ТУНДРАСА МОЙДПыр син водзын тундра, А выліас енэж. И кодзувъяс кынмисны, Олӧны чӧв. Ме пукала нарт вылын, Кӧръясыд лэбзьӧны, Пельясын шутьлялӧ, Звенитӧ тӧв. Дас верст лыда костъяс Кыдз быттьӧ эз вӧвны — Буран пырыс бара нин Тыдовтчӧ чум. И шойччигӧн би дорын Пукалам орччӧн: Мем кузя зэв висьтасьӧ Кӧр видзысь Рум. Сэн чум сайын дугдывтӧг Вой тӧлыс кашкӧ, Кын му вылӧ усьӧма Эзыся вой. А чайникын пӧсь ваыс Пузигӧн вашкӧ, И пель пытшкӧ исковтӧ Тундраса мойд: — Сэн ылын, кӧн помасьӧ Рочьяслӧн муыс (И лунвывлань кырымнас Шеныштіс Рум), Кыт визувтӧ шоныд Да паськыдӧсь юяс, Сэн сад пытшкын сулалӧ Зэв ыджыд чум. И быдмӧны гӧгӧрыс Фабрик-заводъяс, Став сынӧдсӧ тыртӧма Стройкалӧн гор. А чум пытшкын пукаліс, Веськӧдліс ставнас Ён мывкыда, Гӧль вӧсна тӧждысьысь Морт. Мед му пасьта лӧсьӧдны Вӧвлытӧм олӧм. Мед уджалысь войтырлы Лӧсьӧдны бур, — Мед ӧткодя лолаліс Тундра и лунвыв — Со мый вӧсна тӧждысис Выналӧн юр. Кор чум вылын ӧзйис Вит гранаа кодзув, Став лунвыв и рытыввыв Колины шем... А тӧв шӧрын — уджъяслӧн Гымалан шы улӧ Выналӧн виччысьтӧг Помасис нэм. Сюрс чом костӧ паськаліс Помасьтӧм тундра! Кӧн тундралӧн дорыс? Кӧн тундралӧн шӧр? Та ӧдйӧ немсяма Юӧр оз паськав, Кыдз шогсяна юӧрсӧ Разӧдіс тӧв. Сэк вой тӧлыс чорзис, Став эбӧсӧн кыптіс И шутьляліс, бӧрдіс Став тундракӧд дыр... А гымалан воясыд Вочасӧн кыисны Морт йылысь, Удж йылысь Збой сьыланкыв. Пыр вой тӧвкӧд мунӧны: Визулӧсь воясыс... Зумыда водзӧ пыр Тувччаліс кад; И выналӧн чум гӧгӧр Коялӧм кӧйдысысь Быдмӧма Тӧдлытӧм дзоридза Сад. Сюрс тракторъяс кӧрт шыӧн Тыртісны сынӧдсӧ, Фабрикъяс тшынлаыс Енэжыс руд. И вӧвлытӧм збой йӧзъяс Вӧвлытӧм вынаӧсь — Камгӧны, Дорӧны Му вылын шуд. Ён вежӧсъяс потшисны Юяслысь визув; Выль ӧдзӧсъяс восьтӧма Юяслы морт... Сэк чардбиӧн ӧзйӧма Вадор и сынӧд, И му пасьта гӧгӧртіс Вермана гор. Тан чумъясын тӧла, Тан чумъясын пемыд, Куш выліас югъялӧ Енэжлӧн бан. Мем мукӧддыр кажитчӧ Кодзула енэжыс — Мувывса уджъяслӧн Бур рӧмпӧштан. Сэк радейта видзӧдны Судзлытӧм выліас, Му вылӧ водӧ кор Эзыся вой. И кывтӧны син водзын Кодзувъяс-фабрикъяс, Югъялӧ чардбиӧн Выль Днепрострой. Со аддзан, сэн Войвылын Енэжыс пемыд: Оз тыдавны кодзувъяс, Местаыс куш. ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ................................... ________ Мед скӧралӧ тундра, Мед шутьлялӧ вой тӧв, Мед лымйӧс моз разӧдӧ Румъяслысь шог. Со син водзын тӧдчӧ, Кыдз тундраыс ловзьӧ, Тан зумыда пуксьӧ тшӧтш Выль оласног. * * * Кыдз тундраын кодзувъяс, — Кар вылын бияс, Сюрс бикиньӧн рӧмдігӧн Югъялӧ кар. А станция гӧгӧрын Ловъякодь сынӧд, Сюрс олӧмӧн лолалӧ Карса вокзал. И ловъямоз матыстчис Югъялан поезд. Перрон вылӧ петісны Тэрмасьысь йӧз. Чож поездыс талун Пыр грымгӧ Москвасянь... Страна пасьта разӧдчӧ Съезд вылысь йӧз. Морт кызь саяс унджык Чеччисны тані, А поездыс асыввыв Мӧдӧдчис чож. Но и кольччысьяс недыр мысьт Мунасны водзӧ, — Тась Войвывлань найӧлӧн Мунӧ туй вож. Морт кызь, Кодъяс Войвывсянь медбуръяс пиысь, Кремлёвскӧй трибунасянь Лэптісны ки. Мый Ленинӧн сетӧм Закон — Эм победа, Мый врагъяскӧд тышъясын Вермысьяс — ми! Морт кызь, Кодъяс асланыс морттуйнас гордӧйӧсь, Мый на вылӧ усьӧма Вӧвлытӧм честь — Тшӧтш войвывса йӧзъяссянь Горӧдны мирлы, Мый Партия миянлы Знамя и мез! Ме аддзылі найӧс... И сьӧлӧмсянь горшдінӧдз Точкӧмӧн лыбӧдчис На вӧсна тшап *, И страна вӧсна, Коді медбуръяслӧн рӧдина. Оз лысьт кодӧс вӧрзьӧдны Суклясьысь враг. Ме видзӧді сэтчӧ... Друг сьӧлӧмӧй ыпнитіс. ...Сылӧн и менам — Став вом пасьта нюм. Ме пырысь-пыр тӧді, Мый синъяс оз пӧръясьны, Мый ме водзын важ тӧдса — Тундраса Рум. * Тшап — гордость. * * * Ок, радейта ёна, Кор Войвылын тӧла! Кор сӧстӧма дзирдалӧ Каменка шор... И во мысти бара Яр Каменка пӧлӧн Ме муні, кӧн гыасьӧ Стройкалӧн гор. И векньыдик кӧрт туй, И стрӧйбаа нӧрыс — Мем кажитчис быттьӧкӧ Вӧвлытӧм вӧт. Ӧд збыльысь — ме Войвылӧс Тӧдлывлі тӧрыт, Но талунъя Войвылӧс Некыдз эг тӧд. Кыдз тӧдтӧмӧдз вежсьӧма Каменка горув, Тан шахталӧн быдлаті Жервидзӧ вом. И выльмӧдӧ сынӧдӧс Рельсъяслӧн гольгӧм — Кӧрт тачкаӧн шахтасянь Мунӧ из шом. Ме дыркодь сулалі — Видзӧді сэтчӧ, Кӧн тачкаа поездлӧн Саялі бӧж. А ыджыд платформа Кор му пытшкӧ лэччис, Забойщикъяс сменакӧд Лэччи ме тшӧтш. Век пыдӧ, Век пыдӧ, Век ӧдйӧджык улӧ, Пыр кытчӧдз эз тыдовтчы Штольняын би. Со дорсаыс медбура Уджавны кужӧ, Кузь киркалӧн яра зэв Лэбалӧ борд. И лампалӧн югӧрыс Тӧдчӧдӧ чужӧм... ...Мем тӧдсакодь Киркаӧн вӧдитчысь морт. Сэк тундраса мойдӧм Мем тӧдвылӧ уси, И вой тӧвлӧн шувгӧм, И енэжлӧн бан... — Тэ вунӧдін... Тундраса Чум дорын мӧйму Ми тэкӧд ӧд видзӧдім Му рӧмпӧштан?.. Би ӧгырӧн, радпырысь Ӧзйӧмась синъяс, И меланьӧ нюжалі Сьӧдасьӧм ки... — Тэ удж бӧрын пырав, Мем ӧні дзик некор: Мӧд шахтакӧд, тӧдан кӧ, Ордйысям ми... — И удж бӧрын орччӧн, Кыдз тундраын, чомйын, Забойщиккӧд пукалім. Сёрнитім дыр. Со, кодзувъяс сылӧны, И гранаа изъяслысь Кӧдзыдӧсь доръяссӧ Лэччигӧн Гаж быртӧдз Малаліс ки. И югыдсянь пемыдӧ Ӧдйӧ зэв вуджӧмысь Ньӧжйӧник Уджыскӧд тӧдмасьӧ Син... Забойщикъяс... Со, налӧн уджалан цехъяс. Со найӧлӧн Вит вося план тыртанін. Кыдз ӧвтыштчас кырым, Сідз лэбыштас кирка, Пыр торъялӧ из шом, Сё гранаа, сьӧд. А сӧвтысьяс кӧрт зырйӧн Тачкаяс тыртӧны... Тыраыс мӧдӧдчис — Матыстчис мӧд. И тошка и тоштӧмъяс Ӧтмоза кувгӧны, Сьӧлӧмыс ставныслӧн Вӧвлытӧм — том. Дзик ӧтитӧг дӧрӧмтӧм: Кучикыс югъялӧ, Пӧсьыскӧд сорласьӧ Торпыриг шом. Пемыдыс бырӧ, А сёрнитанторйыс Кык друглӧн Оз быр. Ме кывзі, кыдз босьтчӧма Ловзьыны тундра, Кор пазалі Нартитысь озырлӧн поз И ылысса Войвылын, Буранъяс пӧвстын Кыдз уджалӧ Медводдза чужысь колхоз. Кор аддзӧмаӧсь из шом Яр Каменка мышкын, Кыдз вой тӧвсӧ вевттьӧма Стройкалӧн шум. И кыдзи колхозсянь — Отходникъяс пытшкын — Сэк чужӧма Шахтаын уджалысь Рум. ................................... ................................... Пыр син водзын тундра, А выліас енэж... Ме видзӧда — Румлӧн Кыт индӧ мем ки... Со, сэні... кӧн куш места Во сайын вӧлі — Сэн ӧзйӧма, дзирдалӧ Кодзувлӧн би. * * * Ме верми-ӧ вунӧдны Тундраса мойдсӧ, Ме верми-ӧ вунӧдны Мойдысьлысь шог, Кор чум дорын, би бокын, Пукалім орччӧн, И Рум меным висьталіс Важ оласног. Кор мойдігӧн Ленинӧс Кӧр видзысь казьтіс, Рум эскис, мый выналӧн Тӧждысис юр — Мед ӧткодя лолаліс Тундра и лунвыв, Мед уджалысь войтырлы Лӧсьӧдны бур. Со, сы бӧрын гымыштіс Дас саяс во нин. А кутшӧмӧсь воясыс! Кутшӧм збой кад! Збыль, выналӧн чум гӧгӧр Коялӧм кӧйдысысь Быдмӧма тӧдлытӧг Дзоридза сад. Дай та бӧрын мунасны Уна сё вояс, Но выналан сьӧлӧмыс Некор оз кув: Ӧд кулігас Йӧз вӧсна тӧждысьысь мортыс Дзик ас кодьлы киясас Сетӧма руль. Став мирлӧн история Некор эз тӧдлы, Мый му вылын чужлывліс Кодікӧ мӧд, Код дас воӧн томмӧдас Пӧрысьмӧм мусӧ, Код сетас Россиялы Вӧвлытӧм ӧд... Страна пасьта юралӧ Лунвывсянь войӧдз Збой удж йылысь, Морт йылысь Выль сьыланкыв. И татшӧма долыда, Татшӧма збоя Дзик некор на уджалысь Нэмнас эз сьыв! Мед тундра, мед лунвыв, А лолалӧм ӧткодь, Дзик ӧтлаӧ гӧрддзасис Кӧсйӧм и удж, Мед вӧчны странаӧс Зэв озырӧн, ёнӧн, Мед дурмӧм пон курччавны Сійӧс эз куж. * * * Да, сы бӧрын гымыштіс Нёль саяс во нин... И шахтаса уджалысь, Кӧр видзысь Рум, Вой тундрасянь мӧдӧдчис Краснӧй Москваӧ, Мед ас синмӧн аддзывны Выналысь чум. Мӧдӧдчис Рум Кыдз страналӧн кӧзяин, Кыдз выль олӧм тэчӧмын Тырвира морт... И кыліс и аддзис, Кыдз ас чужан му вылын, Шуда выль му вылын Быдмис ён борд. Медвылыс трибуна Кремлёвскӧй дворецын, Став мир водзын лыбӧ, Кыдз шондіа кыр, И сы вылӧ радпырысь Кайисны Румъяс, И найӧлысь сёрнисӧ Кывзіс став мир... Найӧлӧн сёрниас Кывсисны шыяс: Кыдз олӧ и лолалӧ Шондіа му, Кыдз содтӧны ӧдъяссӧ Фабрик-заводъяс, Кыдз му вылын гыалӧ Тыр шепта сю; Кыдз сэні, кӧн нэмыс Эз аддзывны олӧм, Кӧн велӧдчӧм мортлӧн Эз тувччывлы кок, — Сэн школаяс, яслияс, Радио, клубъяс, Сэн сынӧдсӧ поткӧдӧ Збой самолёт; Кыдз быдмӧны мулӧн Стахановскӧй бордъяс, И кыпӧдчӧ зэв вылӧ Бур урожай: Ас сьӧктасьыс копыртчӧ Тыр шепта муӧй, Кӧзяин моз сы вылӧ Пырӧ комбайн; Кыдз содӧны ӧдъясыс Войвылын, ылын, Кыдз выльногӧн сьылӧ Стахановскӧй вӧр, Кыдз пом ни дор, оръявтӧг Ӧшалан туйті Пыр запаньлань гольӧдӧ Уна сюрс кер; Кыдз тундраын вочасӧн Ланьтӧны тӧвъяс, Кыдз лым пластсӧ сывдӧ Збой вояслӧн жар, Кыдз кодзувъяс енэжсянь Лэччисны муӧ, Кор Каменка горулын Быдмис выль кар; Кыдз сопкаяс вылысын Олӧны вокъяс. Кӧн ваяссӧ ӧдйӧ зэв Нуӧ Амур, Кӧн ас чужан му вӧсна Врагъяскӧд косьын Лагода ёрт честнӧя Пуктіс збой юр; Кыдз шызис страна, Шызис лунвывсянь войӧдз, Страна, коді нэм кежлӧ Бырӧдіс шог, Кор Лагода ёрт пыдди Пост вылӧ сувтіс Герой-пограничниклӧн Ичӧтджык вок; Кыдз кужам ми радейтны Ас чужан муӧс (Сідз мусаӧс радейтӧ Сьӧлӧмсянь зон), Кыдз кутам ми дорйыны Сӧветскӧй муӧс, Кор уськӧдчас Вирӧсь Фашистскӧй дур пон... * * * Кыдз тундраын, чомйын, Сідз пукалім орччӧн, Мем водзӧ век висьталӧ Уджалысь Рум, Мый лоӧма сэні, Код шусьыліс тундра, Кӧн пом ни дор шыбитчис Ас чужан му. Кор шыбитіс Рум Ассьыс кӧр куысь пасьсӧ, И Ленинскӧй орденӧн Югнитіс ной, Кыдз быттьӧкӧ виччысьтӧг Петӧма шонді, Кӧн воясӧн нюжавліс Сап пемыд вой. ................................... ................................... — Тэ помнитан, друг, Кор ми пукалім тэкӧд? Тэ чум дорын висьталін Тундраса мойд. Тэ казьтылін Ленинӧс... ...Аддзи ме сэки, Кыдз син дорсьыд исковтіс Виччысьтӧм войт. Тэ мортсӧ эн аддзыв, А сьӧлӧмыд доймис, Кор став йӧзӧс суліс сэк Вӧвлытӧм шог, Кор тӧдчымӧн босьтчӧма Ловзьыны тундра Да важ пыдди пуксьӧ нин Выль оласног... И зымгисны вояс... И Ленинлӧн нимыс Быд уджалысь сьӧлӧмын Некор оз кув... ...И лыбисны каръяс, Колхозъяс, заводъяс... И видзӧдіг дрӧгнитіс Паськыд му шар. И сэки, кор тундраын Стройка шы лыбис, Кор ставнад тэ бергӧдчин Партия дор, — Тэ Ленинӧс ассьыд Пӧсь сьӧлӧмсьыд аддзин, Кыдз аслад став олӧмад Меддонатор. Со, чӧвтлы тэ синъяснад Бордъя му вылӧ, Тэ кылан быд пельӧсысь Стройкалысь шы... И сы вӧсна морӧсад Паськалӧ шоныд, И вомдорсьыд тэрмасьӧ Выль сьыланкыв. Вай лэптам бокал, Кытчӧдз пукалам орччӧн, И кытчӧдз чож поездыс Тэнӧ эз ну... — Мед олас Партия! Мед югъялас шонді! Мед ёнмас да гажӧдчас Ас чужан му! 1937 во.
