НЫВКА ЛИЗА ДА КӦЗА ЛӦЗА

Нывка Лиза олӧ Озъю грездын. Тушаыс латшкӧсіник, юрсиыс еджыд, кыӧма вӧсньыдик кык кӧсаӧ, синъясыс тувсовъя енэж кодь лӧзӧсь. Олӧ сійӧ батьыскӧд да мамыскӧд джуджыд кильчӧа да ыджыд ӧшиня выль керкаын. Налӧн эм налим сера кань да кӧза Лӧза.

Налим сера каньыс оліс ас кежсьыс, лакис кӧза Лӧзалысь йӧв, кыйис шыръясӧс, мыськывліс пель сайсӧ гӧсьтъяс воӧм водзвылын, куньтырасьліс шонді водзын, кургис-висьтавліс мойдъяс да узьліс паччӧрын.

А кӧзаыс... Кӧзаыс узьліс гидын, а луннас пыр бротьяліс Лиза бӧрся. Тадзи нин сійӧ велаліс ичӧтдырсяньыс.

Кор мамыс вайис кӧзаписӧ гортас, медводз пыртӧдліс керкаӧ, люкӧдіс пачкӧд да шуаліс:

Би кодь перыд,

Тшын кодь сюсь,

Пач кодь ён.

Сэсся пуктіс джоджӧ. Сэтшӧм тешкодь вӧлі кӧзапиыс! Еджыдик, косіник, тшап юра, кос гыжнас тотшкӧ-ветлӧдлӧ, оз-оз да вильснитлас краскаа вильыд джоджтіыс.

Лиза кекӧначасис, нимкодясис выль олысьлы.

— Мама, менам юрсиӧй еджыд, а кӧзапиыдлӧн гӧныс еджыд жӧ. Ме — нывка Лиза, а сійӧ лоӧ кӧза Лиза. Ми лоам тьӧзӧяс.

— Но, — ӧвтыштіс мамыс кинас, — морт нимӧн пемӧсӧс оз шулыны.

— Но мед лоас тшӧтш Лиза, — дзайгӧ-корӧ нывка.

— Оз, — зэв чорыда вочавидзис мамыс.

— Оз кӧ, мед нимыс сылӧн лоӧ Лӧза, — здук кежлӧ думыштчылӧ да вежыштӧ нимсӧ Лиза.

— А мыйла Лӧза? Некыт лӧзыс сылӧн абу, — оз сетчы мамыс.

— Пель сайыс лӧзоват шонді водзас, — асныралӧ Лиза.

Кӧть мамыс нывкалӧн и некытысь лӧз чутсӧ эз аддзы, сэсся муніс жӧ кивыв, мед пӧ лоас Лӧза.

Тадзи Лиза ордӧ овмӧдчис Лӧза. Лиза олӧ керкаын, Лӧза — гидын. Кӧзапи быдмис, ёнмис, верстяммис. Збыль лои би кодь перыд, тшын кодь сюсь, пач кодь ён. И асныра. Ачыс кӧ оз кӧсйы, нинӧмысь он вермы места вывсьыс вӧрзьӧдны. Сэсся Лӧза ачыс чужтіс кӧзапиӧс, кутіс сетны нывка Лизалы йӧв.

Лиза асывнас водз чеччӧ. Мамыс удж вылӧ тэрмасьӧ, а нылыс горт овны кольччӧ. Юас Лиза небыд еджыд няньӧн ыджыд чашка йӧв, коляссӧ кисьтӧ кань дозйӧ налим сера каньлы. Сэсся пасьталӧ гӧрд туся платтьӧ, сандалиасьӧ да петӧ джуджыд кильчӧ вылӧ. Кӧза Лӧза виччысьӧ нин Лизаӧс гид дор йӧрын. Лиза босьтӧ сюмӧдысь кыӧм кокньыдик чуман, лэччӧ кильчӧ вылысь, восьтӧ йӧрсӧ, домалӧ кучик домӧн Лӧзаӧс, и найӧ мунӧны грезд сайӧ луд вылӧ.

А лудыс мича! Дзоридза да югыд веж туруна, чирка да бобула. Лӧза йирсьӧ, а Лиза мыйсӧ сӧмын оз вӧч: котралӧ бобувъяс бӧрся, мича дзоридзысь юркытш кыӧ, луддорса шорысь ваӧн резсьӧ.

Лун шӧр гӧгӧрыс Лиза да Лӧза бӧр гортӧ локтӧны. Чуманын нывка аскӧдыс вайӧ нетшкӧм турун, Лӧзалы рыт кежлас.

Кӧза йӧрӧ кольччӧ, а Лиза пыралӧ гортас, мыссьӧ, сёйыштӧ, босьтӧ сумка да мӧдӧдчӧ лавкаӧ няньла. Кӧза Лӧзаӧс оз босьт, а мӧдыс баксӧ да вӧзйысьӧ Лизакӧд, водз кокъяснас нёльӧд потш вылӧдзыс кайӧ, тайкӧ чеччыштас потшӧс вомӧныс. Оз ӧд тӧд, мый сійӧс дӧзьӧритысьыс лавкаӧ мунӧ, гашкӧ пӧ бара луд вылӧ, а со менӧ пӧ, шогсьӧ, босьтнысӧ вунӧдіс.

Озъю грездас вит керка и эм. Лавкаас няньысла колӧ мунны сиктӧдз. Туйыс лэччӧ чой горув, сэсся колӧ вуджны пос вывті тэрыб шор, мунны вӧраин, сэні нин заводитчӧны муяс да тыдовтчӧны керкаяс.

Медводдза керкаас олӧ Толян нима детинка. Вежон сайын Толян да Лиза тышкасисны, да ӧні быд лун Толяныс кыйӧдӧ, кор мӧдас мунны Лиза туй вывтіыс. А сэсся вӧтӧдӧ да тойыштӧ. Да оз ӧд лавкаас мунігӧн, а кор нин гортланьыс веськӧдчас. Сэки нывка, сумкаыс сьӧкыд да, оз вермы пышйыныс. Медводдзаысь кор тойыштіс Толяныс, Лиза виччысьтӧмысла туйвывса небыд бус пиас пуркнитчис, а нянь сумкаыс ылӧ лэбовтіс. Мукӧд лунъясас, тӧдӧ нин да, видзчысьӧ, оз сетчы.

А тышкасьӧмыс со кыдз артмис. Мунӧ Лиза няньла Толян керка дорті и аддзӧ, мый Толяныс кильчӧ вылас каньпиӧс дзерӧдӧ. Мӧдыс нявзӧ, мынтӧдчӧ, но нинӧм оз вермы вӧчны. Лиза варыш моз уськӧдчис детинка вылӧ, мӧдыслӧн виччысьтӧмысла каньыс кисьыс мыні. Сійӧ пыр жӧ чеччыштіс да сарпасис-кайис кильчӧ вевт вылас, сэтысянь мӧдіс дзоргыны увланьыс. А сэні муніс тыш.

— Асланым каньпиыс, мый кӧсъя — сійӧ и вӧча! — горзӧ Толян.

— Он, — Лизалӧн чужӧмыс гӧрдӧдӧма, вом доръясыс вӧснялӧмаӧсь. Сійӧ пельпомӧдыс личкӧма мулань Толянӧс да оз лэдз. Мӧдыс пессьӧ да горзӧ:

— Вешйы сэтысь! Вешйы сэтысь!

Сэсся лэдзис жӧ сійӧс Лиза, муніс няньла. А локтігас и кыйӧдӧма Толяныд, туйдорса льӧм пу сайсянь уськӧдчис.

А талун Лиза бӧрся кӧза Лӧза вӧтчис. Некор на потшӧс вомӧныс эз чеччыштлы, а со тай! Шор дорас лэччигӧн и вӧтӧдіс. Вуджисны шорсӧ пос кузя, Лӧза тотшкӧ-мунӧ вылын юра. Сӧмын гоннялӧ гӧгӧр, ӧд некӧн на эз вӧвлы, грезддорса лудысь ылӧсӧ эз ветлыв, ставыс сылы выльтор, ставыс сійӧс шензьӧдӧ.

Нянь лавка дорас виччысис Лизаӧс, кильчӧ вылӧдзыс жӧ кайліс, кӧсйис пырны, да йӧзыс эз лэдзны. Сэсся бӧр гортлань мӧдӧдчисны. Мунӧ Лиза да ӧтарӧ бергӧдчылӧ: Лӧза пыр кытчӧкӧ кольччӧма, то туйдорса канаваас лэччӧма, то кодлӧнкӧ керка дорӧ кежӧма да мыйкӧ исалӧ сэтысь: ӧд ставыс сылы выльтор, аддзывлытӧмтор.

Толян керка дорті мунісны, эз петкӧдчыв талун сійӧ. Ышловзис Лиза, буракӧ, эновтчӧма зонка лёкалӧмсьыс. И льӧм пу дорын эз мошкоритчы. Кокни сьӧлӧмӧн нин водзланьсӧ мӧдӧдчис Лиза, весиг сьывны ньӧжйӧник босьтчис:

Визув юӧ петӧ ёль,

Петӧ ёль, петӧ ёль.

Быдмӧ сэтӧн маръямоль,

Маръямоль, маръямоль.

И друг тай кыдз тойыштісны сійӧс. Бара уси виччысьтӧмысла гырддза вылас, нянь сумкаыс шнёпкысис водзӧджык дзик бус пиас. Эз сувт Лиза, бӧрддзыссис дойысла да ӧбидаысла. Син бӧжнас казяліс, мый Толяныс ылыстчӧма сы дорысь да чеччалӧ туй шӧрас, лёк ногӧн чужӧмсӧ кӧрлӧ, дэльӧдӧ Лизаӧс.

Кыліс лёкгоршӧн горӧдӧм. Лиза звирк чеччыштіс да бергӧдчис. Ӧні нин Толян бус пиас пласьтвидзис, а кӧза Лӧза бара на лӧсьӧдчис сійӧс люкавны. Нывка бӧрсянь локтысь кӧзатӧ абу казявлӧма Толяныд, да и чайтныс, кӧнкӧ, эз куж, мый кӧзаыд уськӧдчас дорйыны кӧзяйкасӧ.

Ковмис, мӧдарӧ, Лизалы уськӧдчыны да кутны кӧза Лӧзаӧс, мед эз жӧ дойдав ёна зонкасӧ. Кӧть аслас и нюмыс петіс. Со ӧд кутшӧм сылӧн дорйысьыд!

Мыйӧн сӧмын казяліс Толян, мый нывка кутӧ люкасьысьсӧ, чепӧсйис да ризӧдіс гортланьыс.

А Лиза пыркнитіс гӧрд туся платтьӧсӧ буссьыс, лэптіс нянь сумкасӧ, тыртӧм кинас сьыліӧдыс меліалыштіс Лӧзаӧс, и мӧдӧдчисны найӧ гортланьыс. Ӧні Лиза тӧдіс, мый Толян сы вылӧ оз нин лысьт кинас вонысӧ. И няньла мӧдасны ветлӧдлыны кыкӧн.