«САР, ВАЙ ИЗКИ!»


Важӧн вӧлі старик гозъя. Налӧн ӧти пи чужи. Коркӧ пи быдмыштіс, и батя-пиа кутісны вӧравны ветлыны. Быд лун вӧлі вӧрӧ ветлӧны. Вӧравны ветлӧны Пыш му кузя. Сэсся бать кутіс омӧльтчыны. Омӧльтчыны кутіс и пилы шуӧ бать:

— Тэ, пиӧ, ме кула да, Пыш му кузяыд вӧрад сэсся эн пет, — кулӧм водзас велӧдӧ.

— Ог, — мӧдыс шуӧ.

Сэсся старик кулі. Пиыс дзебис сійӧс, гуаліс. И эз кывзысь батьыслысь да и петіс вӧравны Пыш му кузя. Муніс, муніс и воис мельнича. Пырис сэтчӧ. Сэні, кылӧ пиыс, изки бергалӧ и сьылӧ: «Гурр-гурр, выя блин да пирӧг!»

Сэсся гӧбӧчсяньыс петіс зэв дзор старик. Старикыс восьтіс пач пӧдансӧ, пач самӧй кыз ӧгырын. Висьталӧ пиыслы:

— Пыр, пыр!

Сэсся босьтіс нянь зыр, детиналы шуӧ:

— Вай пуксьы этатчӧ зыр вылас, ме тэнӧ сюя!

Детина пыр и пуксис нянь зыр вылӧ. Старик кутіс сюйны. А детинаыс быд ногыс нин лӧсьӧдчылас эськӧ: и сувтлас, и водлас, и пуксьылас — оз тӧр пачас некыдзи, некытчӧ. Сэсся детинаыс шуӧ стариклы:

— Вай тэ, дедӧ, ачыд сӧв татчӧ — велӧд, кыдзи колӧ пуксьыны. Старик пуксис нянь зыр вылӧ, детина гурс сюйис сійӧс, пӧдлаліс пач пӧданнас и быд ногыс пыкис сійӧс, мед оз пет. Старик и сотчис. Сэсся детина мельничасьыс изкисӧ босьтіс и гортас муні.

Вайис гортас изкисӧ, потшӧс майӧг вылӧ сюйис. Майӧг йылас пуктӧма изкисӧ, и изки изӧ и сьылӧ: «Гурр-гурр, выя блин да пирӧг!» Пи мамсӧ велӧдіс-стрӧжитіс:

— Йӧзыд дырйи эн из, нето кодкӧ гусялас изкисӧ!

— Ог! — мам шуӧ.

Сэсся пи мӧд луннас муні вӧрӧ. А мам и изіс йӧз дырйи. Сарлы весиг кывсьӧма изкиыс йылысь. Сар, другӧ, казакъясӧс ыстіс гусявны. И сарлӧн казакъяс гусялісны изкитӧ. Сэсся пи локтіс рытнас вӧрысь — изки абу. Мамлысь юалӧ:

— Кытчӧ нӧ, мамӧ, изкиыд лои?

Мамыс висьталӧ:

— Гусялісны, пиӧ!

Но, сэсся пиыс шуӧ:

— Вай, мамӧ, нянь пӧжав, ме муна корсьны изкисӧ. Мыйла сійӧн йӧзыс дырйи изін, вот изкитӧ и гусялісны, воши изки. Ме ветла корсьны.

Мам шуӧ:

— Эн мун, вошан!

— Ог, всё равно ветла корсьны.

Мам пӧжасяс. Мӧдлун пиыс ноп сӧвтіс и муні корсьны изки. Муні, муні, ыджыд море воис, зэв ыджыд море. Ӧшкӧ пӧртчис да моресьыс васӧ ставсӧ юис. Да бара муніс, муніс, муніс. Воис коркӧ сар ордӧ. Воис сійӧ сар дорӧ и кылӧ — сэтӧні изӧны изкинас. Ӧграда дорті кутіс ветлӧдлыны детина и горзыны:

— Сар, вай изки, сар, вай изки!

Сар казакъясӧс горӧдіс и шуӧ:

— Мунӧ тайӧс, дявӧлӧс, кутӧ да йӧртӧ тшын пывсянас, мед сійӧ пӧдас сэтӧні.

Казакъяс кватитісны-кутісны детинаӧс, сюйисны пывсянӧ и игналісны сэтчӧ, мед петны оз вермы сэтысь. Муртса мунісны казакъяс сэтысь, детина ошкӧ пӧртчис да вомсьыс ватӧ ставсӧ, моресӧ ставнас быликтіс, да сарлӧн пывсяныс и кылалі, эз ло.

Бара петіс да горзыны кутіс:

— Сар, вай изки, сар, вай изки!

Сар дӧзмис, шуӧ:

— Мунӧ дявӧлӧс кутӧ да лёк мӧсъясыс дінӧ йӧртӧ, мед люкаласны.

Казакъяс кутісны, сюйисны детинасӧ лёк мӧсъясыс дорӧ, бара игналісны. Детинаыс ошкӧ пӧртчис да мӧсъяссӧ ставсӧ виаліс-парсаліс, петіс да бара кутіс горзыны:

— Сар, вай изки, сар, вай изки!

Сар бара дӧзмис.

— Вай кутӧ да бара йӧртӧ лёк вӧвъясыс дорӧ, мед чужъяласны сійӧс.

Казакъяс кутісны, лёк вӧвъяс дінӧ йӧртісны. Детина петукӧ пӧртчис да лёк вӧвъяслысь синсӧ ставсӧ кокаліс. Вӧвъяс синтӧмӧсь лоины, ӧдзӧсъяс чужъялісны. Бара петіс да кутіс горзыны:

— Сар, вай изки, сар, вай изки!

Сар дӧзмис, кватитіс петуксӧ (эз на удит мортӧ пӧртчыны да) и ньылыштіс. Петукӧс ньылыштіс, а петук юрсӧ мыччис сітанӧдыс да, другӧ, бара кутіс горзыны:

— Сар, вай изки, сар, вай изки!

Сар бара дӧзмис, казакъяслы шуӧ:

— Казакӧ, казакӧ, вайӧ черсӧ да керыштӧ юрсӧ сылысь, кор мыччысяс.

Сар пешкыльтчӧма, а казак чернас виччысьӧ, кор петук мыччас юрсӧ. Петук ӧтчыд мыччылас юрсӧ, горӧдас:

— Сар, вай изки, сар, вай изки!

Казак сапнитас-керыштас, оз инмы юрас. Сэсся сар горзӧ:

— Вай пыдіджык, пыдіджык керышт!

Мӧдысь мыччысяс петук, юрсӧ мыччас. Казак сӧтыштас пыдіджык, да сітан чигйыс и чуктӧ. А петук юр всё равно оз пет. Сар быликтас петуктӧ и шуӧ:

— Сетӧ изкисӧ дявӧлыслы, мед мунӧ кысь локтіс, нето менам мӧд сітан бекыс чуктӧ!

Казакъяс сетасны детиналы изкисӧ. Детина босьтіс и муніс гортас. Вайис, потшӧс майӧг йылӧ пуктіс, и изки бара пондіс сьывны-изны: «Гурр-гурр, выя блин да пирӧг!»

— Мамӧ, — шуӧ, — сэсся йӧзыс дырйи эн нин из.

— Ог, ог.

И ӧні на гургӧ изкиыс да сьылӧ: «Гурр-гурр, выя блин да пирӧг!»

Пом.


Гижӧд
«Сар, вай изки!»
Жанр: 
Гижан кад: 
Гижанін: 
Мойдысь: 
Гижӧдӧ босьтіс: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1