулӧмаӧсь сідз важ йӧз, и ставыс.

— Эк тэ... «Шулӧмаӧсь, и ставыс», — нерыштас Эдик. — Тэ шор йылӧдзыс кайлін коркӧ?

— Эг.

— Вот сійӧ и лёкыс, мый тэ нинӧм он кӧсйы тӧдны... А ме ставсӧ кӧсъя тӧдны.

— Ставсӧ тӧдны кӧсйысь, — прыльснитіс-серӧктіс Галя. — Уна мӧдан тӧдны да водз пӧрысьман.

— А мый? Колӧкӧ, тэныд висьтала, мыйла тайӧ шорыс шусьӧ Кӧдзыдӧн.

— Висьтав.

— Вермас лоны кык ног. Гашкӧ, шорыс петӧ кӧдзыд нюрысь, визувтӧ вӧрті да та вӧсна оз вевъяв шонавнысӧ. Либӧ мӧдтор: босьтчӧ шорыс кӧдзыд ключысь. А медым тӧдмавны, код ногыс збыль, колӧ ветлыны шор йылас. Ветлам, туялам заводитчӧмсӧ и тӧдны мӧдам.

— Но, — кӧсйысис Галя.

Шорсӧ вуджӧм бӧрын вывлань катӧдіс паськыдкодь, буракӧ, коркӧ вӧр кыскавлӧмаӧсь, но нитшсялӧм нин туй.

— А тайӧ туйыс кыдзи шусьӧ? — оз ӧвсьы Эдик.

— Ош гу дор туй, — вочавидзӧ Галя.

— Аддзан. Ош гу дор туй. Мый йылысь тайӧ висьталӧ? — школаын велӧдысь моз лэптіс кисӧ да чургӧдіс чуньсӧ Эдик. — Сідзкӧ, тані, туй пӧлӧныс, вӧлӧмаӧсь ош гуяс.

— Тайӧ и сідз гӧгӧрвоана, — чушмуніс Галя.

— Сідзкӧ, сідзи и колӧ висьтавны, тэ ӧд экскурсоводыс. Вот мичаа и висьтавлы.

— Но, кывзы. Мунам ми Ош гу дор туйті. Гӧгӧр пожӧма том вӧр. Гырысь пуяс абуӧсь. Сідзкӧ, мый йылысь тайӧ висьталӧ? — дзик Эдик моз лабутнӧя мӧдіс сёрнитны Галя. — Вӧрсӧ неважӧн ставсӧ нуӧмаӧсь. Веськыдвылас ялаа яг. Нӧшта сійӧс шуӧны Чудь гу ягӧн.

— Чудь гу яг? Энлы, энлы. Ялаа яг — сійӧ гӧгӧрвоана, а Чудь гу яг... Чудьяс йывсьыс ме лыддьывлі. Важӧн овлӧма сэтшӧм йӧз чукӧр, шулӧмаӧсь найӧс чудь белоглазая. Но важ картаяс серти найӧс петкӧдлӧмаӧсь рытыввылынджык, ӧнія Архангельск обласьт местаын. А артмӧ, мый найӧ и тані овлӧмаӧсь... Интереснӧ! А мый, ми кӧ тэкӧд вӧчам научнӧй открытие? Висьталам, мый чудь белоглазая йӧз котыр овлӧма и тані, Коми муын, коркӧ зэв нин важӧн, кор комияс эз на вӧвны татӧн.

— Ха, научнӧй открытие, — шпыньмуні чойыс. — Быттьӧ та йылысь некод оз тӧд! Серам петкӧдлысь. Став йӧзыс тӧдӧны.

— Тэ немтор он гӧгӧрво. Ӧтитор, кор сиктсаяс тӧдӧны, мӧдтор, кор петас научнӧй статья научнӧй журналын. И тайӧс гижам ми. Дерт, кор ставсӧ тӧдмалам. Коді тіян сиктын медся пӧрысьыс. Ӧдйӧ-ӧдйӧ висьтав.

— Ме ог тӧд, гашкӧ...

— А мый тэ тӧдан? Татшӧм ичӧт сиктад колӧ став йывсьыс ставсӧ тӧдны. Позьӧ вӧчны картотека, гижавны сэтчӧ, коді кутшӧм воӧ чужӧма, и тыдавны мӧдас.

— Да, мӧда ме ставӧс гижавны, быттьӧ мен сэсся вӧчныс нинӧм, — дӧзмӧмпырысь броткыштіс Галя да ӧлӧдіс воксӧ, — эн триньгы сэсся. А медпӧрысьыс миян сиктын Педьӧ пӧль.

— Ӧні гӧгӧрвоана. Ӧти-кӧ, колӧ тӧдмавны ставсӧ Кӧдзыд шор йылысь. Талун видзӧдлам Чудь гу яг, сійӧ матынджык. Жаль, мый метровка эг босьт, колӧ вӧчны стӧч карта: кӧні мылькъяс, кӧні нёптовъяс, гуранъяс. Сэсся ветлам Педь пӧль дорӧ, оз-ӧ мыйкӧ висьтав. Та бӧрын мӧдам кодйысьны, кыдз настоящӧй археологъяс: видлалам гуранъяссӧ да мылькъяссӧ. Гашкӧ, сэтчӧ гуасьлісны чудьясыд? Гашкӧ, тайӧ налӧн важ шойна? Аддзам важ уджалан кӧлуй, тасьті торпыригъяс, нывбабаяслысь мичмӧдчанторъяс. Ми йылысь газетъяс гижасны...

— Да, дерт, — шмонитӧмӧн торкис детинкаӧс чойыс. — Тӧрытъя газетын вӧлі нин, Эдик Макаров пӧ сиктӧ воӧма, чудьясӧс корсьны.

Но вокыс эз лэпты серамсӧ, а водзӧ вылӧ лад лӧсьӧдіс:

— Асыв локтам татчӧ карта вӧчны. Эк, жаль, мый талун аскӧд нинӧм абу: ни кабала, ни метровка, ни ручка. Кывзы, Галка, а мый ме кӧ бӧр гортӧ лэччыла, ставсӧ, мый колӧ, босьта и локта. Эг на ӧд ылӧ мунӧй, ме зэв ӧдйӧ шутёвтла. И мӧдам вӧчны карта.

— Аха, — дивитӧмӧн юрнас довкнитіс Галя. — Ӧні сійӧ бӧр лэччас гортӧ, босьтас карандаш, локтас вӧчны карта. А коді нӧ мӧдас чӧдсӧ вотны? Мамыд, весиг, тшӧктӧма косьтыштны, а тэныд аслыд сёйнытӧ дыш вотныд. Он лэччыв. Пырам вӧрас да вотчам. А асыв позьӧ и выльысь волыны. Лок ме бӧрся.

Галя кежис шуйгавылас. Ӧні найӧс кытшалісны вӧсньыдик том пожӧмъяс, кок уланыс кажгис еджыд яла нитш, кӧнсюрӧ чукӧрӧн-чукӧрӧн быдмисны яг выв путникъяс, веж петкӧдлісны асланыс мичлунӧн ӧтка гут кулан тшакъяс. Яг вывті муныштӧм бӧрын вӧрыс вежсис, тшӧкыдджыка мӧдісны вочаасьлыны коз пуяс, лои пемыдджык да улисджык. Сэсся и паныдасисны мичаник чӧд кустъяс.

— Лок татчӧ, тані зэва, — корис Галя Эдикӧс. — Татчӧ сувт да кыкнан кинад зіля вот. Ӧтитӧг.

Чойыслӧн индӧминыс и збыль вӧлі лӧзсьыс-лӧз. Чӧдйыс быдмис джуджыдкодь вутш гӧгӧр, буракӧ, сісь мыр нитшкассьӧма да сійӧс и овмӧдӧма чӧскыд вотӧсыс.

— А тэ нӧ кытчӧ?

— Ме бокӧджык муна. Мудзи тэнад больгӧмысь. Пель сьӧдмис. А тэ кужан вотчынысӧ? — мунӧ нин вӧлі да выльысь бергӧдчис вокыслань нывка.

— Мый тан кужнысӧ? Нетшкы да пуктав дозъяд. И сӧмын.

— Нетшкӧмнад киыд ляксяс. Тэ улісяньыс вӧрӧдышт вотӧссӧ, ачыс киад усяс.

Эдик босьтіс киас гырысь пемыдлӧз тусьяс. Кутшӧм мичаӧсь! А чӧскыдӧсь! Галя велӧдӧм серти и збыль вӧлӧм бурджык вотнытӧ: куст улас сюян киястӧ, вӧрӧдыштан тусьяссӧ, асьныс гылалӧны кырымад. Сідзкӧ, воӧма нин. Но кутшӧм ньӧжйӧ тырӧ дозйыс! Кымын китыр нин пуктіс Эдик, а пыдӧсыс на эз вевттьыссьы. Мый тайӧ чавканыслы юрас воӧма: чӧд пӧ колӧ вотны. Эдиклы тшӧтш сы вӧсна ковмас тані мышкырасьны, а сійӧ мӧвпыштлыны эз куж, кутшӧм сьӧкыд да гажтӧм удж тайӧ вӧлӧма. Вӧлі кӧ эськӧ тадз: локтін вӧрӧ, сувтӧдін дозмуктӧ пожӧм лыс улӧ, ачыд котралін, ворсін, видзӧдалін вӧрсӧ, а бӧрсӧ мунігӧн босьтін чукйӧн тыр дозмуктӧ и лэччин гортад. А тусьӧн-тусьӧн вотныд ёна дӧзман. Но мед, талун кыдзкӧ-мыйкӧ нин, а асыв Эдик нинӧмысь оз босьт бидонтӧ. Сё пӧв бурджык Чудь гу яглысь карта вӧчны. Вот тайӧ лючки удж, сьӧлӧм сертиыс зонкалы.

Мудзтӧдзыс лои вотчыны Эдиклы. Мича тусь вӧсна муыслы эз ӧтчыд копыртчыв. И мышкыртчӧмӧн вотчис, и пуксьӧмӧн, и пидзӧсчанясьӧмӧн, весиг водліс, чӧдйӧн лякӧсьтіс джинсы гачсӧ. Да и чӧд кустъяс пӧвстас быдмысь зынтуруныс матӧ воштіс: юмов-чад кӧрыс юрсӧ кольмӧдіс. Ӧдва мӧдіс тырны дозйыс. А кор Галякӧд ӧта-мӧд дорас воисны, видзӧдліс Эдик сы дозйӧ да чуймис: тыр нин.

А рытнас гортас нырсӧ лэпталісны чоя-вока: любӧ ошкӧмыд. Да и кутшӧм чӧскыд чӧдъя йӧлыс!


Ужнайтӧм бӧрын нин петісны Эдик да Галя кильчӧ вылӧ, чӧв-лӧнь пукыштісны шоныд пемыдас. Лунтыръя уджыс тӧдчис: эз нин вӧв окота ворсны ни дурны. Чӧв-лӧньсӧ торкаліс суседъяслӧн восьса ӧшиньті кылысь сёрниыс, сьыланкыв друг горӧдлӧмыс. Медсясӧ тётя Ларисалӧн чилзан гӧлӧсыс:


Мыйла, мамӧ, уна вурин,

Мыйла уна лӧсьӧдін?

Неужели лишнӧй лои,

Верӧс сайӧ мӧдӧдін?


— Бара гажъялӧны... — гажтӧминика шуис Галя.

— А мый, быд лун тадзи?

— Лун кык тай чӧв олісны. Яндзимныс абу. Санькаыс нин эновтӧмакӧд ӧткодь. Гожӧмбыд гортас оз ов. Няньла сӧмын волас.

— А кӧні нӧ сійӧ олӧ?

— Некод оз тӧд. Талун ми кытчӧ кайлім, сійӧ туй вывсьыс аддзывлӧмаӧсь тшак корсялысьяс. Гашкӧ, ылі вӧр керкаӧ кайлывлӧ, гашкӧ, кӧнкӧ аслыс чом вӧчис.

— И узьлӧ сэн? Войнас? Оз пов? — шензьӧ Эдик.

— Оз тай.

— Да, смел морт. Ме эськӧ сыкӧд тӧдмаси.

— Сійӧ оз радейт йӧзыскӧд сёрнитнысӧ. Йӧзыс сійӧс жалитӧны, а Санькаыс тайӧс оз лэпты.

— А мый сійӧс жалитнысӧ? Коньӧр туйын кӧ оліс гортас, эськӧ позис жалитны.

— А вӧрас ӧтнасӧн овнысӧ абу коньӧралӧм?

— Кыдз тайӧс нӧшта гӧгӧрвоны. Сійӧ вӧля корсьӧ. Петкӧдлӧ, мый вермӧ мӧд ног овны, оз виньгыртӧмӧн. Ачыс.

Кыліс суседъяслӧн ӧдзӧс крапнитӧм шыыс, кодкӧ котӧртіс-вуджӧртчис дзиръялань, сэсся ӧдзӧсыс мӧдысь воссис да ывлаыс тыри тётя Ларисалӧн горзӧмӧн:

— Санька, Санька, он лысьт мунны. Мунан кӧ, ме милицияӧс кора. Корсясны тэнӧ. Санька! А-а! — гораа бӧрддзис сійӧ. — Санька! — нор гӧлӧсӧн нин здук мысти шыасис сійӧ. — Эн мун, жалитышт мамтӧ. Менам сьӧлӧмӧй потӧ тэ вӧсна!

— Потас, — вомгорулас броткыштіс Галя. — Потӧ кӧ вӧлі, важӧн нин дугдін юнытӧ. Пырам, — корис сійӧ Эдикӧс. — Вой.


Мӧд луннас Галя бара лӧсьӧдчис чӧд вотны, петкӧдіс чумансӧ, а Эдик босьтіс ыджыдкодь кабала лист — важ плакат, метровка, карандаш, ручка, вӧлалӧм да ӧтар помсӧ ёсьтӧм ичӧтик тувъяс, вӧсньыдик кузь кӧв. Пыркнитіс-ректіс карысь вайӧм кӧлуйсӧ уна рӧма мича рюкзаксьыс, тэчис сэтчӧ став коланасӧ да пысаліс паськыдкодь волысъяснас мышкас.

Чудь гу ягӧ воӧм бӧрын лэдзис мыш вывсьыс нопсӧ, перйис сэтысь дасьтӧм-тэчӧмсӧ да прӧстмӧмсӧ нин ӧшӧдіс пу увйӧ.

Сэсся весаліс увъясысь да ньӧръясысь кос места, вольсаліс сэтчӧ плакат, пельӧсъяссӧ гартовтчӧмысь кутышталіс росъясӧн, уліас сюйыштіс гортсьыс жӧ катӧдӧм пӧвтор. Босьтіс метровка, ичӧтик пу тувъяс да босьтчис туй боксяньыс мерайтны ягсӧ. Чойыс сюся видзӧдіс сы бӧрся. Нывкалы кажитчис тешкодьӧн Эдиклӧн ноксьӧмыс, но чӧв оліс. Мед, колӧкӧ, вӧчӧ карта, окота кӧ, а сылы тайӧ весь уджӧн кажитчӧ. Бурджык мунны чӧдъяинӧ да вотчыны.

— Эдик, ме мӧді, — шыасис сійӧ.

— Но, — чӧвтіс вокыс, весиг эз бергӧдчыв.

Галя вуджис ягсӧ, пырис козъяинӧ, аддзис зэваин да мышкыртчис вотчыны. Киясыс пелька чукӧртісны чӧд, а мӧвпъясыс бергалісны вокыс гӧгӧр. Галя мӧвпаліс, мый со Эдик, арӧн сыысь ичӧтджык, но унджык лыддьылӧма, унджык тӧдӧ, кӧть мукӧддырйиыс и кажитчӧ Галялы тешкодьӧн. Абу тай дышыс, кутшӧмкӧ карта кӧсйӧ вӧчны. А мыйла? Кодлы сійӧ картаыс колӧ? Весь кад воштӧм. Карта вылӧ кӧ пасъян быд мыльк, мый сыысь вежсяс? Походӧ ветлыны позьӧ, сэні век нин мыйкӧ выльтор аддзылан. А карта рисуйтӧмыс дзик веськодь. Мед, колӧк, эськӧ рисуйтчӧ да. А Галя татшӧмтор вылад кадсӧ оз мӧд воштыны.

Эдик паськыд воськолӧн, а стӧчджыка кӧ чеччалӧмӧн мерайтіс яглысь кузьтасӧ, сы бӧрын пасьтасӧ яг заводитчанінсьыс да яг помасянінсьыс, сэсся бергӧдчис да пасйис кабала вылӧ. Ставсӧ: Ош гу дор туй, Чудь гу яг — серпасаліс плакат вылӧ, петкӧдліс шор, сӧмын дженьыдика, ӧд шорыслысь заводитчанінсӧ колӧ на вӧлі тӧдмавны. Бӧрнас Эдик карта вылӧ пасъяс сылысь став чукыль-мукыльсӧ. Сідзжӧ петкӧдліс козъяин, кӧні Галя вотӧ чӧд. Яг вывсьыс пасъяліс мылькъяс да гуранъяс. Коли тӧдмавтӧм сӧмын ӧтилаті, ягыс сэті пельӧсӧн моз пырис пыділань, сэтчӧ и мӧдӧдчис Эдик. Пожӧмъясыс тані вӧліны сэтшӧм жӧ веськыдӧсь, кутшӧм и яг шӧрас, сӧмын, гашкӧ, тшӧкыдджыка быдмисны. Ялаа нитшсӧ гӧгӧр вожмавліс кӧчвӧнь.

Зонка дзоргис пожӧм туганъяс вылӧ, весиг шутьляліс мунігмозыс. Друг сылӧн кокыс дзумгысис кытчӧкӧ гуӧ, зонка нетшыштчис, медым мездыны коксӧ, но вӧйи и мӧднас, а сэсся став тушанас пырис гуӧ.

— О-о-о! — горӧдіс сійӧ повзьӧмвывсьыс, и кыліс, мый сійӧс кодкӧ кватитіс кыкнан коктіыс да кыскис увлань.

— О-о-о! — лёкгоршӧн равӧстіс Эдик. Сылысь кияссӧ чорыда кутісны, бергӧдісны мыш саяс, кӧрталісны вӧсни вӧньӧн, коді зэв ёна дойдіс кияссӧ, вомас сюйисны кутшӧмкӧ ветьӧк. Эдик ланьтіс. Югыд шонді бӧрас тані кажитчис дзурс пемыдӧн. Сӧмын усян розьтіыс пырис ичӧтика югыдыс и, синъясыс велалыштӧм бӧрын сійӧ кӧсйис бурджыка видзӧдлыны, кытчӧ веськаліс, но и синъяссӧ кӧрталісны рузумӧн.

Эдик некыдз эз вермы гӧгӧрвоны, мый сыкӧд лои. Медводз, кор сійӧ вӧйи кокнас гуӧ, чайтіс, мый ош гуӧ веськалі. Да эз ёнасӧ и повзьы, тӧдіс, мый август тӧлысьнад ошъясыд гуын оз шняпвидзны. Но кор сійӧс кватитісны кокъястіыс да кыскисны увлань, сылӧн муртса сьӧлӧмыс эз пот повзьӧмысла. Чайтіс, мый му пытшкас сійӧс сюра мутиясыс кыскӧны. Сэки и артмис лёкгоршӧн горӧдӧмыс. Но кор сійӧс мӧдісны разбойникӧс моз кӧртавлыны да вомас рузум сюйисны, гӧгӧрвоис, мый тайӧ морт. Но коді, либӧ кодъяс? Мый сыкӧд ӧні мӧдасны вӧчны?

Зонкаӧс вештыштісны. Ӧні сійӧ куйліс кымыньӧн кос чӧскыд кӧра турун вылын, сідз жӧ нырас чапкис ньыв кӧр, буракӧ, турун улас вольсалӧмаӧсь, но став тайӧ кӧръяссӧ вевттис пожӧм сир кӧр. Сійӧ нетшкысьыштіс, кӧсйис шедӧдны кияссӧ, но нинӧм эз артмы да ковмис ланьтыны. Турун сіясыс гильӧдісны чужӧмсӧ, но вештыштнысӧ сійӧ эз вермы.

Эдик кывзысьыштіс. Гӧгӧрвоана, мый веськаліс сійӧ му чомйӧ. Олӧ тані ӧти морт, унаӧн кӧ вӧліны, эськӧ шыасьлісны нин, ӧта-мӧдыскӧд сёрнитісны. Нӧйтны сійӧс, буракӧ, оз мӧдны, сӧмын вот дыр-ӧ видзасны? И мыйла сійӧс кыскисны татчӧ? Буракӧ, тайӧ дзебсясьысь морт, шыш, коді овмӧдчӧма сикт дорӧ неылӧ. Асыв, гашкӧ, тшӧктас вайны нянь, сёян. И ковмас вердны пышйӧм мортӧс? А, колӧкӧ, сійӧ кутшӧм мыж вӧчис.

Зонка мый вынсьыс зілис сьӧлыштны вомсьыс ветьӧксӧ, но нинӧм эз артмы. Мудзис куйлыны кынӧм вылас да бергӧдчыштіс веськыд бок вылас. Мудзис и тадзи. Лолавнысӧ сӧмын ныр пырыс вӧлі сьӧкыд. Мӧдліс пессьыны, но зэлыда кӧрталӧм вӧсни гезйыс дойдіс кияссӧ. Дыр-ӧ нӧ сійӧс тані видзасны? Час куим нин, буракӧ, коли. А, гашкӧ, унджык нин. Зэв ылын кыліс горзӧм шы. Эдик лэптыштліс юрсӧ да кывзысьыштіс: гашкӧ, Галя сійӧс корсьӧ. Мед эськӧ татчӧ оз жӧ лок, ӧд и сійӧс вермас кыскыны шышыд. А сылы, нывкаыдлы, сьӧкыдджык тані лоӧ. Мед нин мый вӧчӧсӧ мекӧд вӧчӧ. Бара, быттьӧ, кӧнкӧ гӧлӧсъяс кылісны. Сэсся став шыыс быри, воши, лои чуналана лӧнь.

Эдик казяліс, мый сійӧс йӧртысьыс мӧдіс нуръясьны, разаліс рудзӧг нянь кӧр. Мӧдіс петны дулльыс, сэтшӧма сюмаліс кынӧмыс.

— М-м-м, — ымӧстіс сійӧ. Шышыс, буракӧ, гӧгӧрвоис Эдикӧс, кыскис сы вомысь ветьӧксӧ да сюйыштіс нянь. Эдик азыма мӧдіс нямлясьны. Сэсся шышыс мӧд нянь тор сюйис, да и коймӧд.

— Юыштны вай, — корис Эдик.

Кыліс ва кисьтӧм шы, сэсся сы вом дорӧ вайӧдісны чибльӧг, вом дорас инмис сюмӧдыс, да сы серти гӧгӧрвоис зонка. Горшасьӧмӧн ырснитіс дэбыд ва.

— Разь кияссӧ, — тшӧктіс Эдик.

Мӧдыс чӧв оліс.

— Пельтӧм али мый? Разь! Он кӧ, горзыны мӧда.

Шышыс бара матыстіс сы вом дорӧ ветьӧксӧ. Эдик повзис да бергӧдіс юрсӧ мӧдарӧ, сэсся кӧсйысис:

— Ог, ог горзы. Лэдз менӧ гортӧ. Воштасны. Корсьны локтасны.

Эдик кыліс, мый шышыс чеччис да, буракӧ, петіс чомсьыс, либӧ юрсӧ сӧмын мыччыліс: лов шыыс эз кыв здук-мӧд. Сэсся кыв шутӧг кыскыштіс Эдикӧс дӧрӧмӧдыс, быттьӧ шуис, чеччы пӧ. Эдик сувтіс да вӧчис сідз, кыдз тшӧктіс шышыс. Мӧдыс тойлалігтыр индаліс. Содъя путі кайис вывлань да петіс гусьыс. Ыркыд гу бӧрад вӧлі торъя нин шоныд да лӧсьыд. Но шондіыс эз нин сот, дерт нин, рытъядор.

— Синсӧ кӧть разь, уся кытчӧкӧ, — корис Эдик, но мӧдыс эз кывзы, нуӧдіс сійӧс тойлалігтыр.

«Бокисянь кӧ, быттьӧ, киноын, — визьнитіс Эдик юрын, — со сійӧс кутісны вӧрӧгъяс да нуӧдӧны лыйлыны». И сэтшӧм жаль лои Эдиклы ачыс аслыс, мый син доръясыс вазисны, а чышкыштны ни гыжйыштны вӧлі некыдз. Туйыс лэччис увлань, тайӧс Эдик гӧгӧрвоис кок ув му сертиыс. «Сынӧдыс лоис улисджык, буракӧ, шор дорӧ воим. Сідзкӧ, сиктлань нуӧдӧ», — нимкодьмис детинка.

Шышыс йӧткыштіс Эдикӧс шорас да бӧръяысь тойыштігмозыс нетшыштіс ки кӧртӧдсӧ. Зонка весиг ойӧстіс виччысьтӧмысла, кор кокъяссӧ кеды пырыс ёнтыштіс йиа кӧдзыд ваыс. Вӧрӧдыштіс да пыркнитіс позялӧм кияссӧ, сэсся вӧлись разис син кӧртӧдсӧ. Бергӧдчис бӧрвыв — сэні некод эз вӧв.

Ывлаыс вӧлі рӧмдӧ нин, вӧрыс ӧні Эдиклы кажитчис шуштӧмӧн. Сійӧ тӧдіс Кӧдзыд шор вуджанінсӧ, сыкӧд орччӧн вӧлі поскыс, но эз нин кай сэтчӧ, а кокнас пыдӧссӧ видлалігмоз вуджис мӧдарас. Сулыштіс нӧшта здук, гӧгӧрбок видзӧдалӧмӧн, сэсся тай кыдз ризнитіс сиктлань, коклябӧрыс сӧмын югнитліс. Сикт дорас нин тэрыба котӧртӧмсьыс ышкӧ-пошкӧ вочаасис Галякӧд да Толя дядьыскӧд, кодъяс петӧмаӧсь кайны вӧрӧ сійӧс корсьны.

— Эдька, кытчӧ вошлін, яндысьтӧм бугыль, дзебсясян меысь! Повзьӧдчан, — тракйис чойыс зонкаӧс.

Но вокыс шӧйӧвошӧмӧн чӧв оліс.

— Тадз мӧдысь эн вӧч, Эдуард, — ыдждӧдліс тыр нимнас сійӧс Толя дядь, Галялӧн батьыс. — Ӧтлаын кайинныд вӧрӧ, ӧтлаын и лэччыны колӧ. А то Галя син гӧрдӧдтӧдзыс нин бӧрдӧма, пока корсьысьӧма. Оз ков тадз вӧчны.

— Ме мӧдысь ог, — шуыштіс муртса кывмӧн Эдик да лэдзис юрсӧ. Быттьӧ сійӧ мыжа. Быттьӧ ас кӧсйӧмсьыс рытӧдзыс вӧрас оліс. Висьталас кӧть шыш йывсьыс, да оз ӧд эскыны. Шуасны, лӧсьӧдлан пӧ.

Рытнас, ужнайтӧм бӧрын, Галя, Эдик да Толя дядьыс пукалісны кильчӧ вылын. Дядьыс куритіс ӧти папирос да пырис керкаас телевизор видзӧдны. Сэки вӧлись висьталіс Эдик чойыслы, мый сыкӧд талун вӧлі.

— Эн ылӧдчы, — эз эскы Галя.

— Да збыль, мися. Кайлам аски да корсям му чомсӧ, кыйӧдам, коді сэні олӧ.

— Йӧймин? А бара кӧ кутас? Шышыдлы нӧ мый?

— Пыр и повзин. А он эскы.

— Ме ог тӧд. Дерт, колӧ мыйкӧ вӧчны. Гашкӧ, батьӧлы висьталам, мед юӧртас, кытчӧ колӧ.

— Эн тэрмась. Асыв ветлам да асьным кыйӧдам. А сэсся нин тыдовтчас, мый вӧчны. Сӧмын тэ — ша! Некодлы эн больгы.


Мӧд луннас Эдик шуӧм серти кайисны вӧрас сёрӧн, сэки, кор нин став вотчысьяс лэччисны. Эдик арталӧм серти, шышыс вермас петны чомсьыс сӧмын водз асыв либӧ рытланьыс. Водзсӧ чеччыны абу окота, а рытнас медся бур. А йӧз ветліг-мунігад шышыд гусьыд оз пет.

Эдик муніс быд некымын воськов бӧрын сувтыштлӧмӧн да кывзысьыштӧмӧн. Галя быд пуысь поліс да сӧмын синнас гӧгрӧдліс ӧтарӧ-мӧдарӧ.

Кор матыстчисны матӧ сійӧ местаас, кытчӧ вӧйис Эдик, сувтісны. Сэсся зонка ӧвтыштіс кинас, вод пӧ. Галя лажыньтчис пу сайӧ ялаа нитш вылӧ, сэсся водіс кымынь. Эдик — орчча пу сайын. Кыкнанныс видзӧдісны водзлань, кӧні зонка шуӧм серти колӧ лоны му чомйыслы. Но некод некӧн эз тыдав, эз кыв рутш ни ратш. Галя мудзис видзӧдны ӧтилаас да вештіс синъяссӧ, юрсӧ пуктіс кияс вылас. Мед, колӧкӧ, Эдик кыйӧдчӧ, сылӧн кӧ окотаыс. Ёна тай. Тадз чӧв-лӧньӧн коли часӧн-джынйӧн кымын. Галя весиг ойбырмунлі. Садьмис Эдиклӧн вашнитӧмысь:

— Видзӧд!

Галя лэптіс юрсӧ да видзӧдліс водзлань. Воськов комын сайын кодкӧ нюкыльтчӧмӧн мошкоритчис. Галя бурасӧ сійӧс эз аддзы, сы вӧсна, мый тӧдтӧм морт да сы костын вӧлі пашкыр понӧль. Сэсся сійӧ веськӧдчис да кыйкъялігтырйи бергӧдчис чужӧмнас челядьлань.

— О-о, да тайӧ жӧ Санька! — гораа шуис Галя да сувтіс.

Мӧдыс сёрнисӧ кылӧм бӧрын уськӧдчис котӧртны.

— Позьӧ мӧй нывъяслы мыйкӧ висьтавны! — чарӧстіс Эдик чойыс вылӧ да уськӧдчис вӧтӧдны.

Мӧдыс чашйис-пышйис вӧртіыс. Эдик аддзис сійӧс: яг вылад да гежӧд пожӧм косттіыд бура тыдалӧ. Тӧдчис, мый пышйысьыс чотӧ. Вӧтӧдіс увтасінын нин, дзик Кӧдзыд шор дорас, сӧмын ёна вылынджык сійӧ местасяньыс, кыті вуджавлывлісны шорсӧ. Эдик вӧтӧдігмозыс чорыдакодь тувкнитіс Санькалы мышкас, мыйысь мӧдыс, быттьӧ кытчӧкӧ конйыштчис, нюжӧдчис васӧд турунвиж нитш вылас. Эдик ӧд вывсьыс чеччыштіс да лои сы вылын.

— Тэ, вӧрса, мыйла тӧрыт менӧ гуас лунтырсӧ видзин? А? — и сетовтіс сылы сьылі тшуптас.

— Весась! — бергӧдчис Санька да шыбитіс ас вывсьыс Эдикӧс.

— Тэ мый, дикӧй? — равӧстіс сійӧ.

— Ачыд тэ дик! — вочавидзис Санька тэрыба котӧртӧмсьыс ыджыда ышлолалӧмӧн. Бӧр бергӧдчис кымынь да ланьтіс.

— Тэ мый, гуас и олан? — дыркодь чӧв олӧм бӧрын юаліс Эдик.

— А тэныд нӧ мый? — юалӧмӧн жӧ вочавидзис Санька.

— Ошкӧ пӧран.

— Тэ мед он пӧр, — вомгорулас мургыштіс Санька.

— Петкӧдлы му чомтӧ, — корис Эдик.

— Нинӧм сэн видзӧднысӧ.

— Петкӧдлы, мый жалитан. Лунтыр нин ме сэні шняпвидзи. Местасӧ ӧні тӧда и.

Здук-мӧд чӧв олыштӧм бӧрын Санька чеччис, пыркнитіс дӧрӧм-гачсӧ, пидзӧс весьттіыс да гырддза дортіыс кӧтасьӧма васӧд нитшсьыс, да чӧвтіс:

— Ветлам либӧ.

Галяӧс найӧ аддзисны дзик гуӧ пыранінсьыс. Мусӧ ёна видлалігтыр сійӧ гӧграліс ӧти местаын.

— Мыйкӧ воштін? — юаліс Эдик.

— Ог аддзы гусӧ. Ӧд кыськӧ татысь петіс, — гораліс Галя.

Санька нюмъяліс, сылы нимкодь вӧлі, мый оз дзик пыр синманыс усь сылӧн дзебӧмторйыс. Гуӧ пыран розьсӧ аддзис Эдик. Гу вомас вольсалӧма росъяс да вевттьӧма ялаӧн.

— Вот тайӧ да! Сэтшӧм кужӧмӧн дзебӧмыд. Он кӧ выліас во да тальышт, кыдзи ме тӧрыт, нинӧмысь он казяв, — шензис Эдик.

Санька вешталіс яласӧ, росъяссӧ да ачыс медводз и лэччис, Эдик пырис сы бӧрся, Галя — медбӧрын. Пемыдас синъясыс велалӧм бӧрын челядь сюся видзӧдалісны гӧгӧрбок. Санькалӧн оланіныс вӧлі ыджыдкодь, морт нёльлы позьӧ вӧлі узьмӧдчыны. Пельӧсъясас бытшлалӧма майӧгъяс да на бердӧ тувъявлӧмӧн посни пожӧмъясӧн кышӧма стенъяссӧ. Йиркыс сэтшӧм жӧ пожӧмъясысь, сӧмын, гашкӧ, инӧ кызджыкысь. Со мыйла сэтшӧм ёна тӧрыт кыліс Эдиклы пожӧм сир кӧрыс. Ӧти пельӧсын ньыв лыс лапъяс, кос турун, фуфайка, кутшӧмкӧ пальто шой, сэні, буракӧ, узьланіныс. Мӧд пельӧсын пӧвйысь вӧчӧм пызан. Пызан вылас ыджыд важиник эмалированнӧй чайник, кружка, чибльӧг, кутшӧмкӧ тубрас, буракӧ, сэні кутшӧмкӧ вӧлӧга.

— Ваыд эм? Горшӧ косьмӧ, — юаліс Эдик.

— Чайникас. Ю.

Юыштӧм бӧрын Эдик завидьпырысь нӧшта ӧтчыд кытшовтӧдіс синъяснас чомсӧ.

— Дыр кодйысин?

— Вежон кык.

— А мусӧ кытчӧ новлін, некӧн оз тыдав да?

— Эстчань, яг увтасінланяс лэччӧдлі. Сэтчӧ тшак ни вотӧс оз пет, некод кокнас весиг оз тальччывлы. Оз аддзыны. А казяласны кӧ, дерт, шензьыны мӧдасны, кытысь пӧ татчӧ муыс воис. Тулыснас кодйысьлі, кор йӧзыс оз зэв шӧйтны вӧртіыс.

— Санька, но тэ и морт! Татшӧмтор кужӧмыд мӧвпыштны да вӧчны. И дзебӧмыд — некод оз аддзы! — ӧттшӧтш нимкодясис да шензис Эдик.

— Ме ог гӧгӧрво тэнӧ, Санька, — шызьӧма Галя. — Мый тэ тані сэсся лун-лун пукалан? Татшӧм мича луннас тэнад му улын овсьӧ?

— Оз жӧ эськӧ да, — водзсасьӧ Санька.

— А мый нӧ оз кӧ? Тадз ӧд йӧйман! Ошкӧ пӧран!

— Войдӧрлун пемыднас локтігӧн лёк ног тальыштсис менам да кокӧй музгыльтчис, сы вӧсна со мӧд лун нин тані. Ог ёнасӧ ветлӧдлы, мед ӧдйӧджык бурдас. Да ті тай со он сетӧй бурдӧдчынысӧ. Талун со котӧрті да, гашкӧ, нӧшта лёкджык лоас.

— Музгыльтчӧминсӧ колӧ топыда кӧртавны, вай ме...

— Ог. Ачым бӧрти, — яндысис Санька нывкаысь.

— Но, а сідзсӧ мый вӧрас вӧчлывлан, кор он вись? — юасьӧ Эдик.

— Ветлӧдла, видзӧдала, вӧрсӧ тӧдмала. Ылі вӧр чомъясӧдз воӧдчывлі, сэні вежонъясӧн овлывлі, став матігӧгӧрсӧ собавлі. Радейта быд лун выльлаті гӧгӧртны: сідзсӧ унджык аддзылан, унджык мӧдан тӧдны.

— Но, Санька! — Эдик гӧлӧсын ӧні ӧттшӧтш кыліс вежалӧм и ошкӧм.

Сійӧ бара на малышталіс пожӧм стенъяссӧ, кинас видліс пызансӧ, ён-ӧ, оз-ӧ лег, дзӧрӧдыштіс топыда тэчӧм содъя пусӧ.

— Кывзы, Санька, а вай ми татчӧ штаб вӧчам. А? Гожӧм кежлас. Тэ лоан начальник штаба, ме — командир, а Галка — радӧвӧй, — вӧзйис Эдик.

— А-ха! Ті командир да начальник, а ме радӧвӧй. Дерт, нин. Мед ме вылын командуйтінныд? — эз сетчы Галя.

— Но, сідзкӧ, тэ лоан лейтенант. А, Санька, ворсам?

— Ог. Йӧзасям сідзтӧ. Ставӧн мӧдасны менсьым чомсӧ тӧдны.

— Ми мӧдам рытланьыс ворсны, кор став вотчысьясыс гортаныс нин лэччаласны.

— Позьӧ эськӧ да, — кӧсйысис жӧ сэсся Санька.

— А ӧні вай петам да менсьым рюкзакӧс корсьлам да картаӧс. Лейтенант Самарина, мунан разведкаӧ, петан да веськыдвывлань.

— Ачыд корсь, кытчӧ колин, — букыштчис Галя.

— Приказы командира не обсуждают. Шагом марш! — рочыштіс вокыс.

Галя петіс медводз да довгис-муніс веськыдвывлань. Эдик мӧдӧдчис сы бӧрся, а Санька кольччыліс да топыда тӧбис рузумӧн доймӧм коксӧ.

— Э-э, татчӧ локтӧй, сюрис, — горӧдіс Галя.

Рытывбыд уялісны Эдик да Санька сантиметровкаӧн ягті. Мичаа пасъялісны быд рӧч и быд гу кабала вылӧ.

Шонді лэччандор нин вӧлись эштӧдісны. Санька кольччис узьны вӧрӧ, а чоя-вока лэччисны гортаныс. Рюкзак да карта колисны Санькалы. Асыв пажун бӧрын кӧсйысисны бара локны.

— Санька, сёйнытӧ мыйкӧ эм тэнад? — тӧждысьӧ Галя.

— Эм.

— Асыв мыйкӧ ваям, — кӧсйысис Эдик.

Санька нюммуніс. Кокыс доймис на, но сьӧлӧм вылас талун вӧлі долыд: радейтӧ сійӧ вӧрас овнысӧ, но унанад, вӧлӧмкӧ, гажаджык. Вермас лоны, и челядьлӧн шензьӧмыс да ошкӧмыс на лэптіс ловсӧ.

Рытнас орчча керкаысь бара кыліс код юраяслӧн гажъялӧм да тётя Ларисалӧн чирӧм гӧлӧсӧн сьылӧм.

Куим лун дорвыв ворсісны штабысь. Лун сьӧмӧснас Санька коксӧ шойччӧдіс да бурдӧдіс, а рытнас котралӧмысь эз ӧтдортчыв. Мыйсӧ сӧмын эз думыштлыв Эдик. Медводдза луннас велӧдчисны компас да карта серти ӧдйӧ аддзыны да корсьны любӧй места. Сэтчӧдз котралісны, мый Галя быд мыльк да быд нёптов мӧдіс тӧдны, он нин шу детинкаяс йылысь. Велалісны яглӧн быд пельӧссянь стӧча петны землянка дорӧ.

Ворсан мӧд луннас жӧ лӧсьӧдісны ассьыныс флаг. Нырччысьнас, дерт, вӧлі Эдик, а вурысьнас Галя. Дӧрапасыс налӧн вӧлі куим рӧма: еджыда-турунвижа-лӧза. Еджыдыс — сӧстӧм югыд енэж, турунвижыс — веж парма, лӧзыс — сӧстӧм ю. Вуриссӧ эськӧ Галя и важ рузум торъясысь, но артмис мича, рӧмъясыс куимнанныслы воисны сьӧлӧм выланыс. Штабысь ворсіганыс лыбӧдлывлісны сійӧс матысса пожӧмӧ. Ворсны дугдігӧн бӧр лэдзлісны.

Штаб дорӧ воӧм да дӧрапас лэптӧм бӧрын чоя-вока пырисны чомйӧ, Санька здук-мӧд кежлӧ кольччыліс. Варовитыштӧм бӧрын шуисны талун видлыны ӧти мыльк кодйывны: Эдик ышӧдіс Санькаӧс Чудь гу корсьны. Но ывлаӧ петӧм бӧрын планыс налӧн вежсис.

— Кӧні нӧ флагным? — зумышмис Эдиклӧн чужӧмыс.

Галя да Санька чуймӧмӧн чӧла видзӧдісны пожӧм вылӧ, кӧні пыр дӧлавліс сійӧ, но ӧні сэн немтор эз вӧв.

Гӧгӧртісны пожӧмсӧ, ылісянь и матысянь видзӧдалісны, но некӧн эз тыдав. Чайтісны, мый уси да пожӧм ув вылас плавгыртчис, сійӧн улісяньыс оз тыдав. Эдик кавшасьліс вылӧдзыс, но ставыс весьшӧрӧ.

— Со нӧ кутшӧмкӧ кабалатор, — кырсь костысь, вундыштӧминысь, перйис Галя.

— Нолы, — сы киысь босьтіс Эдик.

Разис кабаласӧ да лыддис. Печатнӧй букваӧн вӧлі гижӧма: «Дӧрапастӧ корсьӧй. Тайӧ пусяньыс стӧч лунвылӧ кызь воськов. Ичӧт пожӧм дорын».

— Санька, босьт карта, компас, мӧдам корсьны, — кывкӧрталіс Эдик.

Штабса начальник пыраліс чомйӧ, босьтіс мый колӧсӧ, петіс да бура вевттис чомйӧ пыранінсӧ, поньталіс, быттьӧ нинӧм сэні абу и вӧвлӧма. Пожӧм пу дорсянь корсисны компас серти лунвыв, воськовтісны кызьысь. И збыль, сэні быдмис томиник пожӧм. Но сы дорын некутшӧм дӧрапас эз вӧв, кӧть и ёна гӧгралісны-корсисны матігӧгӧрсьыс.

— Гашкӧ, ялаас, — мӧдіс видзӧдавны Галя кок увсӧ. И бара аддзис кабалатор. Гижӧма: «300 метра асыв-лунвылӧ. Пӧрӧм вужля улын».

Челядь куимнанныс паськыда чеччыштлӧмӧн мерайтісны асыв-лунвывлань колана мында, но вужля эз аддзыны. Буракӧ, сорсисны. Ковмис кытшлалыштны. Бӧрыннас сюри жӧ. Вужляувса лыасӧ, позьӧ шуны, путкыльтісны дзоньнас, но коланаторйыс эз сюр. Эз аддзыны и гижӧдтор. Санька корсьысис дышпырысь, но кор нинӧм нин эз сюр, сійӧ бокысьджык лыасьыс аддзис бара гижӧд: «Веськыда лунвылӧ 500 воськов. Чегӧм пожӧм дорын».

— Коді тайӧ миянӧс новлӧдлӧ, — шензьӧ Галя, — гашкӧ, вӧрсаыс?

— Кодкӧ миянӧс кыйӧдӧма. И тешитчӧ ми вылын, — гӧгӧрвоӧдіс Эдик. — Гашкӧ...

— «Гашкӧыс» пӧ кашкӧ да гӧра йылӧ оз во, а миян флагтӧ корсьны ковмас быть. Помӧдзыс воам да аддзам. Мӧдім! — нуӧдчис Санька да чӧла мӧдіс артавны воськовъяс.

Эдик да Галя мунісны сы бӧрся сідз жӧ воськовъяс лыддигтыр. Уна луна кос поводдя вӧсна ялаыс кажгис кок уланыс.

— Уп! Кыксё кӧкъямысдас, — сувтіс Санька.

— Абу. Кыксё кӧкъямысдас ӧкмыс, — и нӧшта ӧтик воськов содтіс Эдик. — Кыксё ӧкмысдас.

— Кыксё ӧкмысдас нёль, — тадзи лоӧма Галялӧн.

Муртса зыкӧ эз воны. Но сэсся воисны жӧ ӧти кывйӧ, мый колӧ медводз шуӧмаинас воӧдчыны, а сэсся видзӧдлыны, коді прав. Чегӧм пожӧм дорӧ петісны стӧч Санька воськовъяс серти. Пу чегӧминас бара вӧлі гижӧд: «Рытыв-лунӧ 300 воськов».

— Тайӧ миян кутшӧмкӧ йӧйталӧм артмӧ, — дӧзмӧма Галя, — лунтыр тадз мӧдам довъявны вӧртіыс, кок песны. Ёна тай, лэччам гортӧ, ме выль дӧрапас вура.

— Тэ эськӧ, чавкан, ланьт! Делӧыс абу вурӧмын! А сыын, мед корсьны ассьыным. Полк кӧ воштас знамя — позор. Быть колӧ корсьны.

— Тэ эськӧ, Эдька, эн нимтась!

— А мый нинӧм абусӧ сӧран!

— А ме мудзи нин! — муртса венӧ оз воны чоя-вока.

— Шойччыштам либӧ, — кывкӧрталіс Санька.

Галя водіс гатшӧн кос яла нитш вылас. Енэжыс вӧлі лӧзсьыс-лӧз. Джуджыд веськыд пожӧмъяс сярвидзисны сы гӧгӧр да сэні, вылын енэжас, ӧтлаасисны туганъяснас, быттьӧ кутчысьӧмаӧсь да йӧктӧны. И юрыс нывкалӧн бергӧдчӧ налӧн кытшӧн йӧктӧмысь. И сэтшӧм лӧнь гӧгӧр.

— Тэ мый сэн вӧчан? — торкис чӧв-лӧньсӧ Эдик.

— Видзӧда, — воча кыв сетіс Санька.

— Мый видзӧдан?

— Кодзувкотъясӧс.

— Мый, некор эн аддзывлы?

— Тешкодьӧсь найӧ.

— Мый сэн сэтшӧмыс? Мунӧны и мунӧны ас могнаныс. Нинӧм сэн шензьӧданаыс абу.

— А тэ видзӧдлы бурджыка. Со тайӧ кодзувкотыс ассьыс ыджыдджык пу чаль лӧсьӧдчӧ кыскыны. Оз вермы. Ӧтарсянь матыстчылас, мӧдарсянь, быттьӧ зэв зіль морт. А со сылы отсасьысь воис.

— Да, збыль.

— Эдик, тэ меным карсьыд корсьлы небӧг кодзувкот олӧм йывсьыс. И нӧшта лэбачьяс йылысь. Но?

— Но. Мӧдӧда кодкӧдкӧ либӧ ыста поштаӧн. Санька, тэ со кодзувкотъяс бӧрся видзӧдан, вӧр тӧдмалан бурджыка. А ме, тӧдан, мый медся ёна кӧсъя?

— Мый?

— Мукӧд планетаяс вылын олысьяскӧд аддзысьлыны.

— Мойд тайӧ ставыс. Кыдзи Ёма йылысь.

— Нинӧм тэ, Санька, он тӧд аслад вӧрысь кындзи. Му вылас на сы мыйта тӧдмавтӧмыс, а космосас... Ме эськӧ ставсӧ юаси налысь... — и Эдик ланьтіс, вӧйи аслас думъясӧ.

Шойччыштӧм бӧрын челядь арталісны 300 воськов рытыв-лунвылӧ. И бара гижӧдтор «800 воськов войвылӧ. И сэтысь аддзанныд».

Кӧкъямыссё воськов бӧрын найӧ петісны асланыс му чом дорас.

— Ёна кодкӧ миянӧс бӧбйӧдліс! — шензис Эдик.

— Но, мудзӧмыс сӧмын сюрліс, — сы дор сувтіс Галя.

Санька чӧв оліс.

— Сэтшӧм бур штаб вӧлі да кодкӧ кыйӧдӧма. Эк, — шогсис Эдик.

— Но и кӧні нӧ дӧрапасыс? — гӧгӧр гонняліс Галя. — Абу. Йӧйтӧдліс кодкӧ миянӧс. Кыв нюжӧдӧмӧн став ягсӧ кытшовтім. Сё дивӧ!

— Пырам, шойччыштам да сёйыштам, — вӧзйис Санька.

Му чомйӧ пырӧм бӧрын ставныс быттьӧ кынмисны места выланыс. Налӧн мича еджыда-вижа-лӧза дӧрапасыс вӧлі сэні.

— Ойя! Кодкӧ миянлысь штабтӧ туялӧма! — ливкнитіс Галя.

— Эн омляв, — вомаліс сійӧс Эдик. — Тайӧ весиг интереснӧ. Корсьны найӧс, пежъясӧс, колӧ. Санька, талун лэччам гортад, асыв водз локтам да вӧчам пожӧмъяс вылас посъяс, сэтысянь кыйӧдчам. Лунтырнас дзик коркӧ воласны.

— Зэв тай гажа олӧм, — броткыштіс Галя. — Талун кыв нюжӧдӧмӧн понъяс моз став ягсӧ кытшовтім, асыв пӧткаяс моз тутвидзны мӧдам пу вылын. Ёна колӧ!

— А тэ эн и лок! Ми тэтӧг кыйӧдчам, — венӧ пырӧ Эдик.

— Ме ог лэччы, тан узя, — сетіс гӧлӧссӧ Санька.

— А войнас кӧ локтасны шышъясыд! — повзьӧма Галя.

— Кутшӧм шышъяс! — бара вомаліс Эдик. — Мӧдасны шышъяс миянсьыным дӧрапас дзеблавны. Тайӧ кодкӧ сиктса детинкаяс пиысь. Кутам! Миянӧс ылӧдлӧмсьыс пуж петкӧдлам.


Мӧд луннас Галя кольччис гортас. Медсясӧ мамыс вӧсна, сійӧ тшӧктіс горт гӧгӧрын кутшӧмсюрӧ удж вӧчны. Эдик асывнас чеччис водз, некодӧн садьмӧдтӧг ни тшӧктытӧг, чукӧртіс аслыс нуръясянтор лунтыр кежлӧ, босьтіс нянь, пуӧм кольк, черинянь джын, турипувъя ва. Сэсся звӧз дорысь корсис ичӧтик, но ён пӧвторъяс, Толя дядьыслысь корис кыз гез — ставсӧ тэчис мышнопйӧ. Водз воис сійӧ му чом дорӧ, но ёртыс кыйӧдчыны эз кӧсйысь. Таысь найӧ, кык детинка, чорыд зыкӧ волісны. Санька шуӧ, тэ пӧ ӧтнад пукав, а ме ветла талун кытчӧкӧ, талун кокӧй пӧ ньӧти нин оз вись, вӧртіыс пӧ собалышта, выль местаяс видзӧдла. Эдик муртса сьылі тшуптас эз сет сылы, сэтшӧма скӧрмис. Он кӧ пӧ кыйӧдчы пожӧм вылас, кӧть нин пӧ гуад пукав, мед тан, матын, вӧлін, гашкӧ, отсӧг ковмас.

Эдик корсис кыз увъяса пожӧм, кык ӧтвесьтын быдмысь ув вылӧ пуктіс гортсьыс вайӧм ичӧтик пӧв, пуксис сэтчӧ, кӧртасис гезйӧн пуас да лунтыр сэні куткырвидзис. Ок и кузь кажитчис луныс! Жуяліс жарысла, ойбыртсьылӧма и быдӧн. Но чом дорӧ некод эз матыстчыв, сӧмын яг джыдж лунтыр майшасис, буракӧ, позтырыс матын.

Санька, ёртыслысь кывзысьны жӧ лои да, лунтыр чомъяс вальмасис, восьса гу вом дорас небӧг лыддис.

Рытланьыс нин, кор кок позялӧм бӧрас да ӧти ногӧн пукалӧмсьыс став сӧнъяс дзеналӧм вӧснаыс Эдик лэччис му вылӧ, нёдзласьыштіс, веськӧдыштіс мудзӧм ки-коксӧ, чомсьыс нюмъялігтыр петіс Санька.

— Тэ мый вашъялан, дыш руньӧ, — видыштіс Эдик сійӧс, — лунтыр менӧ эн вежлы весиг. Тэнад ӧд чомйыс, абу менам.

— Но и мый, кодӧс кутін? — серӧктӧм сорӧн шыасис Санька.

— Асыв бара на вола. Мед кӧть мый, а кыйӧда, корся, коді миянлысь флагсӧ гусявліс. — И друг, быттьӧ мыйкӧ юрас дӧвгис: — А тэсӧ эськӧ мыйла он корсьысь, весиг ньӧти он тӧждысь?

— Мыйла ме мӧда корсьысьны, ме и сідз тӧда.

— Тӧдан? — чуймис Эдик.

— Тӧда, дерт.

— Но, коді?

— Ме!

— Тэ?! — и чӧв ланьтіс, кыв ворыс вошис Эдиклӧн. — Эн сӧр!

— Ме ог и сӧр, — вашмуніс Санька.

— Либӧ ме дикми лунтыртӧ пу йылад пукаліг, либӧ тэ йӧйялан? — шензьӧ Эдик.

— Мыйла тэ он эскы? Шуи ӧд: ме дзеби.

— Но тэ ӧд тшӧтш миянкӧд котралін-корсьысин?

— Но и мый?

— Нинӧм ог гӧгӧрво. Вай лючки ладнӧ ставсӧ висьтав.

— Но. Ме тӧрыт асывнас водз садьми. Лэбач дзользьӧмсьыс. Юрӧ и воис тайӧ ставыс, кыдзи дӧрапассӧ дзебны. Арталі воськовъяссӧ, колялі кабалаторъяс.

— А бӧрсӧ кыдз пуктін?

— Флагыс менам питшӧгын вӧлі, ті ӧд асывнас меысь водзджык чомъяд пыринныд — сэки ме босьті, а кор картаысла да компасысла пыралі, коли пызан вылас.

Эдик чӧв олыштіс, эз тӧд, мый и шуны татчӧ. А сэсся зэв гылыда серӧктіс.

— Но и Санька! Но и шемӧсмӧдін тэ миянӧс. Мыйла кӧть нин талунсӧ меным эн висьтав? Мыйла нӧ ме пӧрысь тар моз лунтыр пу вылас куткырвидзи. Ха-ха, — вӧр тырнас сераліс Эдик.

Ёртыс сӧмын небыдика нюмъяліс.

— Но тэ и йӧйтӧдлін миянӧс! — шензьӧмсьыс дугдыны оз вермы Эдик.

— Тэ ӧд шуин, мый ме начальник штаба. Со ме и уджалышті аслам юр вемӧн.

— А талунсӧ мыйла менӧ пу вылас пукӧдін?

— Кӧсйи видзӧдлыны этштӧ, мися, кутшӧмджык, ляб абу. Молодеч тэ, ме эськӧ ачым, гашкӧ, лунтыртӧ эг вермы сэн жботвидзны, — и кокньыдика тапнитіс ёртыслы пельпомас. Мӧдыс довъёвмуні да тапнитіс водзӧс. Санька содтіс, сэсся Эдик содтіс. И быглясьӧмӧн вермасьтӧдз на воис налӧн. Но бурпырысь, эз лёкысь. Кашкигтыр венласисны-муртасисны выннаныс, сэсся дугдісны жӧ, но дыркодь на куйлісны шоналӧм еджыд яла вылас, видзӧдісны енэжас.

Лэччигас бара на кайтыштіс Эдик, лэччам пӧ гортад, но Санька сӧмын ӧвтыштіс кинас, ог пӧ, ме пӧ талун пемдытӧдзыс бурпӧт на ветлӧдла вӧртіыс.

Рытнас, сёрӧнкодь нин, ужын бӧрын, кильчӧ вылын пукалігӧн, на дорӧ матыстчис тётя Лариса, Санькалӧн мамыс, дзик садь юра.

— Ойя да ойя! Санька вӧсна сьӧлӧмӧй потӧ. Кӧні шӧйтӧ? — синваыс доршасис сылӧн. — Мыйкӧ кӧ не сы ног, гортысь пышйӧ, нинӧмӧн кутны ог вермы. Тіян со кутшӧм шань челядь. А менам...

Галя эз кӧсйы сылысь лӧвтӧмсӧ кывзыны да пырис керкаӧ. Сы бӧрся вӧтчис и Эдик.

Кильчӧ вылын дыр на кылӧ вангисны Санькалӧн да Галялӧн мамъясыс.

Локтан кык лунсӧ Галя сідзжӧ эз кайлы вӧрас. Ӧти луннас весаліс град йӧрысь лук пуктас, капуста град. Морков гежмӧдіс мамыс велӧдӧм серти. Рытланьыс нин киськасис: помидор и ӧгурцы, свеклӧ и кушман, укроп да сельдерей. А кутшӧма нин муыслӧн горшыс косьмӧма! Юӧ и юӧ васӧ. Кисьтан да быттьӧ пож пыр мунӧ. Кутшӧм окотапырысь Галя киськасис, быд пуктас юктӧдіс ванас. Мӧд луннас нывка песласис, ӧд мамыс лун-лун видз вылын, сылы гортса уджсӧ некор бергӧдныс, мыйсюрӧ и эндыштӧма. А нылыс ӧд ыджыд нин, унатор вермӧ-кужӧ. Со и босьтчӧ быд уджӧ. И киподтуя.

Керкаыс Галяяслӧн сикт помланяс крут кыркӧтш йылын. Чой горулас паськыд видз, турунсӧ ытшкӧма нин, косьтӧма и зорӧдалӧма. Сэті, видз шӧртіыс, и лэччӧ векньыдик туй ва дорӧдзыс. Тазйӧн Галя кыкысь лэччӧдліс кӧлуйсӧ пожъявны, сэсся ставсӧ ӧшліс керка стенбердса зібъяс вылӧ да косьтіс. Галя керка весьтті вадорыс туруна да пыр и джуджыдін заводитчӧ, пожъясьнытӧ лӧсьыд. А водзынджык, ю кузя кывтчӧсджык, лыа бӧж, сэні и ворсӧны челядь чукӧрыс. И сэтшӧм окота лои Галялы лыа вылас ворсыштны, пӧттӧдз купайтчыны, ӧд, гашкӧ, бӧръя шондіа лунъяс нин таво гожӧм, а найӧ вӧрын коллялӧны кадсӧ.

А Эдик колян лунъяссӧ Чудь гу яг гӧрис. Эз эськӧ жӧ гӧр, а кодйис. Катӧдіс кык кӧрт зыр да Санькакӧд кык нёптов кодйисны, зілисны аддзыны важ йӧзлысь, чудьяслысь кутшӧмкӧ важ эмбур: сёй гырнич торпыригъяс, шыльӧдӧм изъяс, бипур местаяс. Но мый пыднаӧ кӧть эз кодйысьны, нинӧм налы эз сюр: кузяла мича виж лыа, коръяскӧ сӧмын еджыд либӧ руд сер волас. Нёптовъяссьыс нинӧм эз сюр. Колӧ пӧ ӧти мыльк кодйывны — вӧзйӧ Эдик. Но Санька, тайӧ кык луннас мудзтӧдзыс уджалӧм бӧрын, сэсся эз кӧсйысь отсасьнысӧ. Кияс пӧ гаддяссисны, некутшӧм пӧльза таысь абу, весь кад воштӧм. Да и со кутшӧм мича лунъяс сулалӧны, колӧ и вадорлань катовтчывны, кодйысьнытӧ и букыша лунӧ на позьӧ.

Рытнас Санька Эдиккӧд тшӧтш лэччис сиктӧ: ӧд мамыс пӧ дугдӧма юӧмсьыс, ёртъясыс висьталісны.

Рытнас тётя Лариса кыпыд чужӧма, тэрыб да пельк, сӧмын и котраліс горт гӧгӧрыс: ломтіс пывсян, пусис-пражитчис. Мыйсяма чӧскыд вӧлӧганас эз верд писӧ. Дерт, кӧнкӧ, дивитіс асьсӧ, кӧсйысис, буракӧ, некор не юлыны сэсся, мед пиыс оз мун гортсьыс.

Лунтыр кежлӧ и мӧдӧдчисны ю дорас, Галя весиг пажын босьтіс: нянь, куим пуӧм кольк, песока рысь банка, парникысь нетшыштіс помидор да ӧгурец, — быдса сумка лои.

Чукӧстісны Санькаӧс и — вадорӧ. Котӧрӧн моз лэччисны чой горув, ышмигтыр вуджисны ю ковтысса веж ӧтаваӧн пуритысь видзсӧ, лэччыштісны ю кывтчӧс лыа дорӧдз и воисны: гожйӧдчы, купайтчы, ворс.

Тані ассьыс востерлунсӧ Санька петкӧдліс: берегас лӧп чукӧртыштіс да пестіс бипур, мӧтыр вӧчыштіс да пузьӧдіс пӧртйын чай. А ывла вылын пажнайтӧмӧн да бипур дорын чай юӧмӧн нин тайӧ вӧлі ӧти лунся походӧ ветлӧм кодь. Да и Санька талун вӧлі кутшӧмкӧ мӧд нога. Пырджык сійӧ зумыш да кыв-вортӧм, а талун вӧлі варов да вильыш, нюмсера да шмонитысь. Синъясыс ворсӧдчисны, ачыс дугдывтӧг ышмис.

Рытладорыс нин, кор дышӧдіс и купайтчыны, и гожйӧдчыны, и ворсны, а босьтлӧм сёяныс ставыс быри, Санькалы юрас мӧвп воис пыжӧн гуляйтыштны.

— Пыжӧн? — чепӧсйис Эдик. — А кытысь босьтам?

— Ме тӧда ӧти пыж, тані берегас, кустъяс саяс куйлӧ. Абу томана ни нинӧм. Пелысыс эм и.

— Йӧзыдлысь оз позь, — ӧлӧдӧ Галя.

— Тайӧ пыжыс важӧн нин сэні куйлӧ, буракӧ, некод оз и вӧдитчы сійӧн.

Эз и дыр ло лэдзнысӧ Санькалы да Эдиклы, гири-люки кыскисны пыжсӧ да йӧткыштісны ваас. Ичӧтик дзибрӧс пыж.

— Ме пола татшӧмнад, — ӧтдортчис Галя.

— Пуксьы, пуксьы! Ме вежон сайын на мӧдлапӧлӧ вуджалі, лючки пыжыс, — эскӧдіс Санька.

Но куимнад пуксьӧм бӧрын пыжыс джуджыдакодь пуксис ваас, кык чунь вомлӧс сӧмын и коли дорышыс ва веркӧсас.

Санька сыніс.

— Мӧдлапӧлас вуджалам, — вӧзйысис Эдик.

— Ог! — вомаліс сійӧс Галя. — Берег пӧлӧныс кывтам. Этша запасыс пыжыдлӧн да.

— Ю шӧрас колӧ петавны, — бара корӧ Эдик.

Санька веськӧдчис ю шӧрланьыс.

— Эн, — чилӧстіс Галя, — ме пола! — Пыжыс катовмуні, муртса эз гумовт васӧ.

— А-а-а! — бара чарӧстіс Галя.

— Кор пыжӧн мунан, сыныськӧд эн вензьы, — ӧлӧдіс сійӧс Санька.

— Полысь кӧч! Чавканлы тэныд нӧ мый, вӧйны кӧ мӧдан, лэбзян да и, — шмонитӧ чойыс вылын Эдик. Ышмис да повзьӧдлӧ сійӧс, дзибрӧдлӧ пыжсӧ.

— А пыжыс вӧлӧмкӧ розя, — чоя-вокалӧн ышмӧм вылӧ видзӧдіг тӧждысьӧмӧнмоз шуис Санька. — Ковмас бергӧдчыны.

— Ой! — бара повзис Галя да кутчысис пыж дорышас.

Пыжыс катовмуніс да гумовтіс васӧ.

— Эн чепсась! — ӧні нин повзьӧмӧн моз шыасис вокыс. — Пукав веськыда. — Ачыс мӧдіс тэрмасьӧмӧн тыртӧм консерв банкаӧн, коді вӧлі пыж пыдӧсас пуклӧс улас, коявны васӧ.

Санька бергӧдіс пыжсӧ ас береглань, да, буракӧ, крутаджык артмӧма, пыжыс бара катовмуні. Сыладорас жӧ шатовмуні Эдик, эз вермы кутчысьны кок йылас да бузгысис ваӧ. Галя чеччыштіс пуклӧс вывсьыс, мышкыртчис, мед кутны воксӧ, и ачыс дзумгысис сы бӧрся. Пыжыс пӧри, куимнанныс веськалісны ваӧ. Эдик мый вынсьыс мӧдіс варччыны береглань.

— Ме бӧрся уйӧй! — бергӧдчыліс жӧ ёртъясыслань.

Галя, повзьӧм чужӧма, сунгысьлас ваас да бӧр петалас.

Санька кутіс пыжсӧ, матӧдіс нывкалань.

— Кутчысь! Пыжас кутчысь! — горзӧ зонка, но Галя сэтшӧма повзьӧма, оз казяв весиг, мый колӧ вӧчны, сӧмын сарпасьӧ кинас и кокнас, мед кыдзкӧ кутчысьны ва веркӧсас. Медбӧрын Санькалы удайтчис матыстчыны сы дорӧ да кватитны нывкаӧс киӧдыс. Галя кыліс ёртыслысь вына кисӧ да вӧлись ас садяс воис, мӧдіс гӧгӧрвоны, мый вӧчны, да кутчысис пыж дорышас.

— Видлы кайны! — горзӧ Санька.

— Ме ог вермы, кыдз ме сэтчӧ кая!

— Сідзкӧ, ӧти кинад кутчысь, а мӧднас варччы. Вай ӧтвылысь, пыж ӧтар-мӧдарсяньыс, эн пов, васьыс пыдӧ ог вӧйӧ.

Но нывка кыкнан кинас кутчысьӧма пыжас да полӧ мынтӧдчынысӧ. Санькалы ковмис пыжсӧ веськӧдны берегланьыс да варччыны ӧтнаслы. Сэсся и Галя, муртса лӧньыштӧм да полӧмсӧ венӧм бӧрын, мӧдіс жӧ отсасьны кинас.

Эдик сулаліс лыа вылын да горзіс:

— Э-э-эй! Мый сэтшӧм дыр ноксянныд! Ме нин важӧн вои, тшын эз петав! — Сэсся мӧдіс чеччавны ӧти кок пӧв вылас юрсӧ пӧлыньтӧмӧн, буракӧ, пеляс веськалӧма ва.

Кор Санька да Галя петісны берегӧ, Эдик, быттьӧ нинӧм абу и вӧвлӧма, куйліс лыа вылын да киллис семечки коляс.

— Уп, — лэччысис сы дорӧ Галя. А сэсся бӧрддзис.

— Тэ мый? Мый тэкӧд? — ыззис вокыс.

— А тэ он гӧгӧрво? Санька кӧ эз отсав, ме эськӧ вӧйи. А тэ! А тэ! — Галялы эз сюрны мӧрччанаджык кывъясыс, мед кыдзкӧ дойдны воксӧ, коді нинӧм абу и гӧгӧрволӧма.

— Ме эг чайт, мый тэ он куж варччыны, — мыжтӧмӧн лыддис асьсӧ Эдик.

Санька чӧла ноксис пыж дорас, сэсся мӧдіс кыскыны сійӧс важ местаас.

— Мед кӧть отсыштін, — бара на лэптыліс гӧлӧссӧ нывка вокыс вылӧ.

Мӧдыс, мыжа морт моз, чӧла лэччис пыж дорӧ, босьтіс чептіыс да Санька моз жӧ доддяссис.

— Косьмас пыжыс да дзижалам, — путкыльтӧм бӧрас нин гараліс Санька.

Чӧв-лӧньӧн сэсся и кайисны гортаныс. Медводдзаысь на чоя-вока костті сьӧд кань вуджӧртчис.

Чойыс видӧм бӧрын вӧлись гӧгӧрвоис Эдик, мый лӧсьыдтӧма артмӧма сылӧн, мый мыжмис, а водзвывсӧ эз куж артыштныс.

Рытнас Эдик мӧдӧдчис Педьӧ пӧль ордӧ. Эштыліс нуӧдны Галяӧс да Санькаӧс, но некоднанныс эз кӧсйысьны. Лои ӧтнаслы тапиктыны. Но мед, збоймӧдчӧ Эдик, юасьӧмсьыд ӧд вомад оз на кучкыны. Босьтіс блокнот да ручка, гашкӧ, ковмас мыйкӧ гижыштавны.

Педьӧ пӧльлӧн керкаыс сикт шӧрас, лавкалы воча. Сы кодь керкаыс сэсся сиктын и абу: ыджыд джуджыд мича кильчӧа, воссялан ӧшиньяса, ӧшинь дорсӧ мичмӧдлӧма серӧдлӧм пуӧн. Керка гӧгӧрыс идӧра, некӧн эновтӧм лӧп ни ёг оз тыдав.

Пырис посводзас Эдик, а водзӧсӧ и оз тӧд, кодарас пырныс, кодар керкаыс гожся. Ывлаладорсяньыс некыдз эз вермы тӧдмавны, кыкнанладорас еджыд занавесъяс, кодарас пӧ и олӧны. Сэсся тотшкӧдчыштіс лунвывладорас и стӧч веськалі.

— Пыр, коді сэні, — кыліс сійӧ пӧрысь пӧльлысь гӧлӧссӧ. Воськовтіс зонка порог вомӧн: пызан сайын пӧрысь гозъя пукалӧны, чай юӧны.

— Но, кодкӧ тай воысь лои, пыр, пыр, пуксьы, чай юам, — шыасис пӧчыс.

— Ме гортын сёйыштлі нин, — бӧрыньтчис Эдик.

— Сёйӧм сёйӧм вылӧ пӧ лӧсялӧ, нӧйтӧм нӧйтӧм вылӧ оз лӧсяв-а, лок, пуксьы, — корӧ пӧчыс.

Эдик родӧмпырысь матыстчис пызан дорлань. Пӧчыс пыр жӧ кисьтіс чашкаӧ пӧсь чай да мыччис зонкалы. Сылы быть лои пуксьыны пызан саяс.

— Кодлӧн нӧ лоан? — юалӧ пӧльыс читкырасиг, буракӧ, омӧля аддзӧ. Сійӧ вӧлі мича: джуджыд кымӧса, югыдлӧз синъяса, дзор юрсиа да мугов чужӧма.

— Ме карса.

— Карсаыс нин татчӧ кытысь уси? — швачкерис кияснас пӧчыс.

— Ме локті дядя Толя дорӧ, мамлӧн вок дорӧ.

— Мамыд, сідзкӧ, татчӧс?

— Водзсӧ овыс вӧлі Самарина, Анна Никифоровна.

— Митипер Анналӧн? Висьтасин да быттьӧ Митиперланьыс и мунан чужӧмнад. Сэтшӧм жӧ гӧгрӧс чужӧмъяса, джуджыд кымӧса. Видзӧдласыд пӧльыдлӧн кодь ёсь.

— Ю, ю чайсӧ, — бара шыасис пӧчыс меліа видзӧдігтыр. Чужӧмыс сылӧн пӧсь чай юӧмсьыс банйыштӧма. Пӧльыс кодь жӧ дзор юрсисӧ гартыштӧма юр бӧрас. Посни ныр-вома чужӧм вылас ворсӧдчис мелі нюм. — А нимыд нӧ кыдз?

— Эдик. Эдуард.

— Карса ним тайӧ. Сиктсаыдлӧн абу татшӧмыд, — бара мелі нюмӧн вашнитіс пӧчыс да матӧдыштіс тасьтіӧ тэчӧм пушыд кӧлӧбъяс да рыська шаньгаяс.

— Тыр нимыд тэнад лоӧ Ӧньӧ Ӧльӧк Ивӧ Митипер Анна Эдик, — сёрниӧ сюртчӧ пӧль. — Тадз колӧ висьтасьны сиктад, сэки и ставӧн мӧдасны тӧдны.

— Менам татшӧм нимыс? — шензьӧ Эдик.

— Тэнад. Митиперыс — ыджыд батьыд, Ивӧыс — прапӧльыд, Ӧльӧкыс — прапрапӧльыд, Ӧньӧыс — прапрапрапӧльыд. Сэсся водзӧсӧ ме тэнсьыд рӧдтӧ ог тӧд. Гашкӧ, мамыд либӧ Толя дядьыд важджык кӧленасӧ на тӧдӧны. Юав. А колӧ пӧ тӧдны сизим кӧлена. Сизим тшупӧд кӧ он тӧд, сідзкӧ омӧль рӧдысь.

Эдик кыскис блокнот, ручка да гижис: Ӧньӧ Ӧльӧк Ивӧ Митипер Анна Эдик. Сэсся дыр видзӧдіс гижӧд вылас да шензис, кутшӧм кузь сылӧн вӧлӧма нимыс важ коми ногӧн.

— Менам квайт кӧлена сӧмын да, — юасяна синъясӧн видзӧдӧ Педьӧ пӧль вылӧ Эдик.

— Тикӧ! — горӧдчис пӧчыс.

— Мый Тикӧ? — эз гӧгӧрво Педьӧ пӧль.

— Тикӧ Ӧньӧ Ӧльӧк Ивӧ Митипер Анна Эдик, — лыддьӧдліс пӧч.

— Со тай, тӧдан вӧлӧм, — шензьӧ Педьӧ пӧль.

— Тӧда, дерт, — вом дорсӧ чуньяснас косӧдыштіс да юрнас довкнитіс пӧч. — Ӧти вужйысьӧсь ми да. Ме — Тикӧ Ӧньӧ Петыр Гриша Ивӧ Марья.

— Со тай, тэ сӧмын квайт кӧлена тӧдан, тэнад чиныд меысь ичӧтджык, — дэльӧдӧ Педьӧ пӧль гӧтырсӧ.

— Мун сэсся, эн артась, — дӧзмискодь пӧчыд рӧдтӧ увтыртӧмысь. — Юав, мортыс, гашкӧ, могӧн воис-а. Тшетшйӧдчан сэн.

— Могӧн кӧ ӧд, висьталас, мед чайсӧ юӧ да.

Эдик босьтіс нин коймӧд шаньга да зэв окотапырысь чурскис чай. Пызан саяд кӧ пуксян, тай сэсся оз ков тшӧктӧм. Вештіс чашкасӧ да шыасис:

— Педьӧ пӧль, ме локті юавны тэнсьыд, мыйла Чудь гу ягыс тадзи шусьӧ. Кытысь татшӧм нимыс?

— Тэ тай, зонмӧ, зэв писькӧс вежӧра, быдтор кӧсъян тӧдны. Сідзи и колӧ: сюсь мортыд му пыдӧссьыс и ва пыдӧссьыс тӧдӧ. Пӧльыд кодь жӧ. Бурсьыс тай бур и чужӧ да рӧдмӧ. Зэв вежӧра, сюсь морт вӧлі Митипер. Ӧтлаын зонмавлім. Кыйсьывлім и. Позьӧ шуны, ӧти ӧшмӧсысь васӧ юлім. — Тэрмасьтӧг ньӧжйӧник сёрнитӧ Педьӧ пӧль.

Пӧчыс чеччис пызан сайсьыс да кокньыдик вӧрасӧн мӧдіс идравны пызан вывсьыс.

— Висьтала инӧ, мый ачым кывлі. Меным аслам пӧльӧ висьтавлывліс, а сылы, колӧкӧ, пӧльыс жӧ. Ӧні ме со тэд висьтала, — лабутнӧя заводитіс пӧль. — Важ олӧмтӧ колӧ тӧдны, мед водзӧсӧ аддзыны. Пу кӧ пӧ тай оз лэдз вужъяссӧ пыдӧджык, юрнас оз лэптысь вылӧджык.

Коркӧ важӧнсьыс важӧн, гашкӧ, му пуксигас на, тані овлӧмаӧсь чудьяс. Ми кодь жӧ йӧз, сӧмын ми ногӧ ичӧтджык тушааӧсь вӧлӧмаӧсь. Гӧна пась новлӧмаӧсь да быдторйысь повлӧмаӧсь. Енъяссӧ пуысь вӧлӧм вӧлалӧны, налы эскӧны, юрбитӧны. Ас костаныс ыджыдыс вӧлӧма Онык. Зэв ён вӧлӧма да сюсь, яг рыжик кодь мича, выныс муртавтӧм, мывкыдыс артавтӧм. Кужӧ вӧлӧм сійӧ и тӧв бергӧдны, и зэр корны, и слӧт да шер дугӧдны, и кӧдзыд вӧтлыны. Звер-пӧткаыс сылы служитӧ, мый мӧвпыштас-тшӧктас — вӧчӧны. Ачыс пӧ сійӧ гӧна пась новлӧ, бикӧд и вакӧд вашкӧдчӧ, Ыджыд Енкӧд сёрнитӧ. Ыджыд вына вӧлӧма, из поткӧдлысь рӧдысь. Йӧзыс вӧлӧм сійӧс вылӧ пуктӧны, кыв веж оз мунны, быдторсӧ юасьӧны, сылысь кывзысьӧны.

Коркӧ-некоркӧ кывсяс налы, чудьясыдлы, юӧр, локтӧны пӧ Оныксьыд вына войтыр: енколаяс сотӧны, коді оз сетчы — виӧны. Став му вылын олысьяссӧ пӧ вермӧны; важ Енъяс оз кужны налы паныд сувтны. А выныс пӧ локтысьясыслӧн кӧрт крестын.

Повзьӧмаӧсь чудьясыд, Онык дорӧ локтӧмаӧсь, пӧрысь и посни чукӧртчӧмаӧсь.

— Онык, Ыджыд бать, шыась Ыджыд Ен дорад, юав, мый миянлы вӧчны? Кыдзи водзсасьны да мынтӧдчыны тайӧ лёк войтырсьыс?

Нуӧдас Онык йӧзсӧ Гӧгрӧс видз вылӧ, пестас ыджыд бипур, босьтас кучикгор ^Кучикгор — бубен./^, кучкавны мӧдас, медводз ньӧжйӧникӧн, ньӧжйӧникӧн, сэсся пыр ӧддзӧ, ӧддзӧ. Со нин сійӧ бергалӧ, йӧктӧ, чеччалӧ... Пӧсялӧма, мудзӧма, медбӧрти усьӧ бипур дорад. Йӧзыс ставӧн чӧв олӧны, виччысьӧны, кор бергӧдчас на дорӧ Онык, ӧд сійӧ Ыджыд Ен дорӧ муніс, сыкӧд сёрнитӧ.

Ас садяс воис Онык, чеччис, довъялӧ, синъясыс гудырӧсь.

— Ок, бур войтырӧ, рӧдвужӧ, чойясӧ, вокъясӧ, — шыасьӧ сійӧ, — ыджыд лёк лоӧ миянлы, буракӧ. Ыджыд Ен чӧв олӧ. Оз сёрнит мекӧд. Шойччышта да выльысь босьтчыла.

Шойччас Онык, бара бипур пестас, бара пырӧдчас Ыджыд Енкӧд сёрниӧ. Немтор оз шу Ыджыд Ен.

Коймӧдысь пырӧдчас Онык. Ставыс весьшӧрӧ. Чӧв олӧ Ыджыд Ен. Нуӧдас Онык йӧзсӧ ягӧ, косінӧ, ӧнія Чудь гу яг местаас, тшӧктас кодйысьны. Кодъясны гуяс, йиркаласны, вылас му лэпталасны. Шуас Оныкыд, кор пӧ локтасны татчӧ кӧрт пернаа йӧзыд, йирксӧ ас выланыд уськӧдӧй, мед не сетчыны, ме висьтала, кор кадыс воас.

Ветлас ачыс сиктад, аддзылас креста йӧзтӧ, видзӧдас, кыдзи пу енъяссӧ налысь, енколаяссӧ сотӧны-бырӧдӧны. Каяс ягад, кӧні сійӧс чудьясыд виччысьӧны, пырас ачыс тшӧтш гуад и горӧдас ён гӧлӧснас:

— Ыджыд Ен дорӧ шыӧдчӧмӧн, сылы кевмысьӧмӧн, уськӧдӧй йирктӧ.

Медся ён йӧзыс быд гуын вӧрзьӧдасны йирксӧ, усьӧ йиркыс, муыс личкас сійӧс да вевттяс йӧзсӧ. Тадзи и бырӧны чудьясыд.

А ягсӧ ӧні шуӧны Чудь гу ягӧн.

...Дыр эз унмовсь тайӧ войӧ Эдик, бергаліс да ышлолаліс. Мӧвпаліс. Чудьяс йылысь. Збыль ӧд чудьясыс овлӧмаӧсь, асьныс асьнысӧ гуавлӧмаӧсь, яг нимыс со висьталӧ та йылысь. А, гашкӧ, абу збыль, кодӧнкӧ лӧсьӧдӧм мойд? Ӧд кык нёптов кодйисны найӧ Санькакӧд да немтор тай эз аддзыны. А, гашкӧ, колӧ мылькъяссӧ кодйыны? Оз, оз ков кодйыны, и оз ков нинӧм корсьны. Ӧнія олысь йӧзыс помнитӧны важ йӧзсӧ, казьтывлӧны на нимӧн шуӧм ягнас. И оз ков вӧрзьӧдны налысь нэмӧвӧйся узянінсӧ.


Кӧдзыд шор пӧлӧн муніс векньыдик ордым. Чожа восьлалісны сэті Эдик, Галя да Санька. Куимнанныс нопъяӧсь, мӧдӧдчӧмаӧсь тӧдмавны Кӧдзыд шорыслысь йывсӧ.

Ӧдва и кыпалісны. Медводз Санька ыръянитіс, оз пӧ менам сьӧлӧмӧй кыскы сыладорас, кыськӧ кывлывлӧма — каститчӧ пӧ сэні. Сэсся и Галялӧн мамыс содтіс, абу пӧ сэті сӧстӧм местаяс. Бур нӧшта, мый Галя эз кывлы сёрнисӧ, эз ӧд эськӧ туяд пет.

Тӧдчӧ, мый коркӧ таті йӧзыс ёна ветлывлӧмаӧсь, ёна талявлӧмаӧсь, туйыс ворга кодь лоӧма. Но бӧръя воясас ветлысьыс гежмӧма, а, гашкӧ, и абу вӧвлӧма. Туйыс ёнакодь турунсялӧма, туй выв туруныс регыд нин вӧтӧдас бор турунсӧ, и ордымыс тырас, вошӧ, синмыдлы оз нин мӧд тыдавны, сӧмын кокнад тувччалӧмӧн и позяс корсьны туй воргасӧ.

Туй пӧлӧныс быдмис пемыдвеж коръяса да чорыд заа петшӧр, коді ставнас дзоридзаліс пемыд лыа рӧма дзоридзӧн. Кӧнсюрӧ вочаасьлісны чорыд, кисьмытӧм на еджгов тусьяса лежнӧг кустъяс. Сэсся ӧвтыштіс чӧскыд сэтӧр дук. А сэтӧрыс! Некор и некод на абу, гашкӧ, и волывлӧма татчӧ бӧръя кадас да абу вотлывлӧма пев пом гырся сьӧдӧн волялысь вотӧссӧ. А чӧскыдыс! А кӧрыс! Сідз вомад и сылӧ. Нопъяссӧ челядь колисны ордым вылас да пырӧдчисны кустъясас. Бурпӧт чӧсмасьӧм бӧрын шуисны водзлань мунны, но бӧр локтігӧн быть татчӧ сувтлыны вотчыны.

Туйсяньыс веськыдвылас воссисны видзьяс, а шуйгаладорыс ставнас тырӧма баддьӧн, ловпуясӧн, быдсяма пӧлӧс джуджыд туруннас. Галя восьлалігмозыс кывзіс шорыслысь горсӧ: то сійӧ чӧв олӧ, шуньгӧ лӧня, то мӧдлас дзольгыны, быттьӧ сибдылӧминысь мынӧма да нимкодясьӧ.

Челядь мудзисны, надзмисны. Сэсся и вотӧс сёяныд быттьӧ ва моз муніс, регыд и кынӧмныс мӧдіс сюмавны. Шуисны сувтыштлыны, сёйыштны мыйкӧ пӧтӧсджыкӧс да пузьӧдлыны чай.

Эдик корсяліс кос лӧп, мед пестыны бипур. Галя мӧдіс перъявны сёян, а Санька босьтіс пӧрт да лэччис ва дорӧ.

Недыр мысти, Эдик эз на весиг вевъяв биасьны, ышкиг-пошкигтыр, котӧрӧн воис Санька. Сылӧн ыджыд сьӧд синъясыс лоӧмаӧсь нӧшта ыджыдджыкӧсь.

— Тані кодкӧ олӧ! — вашнитіс сійӧ чоя-вока дорӧ матыстчиг.

— Кӧні? — повзис Галя.

— Ош? — вашкӧмӧн жӧ юаліс Эдик.

— Кодкӧ морт тані матын олӧ, — тӧдчӧдіс Санька.

— Мыйӧн тӧдан?

— Ме лэччи шор дорас, корси бурджыкин, мед васӧ гумовтны кокӧс кӧтӧдтӧг, таті весьтассӧ зэв вутшкӧсь да ва, муні водзлань: а сэні туй, миянлысь тайӧ ордымтӧ вомӧналӧ, лэччӧ шор дорӧдзыс, а шорсӧ сэті кодйылӧмаӧсь, вомӧныс паськыд плакаысь пос. Кодкӧ неважӧн на лэччылӧма вала, туруныс ляксьӧма.

— Энлы биась, тшын дуксӧ кыласны, — ӧлӧдіс Эдикӧс Галя.

Но мӧдыс эз и чайт биасьны, сылӧн синъясыс нин ӧзйисны, юрас чужис мӧвп:

— Нопъястӧ кольлам татчӧ коз пу улас дзебыштӧмӧн. И ме бӧрся. Петкӧдлы, кӧні туйыс, — тувкнитіс сійӧ Санькалы.

Туй вылӧ петӧм бӧрын лэччылісны шор дорӧ, видзӧдалісны гӧгӧр. Шор бокас быдмисны бадьяс да кымынкӧ коз пу, водзынджык заводитчис ловпу рас. Шор таладорыс вӧлі косджык, дзик шор дорыс тырӧма эжӧрӧн да шор бок лисӧн, вылынджык вутшкаиныс дзоридзалӧ тӧзьӧн, кӧнсюрӧ чурвидзӧны паськыд юръясыс омра пӧлянлӧн. Тӧзь кӧрыс вевттьӧ став мукӧд кӧрсӧ. Санька вӧлӧм прав: кодкӧ неважӧн на волӧма татчӧ — туй дор ситуруныс ляксьӧма. Шорвомӧнса пос плакаыс важ, сьӧдасьӧма, нитшсялӧма, буракӧ, сісь нин.

— Мышкыртчӧмӧн ме бӧрся, — вашнитіс Эдик да котӧртіс туй кузяыс вывлань. Сэсся сувтыштліс да водіс, кинас ӧвтыштіс Галялы да Санькалы, мед тшӧтш водасны. Челядь лажыньтчисны турун пиас. Галя полӧмысла эз казяв гожся мичсӧ, а кӧнкӧ вылын лӧз енэжас дзользис ыбкай, а тані, турун пӧвстас, ызгис ыб выв шомгаг, дзик сы син весьтын тіраліс пырыс тыдалана бордъя юрсигусь. Сӧмын эськӧ лӧня куйлыны да кывзыны вӧр-ваыслысь ловъя шыяссӧ. Но челядьлӧн юр вемас мӧдтор: тӧдмавны, коді тані олӧ.

Эдик бара лыбӧдчыліс, дзоргис-видзӧдыштіс водзлань, сэсся косіс ёртъясыс дінӧ.

— Сэні Ёма олӧ, — вашнитіс сійӧ.

— А-а, — повзис Галя.

— Эн сӧр, Ёма кыськӧ, — эз эскы Санька.

— Ме тэд шуа — Ёма. Он кӧ эскӧй, видзӧдлӧй асьныд.

Найӧ куимнанныс кыссисны водзлань да турун пиысь юрсӧ лэптыштӧмӧн видзӧдлісны. Водзынджык, неыджыд луд сайын, тыдаліс нёль кок йылын важ нёриньтчӧм нин тшамъя, а сы сайын сулаліс неыджыд керка, тыдаліс кильчӧыс. Сэні, медвылыс пос вылас, пукаліс пӧрысь пӧч, сатин ковтаа да сэтшӧм жӧ сарапана, юрас павкнитӧм еджыд вӧсньыдик чышъяна. Кадысь кадӧ сійӧ малыштавліс керка стенсӧ да кильчӧ содсӧ.

— Аддзан, кор бергӧдчыштлас, бокисяньыс нырыс кутшӧм кузь тыдалӧ, — вашкӧдӧ Эдик. — И сиктысь бокын олӧ. Ті кывлінныд, мый тані, шор йылас пӧрысь пӧч олӧ?

— Эг, — юрсӧ дзӧрӧдыштіс Галя.

— Ме эг жӧ, — шыасис Санька.

— Но вот. А шуанныд, абу Ёма. Ёма!

Ӧні ёртъясыс эз нин пыксьыны да чӧв олісны.

Керка дорыс вӧлі ытшкытӧм, кильчӧ дорӧдзыс тшем сулаліс джуджыд югыд веж ситурун да паськыд коръя турун. Тшамъя дорас алӧй дзоридзӧн дзоридзаліс воййыв турун. Кажитчис, мый тані коркӧ вӧвлӧмаӧсь муяс да эндӧмаӧсь. Гашкӧ, сӧмын важ муяс вылын и вермис лоны туруныс татшӧм мичаӧн да вежӧн.

Тшамъя вевт пельӧсысь лёкысь кравзӧмӧн кыпӧдчис рака.

— Ой, збыль Ёма! И ракаяс сылӧн эмӧсь! — кельдӧдіс чужӧмыс Галялӧн. — Мунам, пышъям татысь! Бӧр гортӧ! — сійӧ тэрыба мӧдіс бӧр кыссьыны шорлань, сэсся, кор воис вомӧна туйӧдзыс, уськӧдчис нопъяслань.

Санька уськӧдчыліс жӧ сы бӧрся, но бергӧдчис да аддзис, мый Эдик кольччӧма да водзӧ кыйӧдчӧ, и эз тӧд, мый вӧчны. Мунны кӧ Галя бӧрся, Эдик чайтас, мый сійӧ повзис, но и ӧтнассӧ нывкасӧ татшӧма шызьӧмнас лэдзнысӧ оз позь.

Санька вӧтчис Галя бӧрся:

— Тэ мый, повзин?

— Ме гортӧ лэчча, — тіралысь киясӧн сійӧ кӧрталіс ассьыс мышнопсӧ.

— Энлы тэрмась, — ӧлӧдіс сійӧс Санька, — Эдик сэтчӧ кольччис. Кыйӧдчӧ. Тэ тані пукавлы, а ме ветла видзӧдла. Ӧтлаын сэсся гортӧ мунам.

— Но, ветлы, сӧмын ӧдйӧ локтӧй, дыр кӧ мӧданныд нюжмасьны — ӧтнам лэчча, — буракӧ, вок вӧсна тӧждыс тшӧктіс сійӧс нӧрӧвитлыны.

Кор Санька воис Эдик дорӧ да лэптіс юрсӧ — чуймис. Керка дорас тыладорсяньыс тыдаліс «Москвич» машина, дзик сэтшӧм жӧ, кутшӧм вӧлі Николай Ивановичлӧн, сиктса юралысьлӧн. Кильчӧ вылас некод эз вӧв.

— О-о! — чуймӧмысла горӧдсис Санькалӧн.

— Ланьт, кыласны! Машинанас кутшӧмкӧ морт воис, кутчысьлісны Ёмаыскӧд, сэсся кыкнанныс керкаас пырисны.

— Ме нинӧм ог гӧгӧрво, — вашнитіс Санька.

— Ме ог жӧ, — вочавидзис Эдик.

— Матыстчылам керка дорас, — корӧ Санька.

— Ветлам.

Сійӧ жӧ туйтіыс, кыті Ёмаыс лэччывлӧма вала, найӧ матыстчисны кильчӧ дорас. И ичӧтик керкаыс, и нёриньтчӧм тшамъяыс, и кильчӧыс — ставыс вӧлі важ, сісь, некытчӧ выль керас керыштлытӧм, некыт выльмӧдтӧм. Стен бердас жмитчӧмӧн челядь матыстчисны ӧшиньланьыс. Керкаыс эськӧ ёнакодь нин пуксьӧма, но ӧшиньӧдзыс вӧлі джуджыдкодь на, морт тушаысь вылӧджык писькӧдлӧмаӧсь, да кыйӧдчӧм йылысь и сёрни эз вермы лоны.

— Санька, лэпты менӧ пельпом вылад, ме видзӧдла.

— Казяласны!

— Оз. Ме зэв гусьӧникӧн, ӧти син пӧлӧн кыйкнитла.

Санька куткыртчыліс да лэптіс пельпом вылас Эдикӧс. Латшкӧсіник тушаа Эдик вӧлі сьӧкыд, Санькалӧн зэлалісны сӧнъясыс, кокъясыс тіралісны сьӧкыд нопсьыс. Эдик син пӧвнас и кыйкнитліс керкаас: югыд да сӧстӧм жыр, пу пызан да лабичьяс, инпӧлас важ нога шкап да джаджъяс, посни дзоридза ситеч занавесъяс.

Ӧшиньлань мышкӧн пызан саяс пукаліс воысь мужичӧйыс, а Ёмаыс укватӧн мыйкӧ кыскис пачысь.

— Со ті кӧнӧсь! — чур-чермунтӧдз повзьӧдіс зонъясӧс Галя аслас шыасьӧмӧн.

Санька виччысьтӧмысла чарӧстіс, сы вӧрзьӧмысь Эдик кымӧснас зурасис ӧшинь таскӧ.

— Мый тэ горзан! — гораа вашкӧдӧмӧн вувзьысис чойыс вылӧ муӧ чеччыштӧм бӧрын Эдик. — Кыласны!

А Санькалӧн повзьӧмвывсьыс лигышмуніны ки-кокыс, да сійӧ лажыньтчис стен дорас. Эдикӧс пельпом вылас кутӧмсьыс кок сӧнъясыс тірзисны. Сійӧ кӧсйис зэвтны медбӧръя вынсӧ, мед чепӧсйыны котӧртны, но эз удит.

— Мый нӧ, челядь, энӧ юкӧ? — кыліс мужичӧй гӧлӧс.

Ставныс чуймӧмӧн видзӧдісны кильчӧ вылын сулалысь вылӧ.

— Видза оланныд, Николай Иванович! — медводз кыв-ворыс сюри Галялы.

— Видза, видза! Кутшӧм могӧн татчӧ воинныд? А воинныд кӧ нин, пырӧй керкаас, шойччӧ да шонтысьӧ.

— А Ёмаыс нӧ кӧні? — вашнитіс Эдик.

— Кутшӧм Ёма? — эз гӧгӧрво сійӧс Николай Иванович.

— Тані кильчӧ вылас пукаліс ті локтӧдз, — стӧчмӧдіс Эдик.

— Тані кильчӧ вылас Ёма? — выль пӧв юаліс сійӧ да мӧдіс гораа серавны. Сылӧн паськыд мугов чужӧмыс гӧрдӧдіс да пемдіс, виж синъясыс ворсӧдчисны да дэльӧдчисны ичӧтик биторъясӧн.

— Ой, челядьӧ, сьӧмдытӧдз сералі! Но и серам петкӧдлысьяс! Ыджыд мам, петав, тэнӧ со челядь Ёмаӧн чайтӧмаӧсь. Со ӧд, ӧтнад вӧрад олан да! — ӧні нин сійӧ шмонитіс аслас ыджыд мам вылын.

Кильчӧ вылӧ петіс вӧсньыдик косіник пӧч. Зэв нин пӧрысь: не кӧ кучикыс, лыыс киссис нин эськӧ. Вӧрасыс сылӧн вӧлі ньӧжмыдик, чужӧмас сё чукыр, нырыс и збыльысь ыджыдкодь, кӧть и эз мисьтӧмт чужӧмсӧ, чусмӧм кельыдлӧз синъясыс челядьлы кажитчисны бурӧсь-бурӧсь.

«Вот тэныд и Ёма!» — визьнитіс Эдик юрын.

— Господьӧй! Ен кыськӧ гӧсьтъясӧс сетӧма. Локтӧ, локтӧ, пырӧй, чайӧн юктала, — корис сійӧ.

— Миян асланым сёяныс эм, — бӧрыньтчис Галя.

— Ас няньнад ӧд абу гӧститчӧм. А ветлысь-мунысьӧс вердӧм кузя пӧ дас во няня лоан, дас во тшыглун он тӧдлы, — вомаліс сійӧс Дуня пӧч.

Пызан сайын чай юигӧн челядь висьталісны, кутшӧм могӧн воӧмаӧсь татчӧдз. А Николай Ивановичлӧн ыджыд мамыс висьтавліс важ олӧм йылысь.


— Верӧс сайӧ ме петалі Никӧнор Сандрӧ сайӧ. Любӧпырысь муні: мича вӧлі зонмыс, статя, уджач да пельк, збой, кок чунь увсьыс би вартӧ. А ме ачым гидйысь петавлытӧм кукань кодь рам. Семьяыс ыджыд вӧлі налӧн: мам-батьыс, вит вок, кык чой, ыджыд вокыс гӧтыра нин, быдтысьӧ — и ставныс олӧны ӧти керкаын. Керкаыс эськӧ и ыджыд, а унанад сьӧкыд. А меным сэні, кӧть кутшӧм шаньӧсь, а абу гортыд: лоӧ ваысь кизьӧра, турунысь ляпкыда овны. И мӧдім ми Сандрӧкӧд думайтны торйӧдчыны, юксьыны, ас кежысь овмӧдчыны, ас керка лэптыны. Ас керкаад ӧд сэсся кӧть кыдз ов, кузялаӧн кӧть вомӧнӧн, некод тэнӧ оз тӧд. Сэтшӧма ми дӧнзим ыджыд семьянас овны да уна йӧз пиас, весиг сиктсьыс мунім. Татчӧ шор бокас лэптім керкасӧ. Местаыс мича, вӧрыс матын: Сандрӧ кыйсьӧ вӧлі ёна, а зіль мортыдлы низьыд-мойыд керка пельӧсӧдыс кайӧ. Сэсся и му-виддзыд орччӧн. Скӧт лӧсьӧдім: вӧв, мӧс, ыжъяс. Кык пи миян чужи, ныв. Бура лӧсьӧдчылім эськӧ да, абутӧ эг тӧдлӧ ни, да эз тай сетны миянлы овнысӧ. Олӧмыд ӧд кор тай юмов, а кор и курыд. Ладыс вежсис да ыршасьны ми вылӧ мӧдісны, кодлӧнкӧ ӧд и вежыс петӧ вӧлі. Ӧні ӧд йӧзыс ставыс сюсь вылӧ сюсь да бур вылӧ бур, а сэки... Колхозъясыд лоины да асалісны миянсьыным видз и му. Мӧс и вӧв ковмис сетны. Сьӧкыд кайны чой паныдтӧ, кокӧдыд кӧ крукавлӧны. Сэсся войнаыд лои, Сандрӧӧс сэтчӧ босьтісны. Эз и во бӧрсӧ, юрсӧ пуктіс, кӧнкӧ ылі муӧ и дзебӧма. А мый ме ӧтнам тані кера? Верӧстӧгыд. Ковмис лэччыны бӧр сиктӧ, энька-айка ордӧ. Сэні и олі-быдтыси. Том кад муніс — эз прӧщайтчы, пӧрысьлун воис — эз юав. А ӧні со пӧрысьявылад лӧнь ва моз шуньгӧ-мунӧ олӧмыд. Быд гожӧм со татчӧ кыскӧ, кӧні том вӧлі да шуда. Аслад керкаыд кӧть кутшӧм, а век лӧсьыд. Тані олышта гожӧмсӧ, важсӧ казьтышта да сьӧлӧмӧй бурмӧ. Кӧдздӧдас да, сиктӧ челядь дорӧ бӧр лэчча тӧвйынысӧ. Да и гожӧмбыд со оз эновтлыны менӧ, Коля машинанас лункосмысь волӧ, нянь-совтӧ вайӧ, ватӧ шорысь катӧдас и. А ті со менӧ Ёмаӧн чайтӧмныд! — кокнипырысь сераліс пӧч.

— А тэ, Дуня пӧч, тӧдан он, кытысянь тайӧ Кӧдзыд шорыс заводитчӧ? — асланьӧдіс сёрнисӧ Эдик.

— Ме эськӧ йылӧдзыс эг волы, а Сандрӧ висьтавлывліс, мый шорыс сӧдзтысьӧ нюрйысь, Виж нюдз нюрйысь, тасянь лоӧ верст вит сэтчӧдз. А нюръяс вотӧдз, верст куим ылнаын, эм Гӧгрӧс видз, ми сэтысь турун вӧлі ытшкывлам. Ог тӧд, ӧнӧдз кӧ эз вӧрӧн тыр сэті, зэв мича гӧгрӧс луд вӧлі. Гашкӧ вот, вӧрӧн тыри, — майшасис сійӧ.

— Видзӧдлам да бӧр лэччиг висьталам, — кӧсйысис Санька.

— Но. Луннад эськӧ мича виддзыс, а войковнад ми эгӧ ветлӧй.

— Мыйла?

— Эштӧдам вӧлі уджсӧ пемдытӧдзыс. Сандрӧ эз радейтлы сійӧ местаяссӧ.

— Мыйкӧ кывлӧма али мый?

— Вуджрасьӧны пӧ сэні.

— Кодъяс? — вашкӧдӧмӧн юалӧ Галя.

— Повзьӧдӧма сэсся лои тіянӧс. Ог тӧд, нинӧм ме эг аддзывлы. Ті талун туяд эн нин петӧй, шойччӧй, узьӧй ме ордын. Асыв выль вынъясӧн водзӧ мӧдӧдчанныд, видзӧдланныд Виж нюдз нюрсӧ, шӧрас сӧмын энӧ келӧй, мед он вӧйӧ, кадъя сэті, а доръясыс вутшкӧсь пӧ, Сандрӧ, шонъянӧй, висьтавлывліс. Сэтысь сійӧ вӧлі турипувтӧ ваялас! Тӧвбыд кежлӧ! Рӧдвужыслы на вӧлі доддьӧн лэччӧдас — ставлы тырмыліс. Ылын да, сиктсаыд сэтчӧ оз ветлывлыны-а.

— Ог, ми керкаад ог узьӧй, — Эдик, дерт, медся варов да пыр сёрниӧ сюртчӧ, — ми сы вылӧ и петім походас, мед ывлаын узьны.

— Керкаас узьӧй, шоныдінас да косінас, сэсся кайланныд нюрйӧдзыс да бӧр лэччигад бара ми ордын узьӧй.

— Ог, миянлы ывлаас лӧсьыдджык, — шыасис пыр на чӧв олысь Санька кузь син лыс лапъяснас тшӧкыда лапйӧдлігтыр. Абу велалӧма гырысьясыдкӧд сёрнитнытӧ да родыштӧ.

— Ми ӧд ывлаас велалӧмаӧсь нин, — вильыша видзӧдліс Санька вылӧ Эдик сійӧс дзерӧдӧм могысь.

Санька пель йылӧдзыс гӧрдӧдіс да кокньыдика тувкнитіс ёртыслы. Галя сӧмын шпыньмуні, гӧгӧрвоис зонъяслысь шмонитӧмсӧ да. Гырысьяс, дерт, нинӧм эз казявны.

— Мед мунӧны, ыджыд мам, эн кут. Абу нин посниӧсь. Та арлыднас водз вӧлі кыйсьыны нин велӧдӧны, ноддя дорын узьлыны да, — челядь дор сувтіс Николай Иванович.

— Сідз эськӧ да, — ньылыд муніс пӧчыс.


Гӧгрӧс видз вылад челядь воисны рӧмдандорыс нин, кӧть эськӧ шойччӧм да сёйыштӧм бӧрад чожа восьлалісны. Вотӧдзыс ковмис вуджны неыджыд нёдз, ничьявны-мунны паськыдкодь лості. Кыкысь кымын лыбӧдісны-повзьӧдісны сьӧла позтыр, узянінысь лэптісны тупъюр варышӧс.

Виддзыс вӧлі ыджыд, ытшкытӧм туруныс коскӧдзыд. Чуймӧдіс, мый абу тырӧма понӧльӧн ни кыдз-баддьӧн. Ӧд Николай Ивановичлӧн ыджыд мам висьталӧм серти тані во кызь нин некод турунсӧ эз пуктыв. Видз гӧгӧрыс вӧлі вӧр, сыладорсяньыс, кытысянь воисны челядь — кыддза рас, водзынджык, видз мӧдарас, — тшем козъяин. А виддзыс и збыльысь вӧлі гӧгрӧс. Сӧмын видз шӧрас ӧта-мӧдсьыс неылын быдмисны куим пашкыр пу, буракӧ, льӧм пуяс.

Воӧм бӧрас мудзӧмвывсьыд челядь медводз бурпӧт шойччисны вӧр дорас, косінӧ, джуджыд турун пиӧ, водалӧмӧн.

— Ӧні эськӧ тадзи и унмовси, эг нин эськӧ и чеччыв асылӧдз, — ас кежсьыс шуис Галя.

— Тшыг ог жӧ узьӧй, — шызис Эдик. — Бипур пестам, сёян пуам, чай пузьӧдам.

— Пӧртйыд ӧти да. Ковмас сӧмын чай пузьӧдны, — ӧлӧдіс Санька.

— Сёяныс быдсямаыс на эм: чериняньыд, пирӧг, шаньгаяс. Чай сӧмын и пузьӧдлам.

— Санька, тэ лэччыв шорас вала, — ыстӧ ёртсӧ Эдик. — Сӧмын вай кыдзкӧ приключенньӧястӧг нин. Некутшӧм Ёма керкаӧ эн нин сэсся веськав.

— Эн повзьӧдчы, — ӧлӧдіс сійӧс Галя.

— Тэ пыр повзьӧмыд да, кӧть нем эн и шулы, пу дзуртыштӧмысь садьтӧг усян, — броткыштіс Эдик. — Вай чеччы, нинӧм лывкъявны, кор йӧзыс уджалӧны. Ми тэкӧд, чавкан, чукӧртам кос лӧп да бипур ӧзтам.

— Бара нимтысян! Сідзтӧ кӧ, ме нинӧм ог вӧч! — дӧзмис Галя.

— Ог, ог, — лӧньӧдіс чойсӧ вокыс, — ме ӧд сідз, шмонитігмоз.

— Но, чукӧртам либӧ кос пестӧ, сӧмын орччӧн ветлӧдлам.

— А мый, збыль полан?

— Пола, дерт, повтӧгыд ӧд ош сёяс.

— А полысь морттӧ кӧч повзьӧдас! Аддзан, кутшӧм Санькаыс! Ӧтнас вала шор дорӧ лэччис. Тӧдтӧминын. А тэ? Полысь кӧч!

— Сійӧ ӧд велалӧма нин, весиг войнас ӧтнас узьлӧ вӧрас. А ме, дерт, пола, некор на вой кежлӧ сьӧд вӧр шӧрӧ эг веськавлы, — гусьӧн вашкӧдіс Галя ӧтарӧ-мӧдарӧ гоннялігтыр.

— Да эн пов, нинӧм микӧд оз ло. Ошъяс ӧні пӧтӧсь, кӧинъяс тшӧтш. Йӧз дорӧ оз матыстчыны, тэнӧ асьныс ылісянь кылӧны да ылі гӧгӧртӧны.

Кос увъяс, ньӧръяс чукӧртісны поводнӧя, бӧрнас Санька кӧсйис вой кежлас ноддя лӧсьӧдны.

Биасьны эз на удитны — воис Санька, бара ватӧм. Синъясыс — шар, чужӧмыс кельыд.

— Бара мыйкӧ лои! — вомгорулас шусис Галялӧн.

— Мый лои? — сідзжӧ шызис Эдик.

— Ш-ш-ш! — чуньсӧ вом дорас вайӧдліс Санька да чуньнас корис кыкнаннысӧ пырны луд вывсьыс пыдӧджык вӧрас.

Пуяс да кустъяс сайӧ сайӧдчӧм бӧрын сӧмын висьталіс.

— Ми тані абу ӧтнаным.

— А кӧні, коді нӧшта эм? Туристъяс? Ветлам, тӧдмасям, — ыззис Эдик.

— Ш-ш-ш! — бара ӧлӧдіс сійӧс Санька. Синъясас сылӧн вӧлі полӧм.

— Но мый, мый? Ӧдйӧджык висьтав.

— Ме шор кузяыс водзлань муні, лэччи, гумовті ва, а кор мӧді бӧрсӧ кайны, синмӧс чӧвтлі Гӧгрӧс видз вылас. Дзик шӧрас, куим пу дорас кодъяскӧ эмӧсь.

— Оз тыдавны да, — эскытӧма вомаліс Эдик пуяслань дзоргиг.

— Тасянь оз и тыдавны, пашкыр льӧм пу саясӧсь, а эстысяньджык бура тыдалӧны.

— Ветлам, — збоялӧ Эдик. — Тӧдмасям.

— Лӧнь! — коймӧдысь ӧлӧдіс Санька. — Найӧ абу ми кодьӧсь.

— Мутияс! — киас вокыслы шашаритчис Галя. Сылӧн весиг лов шыыс джӧмдыліс.

— Абу, — вашнитіс Санька.

— Кодъяс нӧ? — ӧттшӧтш моз юалісны чоя-вока.

— Ог тӧд. Буракӧ, мӧд планета вылысь воӧмаяс.

— Сӧр ёнджыка, — эз эскы Эдик.

— Збыль! Ветлам эстчаньджык, аддзылан.

Челядь кустъяс сайӧ дзебсясигтыр мунісны шор катчӧсыс.

Збыль, дзик видз шӧрас куим пу костын мовкъяліс эзысь кыша югъялысь шар. Рӧмыд нин, да и ылынкодь, бурасӧ он аддзы.

— Ветлам, код сэн кимӧститчӧ?

— Ог, — ӧвтыштчис Санька. — Ог петкӧдчылӧй. Лэччам бӧр, Николай Ивановичлӧн ыджыд мам ордас узям. Асыв луннас выльысь волам.

— Да, да, Эдик, бӧр лэччам, — сы дор сувтіс Галя.

— Эн сӧрӧй нинӧм абусӧ, ме ветла на дорӧ да ставсӧ тӧдмала, — сійӧ воськовтіс дзебасысь да мӧдӧдчис видз шӧрлань.

— Эдька! Кос бӧр! Кылан! — майшасис вокыс вӧсна Галя. — Мыйкӧ тэныд век йӧзсьыс унджык колӧ, дзоляник петуклы.

— Чоюк, коді полӧ, лёка олӧ: луннас кувлӧ куим пӧв, — бергӧдчыліс да шмонитӧмпырысь лыддьӧдліс сійӧ, ӧвтыштіс кинас да вочасӧн ылыстчис. Виддзӧ пыраніныс вӧлі васӧд, да сӧмын лайкыд уль ошнитш вылас колины сылӧн кок туйясыс. Со нин сійӧ матысса льӧм пукӧд орччӧн, со ылынджык, со матыстчис эзысь рӧма шар дорӧ. Со дзирдыштіс кутшӧмкӧ мач, и ставыс воши син водзсьыныс.

— Санька, мый лои? Ме нинӧм ог аддзы, синмӧй, буракӧ, бердіс дыр видзӧдӧмсьыс.

— Ме ог жӧ аддзы. Нинӧм оз тыдав.

— Но ӧд абу на тыдавтӧм пемыд, — шензьӧ нывка.

— Вай шойччӧдыштам синъяснымӧс, матӧджык видзӧдыштам, сэсся бара водзлань.

Но и мӧдысь, и коймӧдысь синъяс шойччӧдӧм бӧрын нинӧм эз югзьы. И югыд мачыс, и Эдикыс вошины.

— Ветлам матӧджык, колӧкӧ, отсӧг колӧ да, — вӧзйис Санька.

— Ме ог лысьт, — эз кӧсйы петкӧдчыны Галя.

— Он кӧ, ме ӧтнам. Барыш либӧ варыш, — воськовтіс Санька эрд вылӧ.

— Сідзкӧ, ӧтвылысь. Тэ кӧ нӧшта вошан, мый ме ӧтнам мӧда вӧчны? Сӧмын гусьӧн. Эн горзы.

Детинка муніс водзын, кузь туруныс гартчис кокас, сэсся сійӧ лӧсьӧдчис Эдик кок туйӧ да восьлавныс лои кокниджык. Галя полігтырйи, ӧтарӧ-мӧдарӧ дзоргиг, вӧтчис сы бӧрся. Колӧмыд тай полӧмтӧ венӧ вӧлӧм. Мунныс лои кузякодь, виддзыс ыджыд. Кор Эдик кок туйті воисны видз шӧрӧдзыс, шензьӧмыслы эз вӧв помыс. Видз шӧрас, куим пу костас туруныс вӧлі ляксьӧма, артмӧма гӧгрӧс кушин. Водзӧ некутшӧм кок туй абу. И Эдик некӧн абу. И некод некӧн оз тыдав.

— Эдик! — вашкӧмӧн шыасис Галя.

— Эдик! — гораджыка чукӧстіс Санька.

— Эдик! — мый вынсьыс нин горзісны челядь.

Но некод эз вочавидз.

Ӧдйӧ мӧдіс пемдыны. Коліс бӧр петны вӧр дорланьыс, кытчӧ кольлісны нопъяссӧ. Важ кок туйтіыс и петісны. Нопъяс дорын Эдик эз жӧ вӧв. Здук горзыштӧм бӧрын найӧ мудзпырысь пуксисны. Мый вӧчны? Дзурс пемдіс. Лои шуштӧм, гажтӧм.

— Биасям, — чӧвтіс чӧв-лӧняс Санька.

— Ог. Казяласны миянӧс.

— Колӧ биасьны, кынмам татчӧ. Асъявылыс лоӧ кӧдзыд.

— Биасям кӧ, быдӧнлы тыдавны мӧдам. А ми некодӧс ог мӧдӧ аддзыны. Асыв, гашкӧ, Эдик кыськӧ воас, — нургыны мӧдіс Галя.

— Йӧй тэ. Ми сы вӧсна и биасям, мед Эдикыд аддзас бисӧ да кужас локнысӧ.

— Но, биась либӧ, — кывйӧ сетчис нывка.

Санька ӧзтіс битор, мӧдіс ньӧжйӧ лӧдны сэтчӧ кос ньӧръяс, увъяс, матӧдіс пӧрӧм пу, юкис черӧн кык пельӧ да вӧчис ноддя. Бинад лои гажаджык, лӧсьыдджык, кӧть и кокнилуныс сьӧлӧм выланыс эз вӧв: ӧд ёртныс воши. Воши ку ни ру. Нуръясьыштӧм бӧрын би дор мозыс нёровтчыштӧмӧн Санька унмовсис. Галя эз вермы венны полӧмсӧ, но веніс детинкаысь родӧмсӧ да нюкыртчис сы дорӧ, дыр на дзӧръяліс синъяснас, сэсся тай коркӧ унмыс личкӧма жӧ сійӧс.

Узисны челядь кокни унмӧн. Майшасьӧмыс эз вош ни эз быр. Быд вӧрса тӧдтӧм шы вылӧ садьмывлісны да недыр кывзысьыштӧм бӧрын бара лэдзлісны юрнысӧ ноп вылас да здук-мӧд кежлӧ сыркмунлісны мӧд тӧдтӧм шыӧдз. Оз жӧ тай вӧрад войнас ставӧн узьны: кӧнкӧ акнитлас сюзь, кышакылӧны нитш сёйысь вӧрса шыръяс. Асъявылыс нин сӧмын чорыдджыка и унмовсьлісны.

Садьмисны водз лэбачьяс дзользьӧм шы улӧ: кӧнкӧ матын тивзісны уркайяс, шыасьлісны ньывкайяс, пиньгис пинькай, ылісянь, буракӧ, нюрсяньыс кыліс турияслӧн клывгӧмыс. Часіныс эз вӧв, да стӧч кадсӧ эз тӧдны, но став сертиыс вӧлі зэв на водз. Бипурыс ваймӧма. Би вомӧн пуктылӧм керйыс шӧриассьӧма, орӧма. Кык кер помсӧ Санька ӧтлаӧдіс да шӧрас бара пестіс бипур. Лэччыліс вала да пуктіс пузьӧдны.

— Санька, тӧрыт тэ шуин, мый гумовтін васӧ, а локтін тыртӧг.

— Но и мый?

— Кытчӧ нӧ ваыс лои?

— Ме повзи югыд шарсьыс, джӧмді да уси. А выльысьсӧ эг нин бергӧдчыв.

— Тэнӧ Эдик вомдзаліс.

— Кыдзи?

— Сійӧ шуис, мый тэ нинӧмысь он пов.

Санька чӧв ланьтіс. Кыкнанныслы вӧлі шуштӧм.

Ывла вылын узьӧм бӧрын бура сёйсис. Бырӧдісны став пӧжассӧ, мый вӧлі, коли сӧмын нянь, шыдӧс, консерв банка да картупель. Пусьытӧг сэсся кынӧмпӧт оз шед, ӧнӧдз сідз на мыйӧнсюрӧ нуръясьлісны-а. Сэтӧр коръя чай юӧм бӧрын челядь бара шуисны ветлыны видз шӧрӧ. Мунісны важинтіыс, мед не вӧчны уна кок туй. Гашкӧ, талун югыднад казяласны, кытчань сетчисны Эдик да тӧдтӧмъясыс.

Ывлаыс вӧлі быттьӧ ставнас кутшӧмкӧ кельыд. Енэжті бовкъялісны ру кодь вӧсньыдик кымӧръяс да эз сетны тыр вынӧн сявкнитны шонді югӧръяслы. Льӧм пу вылысь матыстчиганыс челядь повзьӧдісны сьӧд юра да гӧрдоват тывбордъяса пинькайясӧс.

— Пинь, пинь, пинь, — жбыркнитісны найӧ.

Войтыштны лӧсьӧдчысь льӧм тусьясыс сідзи и чуксалӧны ас дораныс, но челядьлы некор чӧсмасьыштнысӧ.

Видз шӧрӧ воӧм мысти да ставсӧ гӧгӧрбок видзӧдалӧм бӧрын нинӧм гӧгӧрвоанаджык эз ло. Видз шӧрын гӧгрӧса лякӧм турун. Шӧрас кушин. Сэсся некутшӧм кок туй некодарланьӧ.

Сёрнитчисны кадсӧ не воштыны, а лэччыны сиктӧ да висьтавны ставсӧ гырысьяслы.

Кежалісны шор дорас: сійӧ тані вӧлі векньыдик, пемыд ваыс визувтіс чӧла да тэрмасьтӧг. Дорыс тырӧма ляпкыд нюдз нитшкӧн, а шор пыдӧсас руд лыа. Матігӧгӧрас быдмисны ройсялӧм козъяс, тыдаліс кымынкӧ шунпу. Улис кӧрсьыс да шуштӧмсьыс Галяӧс босьтіс йирмӧг.

Кор шор дорсьыс бӧр петісны да мӧдісны матыстчыны нин Гӧгрӧс видз дорӧ, найӧ кыкнанныс джӧм сувтісны: водзвыланыс быттьӧ кодкӧ вуджӧртчис, кажитчис, быттьӧ кодкӧ налы воча локтӧ. Челядь весиг лов шысӧ кутыштісны, пельяснысӧ чошкӧдісны, мед бурджыка кывны, мый сэні водзвылас. Галя гусьӧникӧн чӧвтіс пернапас да кутчысис Санькалы киас. Пуяс сайысь петӧм бӧрын тыдовтчис: видз шӧрсяньыс кузь турун пиас ӧтарӧ-мӧдарӧ ветлӧдлӧмсьыс артмӧдӧм векньыдик ордымті локтіс Эдик. Галя да Санька чуймӧмӧн сулалісны да видзӧдісны ёртныс вылӧ, быттьӧ сійӧ мӧдар югыдсьыс петӧ.

Эдик матыстчис на дорӧ меліа да вежавидзӧмӧн нюмъялігтыр.

— Эдька, тэ ловъя! — шыасис Галя.

— Он ӧмӧй аддзы?

Гӧлӧссӧ кылӧм бӧрын вӧлись эскисны, мый оз каститчы налы, мый ёртныс ловъя, со, тані, накӧд орччӧн сулалӧ.

Лигышмуні ки-кокыс Галялӧн, уськӧдчис да топӧдіс ас дорас воксӧ, гусьӧникӧн чышкыштіс сӧдзтысьӧм синвасӧ.

Эдик сулаліс шӧйӧвошӧм чужӧма, быттьӧ ачыс тырвыйӧ оз гӧгӧрво, мый сыкӧд лои, синъясас сылӧн тӧдчис гӧгӧрвотӧм дзирд, быттьӧ кутшӧмкӧ гусятор поздысьӧма сэтчӧ.

— Кӧні тэ та дырасӧ вӧлін, мый тэкӧд лои? — шызьӧм гӧлӧсӧн юасьӧ чойыс.

— Уна-ӧ кадыс коли?

— Тэ эн вӧв быдса вой.

— Ме чайті, ӧти здук. Ті ӧд тані сулаланныд вӧлі ме муніг.

— Бӧрынджык, бӧрынджык ставсӧ сёрнитам, — торкис найӧс Санька, — ӧні лэччам гортӧ.

Челядь босьтісны нопъяснысӧ да мӧдӧдчисны тӧдса туйті сиктлань.

Бура дыр мунӧм бӧрын нин, кор тыдовтчис Дуня пӧчлӧн керкаыс, челядь долыдпырысь ышловзисны да вӧлись пуксисны шойччыштны. Гӧгрӧс видз вывсьыс быттьӧ тэрмасьӧмӧн пышйӧма и лои налӧн.

— Но мый, висьтавлы, — корис чойыс.


— Ме ставсӧ помнита вӧтын моз, — заводитіс Эдик. — Матыстчи. Найӧ эзысь рӧма югъялан паськӧмаӧсь, комбинезон сяма, но зэв зэлыд, туша сертиныс, весиг юрныс кышӧма, сӧмын синъясыс тыдалӧны, миян дорысь синъясыс гырысьджыкӧсь. Асьныс ме судтаӧсь кымын. Сёрнитӧны быттьӧ кутшӧмкӧ аппарат пыръя, телефонын моз сёрниыс кылӧ. Ичӧтик гӧгрӧс корабль. Тшӧктісны меным сэтчӧ пырны. Пытшкас ставыс югъялӧ, сӧстӧм. Ме ӧд кӧсйи накӧд сёрнитыштны, юасьны, сійӧн и муні на дорӧ, а найӧ мекӧд оз и варовитны. Здук кежлӧ, буракӧ, садьӧс воштылі. Палялі ме мӧдлаын нин, ыджыдджыкинын, кутшӧмкӧ пызан кодь вылын, киноясад тай петкӧдлӧны, кыдзи операцияястӧ вӧчӧны, мыйкӧ сэтшӧм сяма жӧ. Куйла ме сэн, киӧс ог вермы вӧрзьӧдны ни кокӧс. Мыйсӧ мекӧд сэні эз вӧчны. Ставсӧ мурталісны: и ки, и кок, и кок чунь, и пель, и ныр. Буракӧ, быд юрси си сӧмын эз мерайтны. Ас костаныс мыйкӧ мургӧны, но ме немтор налысь эг гӧгӧрво. Сэсся, буракӧ, бара садьӧс воштылі, немтор ог помнит. Ас садьӧ вои — бӧр Гӧгрӧс видз шӧрын. Сэтшӧм жӧ рӧмыд, кутшӧм и ме мунігӧн вӧлі. Ме чайті, ӧти здук и коли, а вӧлӧмкӧ быдса вой.

— Гырысьяс пиысь некод оз эскы, — гажтӧминика шуыштіс Галя.

— Но и мед, оз кӧ, — ярзис Эдик, — ныма налы. Ми петкӧдлам! — сійӧ сувтіс да мӧдіс шенасьны кияснас.

— Лӧнь! Эн пу, а то ачыд пусян. Бурджык висьтав, мый тэ кӧсъян вӧчны, — ӧлӧдіс сійӧс Санька.

— Ме лэчча карӧ да тӧвбыдӧн став литературасӧ лыддя НЛО йылысь. Мыйсюрӧ ме, дерт, тӧда, но мый сэн збыльыс, мый абуыс, код тӧдас. Сы вӧсна колӧ ставас воӧдчыны аслыным. Тӧвнас дасьтыся бура да гожӧмбыд кежлӧ локта татчӧ.

— Кор нин тэ тайӧс мӧвпавныс вевъялін?

— Сы вылӧ и юр, мед мӧвпавны.

— Оз тэнӧ мамыд лэдз, вошлін да, — нурбыльтіс Галя вомгорулас.

— Лэдзас! Ме сыкӧд сідз сёрнита, мый кыв шутӧг мӧдӧдас, и тшын оз петав. Вот. Ме лэччӧда палатка, сувтӧдам сійӧс Гӧгрӧс видз бокас сэтшӧм местаӧ, мед ни туй вывсяньыс, ни енэжсяньыс, ни видз вывсяньыс оз тыдав. Санька, сюрас сэтшӧм местаыс?

— Позьӧ корсьлыны.

— Вӧчам наблюдательнӧй пункт. Тэ, Санька, и сідз вӧрын олысь морт, абу мӧй веськодь, кӧні: Чудь гу дор ягын али Гӧгрӧс видз дорын.

— Абуджык эськӧ да... Сэнісӧ сиктсянь матын, и вӧрыс гажаджык.

— Он ӧд ӧтнад ов, вежласьӧмӧн.

— Гожӧмбыд?

— Дерт, мӧдам видзӧдны, кор волывлӧны, мый вӧчӧны, гашкӧ, гӧгӧрвоам, мыйла локтӧнысӧ татчӧ, мый налы колӧ.

— А ті казялінныд, мый виддзыс зэв гӧгрӧс? — мыйкӧ ёна думайтӧм бӧрын юаліс Санька.

— Сійӧн и Гӧгрӧсӧн шусьӧ... — вомаліс Галя.

— Но ӧд Николай Ивановичыдлӧн мамыс мый шуліс, во кызь пӧ сэт некод нин эз ытшкыв, а тэ казялін, мый лёк баддьӧн ли кыддзӧн тырӧма гӧгӧрыс? Абу. А мыйла? Эновтлы кутшӧмкӧ видз во-мӧд кежлӧ, видзӧдлы, мый лоӧ. Вӧрӧн тырас. А тайӧ? Гӧгрӧс вӧлӧма, гӧгрӧс и кольӧма. Сэки и ӧні.

— Ме и шуа, колӧ туявны ставсӧ. Мӧд гожӧм кежлӧ дасьтысям, — ассьыс зільӧ Эдик.

— Видзӧдлам, — лабутнӧя вочавидзӧ Санька. — Кӧсйӧмыд эм, а судзсяс-ӧ юр вем. Ме мӧд во кӧсъя вӧлі удж вылӧ пырны, лесничествоӧ вӧзйысьны.

— Ӧтиыс мӧдыслы оз мешайт, Санька. Сідз и тадз вӧрын мӧдан уджавны.

Сэсся ставныс ланьтісны, быдӧн вӧйтчис ас думъясас.

— Ок, ме йӧй, йӧй, — мӧдіс друг кучкавны кабырнас Эдик эжаас, — сэтшӧмтор вунӧді! Ӧні тӧда, тӧда, мыйла татчӧ волывлӧны мӧд планета вылысь йӧзыс.

Санька да Галя вомсӧ паськӧдӧмӧн видзӧдісны ёртныс вылӧ.

— Ӧд мый меным Педьӧ пӧльыд висьтавліс! Оныкыс, чудьясыслӧн медыджыдыс, Гӧгрӧс видз вылӧ катӧдліс медводз йӧзсӧ. Сэні сійӧ вӧлі пырӧдчылӧ сёрниӧ Ыджыд Енмыскӧд. Сідзкӧ, тайӧ налӧн вежаиныс вӧвлі. Со кӧні гусяторйыс! Ми нинӧм на огӧ тӧдӧй му вывсьыс. Мыйта на дзебасын, гусяинын. Ме гӧгӧрвои! Мӧд планета вылысь йӧзыс локтӧны, мед сідз жӧ тӧдмавны муыслысь гусяторъяссӧ, найӧ корсьӧны важ йӧзлысь, вошӧм нин котырлысь, вошӧм цивилизациялысь олан ногсӧ. Ме гӧгӧрвои, гӧгӧрвои! — И Эдик сувтіс да мӧдіс чеччавны нимкодьысла.

— Тэ ачыд нин Оныкыд моз йӧктыны мӧдін, — гажаа серӧктіс Галя.

Санька чуймӧмӧн видзӧдіс налӧн гажъялӧм вылӧ.


Гижӧд
Векньыдик ордым
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1