ЧӦСКЫД ПАЖЫН ВЫЛӦ ОЛЫСЬ


Дядь вӧлі. Сійӧ медасис казакӧ во кежлӧ: ме пӧ дон ог босьт, а чӧскыд пажын вылӧ ола. Кӧзяиныс вӧлі, гашкӧ, ачыс омӧльыс да.

Коркӧ казака-кӧзяина песла кайисны, да пусӧ кӧзяиныс нетшыштіс вужнас. Сэсся кӧзяиныс шуӧ: «Казак, тэ дінсӧ али йывсӧ лэччӧдан?»

— Казакыд оз жӧ йыв кут лэччӧдны, дерт, дінсӧ лэччӧда! — казак шуӧ.

Кӧзяин босьтіс йылӧдыс да кыскӧ пусӧ, а казак пуксис вуж вылас да сьывны горӧдіс. Кӧзяин и шуӧ:

— Казак, шойччыштам, сьӧкыд.

— Тэ йывсӧ нуан, а ме дінсӧ да сьыла-а, кутшӧм нӧ шойччӧм. Ог шойччӧ, нуам вай.

Кӧзяин сэсся гӧтырлы кутіс висьтавны: аттӧ пӧ, ён жӧ казакыд вӧлӧма, менӧ пӧ талун тӧкӧтьӧ эз ви: тшӧкта шойччыны, а сійӧ — абу пӧ сьӧкыд, ме пӧ дінсӧ нуа да сьыла-а, кутшӧм шойччӧм; кыдзи бара ен отсалас видзны татшӧм ён казаксӧ-а?!

Кад кольыштіс, во кутіс тырны. Кӧзяин тшӧктіс кӧзяйкалы чӧскыд пажын лӧсьӧдны. Гӧтырыс пӧжаліс сылы шаньга и пирӧг, чинишки и лепешки — и быд чӧскыдсӧ. Чуманӧ сӧвтісны сылы тырыс. Сэсся еджыд чышъянӧн гаровтісны-кӧрталісны чумансӧ.

Казаклӧн срок тырис и мӧдӧдчис гортлань мунны, Туръялань таті мунны кутіс. Сылы воча воис дядьӧ. Найӧ здоровайтчисны, пуксисны шойччыны. А воча воысьыд и шуис:

— Тэнад тай чуманад, бур морт, няньтор ли, мый ли эм, он-ӧ менӧ вердышт, кынӧмӧ сюмалӧ.

А казак и шуис:

— Коді тэ мортыс лоан? Висьтась да сэсся и верда, ме та вылӧ дзонь во уджалі, менам тайӧ чӧскыд пажын.

Дядьӧ шуис:

— Ме господьыс.

— Господь кӧ, ог ме тэнӧ верд, ог сет! Тэ кӧ господь, меным позис жӧ эськӧ сетны. Купечлӧн тай со эм да ачыс сёйӧ. А меным, господь кӧ, мыйла нӧ эн сет!? Ог верд!

Янсӧдчисны и мӧд-мӧдарӧ мунісны. Бара дядьӧ воча лои. Дядьӧкӧд здоровайтчисны и бара пуксисны туй вылӧ шойччыны. Дядьӧ кутіс шуны: тэнад тай пӧ чуманад нянь эм, а менам кынӧм сюмалӧ, он-ӧ пӧ тэ менӧ вердышт.

— А тэ нӧ, дядьӧыс, коді лоан? Висьтась. Менам эськӧ эм, менам тані чӧскыд пажын, ме та вылӧ дзонь во уджалі, висьтасян кӧ, и верда.

А дядьӧ и шуис:

— Ме Кристос.

— А Кристос кӧ, ог ме тэнӧ верд, купечлӧн тай со эм, а тэ кӧ Кристос, мыйла меным няньсӧ эн сет, мыйла ме та вылӧ дзонь во уджалі?!

Найӧ прӧщайтчисны да мӧд-мӧдарӧ и мунісны. И бара дядьӧ воча лои. Здоровайтчисны, пуксисны туй вылӧ шойччыны.

— Аттӧ, казак, тэ тай чумана. Нянь эм? Менам кынӧм сюмалӧ да он-ӧ менӧ вердышт?

— Верда. Тайӧ менам чӧскыд пажын, ме та вылӧ дзонь во уджалі. Висьтась, дай верда.

Дядьӧ и висьтасис, ме пӧ смерть.

— О, смерть кӧ, тэнӧ верда. Смерть, сійӧ бурӧс виас и лёкӧс виас. Смертьыс, сійӧ бурыслы и лёкыслы ӧтмында. Верда.

Чуман вылысь еджыд чышъянсӧ разис, чӧскыд пажынсӧ смертькӧд и сёйисны, пажнайтісны. А бӧрти смерть шойччис да кутіс шуны:

— Тэн, бур морт, мый колӧ вердӧмыд вылӧ, деньга али мый?

— Мед вомӧ сюя каллян да мед пестывны эз ковмы, куслытӧм каллян колӧ.

Смерть шуис: «Сэсся ещӧ мый тэн колӧ?»

— Ещӧ меным вай карті колода.

— А ещӧ мый колӧ?

— А сэсся меным нинӧм оз ков!

Смерть и шуис:

— Туръяад мунан да сэні эм первой гильди купеч, сылӧн эм ныв. Ме сійӧс висьӧмӧ уськӧда, а тэ сійӧс бурдӧдны кутчысь. Пыран да, ме кӧ юр водзас пукала, кутшӧм колӧ дон кор лечитӧмсьыд, а кок водзас кӧ пукала, эн кутчысь бурдӧднытӧ. Мунан да, Туръяас вотӧдз тэныд паныд лоӧ кӧнӧвал. Тэ сылысь кодзсян сюмысъяссӧ ньӧб. Тэнӧ купечыс кӧнӧвалӧн признайтас да корас нывсӧ лечитны.

Найӧ сэсся прӧщайтчасны да мӧд-мӧдарӧ и мунасны. Чӧскыд пажынтӧ сёйисны кушӧдз, чуман рекмис. Чумантӧ сійӧ койыштіс туй бокӧ, еджыд чышъянсӧ сьӧрысь босьтіс и мӧдӧдчис. Паныд воис кӧнӧвал. Сыкӧд здоровайтчис, сэсся шуис:

— Он-ӧ вузав эсійӧ сюмысъястӧ?

— А вузала.

Сылысь сійӧ ньӧбис. Сумка кодьсӧ бокас ӧшӧдіс, сюмыссӧ сьыліас гартіс и мунны кутіс водзӧ, быттьӧ кӧнӧвал. Воис Туръяӧ. Улича кузя ӧтарӧ ветліс, мӧдарӧ ветліс, оз-ӧ кодкӧ чукӧст. А вӧлі сэні сэтӧн мельник Микол, первой гильди купеч. Первой гильди купеч ӧшинь восьтӧма да чуксасьӧ:

— Кӧнӧвал, — шуӧ, — тэ ветлан-мунан?

— Да. Ме ветла-муна.

— Менам вот ныв висьмис, — шуӧ купеч, — да тэ, гашкӧ, мыйкӧ бурӧс сямман висьтавны?

— А ме сы кузя и ветлӧдла, ме сэтшӧмъяссӧ и корсяла, висьысьясӧс.

— Но, сы кузя кӧ мыйкӧ этша тӧдан, лок пырав миян ордӧ.

Пырис сэтчӧ. Купечлӧн сӧмын ӧти ныв, сэсся некод абу, ныв ни пи.

Кӧні пӧ нылыд? А нылыс пыді горничаын крӧватьын куйлӧ, висьӧ. Пырисны ныв дінӧ. Ӧнтая дядьыд, смертьыд, юр водзас пукалӧ, кымӧсыс майдан кодь паськыд. Казак и шуис:

— Лечита! А уна-ӧ тэ дон пуктан?

А первой гильди купеч шуис:

— Мый коран, ог нин жалит, сы мында и пукта.

Кӧнӧвал и шуис:

— Куимсё чӧлкӧвӧй кӧ сетан, сы вылӧ верма лечитны.

— Сета, — купеч шуӧ, — кыдзи бурдас, пыр и сета.

— Вай пывсян ломты, ме сійӧс пывсьӧда, пызйышта, и бурдас нылыд.

Пывсян ломтісны. Пывсьӧдыштіс — ныв бурдіс. Смертьыс юр водзас вӧлі да. Ачыс и бурдӧдіс, казаклӧн тӧдӧм эз и ковмыв. Купеч сетіс сылы куимсё чӧлкӧвӧй деньга. Казакын оліс прӧста, а ӧні вот сы пыдди деньгасӧ и босьтіс.

Каллян сылӧн век вомын, пестысьны оз ков, вомысь оз и усьлы. Сійӧ кутіс картіӧн ворсны. Кодкӧд пуксьылас ворсны, сійӧс и воӧ. Сійӧ лои зэв озыр. Сэсся гӧтрасис и кутіс зэв бура овны.

Смертьыд господьсьыс бурджык вӧлӧма. Господьтӧ тай эз пыдди пукты.

Гижӧд
Чӧскыд пажын вылӧ олысь
Жанр: 
Гижан кад: 
Гижанін: 
Гижӧдӧ босьтіс: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1