МЕДВОДДЗА ЛЫМ
Быд во терпитны позьтӧма виччыся тайӧ кадсӧ, медым кок улын южакылысь сӧмын на усьӧм лым вывті восьлалігӧн бара волыны ас берегса сэтшӧм тӧдса лыа кӧса вылӧ.
Гожӧмнас тані йӧза да шума. Тшӧкыда аддзан чери кыйысьясӧс, кылӧдчысьясӧс, турун пуктысьясӧс. Дӧзмӧмпырысь мый вылӧ кӧ норасьӧны каляяс. Ньӧв моз тэрыба лэбалӧны корсьысигмоз истанъяс да му джыджъяс. Лыа берегӧ швачӧдӧны кывтысь-катысь суднояссянь гыясыс. Рытыв да вой тӧв дырйи татчӧдз кылӧ мӧдлапӧвса парма-расъяслӧн шувгӧмыс. Тшӧтш и ваыс кажитчӧ ловъяӧн. Сёльӧдчӧ-ворсӧдчӧ визулыс берег дорын, муткырасьӧ шӧрланьын. Мукӧддырйи ва веркӧсас сявмунӧны арпиян, быттьӧ китыр рудзӧг койыштісны сэтчӧ, либӧ чеччыштлӧмӧн пласьтнитчас ва вылӧ пач пӧдан кодь ёді.
Весиг войнас оз ланьтлы тані тайӧ аслыссикас олӧм-вылӧмыс. Унзільпырысь ропкӧдчӧны ас костаныс вадоркайяс. Берег дорын пемыдас ноксьӧны ва шыръяс. Налы и пӧраыс ӧні. Муртса-муртса вӧрыштӧны бадь коръяс. Да и овлӧ-ӧ гожӧмнад войыс? Сӧмын на шондіыс удитас саявны джуджыд нӧрыс сайӧ, и бара нин асъя кыа киссьӧ-паськалӧ енэж пасьта. Быдӧн дженьыд войвывса гожӧмӧ зільӧ босьтны ассьыс пай, апыштны олӧмсӧ, нимкодясьыштны гежӧд гожся шоныднас, гажнас, мичлуннас. И некор сэки сувтыштлыны, мӧвпыштлыны.
Дзик мӧдтор аддза ӧні, медводдза лым усьӧм бӧрын. Чӧв-лӧнь. Нинӧм оз торк вӧрлысь да валысь рамлунсӧ. Быттьӧ ыджыд да сьӧкыд удж бӧрын ставыс гӧгӧр мудзӧма да шойччӧ. Тайӧ кажитчысь чӧв-лӧняс син доймытӧдз видзӧда муткырасьысь ю вылӧ. Оз кӧсйы сійӧ сетчыны. Зумыда визувтӧ, жуглӧ берег дорысь медводдза лымйӧн вевттьысьӧм клянича кодь вӧсни йисӧ, быттьӧ зэвтлӧ ассьыс вынъяссӧ. Сійӧ и кыз йи улын мӧдас венласьны кӧдзыдыскӧд, кытчӧдз тулыснас дзикӧдз оз вермы, да радысла, аслас помтӧм вынӧн ошйысигмоз, ылькнитас видзьяс да лыа кӧсаяс вылӧ, писькӧдчас веретяяс дорӧдз.
Быттьӧ ловъя лов, коді эскӧ аслыс, кӧть и личкӧны сійӧс нелючкияс, сьӧкыдлунъяс, оз уськӧдчы норасьны, оз шӧйӧвош, а зэвтчылӧ, выныштчылӧ да венӧ став омӧльсӧ. И сэки ыджыд радлунӧн, долыдлунӧн, олӧмыслы пыдісянь эскӧмӧн тырӧ сылӧн морӧсыс.
Вадор пӧлӧн медводдза лым вывті восьлалігӧн сьӧлӧм вылӧ сідзжӧ чӧв-лӧнь пуксьӧ. Горша ньылала сӧстӧм сынӧдсӧ. Дзорга челядьдырсянь тӧдса местаяс вылӧ. Кутшӧм ёна гӧгӧр вежсьӧма! Сэтчӧ-ӧ веськалі? Збыльысь, кадыд, вӧлӧмкӧ, быдтор вежӧ.
Со буретш весьтас кымын мӧдлапӧвса неыджыд мыльк вылын сулавліс ыджыд да пашкыр пожӧм. Дінтіыс ӧдвакӧ кык морт вермылісны шымыртны. Сійӧ и вӧлі челядь дырйи аслыссикас компасӧн мӧдлапӧвса гӧгрӧс ты дорӧ кежигӧн. Мукӧдысь бокын, пожӧм быттьӧ ошйысьліс аслас отнас, вын-эбӧснас ас коддьӧмъяс водзас. Сы вылӧ и збыльысь шензьӧмпырысь вӧлі видзӧдлывлам. Быттьӧ и миянлы, челядь котырлы, вадорын собалігӧн мудзӧм бӧрын, сійӧ ассьыс вынсӧ тшӧтш сетлывліс.
Но татчӧ волігъясӧн во-мӧд-коймӧд нин ог аддзы ыджыд да пашкыр пожӧмсӧ. Тыртӧмджык лоис мӧдлапӧв берегыс. Юалі ас сиктсаяслысь. Вочавидзисны, мый лыйӧма пожӧмас чардби да йылыс сылӧн сотчӧма. А бӧрынджык мелиораторъяс видзьяс бурмӧдігӧн пожӧмсӧ пилитӧмаӧсь.
Тайӧс кывлӧм бӧрын сьӧлӧм вылын неуна кӧдзыдджык лоис. Быттьӧ мыйкӧ вошӧма, оз тырмы.
Ӧд быдысь вадорӧ волігӧн вӧлі видзӧдлывла мӧдлапӧвлань. Аддза тӧдса пожӧмсӧ, и пыр жӧ кокниджык лоӧ. Сійӧ быттьӧ аслас туганъясӧн шенасигмоз шуӧ вӧлі меным: «Эн пов, мортӧй. Ловъяӧсь на. Олам на. Сідзжӧ и тэ ёнджыка эскы аслыд, аслад вынъяслы».
И кӧть абу нин сійӧ, но эз мун миян дінысь ас йывсьыс казьтышттӧг. Орчча кыддза-пипуа рас пӧлӧн посни пожӧмъяс бырскӧбтӧмаӧсь. Быттьӧ кодкӧ кӧдзӧма найӧс. Тайӧ ас йывсьыс ыджыд да пашкыр пожӧм паметь колис.
Медводдза лым вывті мунігӧн казяла мӧдлапӧв берегын вежсьӧмъяс. И тӧдсаӧсь, и абу тӧдсаӧсь коркӧя вуграсянінъяс. Со водзынджык дзик берег пӧлӧн неважӧн на шувгис ыджыд пожӧма яг. Сись кодь пуяс сулалісны да асланыс мичлуннас ошйысигмоз видзӧдчисны ваӧ. Сэтшӧм тшапӧсь вӧліны, быттьӧ нӧшта куим нэм кӧсйисны овны. А ӧні лыда нин кольӧма. Кӧнӧсь нӧ мукӧдыс? Ваыс нуӧма. Дугдывтӧг, торйӧн нин ытва дырйи, кырӧдӧ берегсӧ. Со и пуясыс ваӧ веськалісны, лыаӧн тырисны. И быттьӧ бара жӧ нюкыртлӧ пытшкӧстӧ. Збыль ӧмӧй вочасӧн вошӧ тайӧ мичлуныс?
Но природаыс сідзи нин вӧчӧма, мый ӧтиторйыс мӧдторйӧн вежсьӧ. Мӧдлапӧвса крут берегысь, кӧні пожӧмъяс сулалісны, ваыс лыасӧ тайӧ берегас вайӧма. Коркӧ ыджыд лыа кӧса вылын нинӧм эз вӧв. Но вочасӧн бадьяс паськӧдчисны, а на коласын гожӧмнас коскӧдзыд турун быдмӧ. Коркӧ-некоркӧ бадь пуяс улын ӧдӧбтчасны и мӧдлапӧвса пожӧмъяслӧн пияныс. Сэтысь вӧрыс таладорас вуджас.
Оз ӧмӧй и миянкӧд тадзи овлы. Кор томӧсь на, унатор вылӧ надейтчам, эскам. Дзулькйӧ-пуӧ вынным. Пырджык аскиа лунӧ видзӧдам. И ог весиг сяммӧй донъявны ас гӧгӧрысь быд лунъя олӧмсӧ. Но вочасӧн ставыс вежсьӧ. Мыйсюрӧ удайтчӧ миянлы, а мыйкӧ и оз. Лоам сюсьджыкӧн. Тшӧкыдджыка кутам мӧвпыштлыны ас гӧгӧрса йылысь. Стрӧгджыка нин видзӧдам ас вылӧ, ёртъяс вылӧ. Дерт, унатор воштім. Но и унатор босьтім, медым зумыдджыкӧн лоны. И сэки ӧтитор кӧсъям, медым эськӧ эз жӧ личкыны воясыс срокысь водз. Медым удайтчис став бурыс, мый кӧсйысьлім вӧчны. Ӧд сэтшӧм нин мортыс, мый сійӧ векджык олӧ бур вылӧ, аскиа лун вылӧ надейтчӧмӧн. Медым эз кус миян сьӧлӧмын тайӧ эскӧмыс да зумыд петасъясӧн петкӧдчис.
Медводдза лым медводдза дзор юрси кодь жӧ. Кутшӧма виччысян сійӧс, медводдза лымсӧ. А тшӧкыда локтӧ тӧдлытӧг. Быттьӧ тӧрыт на гӧгӧр вӧлі сьӧдовруд. А талун асывводзнас видзӧдлі ӧшинь пыр и эг эскы аслам синъяслы. Гӧгӧр еджыд эшкынӧн шебралӧма вугралысь вӧр-васӧ, быттьӧ тӧждысьысь мам ассьыс ичӧт ныв-писӧ.
Со тадзи жӧ и медводдза дзор юрсияс тыдовтчӧны тӧдлытӧг. И шензьыштан, и шогсьыштан. Збыльысь, некытчӧ он воштысь сыысь. Олӧмыс бергӧдӧ ассьыс. Ӧд нинӧм миянлы кокниа оз сюр. Быдтор вӧсна колӧ мынтысьны вын-эбӧсӧн, сьӧлӧм дойӧн. Кымын водзӧ, сымын ёнджыка быд воштӧм йиджӧ миянлы. Но и зумыдджык лоӧ миян подувным. Ӧд эм, кодлы восьлавны бӧрсяньным.
Оз-ӧ сы вӧсна, мый водзті эгджык куж донъявны сійӧс, мый эм, ӧні пыр ёнджыка заводитӧ кыскыны чужанінӧ, кӧні вужъясӧй. Кытшовта выльысь челядьдырсянь тӧдса местаяс, сёрнита матыссаяскӧд, тӧдсаяскӧд. И быттьӧ выль вын ставыс тайӧ сетӧ меным. Кокниджык сьӧлӧм вылын.
Медводдза лым аслас чим еджыдлуннас быттьӧ весалӧ ыджыд удж вӧчӧм бӧрын мудзӧм вӧр-васӧ, вӧчӧ сійӧс сӧстӧмджыкӧн. Син доймытӧдз видзӧда тайӧ чӧв-лӧнь еджыдлун вылас, и сӧстӧмлун пуксьӧ сьӧлӧм вылӧ, и мыйыськӧ каитча, и кодӧскӧ кора прӧститны нем думайттӧм вӧчӧмторйысь, и окота аслым лоны сэтшӧм жӧ сӧстӧмӧн да еджыдӧн.
