МИТЯ ДА МАША


Сиа Толя Изъюровлы


І


Тавой найӧ быттьӧ босьтісны карсӧ... Югыд кыпыдлунӧн ломзьысь том чужӧмъясаӧсь, найӧ сьылісны-йӧктісны паськыд площадь вылын, неыджыд чукӧръясӧн тэрмасьтӧг восьлалісны югыд вой пытшкӧ ланьтӧдчӧм карса уличаясӧд; и паныд воысь шочиник машинаяс видзчысьӧмӧн ордйӧдлывлісны найӧс, сетлывлісны туй, и некутшӧм шофер эз скӧрав туй правилӧсӧ тадзи дзугӧмысь, а мӧдарӧ — кабинасьыс юр чургӧдӧмӧн бура дыр колльӧдліс туй шӧрӧд мунысьясӧс шоналӧм, шензьысь синъясӧн.

Тшӧтшыд юрсиа нывъяс вӧліны тайӧ рытыс кежлӧ важысянь нин дасьтӧм мича платтьӧаӧсь, кодъяс дженьыдысла некыдз эз вермыны дзебны вына том кокъясныслысь мичлунсӧ; нывъяс вӧліны сырчикъяс кодь тэрыбӧсь да на моз жӧ дзользисны-варовитісны.

Зонъяс кызвыннас вӧліны винёв кузь тушааӧсь, на вылын лӧсьыда пукалісны чим сьӧд костюмъясныс, а тайӧ сьӧд вылас медводдза лым сӧстӧмлунӧн еджвидзысь дӧрӧм морӧсъясныс да сос помъясныс мичмӧдісны найӧс сэтшӧм жӧ лӧсьыда, кыдзи еджыд борд визьӧгъяс мичмӧдӧны чатӧр юра сьӧд таръясӧс.

Тайӧ вӧліны карысь средньӧй школа помалысьяс. Тарыт найӧ медбӧръяысь чукӧртчылісны асланыс школаясӧ, юыштісны шампанскӧй, пӧся аттьӧалісны ассьыныс велӧдысьяссӧ, а сэсся со тыштӧг-косьтӧг босьтісны карсӧ.

Шуда чужӧма гажӧдчысь ныв-зон вылӧ видзӧдігӧн кыпыда думайтсис мирыслӧн, олӧмыслӧн некор пӧрысьмывтӧм томлун да некор чинлытӧм позянлунъяс йылысь.


ІІ


Митя Бурматовӧс да Маша Варышоваӧс кыпыдлунӧн ӧзйысь сьӧлӧмъясыс кыскисны кар сайӧ, и найӧ мӧдӧдчисны юдорса видзлань, мед сэтысянь нимкодясьыштны шонді петӧмӧн, коді гожся татшӧм войнад недыр кежлӧ сӧмын и саймовтчывлӧ.

— Митя! — шыӧдчис ёртыс дінӧ югъялысь синъяса ныв карсайса кушинӧд восьлалігӧн. — Збыль ӧмӧй оз ковмы сэсся котравны школаӧ?! А? Дас во чӧж котралім да... Збыль ӧмӧй оз ков сэсся повны асывъясын урок вылӧ сёрмӧмысь? Оз ков нин сэсся вензьыны директоршакӧд моднӧй туфли новлӧмысь?

— И экзаменъяс йылысь оз ков сэсся думайтны, Маша! — ныв моз жӧ радланаа шуис зон. — Ок и узьышта жӧ тайӧ лун-войсӧ!

— А ме лун-лун кута гожйӧдчыны! Быд асыв кута лэччыны пляж вылӧ, и мед видлӧны менӧ вӧтлыны сэтысь.

— Мыйта бур кыв шуисны талун миянлы, Маша! Весиг директоршанымлӧн синваыс петіс сёрнитігас. Вот тэныд и «Яга-баба»...

— А меным медъёна кажитчисны тэнад кывъясыд, Митя! «Муса другъяс да пӧдругаяс, мед тіян водзӧ олӧмныд лоӧ сэтшӧм жӧ ясыдӧн да сӧстӧмӧн, кыдзи лысваӧн мыськӧм шондіа асыв!» Тайӧ вӧлі меддженьыд да медлӧсьыд речь!

— Кутшӧм сэн «речь»! Ме речьястӧ ог куж висьтавлынытӧ... Сьӧлӧмӧй тшӧктіс шуны мыйкӧ меліджыкӧс, со и шуи...

— И бур, мый шуин! Ӧні, кор ме видзӧда войся вӧр-ва вылас, тэнад кывъясыд ещӧ на ёнджыка шонтӧны менӧ!

А войыс и збыльысь шоныд да гажа вӧлі: ыркйӧдліс кокньыдик лун тӧв, вӧтлаліс дӧсадитчысь номъясӧс; вӧлі югыд, позис лыддьыны медся посни гижӧда книга. Кӧть эськӧ шонді важӧнкодь нин пуксис вӧр сайӧ, енэжтас джынйыс, торйӧн нин войладорыс, вӧлі век на гӧрдоват, небыда сотчыштіс алӧй югыдӧн. Митя Бурматов, гӧгрӧс чужӧма, еджгов кудриа юрсиа, шӧркодь тушаа зумыд зон, кыа вылӧ шоныд да чуймыштӧм синъясӧн видзӧдігтыр, пӧся лыддис:


«...Одна заря сменить другую

Спешит, дав ночи полчаса...»


— Кутшӧм мичаа да стӧча шуӧма Пушкиныд! Да ӧд, Маша?

— Мичанад — мичаа! — сӧстӧм гӧлӧсӧн кыпыда вочавидзис ныв. — Сӧмын, буракӧ, миян мулы озджык лӧсяв.

— Мыйла оз лӧсяв?

— А видзӧдлы: вой шӧр нин, а кыаыс эз на куслы. Сідзкӧ, весиг час джынйыс эз вӧв.

Митя видзӧдліс Маша вылӧ сэтшӧм синъясӧн, быттьӧ первойысь на аддзис сійӧс. Зонлӧн мелі чужӧм вылын разаліс нюм.

— Збыль ӧд... кыдзиджык нӧ лӧсялӧ? — кыа вылӧ видзӧдысь лӧз синъясыс Митялӧн лоины нӧшта на кыпыдджыкӧсь. — Гашкӧ нӧ, миянлы лӧсяланаджык:


Ӧти кыа мӧдлы воча,

Войсӧ вӧтліг, мыччӧ би…


— А мый, тайӧ и збыль лӧсялӧджык миян войлы! — сьӧлӧмсяньыс шуис ныв. Сылӧн гӧлӧсын, а торйӧн нин видзӧдласас, тӧдчис кутшӧмкӧ радейтана чуймӧм. Сыысь, мый тайӧ шань, сылы ёна кажитчысь мортыс буретш татшӧм: быдтор йылысь кужӧ мӧвпыштны мичаа да кыдзкӧ зэв регыдӧн.

— Абу, дерт, бур кывъяс, — шуис Митя. — Размерыс мӧд и... Коминад шуанногыс хорейланьджык кыскӧ.

— А Пушкиныслӧн ямб?

— Да.

— Тӧді ӧд, — серӧктіс ныв. — Тэкӧд ме регыд тшӧтш поэтӧн лоа!

— Ме кӧ эськӧ поэт вӧлі! — ышловзис Митя. — Ӧти кӧсйӧмыд этша на.

Тадзи сёрнитіг-варовитігтыр ныла-зонма воисны берегдорса видз вылӧ. Сэні, дзордзалысь пашкыр льӧм кустъяс пӧвстын, сьылісны нин водз садьмысь лэбачьяс. Мӧдлапӧлын сьӧлӧмтӧ вӧрзьӧданаа кӧкис кӧк... Коді кыдзи кужис, заводитісны чолӧмавны гӧрддзасьысь выль лунсӧ.

Шоныд зэръяс бӧрын видзвывса турун лювалӧма-нюжалӧма, небыд да зэв веж. Тайӧ веж эшкын вылас зарни войтъясӧн ломалӧны лыдтӧм-тшӧттӧм купальничаяс.

Митя да Маша сувтісны джуджыд берег вылӧ ыпъялысь кыалы паныд чужӧмӧн. Уліын лӧня сяльӧдчис шӧвк туг кодь мелі ю, шочиника зутшнитлывлісны бонаӧ люкасьысь керъяс. Мыш сайын зыньгисны номъяс, кодъяс пырысь-пыр жӧ казялісны том вир-яя нывлысь да зонлысь татчӧ воӧмсӧ.

Водзын енэжтасыс пыр гӧрдӧдіс да гӧрдӧдіс, а юр весьтын лӧзалысь пыдӧстӧм енвевтыс лои пыр сӧдзджыкӧн, югыдджыкӧн, кутшӧмкӧ вижовъюгыдӧн. Сэсся кӧнкӧ ылын-ылын, вӧрлӧн сук, пемыдлӧз визь весьтын друг мыччысьыштіс ёна донӧдӧм кӧрт кодь кӧрыш.

— Шонді! — кияссӧ водзлань нюжӧдӧмӧн горӧдіс Маша. — Видза олан, шонді!

Кӧрышыс ӧдйӧ содіс, югдіс... Первойсӧ кӧ позис на видзӧдны сы вылӧ, регыд ковмис вештыны сы вылысь синъяс.

— Муса шондіӧй дай Войвыв матушкаӧй! — тшӧтш горӧдіс Митя. — Сет жӧ тэ миянлы вынъяс ыджыд олӧмас пырны, эн лэдз усьны сьӧлӧмӧн, кор, чужан муысь, тайӧ вӧр-васьыс ылын олігӧн, гажтӧмыс босьтас, сьӧкыд лолӧ, а орччӧн некод оз веськав школаса другъяс пӧвстысь...

Ныла-зонма чӧв усьлісны, буракӧ, падмӧдіс тӧдтӧм водзӧ лоанаыс. Но вермас ӧмӧй дыр падъявны том сьӧлӧм татшӧм лунӧ?! Кор тэ друг лоин верстьӧ мортӧн! И кор ещӧ тэнӧ кытшалӧ сэтшӧм мича да гора вӧр-ва, коді вочасӧн тырӧ пыр выль и выль шыясӧн.

— Маша, кывзы жӧ! — шуис Митя да индіс кинас льӧм куст вылӧ. А сэтысянь кыліс асъя сьылысьяслӧн дзонь концерт. Сьылісны нёль-ӧ-витӧн, и быдӧн зілис петкӧдлыны, мый сылӧн гӧлӧсыс медмича да медмыла.

— Чив-чив-ч-р-р-р... — заводитліс ӧти. Сылӧн шыясыс вӧліны неуна косджыкӧсь, но сы пыдди найӧ кылісны кыдзкӧ зэв ясыда, и сьылысьыс быттьӧ нимкодясис, мый татшӧм бура велӧдӧма сылы вылӧ индӧм мотивсӧ.

Но мӧдлы, буракӧ, ньӧти эз кажитчы татшӧм сьылӧмыд, эз на удитлы воӧдчыны куплет помланьыс первойыс, а сійӧ нин шыасьліс зэв сӧдз да озыр гӧлӧсӧн, кӧні вӧлі сорласьӧма уна пӧлӧс шы:

— Вить-вить-видите-видите-ви-и-ить... — сійӧ сьыліс дженьыдика, буракӧ, сы вӧсна, мый сьылӧмыслы сетіс сьӧлӧмсӧ дзоньнас да кузьджык ария вылӧ эз нин судзсьы выныс.

А коймӧдсӧ кывзігӧн Митя виччысьтӧг мӧвпыштіс: «Со кодлысь, буракӧ, велӧдчӧма сьывнысӧ Робертино Лоретти!»

— Тив-ти-ри-ри-ти-ри-ри-тив... — гора да мыла шыяс дзольгисны-киссисны сӧстӧм ключ ва моз; кажитчис, мый найӧ петӧны-чужӧны кыськӧ асьныс, меліа ыркйӧдлысь тӧвруыс моз жӧ, да найӧс чужтӧм вылӧ некутшӧм выныштчӧм оз и ков.

Но век жӧ медъёна чуймӧдіс нёльӧд сьылысьыс.

Сійӧ пукаліс льӧм куст йылын, ичӧтик, вӧсньыдик запятая кодь, да, ӧтарӧ-мӧдарӧ катласигтыр, лэдзаліс и лэдзаліс мыла да гора сӧстӧм шыяс:

— Вити-вити-вути-вити... — мукӧд дырйиыс сылӧн арияыс вӧлі дженьыдджык, а мукӧд дырйиыс кузьджык. Корсюрӧ сійӧ и сорласьлывліс, да та вӧсна Митялы кажитчис том сьылысьӧн на, коді кылӧ ас пытшсьыс вын, но сямлуныс озджык на тырмы шыльыдасӧ сьывны.

— Митя, мый нӧ кӧть нимыс сылӧн? — юаліс Маша запятая кодь пыста вылӧ меліа видзӧдігтыр.

— Вот ог и тӧд, — яндысьыштіс Митя. — Век кӧсъя тӧдмавны став лэбачыслысь нимъяссӧ, став дзоридзлысь и, но кыдзкӧ ог слӧймыв.

— Митя, а вай ми нимтам сійӧс Вити-Вутиӧн!

— Вай...

— И мед сійӧ быдысь, олӧм чӧжным, кор сӧмын выльысь кывлам сійӧс, тшӧктас казьтывны талунъя вой йывсьыс.

— Збыль, Маша!


ІІІ


Найӧ пукалісны орччӧн еджыд кучика гӧгрӧс кыдз кер вылын, кодӧс, буракӧ, пыртӧма видз вылӧ ыджыд ытва. Налӧн киясаныс вӧліны Машаӧн вӧчӧм гырысь букетъяс, кодъяслы кыз рӧмсӧ сетіс купальнича вижӧн югъялысь дзоридзьяснас; но вӧліны сэні и Машаӧн медъёна радейтана вижӧдыштӧм нин розъяса льӧм пу увъяс; найӧ вӧчисны букетсӧ пашкырджыкӧн, а ӧттшӧтш сетісны сылы аслыспӧлӧс чӧскыд кӧр, коді, купальнича дзоридз кӧркӧд сорласьӧмӧн, мыйлакӧ казьтыліс Митялы мирыслӧн идеальнӧй сӧстӧмлун йылысь.

И быттьӧ тайӧ сӧстӧмлуныс ыльӧбӧн пырӧ ӧні сы пытшкӧ, Митя пытшкӧ, кутшӧмкӧ сосудӧ моз.

Пырӧ и нырӧдыс, коді кылӧ шоныд лунъясӧн ловзьӧдӧм вӧр-валысь сӧдз ароматсӧ, и пельясӧдыс, кодъяс нимкодясьӧны сьылысьяслӧн аслыспӧлӧс шыясӧн, и чужӧм кучикӧдыс, кодӧс меліалӧ петысь шонді да ыркӧдӧ тӧвру, а медсясӧ синъясӧдыс, кодъяс аддзӧны и тайӧ дзордзалысь видзсӧ, и турун зорӧд кодь топыд льӧм кустсӧ, и сӧдз ваа юсӧ, и ылын лӧзалысь вӧртассӧ, и Машаӧс...

Лӧсьыд жӧ овны вӧльнӧй свет вылас!

Сэсся Митя казяліс кер дорсьыс татшӧм серпас. Кулӧм ыджыд лӧдз гӧгӧр тільсис-вийсис ичӧтик гӧрдов кодзувкот. Сійӧ заводитліс йӧткыны сьӧкыд лӧдзсӧ юрнас, пондыліс кыскыны сійӧс бӧрыньтчӧмӧн, тюркнитліс-пыравліс уліас, но немтор эз вермы керны: лӧддзыс, буракӧ, вӧлі сылы не вын серти.

— Думсьыс, дерт, кӧсйӧ чӧсмӧдыштны чой-воксӧ, но оз вермы кыскынысӧ, — шуис Митя.

— Коньӧр! — пырысь-пыр жӧ босьтіс сьӧлӧм дінас кодзувкотлысь вийсьӧмсӧ Маша. — Кӧн нӧ сылӧн карыс? Гашкӧ, отсавны, нуны лӧдзсӧ?

— Энлы, видзӧдлам, мый кутас водзӧ вӧчны.

Ичӧтик лов ӧтарӧ-мӧдарӧ чатрӧдлыштіс уска тэрыб юрсӧ, сэсся кутіс тірӧдны-мунны лӧдз дінысь.

— Эновтіс! — жалитанаа шуис Маша.

— Ӧдвакӧ, — юрнас пыркӧдіс Митя. — Тыдалӧ, детинаыд мыйкӧ думыштіс.

И збыль: здук мысти лӧдз дорӧ гӧнечӧн воисны дас кымын кодзувкот. Дыр нюжмасьтӧг, быттьӧ команда серти, шаргысисны-разгысисны лӧдз гӧгӧр, кыпӧдісны сійӧс юр выланыс да збодьӧр воськолӧн мӧдӧдчисны водзлань.

— Видзӧд, видзӧд! — шуаліс чуймӧм Маша. — Вот дивӧыд! Йӧз быттьӧ... Гашкӧ, найӧ ас ногыс тшӧтш и сёрнитӧны да? Кыдзи нӧ эськӧ либӧ вермис вайӧдны ёртъяссӧ...

— А мый, кодзувкотъяс олӧмад не этша эм кутшӧмкӧ ногӧн вежӧртанаыс, — шуис Митя. — А, гашкӧ, налӧн миян кодь жӧ цивилизация? Сӧмын ми, йӧз, ылӧдз мунім наысь да эгӧ кутӧй гӧгӧрвоны найӧс?

— Думыштас жӧ! — меліа серӧктіс Маша. — Кутшӧм нӧ цивилизация вермас лоны... гагъяслӧн!

— А ми, гашкӧ, кодъяскӧ дінын гагъясӧн жӧ лоам да...

Оз-ӧ серав Митяыс? Оз-ӧ йӧйтӧдлы сійӧс? Маша зэв збыльысь видзӧдліс зонлы синъясас, юаліс:

— Кодъяс дінын нӧ?

— Но, шуам, помтӧм-дортӧм вселеннӧйын эм мӧд миян кодь жӧ му. Сӧмын сэні йӧзыс (тшӧтш йӧзӧн шуам найӧс) — мӧд кодьӧсьджык. Шуам, эз ми моз ӧбезьянаысь лоны, а кодыськӧ ыджыдджыкысь, гашкӧ, слӧн ыдждаысь... Но вот, водзӧ кутам думайтны. Ми вежӧра олӧмӧн олам некымын сюрс во, но, шуам, дас сюрс во, и тайӧ дженьыдик каднас ми быдмим из черсянь Венера вылӧ тӧвзьысь ракетаясӧдз... А найӧ кӧ тадзсӧ сӧвмисны эз дас тысяча во, а, шуам, сё тысяча, миллион во? Мый выйӧдз найӧ вермисны воӧдчыны та дыранас? Кутшӧм цивилизация лӧсьӧдны? Ме тай и шуа: ог-ӧ ми лоӧй на дінын, сувтны кӧ быттьӧ орччӧн, кодзувкотъяс кодьӧсь жӧ?

— Тэ менӧ повзьӧдлан, Митя, — Машалӧн чужӧмыс збыльысь вӧлі шемӧсмӧма. — А друг ӧні тайӧ войтырыслӧн корабльыс пуксяс татчӧ. Мый ми пондам вӧчны? Кыдзи кутам сёрнитны накӧд?

— Ме чайта, найӧ кӧ нин вермасны воӧдчыны татчӧдз, пырысь-пыр жӧ гӧгӧрвоасны миянӧс. Ме чайта, налӧн ыджыд вежӧрыс сёрниттӧг вермас лыддьыны миян юр вемын чужысь мӧвпъяснымӧс.

— Вермас-ӧ тадзсӧ лоны? — кыпыда шуис Маша. — А мый, шу, озыс?.. Вот сэки олӧмыс пуксяс! Став йӧзыс пондасны овны куш сӧмын правда серти. Некутшӧм лёк думъяс, мӧд мортӧс дойдалан думъяс оз кутны чужны юраныс... Ок эськӧ, Митя, ӧти видзӧдлӧмӧн кӧ тӧдмавны тэнад юрысь став гуся думъястӧ!..

— Тэ йылысь сэні немся лёк дум абу дай некор оз ло.

— Сӧрныд позьӧ! — меліа нюммуніс ныв, но сьӧлӧмнас эскис, мый Митялӧн и збыль абуӧсь сы йылысь лёк думъясыс. А, гашкӧ, некод йылысь абуӧсь, сы вӧсна мый сійӧ ёна радейтӧ олӧмсӧ, быдлаысь аддзӧ мичлун, быд ловъя ловлӧн олӧмысь аддзӧ кутшӧмкӧ да кутшӧмкӧ интерес, зільӧ воӧдчыны писькӧс думнас тайӧ олӧмыслӧн вужъясӧдзыс. А ӧд мортыслы сӧмын на дас кӧкъямыс арӧс! Кутшӧмӧн сійӧ лоӧ, кор сылы лоӧ нелямын? Мый чӧжас ас пытшкас сылӧн вежӧрыс?.. А быдмис сьӧкыда. Батьтӧг. Мамыс уджалӧ библиотекаын, удждон абу ыджыд и, дерт кӧнкӧ, ёна ковмыліс дзескӧдчывны. Но сьӧкыдлунъяс вылӧ видзӧдтӧг Евдокия Гавриловна кужис бур ногӧн быдтыны писӧ. Сійӧ не сӧмын чужтіс Митяӧс, сетіс сылы олӧм, но и вочасӧн ӧзтіс-пестіс сы сьӧлӧмын югыд кӧсйӧмъяслысь би. Коркӧ ӧтчыд нывбаба висьталіс Машалы, мый сійӧ первойсянь вӧчис став позянасӧ, мед эськӧ пиыслӧн чужис кӧсйӧм — лоны гижысьӧн.

— Ме велӧді сійӧс радейтны книгаяс, — сёрнитіс сэки Евдокия Гавриловна, а аслас синъясыс вӧліны шоныдӧсь-шоныдӧсь, — велӧді шензьыны бура гижӧм кывйӧн, гӧгӧрвоны сылысь мичлунсӧ да вынсӧ...

И кутшӧм ме шуда вӧлі, Машенька, кор казялі, мый зонкаӧй сьӧлӧмнас кыссьӧ литературалань!.. Шуда вӧлі, и сэк жӧ повзьышті: ӧд ме тӧда, кутшӧм вына мортӧн колӧ лоны гижысьыдлы... Мед эськӧ и вӧляыс сылӧн вӧлі уклад кодь чорыдӧн, мед и сӧнъясас вӧлі не этша вын. Мед мыйкӧ кӧ оз артмы, не усьны сьӧлӧмӧн, не кусыньтчыны быд пӧлӧс кулитысьяс водзын... Быд ногыс думайта вӧлі. Радейтана гижысьяслысь биографияяссӧ пыдісяньджык велӧда... А ӧтчыд сэсся нуӧді Митяӧс физкультура керкаӧ, гижсьӧді вермасьысьяслӧн секцияӧ... Тӧдін кӧ эськӧ тэ, Машенька, кыдзи нӧйтчис-доймасис сьӧлӧмӧй та бӧрын! Мыйсӧ ме эг думайтлы, кор сійӧ сёрмыліс секция вывсьыс! Мися, вайӧдасны коньӧрӧс чегӧм кокаӧс либӧ песовтӧм сояӧс... Кымынысь мыжавлі ачымӧс, мый сеті детинкасӧ сэтчӧ. Но кыдзкӧ-мыйкӧ тай нинӧм лёкыс эз ло...

Мыйта вермӧ вӧчны мортлысь характер тэчӧмын, сылысь вежӧрсӧ сӧвмӧдӧмын нывбаба!

А сійӧ, Маша, мый эськӧ вермис вӧчны? Вермис-ӧ эськӧ тадзи жӧ войбыдъясӧн мучитчыны-виччысьны? Эз-ӧ эськӧ сійӧ ло Митя кодь мортлы сьӧктӧдӧн? Эз! Оз вермы лоны тадзсӧ! Сійӧ эськӧ эз жӧ жалит асьсӧ матыса друглӧн, муса мортлӧн быдмӧм ради! ӧттшӧтш эськӧ ачыс тшӧтш быдмис...

Кыпыд думъяс, ӧти бӧрся мӧд, воалісны Машалы радейтысь сьӧлӧмӧн пӧсьӧдӧм юрас. Но кӧть и лӧсьыд вӧлі сылы тадзисӧ думайтны, дыр пукавны ӧти местаын сійӧ эз вермы. Сылы окота вӧлі котравны, чеччавны, мыйкӧ вӧчны. И сійӧ чеччис да тэрыба пондіс котӧртны берегдорса лыалань, кӧні вӧсни кокъяс вылас тіръяліс-котраліс да ёсь гӧлӧснас чипсіс тэрыб истан.

Катеръясӧн лэптӧм сьӧкыд гыясӧн утюжитӧм ва дор лыаыс вӧлі шылялӧма, топалӧма да лоӧма зуд кодьӧн. Кутшӧм лӧсьыд вӧлі тувччавны шыльыд лыа вывті!

А вапытшса лыаыс тыдаліс тшупӧдӧсь, песласян пӧв кодь. Машалӧн зӧлитыштісны номъясӧн курччалӧм кокчӧръясыс, сійӧ тэрыба пӧрччис туфлияссӧ, неуна пырыштіс ыркыд ваӧ. Ва пытшкас лыа тшупӧдъясыс вӧліны небыдӧсь, ныв нимкодьпырысь исковтӧдіс, таркӧдыштіс на вывті коксӧ, думыштіс: «Лыаыс тшӧтш гыӧссьӧма». Сэсся сійӧ копыртчис, гоз-мӧдысь солькнитіс сӧстӧм васӧ чужӧмас да пожъяліс номъясӧн курччалӧм кокъяссӧ. Курччалӧминъясыс вӧліны пыктышталӧмаӧсь, гӧрдӧдӧмаӧсь да лудісны. «Буракӧ, медскӧр номъясыс уськӧдчылӧмаӧсь», — дӧзмытӧг думыштіс ныв.

Маша бӧр веськӧдчис, сувтіс шонділы паныд, ӧдӧба шевкнитіс паськӧдӧм чуньяса кияссӧ вывлань, мыйысь найӧ пыр жӧ лоины розӧвӧйӧсь, чатӧртчис-кусыньтчис мышвыв да нимкодя кынмыліс тадзи вель дыр кежлӧ.


ІV


Лӧз ваын сулалысь, чеччысь шондіӧн югдӧдӧм-мичмӧдӧм ныв шемӧсмӧм Митялы кажитчис торйӧн нин мичаӧн, чуймӧдана мичаӧн, да сійӧ ӧні весиг повзис, мый лысьтӧ сибӧдчыны тайӧ мичлун дінас.

Маша тыдаліс неуна бок ногӧн — вылын морӧса, гум кодь вӧсни да гӧгрӧс гырка, пельпом вывсьыс исковтӧм гӧрдов сук юрсиа. Чатӧртчӧмсьыс сылӧн сідз нин дженьыд платтьӧыс ещӧ на лыбыштӧма да нӧшта вывлань кушӧдыштӧма вына том кокъяссӧ. Кокъясыс сылӧн кузь кокчӧраӧсь, но абу косӧсь, а весиг неуна кызіникӧсь; пидзӧсъясыс эз мыччысьны ортсыӧ, найӧ муртса тӧдчыштісны, вӧліны гӧгрӧса шылькнитӧмаӧсь топыд вир-яйнас. Кокъясыс вӧліны буретша гожъялӧмаӧсь да, буракӧ, та вӧсна торйӧн нин ёна волнуйтісны. Митялы яндзим вӧлі видзӧдны Маша вылӧ татшӧм, быд кусынь казялысь синъясӧн, но сійӧ нинӧм эз вермы вӧчны аскӧдыс: синъясыс асьныс сідзи и кыссисны тайӧ мичлунланьыс.

«Сійӧ воис мекӧд татчӧ... Вой шӧрын... Збыль ӧмӧй сылы лӧсьыд мекӧд?.. Сэтшӧм жӧ лӧсьыд, кыдзи и меным сыкӧд?» — Митялӧн ӧдӧба пессьысь сьӧлӧмыс оз на кӧсйы повзьӧдны тӧдчанаа нин мыгӧрасьысь шудсӧ. Но тайӧ думъяссьыс жар босьтӧ.

Кыдз нӧ тадзсӧ лоис? Кыдз нӧ ӧкмис-чукӧрмис татшӧм шудыс? Быттьӧ тай нӧ водзті нинӧм сэтшӧм-татшӧмыс эз вӧвлы... Ӧд кымын во тӧдліс тайӧ тэрыб кока вильыш нывкасӧ... Мыйтаысь на лӧгавліс сы вылӧ быдлаӧ нырсӧ сюйӧмысь... Не ӧтчыдысь кӧсаӧдыс нетшкывліс (казьтыштас кӧ ӧні та йылысь и!)... А ӧні непӧштӧ дойдны — инмӧдчывнысӧ он лысьт, ӧні окота весиг юрбитны сылы енлы моз...

Кор нӧ тадзсӧ лои? Гашкӧ, Эжва вылӧ походъясӧ ӧтлаын ветлігӧн? Али важ кӧрта кӧлуй частӧ чукӧртігӧн? А, гашкӧ, школьнӧй театрын ӧтлаын ворсігӧн? Комсомольскӧй собраниеяс вылын вензигӧн?..

Чӧвлы, чӧвлы!.. Медтӧдчанаыс тайӧ, буракӧ, лои газетӧ письмӧ ӧтлаын гижӧмсянь... Ок, кутшӧм письмӧ сэки найӧ гижисны! Быд кыв сэні ыпъяліс-сотчис шызьӧм том сьӧлӧмъяслӧн скӧрлунӧн да дойӧн. И кыдзи он скӧрав, кор татшӧмтор лои налӧн школаын! Орчча класса кык зон шуасны «велӧдны» асланыс класса ӧти нылӧс, отличницаӧс, ыджыд сьӧлӧма общественницаӧс. Но кыдзи тайӧс вӧчан? Вӧрзьӧдан кӧ ӧд, вермасны на и судитны.

И сэки найӧ, яндысьтӧм синъясыд, медаласны кыськӧ кокни мывкыда нывъясӧс — сюрӧны на тай и татшӧмъясыд! Юкталасны найӧс винаӧн и усьӧдасны нывка вылад: пӧвсалӧй пӧ тайӧс, мед пӧ «идейностьыс пыркалыштас». Асьныс жӧ и ылӧдлӧмӧн нуӧдасны нывкасӧ пемыдінӧ...

Коньӧр, больничаын сэсся куйліс тӧлысь. Школаын мыйтакӧ сёрнитыштісны лоӧмтор йылысь да сідзи нинӧм эз и вӧчны кык зонмыскӧд. Мед эз кывсьы ортсыӧ, мед «ёгсӧ» не петкӧдны бокӧ.

Сэки Маша да Митя гижисны тайӧ мисьтӧмтор йывсьыс газетӧ. Регыд мысти письмӧсӧ сэні налысь йӧзӧдісны. Вот сэки вӧлись ставӧн шызисны вӧрзьӧдӧм мазі поз моз. Сэки быд «геройлы» вичмис пӧтмӧн.

Не кӧ Маша, сійӧ, Митя, буракӧ, эз смелмӧдчы гижнытӧ, кӧть эськӧ и сьӧлӧмыс ыпъяліс жӧ скӧрлунӧн да дойӧн. Аслас пӧсьлунӧн, мисьтӧм лёктор вӧчысьяс дінӧ зывӧктӧмнас да и повтӧмлуннас ныв ызйӧдіс тшӧтш Митяӧс. А ӧд и Машалӧн батьыс, Прокопий Яковлевич, вӧлі паныдкодь: дугдӧй пӧ, татшӧм письмӧтӧ пӧ тіянлысь некод оз печатайт, сӧмын пӧ врагъясӧс аслыныд нажӧвитанныд.

— Сідзкӧ нӧ мый артмӧ! — горзіс сэки ӧзйысь синъясӧн батьыслы паныдӧн сулалысь Маша: — Мортӧс, нывкаӧс, нинӧм абусьыс нӧйтісны, и быттьӧ сідзи и колӧ. А аски кӧ менӧ тшӧтш нӧсилка вылын вайӧдасны? Сэки тэ мый шуан?

Митя некор оз вунӧд, кутшӧмӧн вӧлі сійӧ здукас Маша. «Святӧй лӧглунӧн ыпъялысь амазонка!» — помнитӧ, кыпыда думыштіс сэки ныв йылысь. Думыштіс и сьӧлӧмыс гӧгӧрвотӧма, вӧвлытӧм меліа ёнтыштіс-гилькмуніс.

Ӧні Маша вӧлі дзик мӧд кодьӧн: ӧні сійӧ вӧлі мича вӧр-валӧн мелі да нежнӧй быдтасӧн, коді со буретш петӧ шонді югӧръясӧн зарниӧдӧм сӧдз ваа юысь.

Но татшӧмнас Маша не омӧльджыка кажитчӧ сылы; Митялы окота лоӧ мыйкӧ вӧчны Маша водзын, мыйӧнкӧ шензьӧдны сійӧс. Но мый тані вӧчан, он кӧ ю вомӧныс ӧтарӧ-мӧдарӧ варччыв?


V


Митя дыр думайттӧг шыбитӧ ас вывсьыс дӧрӧм-гачсӧ, кольӧ куш нейлон плавки кежысь, да Маша мыш сайсянь, югыд ваӧн резсигтыр, котӧрӧн бузгысьӧ ваӧ.

— Повзьӧдін, ош! — шудаа горзӧ Маша да лажыньтчыштлӧмӧн резыштӧ-койыштӧ Митяӧс. А мӧдыс ылын нин, сійӧ нин уйӧ-варччӧ мӧдар береглань топӧдӧм чуньяса вына кияссӧ кокниа шыблалігтыр. Сӧмын кудриа юрыс дзӧрӧ да жӧлӧбасьлӧ ваысь джуджыдакодь лыбавлысь паськыд мышкыс.

— Васаясыс кыскасны! — горзӧ Маша. Ныв и збыльысь неуна полыштӧ войся купайтчӧмсьыд, торйӧн нин ю вуджӧмсьыд. Но ӧд сійӧ абу Митя — зон вермӧ варччыны-уявны утка моз. Сылӧн борец-спортсменлӧн мускулъяс...

«Кутшӧм на еджыд таво сійӧ, — думыштӧ ныв. — Экзаменъяснад ньӧти на абу гожйӧдчӧма».

И пыр жӧ дум вылас усьӧ кольӧм гожӧмся Митя, кор найӧ велӧдчӧм помалӧм бӧрын ӧтлаын уджалісны Сьӧдкыркӧтшса запаньын. Гожӧмбыднад сэтшӧма гожйӧдчисны, мый лоины негръяс кодьӧсь.

А ещӧ шуӧны, войвывса шонді пӧ оз мӧрччы. Кутшӧма ещӧ мӧрччӧ!

Ёна жӧ шуда гожӧм вӧлі тайӧ Машалы! Мед кӧть и первойсӧ ёна мудзліс багырӧн лунтыр йӧткасьӧмысь... Оз и тӧд, кыдзи сійӧ котӧртіс гортас, кор первойысь вайис ассьыс удждон! Ассьыс, ас киӧн нажӧвитӧм! Быдса кило шоколад ньӧбис ӧтпырйӧ мамыслы, а батьыслы — коньяк доз.

А папаыс первойсӧ эз кӧсйы лэдзны: мед пӧ менам ныв йӧткасис багырӧн?! Кывзіс, кыдзи лёк кывъя йӧз сӧткӧны-матькӧны! Некор пӧ тадзи оз ло.

Сэки Митя, а сійӧ и нуӧдіс Машаӧс, сувтіс папаыслы воча да, волнуйтчӧмсӧ кутігтыр, лӧня шуис:

— Прокопий Яковлевич, ті, буракӧ, кӧсъянныд, мед Машаыд нэм чӧж аканьясӧн ворсіс? Мый нӧ сыкӧд лоӧ, кор сійӧ аканьяс дорсьыд ӧтнас веськалӧ ыджыд олӧмас?

Маша таӧдз некор на эз аддзыв, мед эськӧ сэтшӧма вӧлі бӧбмӧма папаыс: сулалӧ, кыв оз куж шуны. Сэсся медбӧрын шуис жӧ:

— Но ӧд, черт подери, жаль нывкаыс! Лэдзан сэтчӧ ӧтнассӧ...

— А ми, чайтанныд, ог вермӧй дорйыны, лоӧ кӧ мыйкӧ? — эз лэдзчысь Митя. — Али ӧнія том йӧзтӧ ті онӧ нин мортъясӧн лыддьӧй?

Мый думайтіс сэки папаыс сы водзын скромнӧя, но и повтӧг сулалысь Митя вылӧ видзӧдігӧн, Маша оз тӧд. Но, тӧдӧмысь, тайӧ сценаыс унатор йылысь казьтыліс стрӧг управляющӧйлы. Гашкӧ, и сылы уси тӧд вылас аслас том дырыс: шуам, кыдзи найӧ первойысь аддзысьӧмаӧсь мамаыскӧд, збой медсестракӧд, фронтвывса госпитальын да кыдзи пондӧмаӧсь радейтны сэні ӧта-мӧднысӧ. А, гашкӧ, и папаыслы уси тӧд вылас, кыдзи сылӧн мусаыс бой вылысь раненӧйӧс петкӧдігӧн веськавліс немецъяслы пленӧ, а сійӧ, разведкаса лейтенант Прокопий Варышов, аслас боевӧй взводӧн сап пемыд войӧ мездіс-петкӧдіс пленӧ сюрӧмъясӧс... Гашкӧ, и ставыс тайӧ казьтыштсис папаыслы Митякӧд вензигӧн. Эз ӧд весьшӧрӧ сылӧн вежсьы чужӧмыс да джӧмдышт гӧлӧсыс.

— Ладнӧ, Митя, ме лэдза нывкасӧ... Но тэ эн вунӧд, мый ме бать... И мыйкӧ кӧ лоӧ...

«Интереснӧ, вӧлі кӧ сэки Митя местаын кодкӧ мӧд, лэдзис-ӧ эськӧ менӧ папа? — виччысьтӧг думыштіс ӧні ныв. И пырысь-пыр жӧ вочавидзис ачыс аслыс: — Вермис и не лэдзны...»

А Митя нин бӧр упкӧ-варччӧ мӧдар берегсянь. Саженьясӧн шлопкӧм-курасьӧмысь сылӧн мудзыштісны сойясыс, да ӧні сійӧ сынӧ ва пытшкысь кияссӧ лэптывтӧг, сэсся и гатш водӧмӧн уйӧ, патурликасьлӧ ва пытшкын. Ыркыд ваыс кужысь варччысьтӧ кутӧ-лэптӧ кос чагйӧс моз, Митялӧн ворсӧ быд сӧн, быттьӧ водзӧ вынсялӧ морӧсыс да топалӧ кынӧмыс; кутшӧмкӧ здукӧ зон весиг пондылӧ кажитчыны аслыс ваын олысьӧн, ыджыд чериӧн, кодӧс дыр видзисны му вылын, а ӧні, кор бӧр веськаліс чужан стихияас, радысла оз тӧд, мый вӧчны.

«Ылӧдчан, он тэ таысь радлы! — кыйӧ сэсся асьсӧ Митя. — Берег дорын сулалысьыс на радлӧдӧ тадзсӧ тэнӧ!».

Митя юрын чужӧны и чужӧны нежнӧй, пӧсь радейтӧмӧн йиджтысьӧм кывъяс. Тайӧ кывъясыс кыдзкӧ асьныс посйысьӧны-тэчсьӧны сьылан размерӧ:


Тэа-меалы меліа сьылӧ

Лыдтӧм дзоридзӧн пӧртмасьысь видз.



Сэсся найӧ орччӧн восьлалісны небыд, сук туруна видз вывті, кӧні югыд войнад сідзи эз и ӧшйыв лысва, нетшкисны купальничаяс да горадзульяс. Найӧ нетшкисны сӧстӧм дзоридзьяс, а синъясыс эз-эз да и бара на паныдасьлывлісны ӧта-мӧдныскӧд.

— Маша, тэ, сідзкӧ, чорыда нин шуин: чери вӧдитан институтӧ пыран? — юаліс сэсся Митя, мед торкны чӧв олӧмсӧ.

— Да...

Митя тӧдӧ, мый татшӧм кӧсйӧмыс Машалӧн важысянь нин чужис, гашкӧ, сійӧ лунсяньыс, кор батьыс нывлӧн вайис Москваысь зарни чериясӧс да лӧсьӧдіс ыджыд аквариум. Мыйта тӧждлун сетіс Маша тайӧ черияссӧ рӧдмӧдӧм-дӧзьӧритӧмлы!..

— Сэсся, помалан институттӧ да, ыстасны тэнӧ кытчӧкӧ Волга вылӧ либӧ Каспийскӧй море дорӧ, — шуис Митя.

— Ме ог мун сэтчӧ! — лэчыда шуис Маша. — Ме ас муӧ вӧзйыся!.. Ӧд миян тані сэтшӧм уджыс абу этшаджык...

— Дерт эськӧ да.

— Окота ставсӧ вӧчны сы могысь, мед эськӧ миян войвыв юяс да тыяс вӧліны важ моз чериаӧсь да гажаӧсь...

— Та могысь ковмас ёна тышкасьны, Маша, — шуис Митя нылӧс шоныд видзӧдласӧн козьналіг. — Ӧд ӧні сы мында промышленнӧй предприятие гудыртӧны юяссӧ. Шуӧны, мый Сыктывкарса лесопромышленнӧй комплекс пыр пӧ, ӧтнас пыр, бур ю кутас визувтны, уна и няйт, кӧнкӧ, кутас петны сэтысь...

— Вот и колӧ тышкасьны, мед эськӧ тайӧ няйтыс эз лок Эжваӧдз! Мед эськӧ бура весавны сійӧс сэтчӧдз вотӧдз. Весавны сэтшӧм сӧстӧмӧдз, кутшӧм сӧстӧмӧн вӧлі ваыс юсьыс босьтігӧн... Мед эськӧ Эжваным эз ло Изьва кодьӧн, кӧні, папа шуӧ, чериыс пӧ пӧшти абу нин кольӧма — ставсӧ нефтьӧн пӧдтӧмаӧсь... Став йӧзсӧ колӧ кыпӧдны та вылӧ! Сёрнитны и гижны та йылысь! Бурджыка топӧдлывны кын сьӧлӧмаясӧс, вӧр-ваӧс пежӧсьтысьясӧс. Вӧчны сідз, мед быдӧн кутіс тӧдны татшӧм йӧзсӧ, мед быдӧн зывӧктіс найӧс... Мед налӧн кок улын сотчис муыс!.. Сӧмын сэк ми вермам видзны-кольны нэмъяс кежлӧ миян Войвывнымлысь мичлунсӧ да озырлунсӧ...

«Ме кута отсасьны тэныд таын!» — думайтӧ Митя, кодлӧн сьӧлӧмыс заводитӧ радлыны Маша вӧсна нӧшта на ёнджыка. А сэсся сійӧ юалӧ гӧрдӧдыштӧм чужӧма нывлысь:

— Маша, а папаыд да мамаыд тэнӧ лэдзӧны сэтчӧ?

— Найӧ ӧд менам шань йӧз, менам кӧсйӧмъяслы паныд оз мунны. Папалы весиг и кажитчӧ на тайӧ. Ачыд ӧд тӧдан: сійӧ миян ёна жӧ радейтӧ вӧр-ватӧ. А мама? Сійӧ, дерт, врачӧ менӧ кӧсйис велӧдны, но ме ог вермы йӧзтӧ вундавны — сьӧлӧмӧй оз лэпты, — серӧктіс ныв. Сэсся здук мысти юаліс: — А тэ, Митя? Тэ ӧд эн на нинӧм висьтавлы водзӧ велӧдчӧм йывсьыд. Ичӧтджык дырйиыд тай авиационнӧйӧ кӧсйылін-а...

— Ме? — Митя падмыліс. — Ме, наперво, армияӧ муна... Сэсся и уджалыштны окота...

— Он кӧсйы велӧдчыны! — Машаӧс тайӧ ёна чуймӧдіс. Ӧд Митя помаліс школасӧ медбуръяс лыдын, и сылы уна туй восьса.

— Ме эг шу, мый ог кӧсйы, — тэрыба шуис Митя. — Сэсся яндысигтыр содтіс: — Мамалы сьӧкыд менӧ велӧднысӧ... Уджалышта, сьӧмтор чӧжышта и — пыра институтӧ... И, сідзкӧ нин шуны, окота олӧмсӧ бурджыка тӧдмалыштны... Кутшӧмкӧ экспедицияӧ ветлыны, а сэсся, гашкӧ, море вылын плавайтыштны... Куш сӧмын книгаяс пырыд олӧмыд, буракӧ, оз на став баннас петкӧдчы... Сэсся и йӧз пӧвстас оліг-зыртчигӧн окота тӧдмавны, мый вылӧ ме туя, окота бурджыка тӧдмавны ачымӧс... Мед гӧгӧрвоны сьӧлӧмлысь унджыкпӧлӧс вӧрзьӧмъяс... Мый сійӧ кӧсйӧ олӧмас. Мыйысь радлӧ, а мыйысь — шогсьӧ. Мыйла сійӧ мукӧд дырйиыс завидьтӧ на, полӧ, асьсӧ ыджыдӧ пуктӧ. Мыйла корсюрӧ чажнитӧ-ӧзйӧ сирӧд чаг моз, а сэсся друг пондӧ чискыны биӧ веськалысь тыасьӧм кер моз... Ме кӧ понда гӧгӧрвоны ставсӧ тайӧс, сэки меным кокньыдджык лоӧ веськӧдлыны аслам сьӧлӧмӧн... Сэки ме понда кужныджык туйдӧдны сійӧс бур вылӧ... Сэки ме, гашкӧ, ачым бурджыкӧн лоа... Дерт, и йӧзсӧ пыдісяньджык понда тӧдны.

Митя яндысьыштіс Машакӧд тадзи сёрнитны, та вӧсна сылӧн гӧлӧсыс тіралыштіс, синъяссӧ вӧлі лэдзӧма улӧ, гырысь киясас вына тэрыб чуньясыс песісны нюдзвиж ваӧн сӧдзтысьысь купальнича за. Но кӧть сылы быттьӧ и эз вӧв лӧсьыд тадзи гугӧдны асьсӧ, сёрниыс ачыс гылаліс-петіс: Маша дырйи, кор Митя став вир-яйнас кыліс ас дінсьыс тайӧ дона мортсӧ, сылӧн дыр нин пӧжӧм гуся мӧвпъясыс вӧзйысисны некор тӧдлытӧм вынӧн.

— Сӧмын тэ, Маша, эн серав ме вылын, — ныв вылӧ синъяссӧ лэптывтӧг шуис Митя.

Нывлӧн воча кывйыс эз дзик пыр ло, да Митя кыпӧдіс синъяссӧ. И пыр жӧ паныдасис Машалӧн видзӧдласкӧд.

Мый висьтавны видзӧдласъяслӧн татшӧм паныдасьӧм йывсьыс? Кор тайӧ видзӧдласъясыс петӧны ӧта-мӧдсӧ радейтысь ныла-зонмасянь, кодъяс тайӧ шондіа асылыс кодь жӧ сӧстӧмӧсь на, кодъяс эз на лысьтлыны шуны асланыс пӧсь радейтӧм йылысь ни ӧти кыв, эз на инмӧдчывны ӧта-мӧд дінаныс весиг киӧн?

Ме чайта, видзӧдласъяслӧн татшӧм паныдасьӧмыс — природалӧн медмича да медвылыс петкӧдчӧмъясысь ӧти.

Маша, Маша! Тэныд-ӧ тайӧ синъясыд? Ӧд найӧ, кыдз ме тӧда, класса собраниеяс вылын, зонкаяскӧд вензигъясӧ, ёнджыкасӧ койлывлісны ёсь би киньяс либӧ серавлывлісны, зывӧктылісны...

Ӧні Машалӧн мича гырысь синъясысь ыльӧбӧн петіс кутшӧмкӧ вӧвлытӧм югыд, коді кажитчис шоныдсьыс-шоныдӧн да мелісьыс меліӧн; тайӧ югыдыс весигтӧ кажитчис ловъя кодьӧн, чайтсис, мый сійӧс позьӧ малыштны кинад, кыдзи, шуам, асьнысӧ синъяссӧ.

Тайӧ шемӧсмӧдана видзӧдласыс гӧгӧрвотӧма ӧзтіс-пузувтіс Митялысь ловсӧ, сійӧ весиг вунӧдліс, мый йылысь сёрнитіс ӧнӧдз. И став сёрниясыс аслас ӧні сылы кажитчисны ковтӧмӧн, некодлы ковтӧмӧн... Кутшӧм вермасны лоны сёрнияс, кор орччӧн эмӧсь со кутшӧм синъяс, кодъясысь петӧ сьӧлӧмтӧ меліалысь-пыдзралысь ловъякодь югыд.

Сӧмын Митя эз на сяммы лыддьыны татшӧм видзӧдласъястӧ да мортыд, кӧть и сьӧлӧмыс вӧвлытӧма туис-радліс, повзьыштіскодь нывлӧн чӧв олӧмысь да бара шуис ӧнтая моз:

— Тэ ӧд он серав ме вылын, Маша?

— Кыдз ог, серала! — серӧктыштіс Маша, и сылӧн югзьысь синъясын содіс мелілуныс. — Ме серала? Мыйысь нӧ ме кута серавнысӧ? Ме, тӧдан кӧ, ловзьыла тэнад сёрниясысь... Да-да, ловзьыла! Кор ме кывза тэнӧ да думайта тэнад олӧм йылысь, тэнад вежӧрлӧн быдлаӧ писькӧдчӧм йылысь, сэк менам быттьӧ быдмӧны бордъяс! Меным окота лолӧс пычиктыны ас пытшкысь, шыбитны став ковтӧмсӧ да лэбны кытчӧкӧ зэв югыдінӧ, кӧні эськӧ ме, ёна сӧвмӧдӧм вежӧра морт, верми вӧчны мыйкӧ зэв ыджыдтор!.. Ме серала сы вылын! Аддзис жӧ мый шуны... Ме, тӧдан кӧ, дась кевмысьны енлы, мый сійӧ вайӧдіс менӧ тіян школаӧ да тӧдмӧдіс тэкӧд! — Ныв гӧгӧртӧдіс дзоридз букета кинас сьӧлӧм дорӧдыс; сылӧн паськыда восьтӧм, гӧгрӧсмӧм синъясын, кодъясӧ вӧлі веськалӧны вӧр сайысь чеччысь шонділӧн югӧръяс, ыпъяліс вӧвлытӧм кыпыдлун. — Буретш тэкӧд! — пӧся тӧдчӧдіс ныв, Митяӧс ыпъялысь синъяснас меліалігтыр. — Ме шуда таысь! Ой, кутшӧм ме шуда таысь!

— Маша! — сӧмын и вермис шуны шемӧсмӧм Митя. Сылы кажитчис, мый морӧсас чеччысь сьӧлӧмыс кутіс зэв ӧдйӧ ыдждыны-содны, зэлӧдіс ставнас морӧс кудсӧ да нинӧмӧн лои лолавнысӧ. Эз тырмы лов шыыс и сёрнитӧм вылӧ, та вӧсна сійӧ ӧтарӧ шуаліс сӧмын: — Маша, Маша...

Сэсся Митя выныштӧдіс асьсӧ, кыдзкӧ-мыйкӧ веніс яндысьӧмсӧ да дона бриллиантӧс моз — быттьӧ поліс жугӧдӧмысь — босьтіс аслас киясӧ нывлысь кисӧ. Киыс вӧлі векни, шыльыд, неуна гожъялыштӧма. Ставыс сэні кажитчис шензьӧдана мичаӧн Митялы: и еджыд пасъяса кузьмӧс гыжъясыс, и нежнӧй кучик пырыс муртса тӧдчысь рӧчьясыс, и весиг ки пыдӧсвывса визьясыс, кодъяс быттьӧкӧ артмӧдӧмаӧсь «М» буква. Машалӧн киыс вӧлі шоныд да визуввывса бадь ув моз муртса тӧдчымӧн тіралыштіс. Кутны тайӧ кисӧ аслас киясын да небыда шыльӧдны сійӧс — ӧні тайӧ кажитчис Митялы олӧмас медся ыджыд шудӧн.

Найӧ восьлалісны орччӧн, эз видзӧдны ӧта-мӧд выланыс, видзӧдісны чеччысь шонділӧн гӧрдоват югыдӧн мавтыштӧм ю вылӧ да чӧв олісны. Вомъяс пыдди ӧні налӧн сёрнитісны киясныс. И тайӧ сёрниыс кыкнанныслы вӧлі бура гӧгӧрвоана.

Тайӧ вӧвлытӧм сёрниас найӧ висьталісны ӧта-мӧдныслы сы йылысь, мый ёна жӧ нин лӧсьыд, кор морӧсад пессьӧ радейтысь том сьӧлӧм, кор тэ водзын — помтӧм-дортӧм олӧм, кӧні тэ, дерт жӧ, вӧчан мыйкӧ ыджыдӧс да мичаӧс, торйӧн нин сэк, кор кутан восьлавны со тадзи ӧтлаын.

— Маша... тӧдан?.. а ӧд ме мыйкӧ татшӧм сяма йывсьыс, татшӧм лӧсьыд йывсьыс важӧн нин мӧвпавлі, — шуис медбӧрын Митя.

— Кутшӧм лӧсьыд йылысь? — юаліс ныв, кодлӧн шуда нюм сора чужӧм вылас синъясыс вӧліны куньтыртӧмаӧсь, найӧс личкӧмаӧсь сук син лысъясыс. Юаліс, дерт, сійӧ сӧмын мода вылас, сы вӧсна, мый сьӧлӧмнас кыліс, мый кутіс тӧд вылас Митя.

— Быттьӧ видз вылын ми кыкӧнӧсь. Шондіа лун. Ставыс сьылӧ-дзользьӧ, а ми — кыкӧнӧсь.

— Мекӧд?

— Тэкӧд...

— Он пӧръясь?! — Маша восьтіс синъяссӧ да, кисӧ Митялӧн киясысь мынтӧдтӧг, бергӧдчыштіс зонлань.

— Ог... Ме весиг кӧсйылі кывбур гижны. Но кыдзкӧ озджык на вӧлі артмы. А ӧні кутшӧмсюрӧ кывъяс сюрисны...

— Ноко, лыддьы!

— Гашкӧ, жебиник на да...

— Лыддьы, тэд шуӧма!

Митя кызӧктыштіс да, Маша вылӧ видзӧдтӧг, заводитіс:


Гожся шондіыс мӧдӧдчӧм вылӧ,

Олӧм рокӧсӧн туӧ быд идз,

Тэа-меалы меліа сьылӧ

Лыдтӧм дзоридзӧн пӧртмасьысь видз.


Тэнад синъясыд югзьӧны матын,

Наын ворсӧдчӧ уна би чир,

Наысь сьӧлӧмӧй воӧма матӧ,

Ӧзйӧ-визъялӧ менам том вир.


Тэнад мыгӧрыд кыдз пу кодь статя,

Сэні тыдалӧ лы пырыс вем...

Муса олӧмӧй, сьӧлӧмсянь аттьӧ,

Татшӧм шудсӧ мый сетін тэ мем...


Гожся шондіыс мӧдӧдчӧм вылӧ,

Олӧм рокӧсӧн туӧ быд идз,

Тэа-меалы меліа сьылӧ

Лыдтӧм дзоридзӧн пӧртмасьысь видз.


Машалы кажитчис, мый тайӧ пӧсь кывъяссьыс морӧсас сылӧ сьӧлӧмыс. И сэк жӧ юрас туисны-пессисны ыджыд нимкодьлунӧн чужтӧм, но вӧвлытӧмысла тшӧтш и шӧйӧвошӧм мӧвпъяс: «Да тайӧ жӧ зэв лӧсьыд! Но и Митя! Да тэ жӧ поэт, поэт! Тэныд колӧ кодкӧ дінӧ шыӧдчывны! Опытнӧй поэт дінӧ!.. И тайӧс лӧсьӧдлігӧн сійӧ думайтіс ме йылысь? Позьӧ шуны, меным сиӧма кывбурсӧ! Кыдзи Пушкин — Кернлы... И кутшӧм пӧсь кывъяс... И сэтшӧм нежнӧйӧсь... Ме первойсянь казялі, мый сы сьӧлӧмын эм ыджыд нежность. Кодкӧ ӧмӧй мӧд зон вермас видзӧдны ныв вылӧ сы моз жӧ нежнӧя?.. Ме йылысь гижӧма кывбур! Позьӧ весиг сьывны сійӧс: «Тэа-меалы меліа сьылӧ лыдтӧм дзоридзӧн пӧртмасьысь видз...» Вот эськӧ, тӧдліс кӧ Катя Кушманова, вижӧдіс эськӧ вежӧктӧмысла... Фу! Мый нӧ ме тадзи думайта?! Ёна жӧ ме ыкша!..».

Маша, радейтана мортлӧн шуда чужӧма, чепӧсйыштіс зонлань:

— Митя, ме ог и куж, мый шуны! Сэтшӧм лӧсьыда тэнад артмӧма! Кӧть ӧні жӧ сьыв... Эн жӧ ӧд ме йылысь думайт сэки?

— Сӧмын тэ йылысь... Бӧръя каднас ме век тэ йылысь думайта, Маша... Век тэнӧ аддза... вӧтӧн и вемӧсӧн... А дырджык кӧ тэнӧ ог аддзыв — медся шудтӧмнас лола... Висьмыла быдсӧн сэки... Ме, буракӧ, зэв слаб морт, Маша, ог кӧ вермы кутны ачымӧс...

— Ой, Митя! — ныв ыльӧбтіс сы вылӧ синъяссьыс пӧсь югыдсӧ да водзӧ сёрниттӧг тэрыба да кужтӧма окыштіс сійӧс вом доръясас. Шудаа серӧктіс, шевкнитіс кияснас да йӧрапи моз уськӧдчис котӧртны купальничаӧн вижӧдысь-дзордзалысь видз вывті.

Кӧть эськӧ и окыштӧмыс вӧлі джыджлӧн шыльыд ва веркӧсӧ инмӧдчыштлӧм кодь дженьыд, но Митялы тайӧ лои тырмымӧн — виччысьтӧмысла сійӧ дзикӧдз падмыліс, мыйлакӧ малыштіс вом дорсӧ, быттьӧ кӧсйис босьтны сэтысь окыштӧмсӧ да видзӧдлыны сы вылӧ, тӧдмавны, мыйла сійӧ сэтшӧм чӧскыд. Сэсся морӧс тырнас шудаа горӧдіс мыйкӧ гӧгӧрвотӧмӧс да уськӧдчис вӧтӧдны Машаӧс.


VІІ


Вӧтӧдіс видз помын, азыма быдмысь бадь чукӧр дінын. Но тасянь налы кыкнанныслы нин ковмис ӧтвылысь пышйыны, сы вӧсна мый бадьяс пытшсянь, засадаысь моз, на вылӧ уськӧдчис горш номъяслӧн быдса кымӧр. Номъясыс вӧліны гырысьӧсь, вижоватӧсь, скӧрысь-скӧрӧсь и ньӧти эз повны, ӧвтчы кӧть эн. Дзоридза букетъясӧн ӧвтчигтыр да гажаа горзігтыр ныла-зонма уськӧдчисны котӧртны мый вынсьыныс карлань, но ном кымӧр эз кӧсйы кольччыны, вӧтчис бӧрсяньыс, повтӧг атакуйтіс; посньыдик пиратъяс олӧмнысӧ жалиттӧг сюйсисны-пырӧдчисны синмӧ и пельӧ, доймана сутшйӧдлісны быдлаӧ, кытчӧ сӧмын мӧрччыліс налӧн ёсь нырныс. Сӧмын вӧр ді вуджӧм бӧрын, кор ышкысь-пошкысь ныла-зонма петісны кардорса кушинӧ, кӧні ыркйис чорыдкодь тӧв, вир юысь пиратъяс кытчӧкӧ разалісны.

— Вот лёкпозъясыд! — сьӧкыд лов шысӧ кутіг да номъяс виалӧмысь вирӧссьӧм кияссӧ видзӧдаліг шуис Митя. — Ловъя йывсьыд вильӧдасны. Буракӧ, номсьыд горшджыкыс миян тані некод сэсся и абу. Ловъя виртӧ кылӧм бӧрын весиг ас йывсьыс вунӧдлӧ. А видзӧднысӧ — коньӧр, он на удит малыштны — няйт чирйӧ пӧрӧ. Кысь мый тӧрӧ сы пытшкӧ эта мында горшлуныс...

— И мыйла енмыс сідзи лӧсьӧдлӧма? — дӧзмыштӧм гӧлӧсӧн воча шыасис пошиктысь Маша. — Эстшӧм мича вӧр-ва — радлы да нимкодясь эськӧ сӧмын... Но он на босьт!.. Он на лишнӧйтӧ олышт кӧть и ю дорад.

— А, гашкӧ, тадзи и колӧ, — друг серӧктіс Митя. — Номъясыс кӧ эз вӧвны, найӧ кӧ нэмысянь эз дӧзмӧдны йӧзӧс, сэки, гашкӧ, ми ӧнӧдз на ветлӧдлім пасьтӧг. А наысь дорйысигӧн йӧз лӧсьӧдісны и паськӧмтӧ, и керкатӧ...

Но Маша эз кӧсйы Митя моз кокниа миритчыны кузь ныра пиратъяскӧд. Сылы кажитчис, мый найӧ мыйкӧ мырддисны сылысь да Митялысь, эз лэдзны помӧдз, сьӧлӧм бурмытӧдз, радлыны-нимкодясьны тайӧ вой кежлас налы вылӧ сетӧм шудӧн; Маша сьӧлӧмнас кыліс, мый найӧ сӧмын на видлісны тайӧ ыджыд шудыслысь кӧрсӧ. Та вӧсна ӧні сійӧ вӧлі ёна скӧрмӧма номъяс вылӧ:

— Ещӧ тай доръян вир юысьясӧс! Важӧн нин позис вуж выйӧныс бырӧдны ставнысӧ. Толькӧ тай некод оз кивыль кер та могысь. Быттьӧ сэтшӧм нин сьӧкыд тайӧс вӧчны миян кадӧ, кор наука быд дивӧсӧ тӧдӧ, кор химия абусьыс ловъя клетка дась нин чужтыны. А сэк кості гажа вӧр-ва ном вӧсна пӧрӧ сир пӧртъя адӧ.

— А бырӧдан да, друг кӧ вошӧ природаыслӧн равновесиеыс. Дзугсьӧ кӧ кыткӧ-мыйкӧ?

— Дзугсяс, дерт! Номъяс вӧсна вот пондас му шарыс мӧдарӧ бергавны...


VІІІ


Ромуальд Пенкинлы (ёртъясыс нимтісны сійӧс Ромикӧн, а мукӧдыс весиг Рокфеллерӧн) бӧръя лунъясӧ эз везит... Гижліс батьыслы кузь письмӧ, норасис Войвылын сьӧкыд олӧм вылӧ, корис сьӧм, но мӧдыс эз мӧдӧд ни ӧти грӧш, кӧть эськӧ, Ромик тӧдӧ, сылӧн «сісьмӧ» деньгаыс. Бать-мамыс сылӧн олӧны Чёрнӧй моредорса карын, кык судта ас керкаын. Батьыс — заготовитель, кыдз шуласны, чипан йӧв вермас судзӧдны. Но медсясӧ сійӧ сюмӧдӧс моз кульӧ деньгатӧ озырджык шойччысьяслысь, кодъяс морт дас вит быд гожӧм олӧны на ордын.

«Менам деньгаӧй муртса эз тшыкӧд тэнӧ помӧдз, — сьӧм перевод пыдди гижис батьыс. — Век на ӧмӧй тэ эн гӧгӧрво тайӧс, пиӧй? Тэ жӧ мунін олӧмтӧ выль ног лӧсьӧдны... Аслам дзор юрсиӧн кевмыся тэныд — уджав, зэлыдджыка ов!».

«Садьмин, клистир трубка! Водзджык коліс велӧдны! — скӧраліс батьыс вылӧ Ромик. — Мед тэ джагалан аслад деньга мешӧк вылын».

Удждон босьттӧдз вӧлі ылын на, и Ромик пондіс жуглыны юрсӧ, кытысь эськӧ чуктӧдны деньга — ӧд сійӧ кӧсйысис аслас командалы котыртны ыджыд койташ. Но кысь, кысь сьӧмсӧ чуктӧдан?!

Деньга йылысь мучитчанаа думайтігӧн Ромик бара воліс думнас чужан карас. Вот вӧлі олӧмыс! Батьыс отсаліс пырны сылы медицинскӧй институтӧ, деньга сэки ньӧти эз жалит... Машинасӧ ассьыс эз жалит ни... Мыйта роман вӧлі тайӧ машинаас! Кутшӧм мича нывъяс пукавлісны, мый сэн пукавлісны! — куйлывлісны сэні... Кутшӧм лӧсьыд нывъяс! Ёнджыкасӧ сьӧд, сотысь синмаӧсь. Вӧліны и лӧз синмаяс... Нинӧм, ӧзйӧ-пӧсялӧ тай и лӧз синмаыд, кор юыштас коньяк да кор инмӧдчылан сы дорӧ сотысь вом дорнад...

«Ок, нывъяс-нывъяс, юмов вом доръяс да зэлыд морӧсъяс, ті тай конйыштінныд менӧ!..»

Ромик кык во велӧдчис первой курсын, но клистир трубкаысь унджыксӧ, буракӧ, эз и тӧдмав. Коймӧд во заводитчигӧн сійӧс вӧтлісны лекцияяс вылӧ волытӧмысь. Батьыс эськӧ ёна котраліс быдлаті, мед оз вӧтлыны писӧ, но нинӧм эз вермы вӧчны.

А, гашкӧ, и бур, мый вӧтлісны сэки, — думайтӧ ӧні Ромик. Ӧд сійӧ ёнатӧ юӧм-гуляйтӧмнад паськыда нин пондыліс нимавны аслас неыджыд карас. Милиция тшӧкыдакодь нин мӧдіс тальччывлыны сылӧн коклябӧр вылӧ. Ӧтчыд весиг муртса дзикӧдз эз тшапнит, кор Ромик аслас котырыскӧд кӧмӧдісны машина радейтысь ӧти озыр грузинӧс: юкталісны сійӧс да «вузалісны» мортыдлы абутӧм «волга». Ӧти рытӧн зеп тыр сьӧм лои. Но бӧртинас ёна жӧ ковмис тіравны-повны. Сэсся дырӧн-регыдӧн на весьтӧ ӧшйылӧм сьӧд кымӧрыс бокиті муніс...

Ромик сэки чорыдакодь думыштчыліс аслас водзӧ олӧм йылысь. Поліг-майшасигад не ӧтчыд шуліс аслыс: «Ӧні кӧ бурӧн мына, сэсся всё — мӧд ногӧн понда овны! Йӧз мозыс жӧ!.. Тырмас йӧйтавны!.. А то кызь куим арӧссянь веськалан тюрьмаӧ да нэм чӧжыд ковмас сісьмыны...»

Мед ылыстчыны аслас «другъясысь», Ромик гусьӧн моз — тӧдісны сӧмын бать-мамыс, накӧд вӧлі ыджыд сёрни — лӧсыштіс-муніс ылі Войвылӧ, леспромхозӧ, позьӧ шуны, сьӧд вӧр шӧрӧ, мед сэні выль ног панны ассьыс олӧмсӧ. Ромикӧс индісны вӧр пӧрӧдан бригадаӧ увйысьны. Вӧлі сёр ар, шляка усис да кынмаліс, кӧтасьӧм да йизьӧм чер вороп вильсъяліс-мынласис кисьыс, уджавны велавтӧмысла доймис-висис став лы-сьӧмыс, и морттӧ вочасӧн кутіс шогӧдны.

Чер-пилаыд вӧлӧма сьӧкыдджык нывъяслӧн небыд кияс да вӧсни кока вина румкаяс дорсьыд!

Сылы жаль лои сісьтыны асьсӧ тайӧ пемыд гуас. «Тані, он и тӧдлы, роботӧн лоан. Рокфеллерыдлы сюрӧ на бурджыкин, кӧть и шуштӧм войвылысь!» — шуис сійӧ ачыс аслыс да недыр мысти вешйис карӧ, «матӧджык цивилизациялань».

Специальность сылӧн некутшӧм эз вӧв, но сійӧ вӧлі сюсь мортӧн, шыла кодь писькӧс мортӧн, и шуис видлыны талявны батьыслысь туйсӧ — пырны уджавны заготовительнӧй организацияӧ, кӧні регыд мысти казяліс, мый юрад кӧ вем пыддиыс абу нитш, позьӧ зэв бура овны — вӧрын моз асьтӧ пестӧг-чегтӧг пӧт и код лоан.

Сы вӧсна мый Рокфеллер кужис лӧсьыда кывбертны, а тшӧтш и сы вӧсна, мый мортыдлӧн вӧлі лӧсьыд туша-рожа: Ромик вӧсни да стройнӧй, смоль сьӧд синкымъяса да сэтшӧм жӧ юрсиа, еджыд чужӧм вылас сылӧн сьӧдӧдӧны чим сьӧд усторъяс, — став тайӧторъясыс вӧсна том заготовитель быд дивӧсӧ вермыліс ӧдйӧ судзӧдны-пычкыны, мый вӧсна начальникъясыс ещӧ и ошкылісны на морттӧ.

Выль местаын лышкыда да пӧтӧса олігӧн Ромиклӧн вочасӧн бӧр шылялісны-сӧзасисны коркӧя майшасьӧмъясыс, выль ногӧн овны кӧсйылӧмыс. Лоины выль тӧдсаяс, юан-гуляйтан другъяс да пӧдругаяс, аслыс тӧдлытӧг сійӧ вочасӧн бара пондіс пӧрны войся хищникӧ, карса кӧинӧ. А, кыдзи тӧдса, войся хищникъясыд пырджык овлӧны зэв лёкӧсь, милӧсть тӧдтӧмӧсь, найӧ, тӧлк кӧ сюрӧ, пурасны и косявласны.

Регыд мысти выль друга-пӧдругаясыс кутісны нин пыдди пуктыны Ромикӧс, частӧджык ыдждӧдлыны Рокфеллерӧн, кывзысьны сылысь. Татшӧмторйыд вӧлі выя бордйӧн моз мавтыштӧ мортыдлысь йӧз вылын ыджыдавны радейтысь сьӧлӧмсӧ, и та вылӧ сійӧ эз жалит немтор — ни сьӧм, ни чӧскыд сёян-юан. Та могысь жӧ корсюрӧ лэдзліс и пинь-гыжсӧ.

Талун со сылӧн гаврикъясыс бара виччысьӧны сысянь койташ, кӧнкӧ, водзвыв нин нюлӧны вом доръяссӧ. А сылӧн грӧш деньга абу... «Мед тэнӧ, клистир трубкаӧс, вина пыдди юкталасны касторкаӧн!» — бара на уськӧдчыліс сійӧ думсьыс батьыс вылӧ.

Луннас спортивнӧй магазин дінті ӧти другкӧд, Алёша Ладановкӧд, довъялігӧн мужик чукӧрысь Ромик кыліс сёрни, кодысь ёкнитіс сьӧлӧмыс:

— Эсы ылна коймӧдысь нин локта, а век зря, — норасис кирзӧвӧй сапӧга, вижӧдз гожъялӧм чужӧма дядьӧ. — Некыдз мотоцикл ог вермы ньӧбны. Мед эськӧ коляскаа вӧлі...

— Кыдзкӧ тӧдсаяс пыр колӧ, — велӧдісны дядьӧӧс. — Сідзнад татшӧмыд оз регыдӧн сюр.

Тайӧс кывлӧм бӧрын Ромиклӧн югнитіс мӧвп: «Гашкӧ, видлыны?!» «А сюран кӧ?» — пырысь-пыр жӧ воча мӧвп ыркӧдыштіс морттӧ. «А мый, видлыны кӧ ещӧ ӧтчыд и медбӧръяысь?! Сюрс шайт зептын лоӧ! И дядьӧыс, буракӧ, йӧйӧват...».

Дыр муніс Ромик пытшкын тайӧ веныс. Сійӧ ёна поліс сюрӧмысь, но сэк жӧ сылӧн тэрыб чуньясыс быттьӧ кылісны нин шыльыд дасаяслысь шпорӧдчӧмсӧ. И мортыд шуис видлыны медбӧръяысь.

Шуис кокньӧдыштны деньгаа дядьӧлысь, буракӧ, кылӧдчысьлысь, кыз зепсӧ.

Дыр ковмис ышӧдны татшӧмтор вылад Алёша Ладановӧс — сійӧ школьник на, таво помалӧма ӧкмысӧд класс, — том мортыд первойсӧ пондыліс пыксьыны киӧн и кокӧн; но кор Ромик мичаа серпасаліс, кыдзи найӧ принцъяс моз ветласны шоныд море дорӧ сэтшӧм кокниа шедӧдӧм сьӧмӧн, мӧдыд и сетчис.

Водзвыв бура лӧсьӧдчӧм бӧрын найӧ ворсісны со кутшӧм сцена:

Гожъялӧм чужӧма дядьӧ дінын сулалысь Ромик дорӧ матыстчӧ бура пасьтасьӧм том морт да юалӧ:

— Ме видзӧда да, тіянлы мотоцикл колӧ?

— Колӧ эськӧ да, кысь сійӧс судзӧдан? — скӧралӧ Ромик. — Мый вайласны, ставсӧ по блату юклӧны...

— А ми кӧсъям вузавны ассьыным, — шуӧ том морт. — Пӧшти выль на... Но папаӧс вуджӧдӧны ылі войвылӧ...

— Коляскаа мотоциклыд?! — ырсмунӧ вугыр вылӧ шедӧм дядьӧ.

— Да...

— Вай меным вузав! — кевмысяна шуӧ дядьӧ...

— Э-э, гражданин, энӧ тэрмасьӧй, — кӧдзыда шуӧ Ромик. — Ёртыс ме дінӧ первой шыасис.

— Ме коймӧдысь нин локті! Эсы ылнасянь... А тэ, кӧнкӧ, татчӧс, тэд бара на сюрас, — сёрнитӧ дядьӧ Ромик вылӧ кевмысяна синъясӧн видзӧдігтыр.

— Сюрас, дерт, виччысь, — шуӧ мӧдыс, а аслас чужӧмыс висьталӧ, мый сійӧ оз кӧсйы лэдзчысьны сюрӧмторсьыс.

— Меным дзик ӧткодь, кӧть кодлы вузавны, — ызйӧдӧ том морт. — Вай ті асьныд нин кыдзкӧ ладмӧдчӧй.

Дыр вензьӧм бӧрын (вензьӧны, дерт, оз йӧзаинын) Ромик уступитӧ дядьӧлы. Мӧдыс нимкодьысла котӧртлӧ магазинӧ да петкӧдӧ водка доз. Хищникъяслы буретш тайӧ и вӧлі колӧ: садьтӧм кодӧдз пӧ юкталам дядьӧӧс, и сьӧмыс сылӧн вуджас миян зепъясӧ.

Но дядьӧыд наысь на мудер веськалӧма: вай пӧ юӧй, бур йӧз, мыйта колӧ, а ме пӧ — ог. Ме пӧ винатӧ вомӧ ог босьтлы. Да кӧть пӧ эськӧ и юысь вӧлі, та ыдждатортӧ ньӧбигӧн пӧ все равно эг ю. Ме пӧ весиг деньгасӧ коли тӧдса ордӧ.

«Ок и жыд! — сьӧласис бӧртинас Ромик дядьӧ йылысь думайтігӧн. — Ов пӧ сэсся татшӧмъясыдкӧд!..» Сэки налы быть лои «скӧрмыны» дядьӧ вылӧ, и том морт шуис «вузавны» мотоциклсӧ Ромиклы.

Койташ вылӧ сьӧмсӧ Ромиклы лои удждыны ӧти сотрудницалысь. Сэтчӧ мунтӧдз, думайтыштіс да, бритіс усъяссӧ. «Жыдыд мунас ещӧ милицияӧ!» — бара на скӧрысь думыштіс сійӧ дядьӧ йылысь. Устӧм чужӧмыс сылӧн лои тӧдтӧмӧн, аслыс зывӧк вӧлі видзӧдны сы вылӧ. И сьӧлӧмсӧ сьӧкыд изйӧн личкысь скӧрлуныс таысь водзӧ на содіс.


ІX


Койташыс вӧлі тӧдса ныв ордын, кодлӧн бать-мамыс мунӧмаӧсь шонтыны пӧрысь лыяссӧ лунвылӧ. Ромик юис горша, кӧсйис садьтӧг коддзӧдчыны.

Юис и думайтіс: «Ставныд ті сволочьяс! И ме рад, мый ті сволочьяс!»

«Мотоцикл вузалысь» Алёша Ладанов вӧлі тані жӧ. Сійӧ медгажаӧн нин кажитчис. Мортыд вӧлі пидзӧс вылас пуксьӧдӧма гӧрд юрсиа нылӧс да шуда чужӧма чеччӧдлӧ-йӧктӧдӧ сійӧс, а коставлігъясӧ джӧмдалана сёрниӧн ошкӧ нывлы ассьыс другсӧ — «гениальнӧй Рокфеллерӧс».

— Оліс кӧ эськӧ сійӧ Америкаын, — Ромик вылӧ синнас индӧмӧн шуӧ Алёша, — то эськӧ сэтчӧс Рокфеллерсьыд эз кольччы... Сылӧн — юр! — Алёшалӧн кывйыс гилялӧ висьтавны, кыдзи найӧ муртса эз бӧбйӧдлыны озыр дядьӧӧс, но кыдзкӧ-мыйкӧ кутчысьӧ.

Кыдз нӧ он ошкы Пенкинӧс, ӧд сійӧ велӧдіс Алёшаӧс вина юны, нывъяскӧд вильшасьны-узьлыны, ӧти кывйӧн кӧ, отсаліс лоны мужичӧйӧн. Кыдз он пыдди пукты татшӧм морттӧ?! А нылыс чиктылӧ-сералӧ Алёшалӧн пидзӧс вылын, корсюрӧ чепӧльтлывлӧ сылысь задсӧ, мыйысь том морт пондылӧ кажитчыны аслыс зэв шудаӧн.

«Мунас гортас да пондас висьтавлыны мамыслы, мый чери кыйис (чери кыян кӧлуйыс посводзӧ дзебӧма), а ачыс со кутшӧм чери кыйӧ»... — Ромик думайтӧ та йылысь лӧгпырысь и радпырысь, сы пытшкын чукӧрмӧма кутшӧмкӧ лёк долыдлун сыысь, мый сійӧ абу ӧтнас татшӧмыс.

Коймӧд зонмыс — Серафим Худяев — зэв ыджыд тушаа, вылын морӧса да паськыд пельпомъяса, кодъяс вылын ичӧтик бритӧм юрыс кажитчӧ коньӧр кодьӧн. Ӧні Серафим уджалӧ заводын, а сыӧдз водзджык чери кыйӧма кӧнкӧ Мурманскын.

Сэні уна сьӧм нажӧвитлӧма, но берегӧ петӧм бӧрын ставсӧ жӧ сысъялӧма-юӧма. Серафим кыз сойнас коскӧдыс сывйыштӧма сыкӧд орччӧн пукалысь шыльыд вир-яя олӧмакодь нин нылӧс да висьтавлӧ сылы мореын шторм йылысь:

— Значит так, кыдз тай швачкас валйыд, и ичӧтик корабльыд чеччыштлӧ кольк кыш моз. Сэсся и увлань юрӧн сунӧ. Кок увсьыд мынӧ палубаыд... Думайтан — капут...

— Тэ ӧд менам ён! — оз повзьы другыс вылӧ пӧся югъялысь синъясӧн видзӧдысь шыльыд ныв.

Рокфеллер пукалӧ пызан сайын зумыш; мышсяньыс сійӧс малалӧ-шыльӧдӧ юрсиӧдыс квартираса кӧзяйка, кузь тушаа, лӧсьыдіник, еджыд чужӧма ныв; сійӧ уджалӧ кӧнкӧ редакцияын и, тадзи гажмыштас да, частӧ норасьлывлӧ Пенкинлы: тэнӧ радейтӧм вӧсна пӧ ме дзикӧдз юны-гуляйтны велалі, яндзим пӧ овлывлӧ аслым ачымысь, аслам уджысь и...

«Ставныд ті сволочьяс!» — выльысь думыштӧ Ромик и сылы окота лоӧ клесьнитны-шыбитны юр вывсьыс нывлысь меліасьысь кияссӧ.

— Ромка, мальчики, девочки! — друг горӧдіс кӧзяйка да ачыс вештіс кияссӧ другыслӧн юр вылысь. — Дзикӧдз тай нӧ вунӧді! Вот бӧлбаныд... Менам сэтшӧм плёнкаяс эмӧсь — люкс!.. — Сійӧ котӧрӧн муніс полируйтӧм, сьӧдӧн югъялысь тумбочка вылын сулалысь ыджыд магнитофон дорӧ, включитіс сійӧс да, кассетаяссӧ мыйкӧ дыра ӧтарӧ-мӧдарӧ бергӧдлыштӧм бӧрын, долыда нюмъялігтыр бергӧдчис нюжӧдӧм голяяса виччысьысь войтырлань. И пырысь-пыр жӧ кутісны кывны пӧдӧм, быттьӧ гӧбӧчысь петысь гӧлӧслӧн нор шыяс, кодъясӧс сьылысьыс нюркйӧдліс-шуаліс гитаралӧн бриньӧдчӧм улын.

Сьылысь норасис олӧм вылӧ. Норасис сыысь, мый сійӧс оз гӧгӧрвоны: оз лэдзны вина юны — милиция повзьӧдлӧ; мый сылӧн сэтшӧм лёк суседъяс, кодъяс помтӧг зыксьӧны; мый медшудаӧн сійӧ овлӧ сӧмын сэк, кор ветлывлӧ кладбище вылӧ, кӧні «сэтшӧм лӧнь и гуяс вылын виччысьӧ закуска».

— Вот тайӧ да! Вот тайӧ — сила! — первойӧн горӧдіс Пенкин, мыйӧн сӧмын помасис пӧдӧм гӧлӧслӧн лӧвтӧм-нюркйӧдлӧмыс. — Милка, тэ — ммцо! — Сійӧ матӧдліс вом дорас чунь помъяссӧ да чӧскыда окыштіс.

Мукӧдыс — шензьысь, нимкодьмӧм чужӧмаӧсь — тшӧтш жӧ гораа ошкисны мисьтӧм сьыланкывсӧ, кодысь сӧстӧм сьӧлӧма морт кыліс эськӧ клящӧй, сісь дук... А тайӧяс магнитофон гӧгӧр сувталӧмӧн выльысь на кывзісны сьылӧмсӧ. Медбӧрын вайисны карандаш да бумага да кутісны гижны кывъяссӧ.

Ставныслӧн чужӧмъясыс вӧліны сэтшӧм дӧвӧльӧсь, мый кодкӧ кӧ эськӧ бокисянь видзӧдліс на вылӧ, вермис думыштны: «Тайӧяс, буракӧ, мӧвпыштӧмаӧсь мыйкӧ зэв ыджыдӧс да интереснӧйӧс; налӧн аддзӧмторйыс, буракӧ, уна пӧльза вермас вайны йӧзлы...».

Кутшӧма эськӧ сорасис тадзсӧ мӧвпалысьыс! Дӧвӧль ныр-вом сертиыд тай оз на ещӧ позь шуны, мый мортлӧн чужӧма ыджыд да югыд мӧвп; мукӧдыдлӧн тай ныр-вомыд ёна нимкодьмывлӧ на няйт сьыланкывйысь да сылы мыччӧм вина румкаысь. Йӧз пӧвстад тай эмӧсь на жӧ куйӧд выв гагъясыд, кодъяслы кымын няйтджык, сымын бурджык.

Сэсся кывзісны мӧд сьыланкыв: кыз, юсьӧм гӧлӧса мужичӧй мый голясьыс равзіс-киргис английскӧй ногӧн. Тані нин нинӧм сьыланкыв модааыс эз вӧв — мужичӧйыс увтчис-равзіс скӧрмӧм, а, гашкӧ, стӧчджыка лоӧ шуӧма, садьтӧгыс коддзӧм ош моз; сэтшӧм кымынӧсь жӧ вӧліны и тайӧ кольмӧдана, йӧй сьылӧмсӧ ышӧдысь джазлӧн лювзысь-нявзысь шыясыс.

Койташвывса коддзӧм ныла-зонмалысь тайӧ шыясыс садьмӧдісны, ӧзтісны став зверь сямасӧ, коді, буракӧ, уна морт пытшкын на дзебсясьӧ; найӧ гозйӧн-гозйӧн сатшкысисны-кутчысисны ӧта-мӧд дінаныс да пондісны кыдзсюрӧ чеччавны, вежнясьны, топӧдчывны ӧта-мӧд дінаныс, зымӧдны кокъяснас, горзыны... А чужӧмъясныс лоины сэтшӧмӧсь, мый быттьӧ найӧ кӧсйӧны сёйны ӧта-мӧднысӧ.

Ок ті, зимӧгоръяс! Мый вылӧ со ті сетанныд ассьыныд том выннытӧ-а! Кыдзи каттянныд асланыд олӧмлысь медбур каднытӧ!

Вой шӧр гӧгӧрын койтысьяслӧн винаыс быри, эз тырмышт, и Ромик да Алёша котӧртісны ресторанӧ. Тані Ромик кӧсйис ньӧбны кык коньяк доз — медбӧръяяс вӧлӧмаӧсь, — но сійӧс пановтісны кык лётчик, водзджык босьтісны. Гажа юра Ромиклӧн ӧзйис сьӧлӧмыс ярлунӧн, но лётчикъясыс вӧліны ыджыд тушааӧсь, ёнӧсь, и сійӧ ӧні эз лысьт уськӧдчыны на вылӧ. Сӧмын пинь пырыс сӧдзӧдӧмӧн грӧзитчанаа шуис:

— Ог ву-нэ-дэй та-йэс! Жэ-литны на кут-эн-ныд! — Кор Ромик кӧсйыліс кодӧскӧ повзьӧдны, мыйлакӧ век сёрнитліс кывъяссӧ бертлӧдлӧмӧн.

Но лётчикъяс сӧмын шпыньмунлісны воча.

Тайӧ шпыньмунӧмыс да ещӧ сы йылысь дум, мый Алёша аддзыліс тайӧс, аддзыліс Ромиклысь коньӧрлунсӧ, лёк вынӧн чажнитісны сы сьӧлӧмын водзӧс косӧдны кӧсйӧм. Сылы кажитчис, мый дзикӧдз лои талялӧма сылысь честьсӧ. «Таысь менам дедъяс кыскылісны пуртӧссьыныс кинжал!» — лёкысь мӧвпыштіс сійӧ. И кор думнас аддзис асьсӧ ёсь кинжалӧн киас, сьӧлӧмыс бурмыліс.

Коньяк пыдди найӧ Алёшакӧд вайисны водка. Кор бара на юыштісны, Ромик пондіс норасьны лётчикъяс вылӧ Серафим Худяевлы:

— Летунъяс дзикӧдз кутісны топӧдны ми вокӧс. Ныр улысь коньяк мырддисны. Кутшӧма на кӧсйи чӧсмӧдыштны тэнӧ-а...

— Вот гадъяс! — скӧрмис чӧскыд коньякӧн удзӧдысь лётчикъяс вылӧ Серафим. — Ме кӧ эськӧ вӧлі, эг сет!

— А Рокфеллер повзис наысь... — виччысьтӧг шуис Алёша.

— Ланьт, зырымсюр! — чеччыштігмоз чилӧстіс-горӧдіс ӧзйысь синъяса Ромик. — Ромуальд Пенкин некодысь на эз дрӧжжитлыв!

— Но, вай не скӧрмӧмысь... — миритӧданаа шуис Серафим Худяев да тшӧтш сувтіс. — Вай, бурджык, мунам корсям да ӧтвылысь колскӧдам летунъяссӧ.

— Вот тайӧ морт! Вот тайӧ друг! — пӧся шуис Ромик. — Мунам! Ме тӧда, кодарын найӧ олӧны...

— А ме, гашкӧ, гортӧ муна? — несмела друг пондіс вӧзйысьны Алёша, кодлы ньӧти эз вӧв окота нӧйтны багатыр кодь лётчикъясӧс.

— Во-от, видзӧдлӧй кутшӧм сійӧ! — зывӧктанаа шуис Ромик. — Сылӧн ёртъясыс мунӧны кыпӧдны уськӧдӧм честь, а сійӧ — мам бӧж дор улас дзебсьӧ. Ещӧ ӧд и йӧз вылӧ индалӧ... И тайӧ мортсӧ ме лыддьылі мужичӧйӧн! На ю винасӧ, оз-ӧ кӧть сійӧ збоймӧд тэнсьыд баба сьӧлӧмтӧ.

Алёша збоймӧдчис водкаӧн, и куим мушкетёр петісны корсьны найӧс сэтшӧма ӧбидитысь лётчикъясӧс; а лёзь юрсиа коддзӧм дамаяс благӧслӧвитісны ассьыныс рыцарьяснысӧ ыджыд победа вылӧ.


X


Бокыса улича вылын, кытысь Пенкин чайтіс аддзыны лётчикъясӧс, налы паныдасисны Митя Бурматов да Маша Варышова. Шудӧн ӧзйысь чужӧмаӧсь, кутчысьӧм кияснаныс долыда ӧвтчигтыр найӧ буретш вӧлі воӧны ю дорысь.

«Мыйта нывкӧд паныдасьлі, а менам, буракӧ, некор эз вӧвлы татшӧм шуда чужӧмыс! — Митя вылӧ видзӧдлӧм бӧрын завидьпырысь думыштіс Пенкин. — Зырымсюрлы везитӧ...»

Кор ӧтвесьтасисны, сійӧ друг вынысь йӧткыштіс Митяӧс пельпомнас, мыйысь мӧдыс лётмуніс бӧрвыв и кисьыс мыніс Машалӧн киыс.

— Тэ нӧ мый?! Мый тэ вӧчан?! — виччысьтӧмысла повзьылӧмысь сайкалыштӧм бӧрын горӧдіс Митя. Сійӧ бӧр чеччыштіс Машалань.

— Эт-нас бось-тэма татш-эм королеваӧс. А миянлы, куим-энлы — нэ-мтор! — сӧдзӧдіс пинь пырыс Пенкин.

Митялӧн выльысь ыркнитіс сьӧлӧмыс тайӧ гӧлӧссьыс, туй потшысьяслӧн код, мисьтӧма шпыннялысь чужӧмъяс вылӧ видзӧдлӧмысь. «Тайӧясысь бурӧн он мын!» Сэсся сійӧ жалитӧмпырысь думыштіс, мый, гашкӧ, эз ков мунны ю дорас ӧтнанныслы, но пырысь-пыр жӧ янӧдіс асьсӧ татшӧм думсьыс: ӧд тавойся кодь шудсӧ сійӧ некор на эз тӧдлы...

— Мый нӧ потшинныд туйсӧ? Он тӧрӧй али мый? — Кыдз вермис, шыльыдджык да думсьыс бурджык гӧлӧсӧн шуис Митя.

— Кыдз абу яндзим мужик чукӧрлы усьласьны ӧтка йӧз вылӧ! — тіралысь гӧлӧсӧн шуис и Маша. Повзьӧм мӧвпъясыс сылӧн югнитісны-волісны гортас, виччысьысь бать-мам дінас, Митялӧн мам ордӧ.

А нӧшта сійӧ думыштіс: «Кор бара бырасны карсьыс татшӧм шпанаясыс-а? Кор кутас позьны войын ньӧти повтӧг петны улича вылӧ?!»

А Пенкин лажыньтчылӧмӧн тан сюйсис косіник чорыд тушанас ныла-зонма костӧ, выльысь йӧткыштіс Митяӧс Маша дінысь да, небурысь югъялысь синъяса, пондіс песны-чабравны борсьысь-йӧткасьысь нылӧс. Сэки Митя дыр думайттӧг японскӧй ногӧн ки пыдӧс дорышнас лӧсыштіс сылы вӧсни голяас, мыйысь мӧдыс сю мешӧк моз шнёпкысис-уси.

— Пышйы, Митя! — лёк горшӧн горӧдіс Маша, но Митяӧс асьсӧ кодкӧ кульыштіс мышсяньыс юрас — тайӧ вӧлі Серафим Худяевлӧн из кодь кулакыс. Но гажа юраыд эзджык лючки веськав, сӧмын уськӧдіс Митяӧс кок йывсьыс. Зон эз вошты садьсӧ.

Усьӧминас Митяӧс пондісны кыкладорсянь чужъявны ёсь ныра туфлиясӧн, а сійӧ, шуйга гырддза вылас пыксьӧмӧн да ур моз пелька бергаліг, воча чужъясис, зілис веськавны ыджыдыслы кок вож костас. И сійӧ инмис. Мӧдыс мисьтӧма равӧстіс, лажыньтчис, кутчысис кияснас кок костас. Сэки Митя, кӧть кучкалӧм-чужъялӧмла тӧдчымӧн бырис выныс да зэв ёна доймис шуйга морӧсыс, бӧр звирк чеччис кок вылас да шыбитчис Машалы отсӧг вылӧ; ныв первойсӧ, кор мыніс Пенкинысь, чепӧсйыліс пышйыны, но кор казяліс, мый Митяӧс уськӧдісны, бӧрдігтыр бӧр косіс да кань моз пиньӧн-гыжйӧн вувзьысис Алёша Ладанов вылӧ.

Митя сӧмын удитіс кватитны нывкӧд вермасьысьӧс шошаӧдыс, кыдзи бокас сылы мыйкӧ чунгис, лои зэв пӧсь. Зон ньӧжйӧник лэдзчысис уличавывса ыркыд му вылӧ: лётчикъяслы вылӧ дасьтылӧм гуся пурт пырис сылӧн нюдз лыяс костӧ.

— О-о-й, виисны! — чунӧбтіс пельясас Машалӧн лёкысь горӧдӧм.

«Машаӧс виисны?!» — повзис Митя да кӧсйис звиркнитны-чеччыштны, но мыйлакӧ выныс ньӧти эз вӧв. И пырысь-пыр жӧ вежӧрсӧ юковтіс шӧйӧвошӧм мӧвп: «Эз-ӧ менӧ вины?!»

Сы весьтын пыр жӧ лои Машалӧн дона, повзьӧм чужӧмыс.

— Митя, Митя!.. — шуаліс сійӧ, окаліс да синванас кӧтӧдіс зонлысь пӧсялӧм чужӧмсӧ. А шуйга кинас Маша вӧлі топӧдӧма Митялысь боксӧ, кытысь ылькйис-петіс пӧсь вир.

Пуртӧн Митяӧс мышсяньыс сутшкис сӧтӧмысь палялӧм Пенкин. Ӧні сійӧ йӧзасьӧм кӧин моз пышйис потшӧсъяс вомӧн чеччалігтыр; пышйис вӧтын моз — аслыс кажитчис, мый ньӧти оз ылыстчы, а юрас сизьдысис шӧйӧвошӧм мӧвп: «Мыйла нӧ ме талы сутшки-а? Мыйла нӧ талысӧ?»

Садьтӧг повзьӧм Алёша Ладанов пышйис мӧдарӧ, котӧртігас сійӧ каньгис-лӧвтіс чужйӧм кычан моз.

Серафим Худяев быттьӧ кынмыліс места вылас, йӧй синъясӧн видзӧдіс вирӧссьӧм еджыд дӧрӧма Митя вылӧ, сы весьтӧ копыртчӧм, бӧрдӧмысла сырмысь Маша вылӧ. Сэсся Худяев кыкнан кинас кутчысис юрас, гоз-мӧдысь ыджыд вынӧн зымкнитіс юрас кулакъяснас:

— Пурта вӧлӧма сволочыд!.. Ок, гад, мый нӧ тэ керин?!

Уськӧдчыліс вӧтӧдны пурта бандитӧс, кинас инмӧдчывтӧг чеччыштіс потшӧс вомӧн, тэрыба бӧр косіс, воис да копыртчис Митя весьтӧ, бергӧдіс сійӧс рананас вывлань, пондіс косявлыны лестукъяс вылӧ ассьыс нейлон дӧрӧмсӧ да кӧртавлыны Митяӧс, тіраланаа шуис Машалы:

— Вирыс... вирыс мед этшаджык мунӧ... Ме машина кора...

Сэсся Серафим чепӧсйис матысса керкалань — звӧнитны милицияӧ, кутіс лёкысь йиркӧдны ӧдзӧсас. Но сылы эз восьтыны, кӧть эськӧ повзьӧм кӧзяин гозъя сы ни садь сулалісны посводзас. Да и нинӧмла нин вӧлі восьтынысӧ: найӧ юӧртісны милициялы кось заводитчигас на. Сэки кӧзяиныс кӧсйыліс петавны ныла-зонмалы отсӧг вылӧ, но гӧтырыс эз лэдз: нинӧмла пӧ сюйсьыны шпана чукӧрас...

А Митялӧн гӧгрӧс, нывлӧн кодь мича да шыльыд чужӧмыс пыр кельдӧдіс и кельдӧдіс. Маша вылӧ нежнӧя видзӧдысь синъясыс быттьӧ руасьыштісны. Сылӧн чуналіс-доймис бокыс сёрнитігас, весиг лолыштігас, но, став вынсьыс дойсӧ венігтыр, сійӧ зілис бурӧдыштны повзьӧм Машаӧс:

— Машук... Мусаӧй... Эн пов... нинӧм оз ло... лечитасны... Врачьясыд ӧні... зэв сюсьӧсь... Весиг сьӧлӧмтӧ вежӧны. — Митя муртса кывмӧн шуаліс тайӧс сы весьтӧ копыртчӧм, сыркъялысь Машалы вомас моз. — Машук, донаӧй... кутшӧма ме тэнӧ радейта... Машук... Мама мед эськӧ эз повзьы...

Сэсся Митялӧн еджгов юрсиа юрыс вынтӧма лёткысис Машалӧн киясын, сылӧн синъясысь быри шоныд мелілуныс, сы пыдди сукджык лои повзьӧдчысь, кӧдзыд руыс.

— Митя! Митя! Мый нӧ тэ? Митя! — меліаліс-шуаліс дзугсьӧм юрсиа да кӧтасьӧм чужӧма Маша. — Сійӧ ляскысьліс пель бокнас зонлӧн шоныд морӧс бердӧ, а кор кыліс, мый сэні тірӧдчыштӧ-вӧрыштӧ на сьӧлӧмыс, звирк веськӧдчис да горӧдіс налань котӧртысь Серафимлы:

— Кӧн нӧ машинаыд?! Кулас ӧд!..

Здук-мӧд мысти журкнитіс-воис милиция машина. Лӧз шынеля да пистолетъяса йӧз пырысь-пыр жӧ уськӧдчисны вӧтӧдны пышйысьясӧс, а мукӧдыс, еджыд халата, дзор тошка врач юрнуӧдӧм улын, ньӧти нюжмасьтӧг, видзчысьӧмӧн пыртісны Митяӧс машина пытшкӧ, и мед озджык таркӧд, шӧйӧвошӧм чужӧма Серафим Худяев босьтіс садьтӧм зонмӧс аслас моздорӧ.

— Доктор, кыті доймӧма сылӧн? — кевмысянаа юаліс Маша. — Оз жӧ ӧд кув?.. А, доктор?..

— Оз, оз, бур нылӧй, — Митялы укол сюйигмоз такӧдіс Машаӧс шогӧ усьӧм чужӧма врач. — Вирыс тай сӧмын уна мунӧма... Кутам надейтчыны, мый ставыс лоӧ бур...

— Доктор, менам, Митялӧн моз жӧ, первой группаа вирӧй!.. Ме тшӧтш муна тіянкӧд больничаас?!.

— Мунам, дитяӧй, мунам, — джӧмдалігтыр шуис пӧрысь врач, сэсся бергӧдчыштіс да некодӧн казявтӧг ки мышнас чышкыштіс уна лыда джуджыд чукыръяс пӧвстӧ вӧйӧм синъяссӧ.

Матігӧгӧрын гораа чуксасисны петукъяс. Бусӧсь туй вылын коньӧра вижӧдісны пасьмунӧм букетысь купальничалӧн лесмунӧм дзоридзьяс. Сӧдз енэжын нимкодя вашъяліс вӧртасысь ылӧкодь нин торъялӧм яр шонді — сійӧ вайис йӧзлы выль лун.


Гижӧд
Митя да Маша
Жанр: 
Гижан кад: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1