РУБ

Витя сулаліс телефон сюръя бердын да лӧня кывзіс зэлалӧм сутугаяслысь жуньгӧмсӧ.

Тані Витялӧн медся радейтанаиныс. Тані сійӧ вермӧ сулавны лунтыръясӧн и мудз оз тӧдлы. Тайӧ сюръяыс, Витялӧн дум серти, везъялӧм сутугаяснас веськыда йитӧ Витялысь интернатсӧ чужан сиктыскӧд. Кӧнкӧ сэні ӧтнасӧн олӧ мамыс, Порӧ Марья. Дзик налӧн керка бердын сулалӧ жӧ татшӧм сюръяыс. Да, эз этша, кӧнкӧ, сутуга ковмы, мед вӧлӧк вомӧн ӧтлаӧдны кык сикт. Йитнытӧ эськӧ йитӧмаӧсь, но весиг сёрнитыштны мамыскӧд некыдзи. Детдомас эм телепоныс, а гортас абу. Нинӧм вылӧ мамыслы ньӧбны телефонсӧ... Сійӧ и сідз быд лун сикт кузя шодлӧ: то ӧтилысь, то мӧдлысь руб-мӧдӧн дзайгӧ. Сӧмын тай бӧръя кадас некод нин оз уджды Порӧ Марьялы, тӧдӧны ӧд — бӧрсӧ оз сет. А юрыс коньӧрлӧн быд асыв жугалӧ-висьӧ, и оз бурды сэтчӧдз, кытчӧдз оз чукты тырмымӧн рубыс, медым Ыргӧн Лёнялысь ньӧбны «Троя» доз. Ыргӧннас Лёнясӧ шуӧны би гӧрд юрси пондаыс. А вузасьӧ сійӧ лун и вой. Йӧзыс, кодлӧн абу сьӧмыд, вайӧны сылы быдторсӧ, а кодлӧн керкаыс гумла кодь куш нин да нинӧм оз сюр нуанаыс — видзӧдчӧны, оз-ӧ мыйкӧ позь кодлыськӧ сьвисьнитны.

Витя некыдзи оз вежӧрт, кытысь мамыслӧн сямыс тырмӧ быд лун корсьны колана мында рубсӧ. Ачыс ӧд Витя ёна жӧ ветлӧдлӧ туй кузя, сюся видзӧдалӧ кок улас, но аддзыны посньыдик, гӧгрӧс кӧртторсӧ удайтчыліс сӧмын кыкысь. Кыкнанысьсӧ магазин дорысь, и пыр жӧ сетліс мамыслы, а мӧдыс таысь шыльӧдыштліс писӧ юрӧдыс да весиг бан бокас окыштліс.

Унатор нин Витя аддзыліс олӧмас, унатор тӧдмаліс дас арӧснад, но нӧшта на унджык оз тӧд. Оз тӧд Витя и ассьыс батьсӧ. Да и мамыс сійӧс ӧдвакӧ жӧ тӧдӧ. Вичсӧ питорйыслы аслас бать ним сертиыс тай сетіс-а.

Дерт, олӧмыс Витялӧн эськӧ дзик мӧд ногӧн муніс, дырджык на кӧ оліс вӧльнӧй сьвет вылас сылӧн медся радейтана, медся муса да медся дона мортыс... Ыджыд мамыс. Сӧмын сылӧн мелі киясӧн байкӧдӧмӧн да сьӧд пывсянын кыдз пу корӧсьӧн пывсьӧдӧмӧн и сувтіс ёна нёрпалысь внукыс кок йылас. Пыр на со ыджыд мамыс детинкалӧн син водзын, и Витя некор оз вунӧд сійӧс. Майбыр, кутшӧм лӧсьыд олӧм вӧлі шань, небыдик сёрниа бабыскӧд. Эз бара-й некор горӧдлы Витя вылӧ, ог нин шуӧй ёрччыштӧм либӧ матькыштӧм йылысь.

«Чеччы жӧ, Витюк, чеччы, ичӧт пи!» — садьмӧдӧ пӧлатьын чӧскыда нистысь внуксӧ гӧбӧчвыв пос вывсянь Опонь Наста. Сійӧ лэдзӧма нин джоджӧ кысян кӧлуй тыра кудсӧ, кодӧс пуктылӧ пӧлать дорышас, мед детинка войнас оз усь пӧлатьсьыс.

Витяӧс бабыс пӧлатяс и узьтӧдлӧ, а оз аскӧдыс крӧватьын. Аслыс ӧд войяснас оз узьсьы, бергалӧ вольпасяс, тшӧкыда на и чеччывлӧ юкалысь ки-коксӧ зыралыштны. Сэсся ӧд, веськыда кӧ шуны, пӧлатяд тӧвъяснад медся на и шоныд... Войнас кӧ быттьӧ чужъялан шебрастӧ, весиг сэки он кынмы. — «Мый нин вӧталін, дитя?»

Витялы абу на и окота чеччыны, весиг дӧзмыштӧ ыджыд мамыс вылӧ... Сэтшӧм ӧд мича вӧт буретш вӧталіс, а торкис со. Детинка чӧскыда очсыштӧ да восьтӧ сӧдз лӧз синъяссӧ.

Но вот, пыр тадзи!.. Сӧмын на Витя гачтӧгыс, ас кодьыс жӧ детинкаяскӧд келаліс кунва кодь шоныд ваа ляпкыдик юын, а ывлаас вӧлі гажа, лӧсьыд: лэбачьяс гӧгӧр дзользьӧны, бобувъяс лэбалӧны, катшасин да быдсяма дзоридзыс воссьӧма. Майбыр, кутшӧм мича гӧгӧр! А садьман, да бара: гожӧм пыдди ыджыдалӧ тӧв, гӧгӧр лым толаяс тэчӧма, юяссӧ дорӧма йиӧн да юр вывтіыс кыза шебралӧма еджыд лымйӧн.

«Чеччы да исясь, дзӧля пи, — надзӧникӧн, небыда мургысь гӧлӧснас сёрнитӧ ыджыд мамыс. Сэсся Витялысь вольпасьсӧ видлӧм бӧрын содтӧ: — Аддзан, войнад садьмӧдлі, да талун вольпасьыд кос. Давай, мыссьышт да сёйыштам. Ме пӧжасьны нин удиті, небыд няньнад картупеля роктӧ панялыштам».

А Витя весиг оз и помнит, збыль-ӧ бабыс войнас сійӧс кыпӧдліс.

«Нюжйӧдлышт первой, сэсся и чечча», — мудера нюмъялӧ Витя да вильыша вевттьысьӧ шебраснас.

«Нюжйӧдлыштны колӧ сьӧлӧмшӧрсӧ? — вашъялӧ пиньтӧм вомнас Опонь Наста. — Но, сідзкӧ, ню-ужы, ню-ужы, ню-ужы. Исьыс-какыс у-улӧ-у-улӧ, шудыс-бурыс вы-ылӧ-вы-ылӧ»! — гӧлӧссӧ вӧсньӧдӧмӧн да нюркйӧдлӧмӧн шуалӧ ыджыд мамыс да косьмӧмысла вӧснялӧм кияснас нюжйӧдлӧ внуксӧ, зыралышталӧ кияссӧ да кокъяссӧ, а детинка вом тырнас воча вашъялӧ, сылы сэтшӧм лӧсьыд! Тӧдӧ нин ӧд Витя челядь вежӧрнас, мый тадзитӧ нюжйӧдлӧмысь пӧ ыджыда быдман.

«Эн тэрмась, мед он усь лэччигад», — ӧлӧдӧ ыджыд мамыс, а ачыс кияссӧ нюжӧдӧма, дась кутыштны, кор Витя брус кузя кыссьӧ гӧбӧч вылӧ. Сэні нин детинка пасьталӧ дӧрӧмсӧ да гачсӧ. Корсьӧ паччӧр вылысь гын сапӧг да дзумгӧ ичӧтик кокӧньяссӧ шоныд да небыд, ас вурунысь гындӧм руд кӧмӧ.

«Тайӧ мамыдлӧн на гын сапӧгыс, Гыньдей Вась, шонъянӧй, гындыліс. Эг шыбит да, лӧсьыда видзӧмнад-утъялӧмнад и тэныд со шогмисны».

Гӧбӧч дорӧ ичӧтик чуньяснас зіля кутчысьӧмӧн, Витя лэдзӧ коксӧ да воӧ вылыс тшупӧдӧ, сы бӧрын нин улысас, кытысянь и чеччыштӧ мичаа мыськалӧм джоджӧ.

«Лок, исясьышт», — ыджыд мам лэдзис улӧс вывсьыс лӧкань. Сэтчӧ Витя жборгыштіс, да бӧр ыджыд мамыс лэптіс места вылас.

«Во имя отца и сына, и святого духа, аминь, — лыддьӧдлыштӧ асъя молитвасӧ Витяӧс мыссьӧдігӧн ыджыд мам. — Вот... Первой кекеньястӧ мыськыштам, сэсся чужӧмтӧ, вот тадзи, мед тэ миян мича да шань детинка быдмин, а эн кутшӧмкӧ порсьпи кодь няйтӧн. Сэсся чышкысьыштам лӧсьыда».

Ыджыд мам косӧдіс Витялысь кисӧ да чужӧмсӧ сӧстӧм ки чышкӧдӧн. — «Ӧні позьӧ и нямыштны. Лок, дитя, пуксьы пызан саяс».

Дзоридзьясӧн серпасалӧм, важиник, вушйӧм клеёнкаӧн вевттьӧм пызан вылын руалӧ пражитӧм картупель, блюд вылӧ тэчӧма банйӧм небыд кӧвдумъяс. Водз чеччӧ ыджыд мамыс, удитӧма нин со пачсӧ ваймӧдны и пӧжасьны. Витя кӧсйӧ видзӧдлыны ӧшинь пыр, но стеклӧыс кыза гыӧртӧма: кӧдзыдыс мичаа серпасалӧма кутшӧмкӧ мойдкывйысь сук вӧр, и сы сайын дзик нинӧм ывлаас оз тыдав... Весиг ӧшинь ворйӧ лэччыштӧм ваыс кынмӧма. Витя пӧлялыштіс стеклӧ вылас, но йиыс эз и думайт сывны. Сэки ичӧт мортыд пуктіс сэтчӧ ки лапасӧ да недыр кутыштіс, мыйта вермис, и стеклӧ вылас зэв лӧсьыда артмис ки туй. Быд чунь петкӧдчис.

«Эн, дитя, вӧрӧд сійӧс, ой-ёй вӧд кокньыда кын стеклӧыд потӧ да...» — «Ыджыд мам, талун кӧдзыд?» — «Кӧдзыд, дитя, кӧдзыд». — «Дадьнад ыслалыштны оз позь?» — «О-оз! Рытланьыс кӧ оз ньӧръёвтышт неуна, талун керкаысь некытчӧ эн вӧрзьӧдчы, изӧймитан».

Витя пукалӧ пызан сайын, надзӧникӧн панясьӧ да думайтӧ ыджыд думсӧ. Ёна жӧ шань сылӧн ыджыд мамыс, сэтшӧма Витяӧс радейтӧ: сёрнитӧ век небыдика, некор гӧлӧссӧ оз кыпӧдлы. Эз на кывлы детинка сысянь лёк кыв. Да и Витя радейтӧ ыджыд мамсӧ. Бур, кор эм ыджыд мамыд! Мамӧн на шусьылӧ, кор мамыс гортас абу.

«Мамӧ эз на волы»? — юаліс Витя, кор дум вылас уси мамыс. — «Э-эз». — «А кӧні нӧ сійӧ?» — «Код тӧдас, кӧні сійӧс мутиясыс кыскалӧны...»

Витя оз тӧд, кодъяс лоӧны сэтшӧм мутиясыс, да чайтӧ, мый тадзи нимтӧны юысь мужикъясӧс, пыр тай накӧд шӧйтӧ мамыс-а.

Лун сьӧмӧснас нин Порӧ Марья мыччысис гортас. Кыдзи и пыр, синъясыс гудырӧсь, тшыгӧсь. Том на, а пиньясыс оз нин судзсьыны вомас, но сійӧс таысь дзик ньӧти оз шогӧд.

Некор на Витя эз аддзыв мамсӧ платтьӧӧн, пыр кутшӧмкӧ руд, няйтчӧм гача. А кутшӧм окота эськӧ пиыслы, мед мамукыс бур йӧз водзас петаліс мукӧд аньяс моз жӧ мичаа пасьтасьӧмӧн. Видзӧдлан сэтшӧм вылас, коді садь юра, оз куритчы, лӧсьыда пасьтасьӧма, юрсӧ вылӧ лэптӧмӧн тшолкйӧ-мунӧ туй кузя, и сьӧлӧм вылад кокньыдджык лоӧ.

«Воин?! Убӧлитін жӧ аддзӧдлыны питӧ да мамтӧ? — дивитана довкйӧдліс юрнас Опонь Наста. — Ок эськӧ, водтӧдны тэнӧ, гачтӧ лэдзны да вӧсньыдик нюдз ньӧрйӧн бура жбонкйыны, мед гӧгӧрвоин, мый тадзи овны оз позь... Но сёр нин тай. Велӧдсьӧма менам... Кӧть мед письыд яндысин! Меысь да бур йӧзсьыс эськӧ он нин родышт да... Пуксьы да сёйышт кӧть, вир тшыг кӧнкӧ шӧйтан!»

Витя пуксис мамыскӧд орччӧн, видзӧдӧ мамыслӧн мудзӧм да ропмунӧм чужӧм вылӧ, и жальыс петӧ. Детинка ичӧтик кияснас кутыштӧ мамсӧ коскӧдыс, топӧдчӧ сы бердӧ да юалӧ: «Мутияссьыд пышйин?»

Мӧдыс гӧгӧрвотӧма видзӧдӧ пиыс вылӧ, но век жӧ ньылыдалӧ: — «Пышйи». — «Эз суӧдны?» — «Э-эз». — «А татысь оз аддзыны? — и Витя ачыс аслыс жӧ вочавидзӧ: — Ми игнасям да огӧ лэдзӧй...» — и небыдика малыштӧ мамыслысь сынавлытӧмысла гынмӧм юрсисӧ.

Нинӧм шуны, лӧсьыд вӧлі овны Витялы ыджыд мамыскӧд. Но быдторлы тай пом, вӧлӧмкӧ, воӧ.

Ӧти асылӧ некод эз садьмӧд детинкаӧс... Паляліс коркӧ ачыс. Недыр куйлыштіс на куньса синмӧн, пӧткӧдчис мича вӧтнас. Кӧть шебрас улас вӧлі шоныд, Витя кыліс, мый куйлӧ лапыд вольпасьын. Сідзкӧ, ыджыд мамыс тавой вунӧдіс садьмӧдлынысӧ. Мыйкӧ и керкаас лӧнь, оз кыв пач ломтысян трачкӧдчӧмыс, оз кыв и ыджыд мамыслӧн пачводзас ньӧжйӧникӧн тапъялӧмыс. Талун со весиг стенын ӧшалысь часілӧн точкӧмыс оз кыв. Витя радейтӧ видзӧдны часі вылас: сы вылӧ серпасалӧма ошъясӧс, кодъяс ворсӧны вӧрын, шӧри чегӧм пу дорын. А ӧти ошпи весиг кавшасьӧма пу вылас. Часіыслӧн кывйыс ӧтарӧ-мӧдарӧ блонъялӧ: ӧтарӧ — точнитӧ, мӧдарӧ — тічнитӧ. Оз и мудзлы. Быд асыв ыджыд мамыс кыпӧдӧ гирасӧ, а мӧд асывнас, видзӧдан да, бара нин лабич дорӧдз лэччӧма, колӧ кыпӧдны. Лэптіс юрсӧ Витя, видзӧдліс асъя рӧмыдын омӧля на тыдалысь часі вылӧ да аддзис, мый гираыс дзикӧдз лэччӧма, весиг люкасьӧма лабичас. Та вӧсна, тыдалӧ, и оз точкы. «Ыджыд мам»! — вольпась вылас пуксьӧмӧн чукӧстіс Витя, но гӧбӧч вылын куйлысь бабыс эз вӧрзьӧдчы. Сэки детинка кыссис брус кузя, лэччис гӧбӧч вылӧ.

«Вот тай... Талун ме ыджыд мамукысь водзджык чеччи, пасьтася да пальӧда, кыдзи менӧ чуксавлӧ асывнас!»

Детинка надзӧникӧн пасьтасис, гын сапӧгасис да ыджыд мам дорас инмӧдчывтӧг ньӧжйӧникӧн ачыс лэччис джоджӧ. Первой лабич дорӧ матыстчис да часі гирасӧ лэптіс, кыдзи быд асыв вӧчліс ыджыд мамыс. Но часі кывйыс эз котрав. Сэки Витя вештыштіс кывсӧ боквыв, лэдзис, и часі мӧдіс точкыны, быттьӧ нинӧм абу и лолӧма.

Та бӧрын вӧлисти нин кайис гӧбӧч вылӧ да надзӧникӧн шыльӧдыштіс ыджыд мамсӧ дзормӧм юрӧдыс аслас небыдик киӧн: «Ыджыд мамук, чеччы, пальӧдчы...»

Но бабыс эз вӧрзьӧдчы.

Тшук колӧ нюжйӧдлыштны, думыштіс детинка, кыдзи ыджыд мамыс быд асыв пальӧдӧ асьсӧ Витяӧс.

«Ню-ужы, ню-ужы, ню-ужы ... Исьыс-какыс улӧ-улӧ, шудыс-бурыс вылӧ-вылӧ», — ичӧтик кияснас нюжйӧдлыштіс детинка пӧрысь мортӧс.

Но и та бӧрын мӧдыс эз садьмы, а морӧс вылас лӧсьыда кресталӧм киясыс вӧліны йи кодь кӧдзыдӧсь. Повзис сэки Витя, да и вӧлі мыйысь повзьынысӧ. Мый сійӧ ӧні кутас вӧчны? Гӧгӧрвоис ӧд — ыджыд мамыс кулӧма. Бӧръя кадас ёна нин гаравліс кулӧм йывсьыс. Пуксяс вӧлі внукыс дорӧ, топӧдас ичӧтик быдтассӧ морӧс бердас да сідзи и кынмылас быттьӧ. Шыльӧдыштас Витяӧс шабді кудель кодь небыд юрсиӧдыс, ыджыда-ыджыда ышловзяс да шуас: «Кула да, мый бара-й тэкӧд лоас-а, дитяӧй?» И пыр жӧ тэрыба юр кӧртӧднас синсӧ чышкалыштас да ен ув пельӧслань бергӧдчӧмӧн пернапас чӧвтас... А Витялы дзик гӧгӧрвотӧм сылӧн шогсьӧмыс. «Кыдзи нӧ эськӧ кулӧны?»— юалас вӧлі ыджыд мамыслысь. «Лолыд петас дай ставыс», — вочавидзӧ мӧдыс. «А мыйла йӧзыс кулӧны?» — ачыс ассьыс нин быттьӧ юасьліс Витя. И друг сылы юрас воис сэтшӧм мӧвп, мый воас кад, и сійӧ — Витя — тшӧтш кулас. Да тайӧ жӧ оз вермы лоны! Быдсӧн повзис сэки детинка, синваыс визувтны мӧдіс. «Ыджыд мамук! А ме?.. А ме ӧмӧй тшӧтш кула?!» — «Тэ о-он! Тэ нӧ мыйла кулан? Тэ век кутан овны, некор он кув!» — вочавидзис сэки бабыс, и Витялӧн пыр жӧ лӧнис кытӧнкӧ сьӧлӧм дорас чужлӧм дойыс.

И со тай, ыджыд мамыс кулӧма, а Витя ловъя. И мый ӧні сылы вӧчны? Дум вылас уси, кыдзи коркӧ, кутшӧмкӧ праздник дырйи, на ордӧ кежаліс Ӧлеш Марья, пӧрысь морт жӧ. Найӧ вель дыр ыджыд мамыскӧд пукалісны, юисны чай да сёрнитісны ас костаныс. Волісны и кулӧм йылысь сёрниӧ. Сэки Ӧлеш Марья, пиньтӧм вомнас небыд шаньга аклялігтыр, кайтіс: «Кулан дай он ло...» Ыджыд мамыс та дорӧ содтіс: «Дзебасны, оз косьтыны».

А кытчӧ дзебасны, Витя тайӧс сэки эз и гӧгӧрво юавны. Тӧдіс кӧ, мый тадзи лоас, эськӧ юаліс-а, кытчӧ колӧ дзебнысӧ. Ӧні и юавнытӧ некодлысь.

А друг абу на кулӧма? Мыйла водзвывсӧ шогсьыны.

Витя бара на кавшасьліс гӧбӧч вылас да лов шысӧ кутӧмӧн кывзыштіс, лолалӧ оз ыджыд мамыс. Некутшӧм шы эз кыв. Збыль, буракӧ, лолыс петӧма. Но петіс кӧ, то сійӧ кӧнкӧ керкаын, ӧдзӧссӧ ӧд Витя эз на восьтлы. А колӧкӧ, керка пытштіыс ветлӧдлыштас лолыс да бӧр на пырас ыджыд мам пытшкас? Сӧмын ӧдзӧссӧ оз ков восьтны, мед оз уйкнит посводзӧ, а сэсянь и ывлаӧ. Сэки сэсся этша нин кутан сійӧс!

Керкаыс вӧлі кӧдзыд. Витя, мед шоналыштны, пасьталіс пальтосӧ... Пальтоыс ӧд мамсяньыс жӧ кольӧма. Тешкодь весиг, мый коркӧ мамыс Витя ыджда жӧ вӧлӧма.

Пасьтасьӧмнад вӧлі тӧдчымӧн шоныдджык, но кутіс сюмавны кынӧмыс... Да... Ыджыд мамыд ӧні оз кор пызан саяд, колӧ аслыс корсьысьны... Детинка матыстіс пачводз дорӧ улӧс, видзӧдліс печурка вылын сулалысь чугунӧ. Сэні ыджыд мамыслӧн пыр вӧвлі пуӧм картупель. Босьтіс кыкӧс, пуксис пызан сайӧ, мичаа кулис да сов дозйӧ чутйӧдлӧмӧн зэв на чӧскыдпырысь и сёйис нянь сорӧн.

Кынӧмсӧ пӧткӧдӧм бӧрын Витя бара кайліс гӧбӧч вылӧ, видзӧдліс ыджыд мамсӧ: колӧкӧ, лолыс пырис нин. Но бабыс эз лолав и эз вӧрӧшитчы внукыслӧн легӧдӧмысь, и киясыс вӧліны ӧнтая моз йи кодь кӧдзыдӧсь. Мый вӧчан, колӧ виччысьлыны. Дыр-ӧ сэсся лолыс керка пытштіыс лэбалас? Вермас лоны, дзик ӧні ас местаас жбыркнитас... А друг да рытӧдз шландайтас, Витя тай ылавлӧ вӧлі ывлаад ворсігӧн, оз жӧ гӧгӧрво гортас пырны...

Кыті нӧ эськӧ бӧрсӧ пырас? Дерт, кӧнкӧ, вомӧдыс. Сідзкӧ, колӧ, мед вомыс восьса вӧлі. Витя видзӧдліс ыджыд мамыслӧн калькалыштӧм вом вылӧ да пасйис аслыс, мый лолыслы пырны тырмымӧн восьса. Нинӧмысь, сідзкӧ, и повны.

Кильчӧ ӧдзӧсӧ кодкӧ таркнитіс. Ӧтчыд дай мӧдысь. Ӧдзӧс восьтны оз позь, вермас лоны, тайӧ мутиясыд локтӧны. Да и лолыд ыджыд мамыслӧн пышъяс.

Кодкӧ, кылӧ, локтіс ӧшинь улӧ да тур-таркерис ӧшинь таскас, весиг мыйкӧ горӧдіс на. Витя котӧрӧн кайис пӧлатьӧ да вевттьысис юр вывтіыс. Нинӧм вылӧ некодлы оз восьт! Мед, колӧкӧ, йиркӧдчӧны кӧть мый дыра. Ыджыд мамыслӧн кильчӧ ӧдзӧссӧ пыкӧма потшкӧн, асьныс восьтны оз вермыны!

Мутияс гольгисны ӧшиньӧ и ӧдзӧсӧ ӧтпырйӧ, да сэтшӧма, мый весиг керкаыс дзӧрны пондіс. Витяӧс дзикӧдз полӧмыс топӧдіс, шымыртіс ставнас. Детинка пыр ёнджыка гартчис шебраснас да жмитчис пӧлать сэрӧгӧ дзик нин пельӧсас. Но сідзсӧ гораджыка на кыліс мутияслӧн камгӧмыс. Кытчӧ и воштысьны? Кытчӧ и дзебсьыны?

Быттьӧ чашмуні, гурйыв воссис керка ӧдзӧс. Татӧнӧсь нин, кылӧ, омӧльясыд, керкаынӧсь. Витя повзьӧмвывсьыд лёкгоршӧн чарӧстіс и воштіс садьсӧ.

Паляліс детинка, кор сылысь, ичӧт кагалысь моз, пӧрччисны кӧтасьӧм гачсӧ. Ставыс Витялӧн вӧлі люсмӧма, ки-кокыс лигышмунӧма, юрыс жувгис-висис, а пельясас быттьӧ жыннян бовгис. Кыпӧдчыштліс, кытшовтӧдіс нинӧм гӧгӧрвотӧм синнас ас гӧгӧрыс, и юрыс бӧр лётмуніс юрлӧс вылӧ.

Бара воис Витя ас садяс, кор кодкӧ сійӧс юрӧдыс кинас кутыштӧмӧн пань помысь юктӧдіс чӧскыд кӧра шоныд ваӧн. Керкаын ноксисны некымын нывбаба да гоз-мӧд мужичӧй. Витя тӧдіс найӧс: ставныс орчча керкаын олысьяс. Гӧрдӧдӧм син доръяса нывбабаяс чышкалісны синванысӧ: «Дзикӧдз детинасӧ тшыкӧдӧмыд. Мамӧн нӧшта шусян! — скӧра шуаліс Порӧ Марьялы орчча керкаын олысь нывбаба, Васька Еле. — Кытӧнкӧ шӧйтан, а мамыд то кулӧма... Детинаыд тайкӧ йӧймас! Мый бара-й думайтан-а? Пытшкӧссяньыс кильчӧ ӧдзӧсыд игана вӧлі, да картаӧдыс ковмис пырны». «Мамук, а ыджыд мамыдлӧн лолыс петӧма, — мамыслань кияссӧ нюжӧдіс Витя. — Ме эськӧ ӧдзӧссӧ эг восьтлы да, мед ывлаас оз пышйы...» — «Коді оз пышйы? — эз гӧгӧрво Порӧ Марья. — Ыджыд мамыд сэсся некытчӧ нин оз пышйы, котравсьӧма сылӧн».

Ёна жӧ гӧгӧрвотӧмӧсь гырысьясыд, налы ӧтитор висьталан, а дзик мӧдтор кылӧны. Та мында йӧзыд пырис да, дерт, лолыс удитіс пышйыны ывлаӧдз, сэсся ыджыд мамыс ӧні кысь нин бӧр ловзяс.

Витя кыпӧдчис вольпась вывсьыс да чеччис. Юр жувгӧмыс вочасӧн лӧньыштіс. Ыджыд мамыс гӧбӧч вылас эз нин вӧв. Сійӧс водтӧдӧмаӧсь улӧсъяс вылӧ ӧшинь дорӧ. Детинка матыстчис муса мортыс дінӧ, надзӧникӧн шылькнитіс уна чукырӧн серлӧдлӧм чужӧмсӧ. Опонь Насталӧн юрладорас, ичӧтик пызан вылын, шыдӧс тыра стӧканын, ӧзйис сись. Сиськыс йӧзыскӧд тшӧтш бӧрдіс: кадысь кадӧ войтышталіс синваыс да дзик йинёнь моз сибдаліс-кынмис шыдӧс вылас. Визувтігас дзик ва кодь, а кынмас, да едждӧ. Би кывйыс ӧтарӧ-мӧдарӧ веглясьӧ да трачкӧдчӧ. «Кусас оз, пӧльышта кӧ?» И Витя пӧльыштіс би вылас, а би кывйыс пыр жӧ вегыльтчис мӧдарланьӧ да кусіс, сӧмын вӧсньыдик сунис кодь тшынтор кайис вывлань. — «Эн пӧляв! Оз позь!» — пыр жӧ вомаліс Витяӧс кодкӧ пӧрысьяс пиысь да выльысь ӧзтіс сисьсӧ. — «Эськӧ детинасӧ колӧ петкӧдлыны татысь, мед олыштас миянын Сьветӧкӧд, а то кынмас тані», — вӧзйӧ насянь неылын олысь нывбаба, кодлысь нимсӧ Витя сідзи эз и вермы корсьны аслас паметьысь. Витяӧс пасьтӧдӧны да нуӧдӧны неважӧн на вӧчӧм выль керкаӧ. Мыйыс сӧмын, вӧлӧмкӧ, сэні абу! А чачаыс сы мында! Сьветӧсӧ Витя тӧдӧ: сыкӧд ӧти арлыда нывка, гожӧмнас ӧтлаын лыаӧн ворслісны, пӧжалісны кӧвдумъяс да кӧлачьяс.

Пӧрччысьӧм бӧрас Витя пыр жӧ кӧсйӧ уськӧдчыны чача тыра ящик дорӧ, но сійӧс медводз пуксьӧдӧны пызан сайӧ да вердӧны.

Збыль, вӧлӧмкӧ, кынӧмыс ёна нин и сюмавлӧма... Витя сёйӧ и сёйӧ, и некыдзи оз пӧт. Та мындасӧ сійӧ некор на эз сёйлы. Сэтшӧм чӧскыд, вӧлӧм, йӧзыдлӧн сёяныс. Быттьӧ и оз нин кынӧмыс сюмав, а синмыслы пыр на колӧ. Медбӧрын рушкуыс брунакывны кутіс, нӧшта кӧ неуна, и бӧрӧн петас. Детинка жальӧн видзӧдлӧ чӧскыд сёяныс вылӧ да сьӧкыда чеччӧ пызан сайсьыс. Сійӧс кыскӧ на ветлыны чачаяс тыра ящик дорӧ, но синъясыс лазъялӧны нин, сідзи асьныс и куньсьӧны... Со нин сійӧс небыд кияснас юрӧдыс шыльӧдӧ ыджыд мамыс, муса гӧлӧснас шуалӧ: «Водыштлы, дитя, шойччышт...» И Витя надзӧникӧн пӧрӧ чача ящикыс дорӧ.

Опонь Настаӧс дзебан лунӧ кӧдзыдысла шлочкӧдчисны-потласисны весиг керка керъяс. Ывла вылын дыр овны некыдзи эз позь, верман дзикӧдз изӧймитны. Витя пасьтасьӧмӧн куйліс пӧлатьын, ӧд керкасӧ эз ломтывны. Пӧлатьсяньыс и видзӧдіс пырысь-петысьяс вылӧ.

Ыджыд мамыс куйліс улӧсъяс вылӧ пуктӧм гортйын: дзик сэтшӧми, кутшӧмӧн вӧлі гӧбӧч вылын. Нэм чӧжыс пыр мыйкӧ нокысь, косьмӧм киясыс ӧні куйлісны морӧс вылас. Веськыд киас кутшӧмкӧ бумага, морӧс вылас неыджыд ӧбраз, а юрсӧ гӧгӧртӧма векньыдик бумагаӧн, быттьӧ тай ӧшинь дор клеитанаыс, сӧмын гижӧда-серпаса. Юрладорас сотчис сись. Витя ӧні тӧдіс нин, мый пӧлявны сы вылӧ оз позь — кусас.

Ыджыд мамыс бердын сулаліс тӧдтӧм баб да гораа, нюжйӧдлӧмӧн мыйкӧ лыддис важысла бонзьӧм небӧгысь. Лыддяс-лыддяс, сэсся сьылыштас: «Господи помилуй! Господи помилуй! Господи помилуй!» Тайӧс жӧ сьылышталісны и мукӧдыс.

Сьӧд чышъяна, шог чужӧма Порӧ Марья быд пырысьӧс корліс пызан дорӧ да юктӧдліс пӧсь чайӧн. Нывбабаяс воалісны эз куш киӧн, быдӧнлӧн сьӧрсьыс кутшӧмкӧ сёянтор. Кодкӧ шаньга да кӧвдум, кодкӧ мыйкӧ мӧдтор вайӧма.

«Мыйкӧ тай дыр жӧ оз локны гу кодйысьясыс», — майшасьӧмӧн шыасис ӧти нывбаба, коді оліс дзик орчча керкаын да тшӧтш отсасис Порӧ Марьялы пызан дорын. — «Пыдӧдз, тшук, муыс кынмӧма. Абу ӧд гожӧм». — «Кымынысь шонъянӧй Опонь Наста шуліс, мед пӧ эськӧ ог жӧ тӧлын кув. Мед пӧ оз жӧ ме понда мужикъяслы ёна мучитчыны ковмы, мед сыв муӧ жӧ сюясны, — шога шуаліс Ӧлеш Марья, коді пукаліс дзик горт бердас да пыр мыйкӧ лӧсьӧдышталіс вӧвлӧм нывъёртыслысь. — А со тай, эз, буракӧ, Енмыд кыв сылысь корӧмсӧ. Медся кӧдзыд кадас ас дорас босьтіс... Ойя, кутшӧм ӧд мича вӧлі томдырйиыс, ёна и сьывліс мыла гӧлӧснас, ёна и йӧктывліс... Ок-ок-ок, кытчӧ бара-й сійӧ кадыс кольӧма-а?»

Кадыс муніс ньӧжйӧ. Витялы гажтӧм лои пӧлатьын куйлыны, бергӧдчис мыш вылас да мӧдіс видзӧдавны пӧтӧлӧксьыс увъяссӧ... Со тайӧ увъясыс — быттьӧ парма. А тані со мужик черӧн мунӧ. Дерт, пес керавны. А мӧд мужик водзджык сыысь воӧма да мыр вылӧ пуксьӧмӧн виччысьӧ сёрмысьсӧ... Со найӧ ӧтлаынӧсь нин лоины да кыкӧн водзӧ мунісны сёрнитігтыр. На бӧрся мыйлакӧ вӧтчис и Витя: сылӧн пельпом вылын тшӧтш ичӧтик чер.

Тайӧ кадӧ кыліс кильчӧ помын грымӧдчӧм, и Витя садьмис. Унмовссьылӧма сылӧн, вӧтасьӧ вӧлӧм. И Витя бара бергӧдчис кынӧм вылас да ӧшӧдіс юрсӧ увлань, мед видзӧдлыны, коді нин локтіс. Керкаӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн пырисны сёйӧн няйтчӧм паськӧма нёль мужик.

«Вай личӧдчӧй да матыстчӧй пызан дорас, дзикӧдз тшыгъялінныд, кӧнкӧ, кын мутӧ йиригӧн», — корӧны найӧс пызан гӧгӧр ноксьысь нывбабаяс.

Мужикъяс пӧрччысьӧны...

Витяӧс чуймӧдӧ, мый татшӧм кӧдзыд дырйи гу кодйысьяс пӧсялӧмаӧсь, юрсиясыс ваӧсь — ру весиг кайӧ. И найӧ оз ӧшлыны купайкаяссӧ тувйӧ, а сідзи и шыблалӧны порог дор джоджас. Тэрмасьтӧг, майтӧгӧн мыськӧны кинысӧ да пуксялӧны пызан дорӧ. Мукӧд йӧзыс, кодъяс таӧдз пукалісны, тэрыба прӧстмӧдӧны налы лабичьяссӧ.

«Вай пуксьӧй, морт стопкаӧн юыштӧй мудз выланыд да пӧсь шыдсӧ паньыштӧй... Ёна джуджыда кынмӧма?» — «Джуджыда. Матӧ метра лӧмъясӧн клёнгыны лои, кытчӧдз сыв муыс эз во». — «Аттӧ, то ӧд, дыртӧ эз лымъяв да...»

Гу кодйысьяс тотшнитчытӧг юисны ассьыныс стопкаяссӧ да зіля уськӧдчисны панясьны. Витя радейтӧ видзӧдны уджалысь йӧзлӧн сёйӧм вылӧ. Сылы кажитчӧ, кутшӧм азыма найӧ ыджыдсьыс-ыджыда курччӧны няньсӧ да, мед шыдыс эз кисьтась пызан вылас, шӧрӧмсӧ пань улас кутӧмӧн панясьӧны. Тайӧ абу прӧста олысьяслӧн сёйӧмыд, кодъяс тай дышиника вайӧдасны паньсӧ вом дорас да быттьӧ кутшӧмкӧ ёна кажитчытӧм удж вӧчӧны, этшаникаӧн чурсниталӧны. Сэтшӧмъясыслӧн сёйӧм вылад дыш весиг и видзӧдны.

Здукӧн кушмисны шыд тасьтіяс зіль мужикъясыдлӧн. Найӧ аттьӧалісны вердысьясӧс да чеччалісны пызан сайысь.

«Вайӧй сэсся петкӧдамӧй, а то он и тӧдлы, пемдас», — шуис на пиысь медся олӧмаыс.

Мужикъяс кодзувкотъяс моз кутчысисны гортйӧ, кыпӧдісны и петкӧдісны Витялысь ыджыд мамсӧ. Нывбабаяс та дырйи кызвыныс бӧрддзисны. «Со и эновтан, Настукӧй, ассьыд шоныд керкатӧ-ӧ-ӧ. Нэм чӧжыд пыр уджалін, костӧ веськӧдлыны эн слӧймывлы-ы-ы. Дӧваӧн водз колин, да эн бара-й мукӧдъяс моз лёк олӧмланьӧ сетчы-ы-ы, бур и паметь колин ас йывсьы-ы-ыд... Но мый сэсся вӧчан? Енмыслы, тыдалӧ, колӧны жӧ бур йӧзыс, — лыддьӧдлігмоз колльӧдіс ӧдзӧс сайӧдз Опонь Настаӧс Ӧлеш Марья. — Ме шойна вылӧдзыс ог нин вермы кайлыны да керка-мӧд и муна тэкӧд, Настукӧй. Сэсся ӧд и менам кад воас, да мӧдар югыдас и аддзысям. Век кежлӧ нин, дона пӧдругаӧй».

Витя ӧдйӧ лэччис пӧлатьсьыс да тэрыба петіс йӧзыс бӧрся...

Керкадорса туй вылын вына моторнас эраліс ыджыд кӧлесаяса грузӧвик. Мужикъяс кыпӧдісны гортсӧ кузов джоджас. Улӧсъяс вывсянь сэтчӧ жӧ, мужикъяс отсӧгӧн, кыпӧдчисны Витялӧн мамыс да матысса рӧдвужыс, пуксялісны лабичьяс вылӧ. Машина тутӧстіс да надзӧникӧн мӧдӧдчис туй кузя. Йӧзыс чӧла вӧрзисны сы бӧрся.

«Витюк, вай, дитя, пыр керкаас, кынман тані. Аддзан ӧд, кутшӧм кӧдзыд! — детинкаӧс бӧрсяньыс кокньыдика йӧткалігтырйи Васька Еле пыртіс сійӧс керкаӧ. — Лок, дитя, пуксьыв пызан саяс да сёйышт. Тэ йылысь ӧд дзикӧдз вунӧдісны. Кынӧмыд, тшук, гуръялӧ нин? Кӧсъян сёйнытӧ?»

Витя сӧгласа гогнитіс еджыд юрнас. Сылӧн сёйигкості Васька Еле да нӧшта куим нывбаба, кодъяс кольччисны горт овны, тэрыба идрасисны, мыськалісны джоджъяс, ломтісны пач да пусисны. Витя сӧмын чуймаліс, кутшӧм зіля найӧ ноксьӧны: киясыс сідзи и пуӧны. А нывбабаяс лӧсьӧдісны пызан, мед бӧрти морт ногӧн бура колльӧдны мӧдар югыдӧ мунӧм Опонь Настаӧс.

...Ыджыд мамсӧ дзебан лунӧ Витялы бӧръяысь сюрлі пӧттӧдз сёйны. Первой кадсӧ ыджыд мамыслӧн чукӧртлӧм кутшӧмкӧ да кутшӧмкӧ нуртор сюрыштліс на, но регыд и сійӧ быри, ӧд мамыс и сёянсӧ новліс да донтӧм донысь вежлаліс «Троя» вылас.

Водзті на ордӧ эз пыравлыны код юра мужикъясыд, ыджыд мамыс найӧс маті берегӧ эз сибӧдлы. Ӧні мамыслы райыд и воссис: керкасьыс эз и петавлыны дульсъялысь, мисьтӧм чужӧма да пеж вома дядьӧяс. Витя кыз кадсӧ колляліс паччӧр сэрӧгын да пӧлатьын, кытысянь гусьӧн кыйӧдчис пызан дорын сульзьысьяс бӧрся.

Но ӧтчыд на ордӧ пырисны некымын морт. Тайӧ вӧліны мичаа пасьтасьӧм да сӧстӧм чужӧмъяса нёль нывбаба да погонъяса-югыд кизьяса милиционер. Порӧ Марья буретш важӧн нин идравлытӧм няйт пызан сайын пукаліс ас коддьӧмъяскӧдыс.

«Видза оланныд»! — ӧдзӧс дорсянь чолӧмасисны пырысьяс. Пукалысьяс бергӧдісны наланьӧ нинӧм гӧгӧрвотӧм чужӧмъяссӧ да мый вермӧмсьыс зілисны петкӧдлыны, мый найӧ дзик садьӧсь и пызан сайын мунӧ зэв сюсь, бур йӧз костын сёрни. — «Пырӧй, прӧйдитӧй, — видліс кыпӧдчыны Порӧ Марья, но та вылӧ выныс эз тырмы, и бӧр шлёпкысис да сӧмын былялӧм синъяснас бергӧдчыштіс локтысьяслань: — Волывлытӧм гӧсьтъяс тай талун кыськӧ усины».

Пырысьяс матыстчисны пызан дорӧ: «Ми локтім тіянӧ эгӧ прӧстӧ сідз, а комиссияӧн. Видзӧдлыны, кыдзи ті, Мария Николаевна, оланныд, кыдзи видзанныд пинытӧ, — заводитіс сёрнитны лӧз пальтоа, пушыд воротника нывбаба. — А кӧні нӧ тіян кагаыд?» — «Менам ставыс бур, а кагаыд то — паччӧрын... Вердӧма-юкталӧма, кӧма-пася».

Гӧсьтъяс бергӧдчисны паччӧрлань да аддзисны пельӧсланьыс мышкӧн йӧршитчӧм Витяӧс. «О-о! Да тані дзонь мужик, вӧлӧмкӧ, дзебсясьӧ, а ми пырсӧ эгӧ и казялӧй, — нюммуніс югыд погонъяса милиционерыд да нюжӧдіс кияссӧ Витялань. — Лок, инӧ, лэччыв да сёрнитыштам».

Но Витя повзьӧм синмӧн сӧмын бӧрыньтчис и бӧрыньтчис пыдӧджык, кытчӧдз мышнас эз пыксьы стенас. Медся ёна поліс, мый ӧні тайӧ тӧдтӧм мортыс каяс паччӧрас да кватитас сійӧс. Вомыс Витялӧн вежыньтчис, синва чепӧсйис, вот-вот бӧрддзас. Милиционер аддзис тайӧс да эз и кут водзӧ матыстчыны кага дорӧ.

«Ноко, Мария Николаевна, петкӧдлӧй, мый талун пуинныд кагаыдлы, мыйӧн вердінныд?» — водзӧ юасис лӧз пальтоа аньыс. — «Ме пуси... унатор пуи... — лёзь юрсӧ пыркӧдӧмӧн пычкаліс ас пытшсьыс Порӧ Марья. — Кагатӧ менам эм на мыйӧн вердны. Оз на менам Витюкыд мукӧд мамлӧн челядь моз тшыгъяв». — «Петкӧдлӧй!» — эз лэдзчысь нывбабаыд. — «Тонӧ пачводзын, чугунас, шыд ий, рок ий... ставыс эм. Ті мый, чайтанныд, мый менам нинӧм абу, — нярган гӧлӧсӧн лыддьӧдліс сійӧ. — Ӧтка нывбаба кӧ, сэсся дзик нин некытчӧ шогмытӧм али мый?» — «Тані чугунъясыд ставыс кушӧсь! Абу и пусьылӧмныд талун да... — нывбабаыд пачводзысь дозмуксӧ видлаліс нин. — А мыйыськӧ сёянтӧ пуны кӧть эм абу? Кӧні тіян шыдӧсъясыд? Яйыд ли картупельыд? Йӧвтӧ кӧть ньӧбланныд онӧ кагаыдлы?»

Порӧ Марья люг-легкерис пельпомъяснас, быттьӧ сійӧс чушкисны юалӧмнас: «Кыдз нӧ ог! Ассьым кагаӧс ог жӧ тшыгйӧн видз... Тӧрыт на «Сникерс» ньӧблі!» — «Ӧдвакӧ... Мыйкӧ менам некутшӧм эскӧм абу тіян кывъяслы». — «То, локтӧмаӧсь жӧ кыськӧ ышӧ-пашӧяс! — шыасис пызан сайын пукалысьясысь ӧти. — Кутшӧм тіянлы делӧ, мыйӧн мам вердӧ ассьыс писӧ? Коді тіянӧс татчӧ корис?» — «Да! — лазгӧдӧм синсӧ шармӧдіс мӧд мужик. — Ті торкинныд конституция! Сэні мый гижӧма? Непри... непри... кыдз нин? Порванносьт жилища! Вот так!»

Но налысь некод эз кывзы, сӧмын милиционерыс матыстчыштіс пызан дорас, копыртіс юрсӧ да надзӧник, но гӧгӧрвоана сӧдзӧдіс: «Час, ме петкӧдла тіянлы «порванность жилища!» Вай ушымгайтчӧй тась кыкнанныд да вӧчӧй сідз, мед ме тіянӧс ды-ыр корси! Кылінныд?» — «Ми мый? Ми нинӧм... Мунам нин, — дорса мужикыс мыжа морт моз чеччис лабич вывсьыс да петіс. Мӧдыс вӧтчис сы бӧрся, сӧмын чеччигмозыс пызан вывсьыс зепталіс джынъялӧм «Троя» доз. — Часьливо».

Мӧд нывбаба, коді вӧлі тӧдчымӧн томджык лӧз пальтоасьыс, сувтіс паччӧр приступка вылӧ да зэв меліа шыасис: «А кыдзи нӧ тайӧ мусаник детиншмаксӧ шуӧны?» — «Витяӧн, — муртса кывмӧн нурбыльтіс детинка. Тайӧ мича нывбабасьыс Витя ньӧти эз повзьы, ӧд сійӧ вӧлі мойдвывса фея кодь еджыд юрсиа. «Витяӧн? А кымын арӧс нӧ тэныд?» «...Вит», — збойджыка нин вочавидзис зонка. «Витя? И вит арӧс? Кутшӧм тэ шань да вежӧра вӧлӧмыд! — и нюжӧдіс кисӧ Витялань. Детинка эз бӧрыньтчы, сылы нӧшта на кажитчис тайӧ тьӧтӧыс. — Лок матыстчыв да сёрнитыштам».

Нывбаба босьтіс детинкаӧс ки вылас. Витя кыліс сысянь ӧвтысь чӧскыд дуки дук. Татшӧм дукъясыд сылысь нырсӧ эз на гильӧдлыны.

«О-о! Тэ тай нӧ дзик ва! Марья Николаевна! Детинаыдлӧн гачыс кӧтасьӧма, мыйла нӧ он веж? Кӧні кӧлуйыс? — дивитіс сійӧ Витялысь мамсӧ, а сэсся шыасис Витя дінӧ: — И кынӧмыд, кӧнкӧ, сюмалӧ ичӧт пиыслӧн? Да ӧд? Мый нӧ талун сёйлін? А, Витюк?»— «Нянь». — «Мамыд сетіс?» — «Ачым босьті». — «Кытысь?» — «Пызан вылысь». — «А шыд ли, рок ли... Мыйкӧ мамыд пуліс?» — «Э-эз», — пыркӧдыштіс юрнас Витя. — «И сюмалӧ кынӧмыд?» — «Да», — эз куж соссьыны детинка. Татшӧм аньыслы соссьыны эз позь... — «Да-а, Мария Николаевна, пиыд миянлы ставсӧ и висьталіс. А кытчӧ кага деньгатӧ видзанныд? «Троя» вылӧ? Оз позь тіянлы кольны кагатӧ, босьтны ковмас да интернатӧ овмӧдны».

Порӧ Марья пыркӧдіс юрнас да мырдӧн зілис дорйыны асьсӧ комиссия водзын. Но некод сылысь эз кывзы...

Талун интернат кильчӧ бокысь Витялы мойвиис аддзыны руб. И абу кӧрт, а гумага руб: сы вылӧ серпасалӧма ыджыд кар, ю да сы вомӧн швачкӧм пос. Витя гӧгӧрвоис, мый тайӧ ыджыд деньга. Аддзыліс ӧд, кор магазинъясад йӧзыс ньӧбасьӧны. Татшӧм вылас быдторйыс сюрӧ! Гумага деньгатӧ надзӧникӧн мыччӧны вузасьысьыдлы, жалитӧмӧн, быттьӧ сьӧлӧм бердсьыс нетшыштӧны, а кӧрт деньгатӧ койыштӧны блюдъяс, мед лавосьникыс ачыс торйӧдас, мыйта сылы колӧ.

Да, колӧ тайӧ ыджыд деньгасӧ мӧдӧдны гортас, мамыслы. Ӧд шуліс мамыс, лоӧ кӧ пӧ тырмымӧн сьӧм, пыр жӧ муна карӧ да бурдӧдча юӧмысь... Сэки сылӧн юрыс оз кут висьны, и оз ковмы быд асыв шӧйтны-дзайгысьны сикт кузя, мед веськӧдчыштны... А Витя тӧдӧ, мый деньгасӧ ыстӧны телеграф пыр. Сы вылӧ и сюръяяссӧ сувтӧдалӧма да жуньгысь сутугаяс зэлӧдалӧма. Тайӧ сутугаяс кузяыс деньгаыс и шлювгӧ-мунӧ да воӧ места вылӧдз, сэтчӧ, кытчӧ и мӧдӧдӧма...

Витя гусьӧникӧн перйис гач зепсьыс кышакылысь сьӧмсӧ, кусняліс нёль пельӧ да сюйис телеграф сюръялӧн потасӧ, та бӧрын кыйкнитліс ӧтарӧ-мӧдарӧ, эз-ӧ кодкӧ интернатса пиысь казяв, да дӧвӧль сьӧлӧмӧн вешйис бокӧ.

Мӧд асывнас, сёйтӧдз на, Витя котӧрӧн локтіс аслас сюръя дорӧ да чӧвтліс видзӧдлассӧ тӧдса потасӧ. Деньгаыс абу... Мунӧма, сідзкӧ, гортас!

Витя топӧдчис сюръя бердас, кывзӧ проводъяслысь жуньгӧмсӧ и со нин кылӧ, кыдзи дзуртыштӧ налӧн керка ӧдзӧсыс... Со нин шлапкӧны мамыслӧн сэтшӧм тӧдса кок шыясыс... Со мамыс воис дзиръя дорын сулалысь телеграф сюръя дорӧ... Аддзис вылісянь лэччысь рубсӧ, кутіс соддзас да паськыда нюмдӧмӧн шуис:

«Аттьӧ, пиук!»