ПӦЛЬЛӦН ПОРТРЕТ

Вася Мининӧс да сылысь ёртъяссӧ армияӧ колльӧдісны став сиктӧн. Олӧма йӧз, кодъяс пиын вӧліны и вӧвлӧм фронтӧвикъяс, служба вылӧ мӧдӧдчысь зонъяслы сеталісны индӧдъяс. Тшӧктісны бура служитны Рӧдиналы, кывзысьны командиръяслысь. Нывъяс бергалісны Вася дорын, гӧлчитісны, сералісны.

Кор мӧдӧдчисны призывникъяс райвоенкоматӧ, Васяӧс ӧти киӧдыс кутіс мамыс, мӧд кисӧ шымыртіс ӧкмыс арӧса Борис, Васялӧн медся радейтана ичӧт вокыс.

— Шоныд дӧрӧмтӧ эн пасьтав, а колӧкӧ, крута кӧдздӧдас. Он и тӧдлы тӧв воас, — жалитіс Васяӧс мамыс да синъяссӧ эз вештыв пиыс вылысь.

— Васюк, меным письмӧтӧ торйӧн кутан гижны? Школаын ми найӧс пионерскӧй сбор вылын лыддям, — велӧдіс воксӧ Борис.

— Гижа, гижа...

Военкомат дорын сулаліс нин автобус. Эз коль и час, кыдзи допризывникъяс мӧдӧдчисны кузь туйӧ.

Вася дыр видзӧдіс тӧдса местаясӧ. Жаль вӧлі эновтны чужан сиктсӧ. Быдса кык во кежлӧ ӧд ковмас торйӧдчывны челядь дырсяньыс на радейтана да муса вӧр-ваыскӧд, тӧдса да матысса йӧзкӧд.

Лун коли, мӧд лун коли... Пыр ылӧджык и ылӧджык гортсяньыс нуис Васяӧс да сылысь ёртъяссӧ тэрыб поезд. Витӧд луннас сӧмын воисны места вылӧ.

Служитӧ Вася армияын. Велӧдчӧ стройӧн ветлӧдлыны, оружйӧясӧн тӧдмасьӧ, караульнӧй служба нуӧдӧ. Быд лун сійӧ сёйӧ пӧтӧса салдатскӧй шыд да рок. Но пыр на эз велав выль местаӧ, гажтӧмтчӧ гортсаяссьыс. Позис кӧ, подӧн эськӧ локтіс чужан сиктас. Бара пуксис трактор вылӧ, кӧні уджаліс сійӧ армияӧ мунтӧдз.

Гортсаяс йывсьыс мӧвпъясыс сӧмын узигас и вунлӧны. Чеччас асывнас да бара нин думъясыс нуӧдасны сійӧс гортас. Вӧлі кӧ эськӧ салдатъяс пӧвстын аслас сиктса морт, гашкӧ, гажаджык вӧлі, но мӧд часьтӧ найӧ веськаліны.

Стройӧн ветлігӧн ротаса командир пырджык шыасьліс Вася дінӧ.

— Запевайт, Минин.

И Вася небыд мыла гӧлӧсӧн заводитас сьывны. Сылӧн сьылӧм дорӧ пырысьтӧм-пыр ӧтлаасясны уна гӧлӧсъяс. Тайӧ здукас салдат Минин асьсӧ лыддьӧ медся шуда мортӧн. Школаын велӧдчигӧн на сійӧс лыддьывлісны медся бур сьылысьӧн. Бӧрынджык зонка тшӧкыда сьывлывліс клубса сцена вылын.

Кыдзкӧ ӧтчыд салдатъясӧс, кӧні служитіс и Вася, вайисны Боевӧй слава музейӧ. Еджыд стенъяса ыджыд залын ӧшалісны гырысь портретъяс. Быд татшӧм портрет улын гижӧд, кытчӧ пасйӧма, кытысь да коді сійӧ. Кутшӧм смеллун петкӧдлӧма медся кывкутана да сьӧкыд кадӧ, кор Сӧветскӧй Армия нуӧдіс чорыд кось фашистъяслы паныд.

Вася сулыштас ӧти портрет дорын, сэсся матыстчас мӧд дорӧ. Портрет вывсянь видзӧдысь быд салдатлӧн да офицерлӧн аслас олан туй. Ӧти на пиысь гранатаӧн взорвитӧма немецкӧй танк, мӧд — водзсасьӧма врагъяслы паныд медбӧръя патронӧдзыс, коймӧд — кось мунан местаысь петкӧдӧма дас кӧкъямыс сьӧкыда ранитчӧм боечӧс, нёльӧд — тупкӧма аслас морӧсӧн вражескӧй дзотысь амбразура. Со рама пытшсянь видзӧдӧ Вася вылӧ томиник ныв. Снайпер Людмила Колтунова бырӧдӧма аслас снайперскӧй винтовкаӧн прӧтивниклысь ветымын ӧти салдатӧс, но ачыс пӧгибнитӧма. Сэні жӧ сулалӧ Людмилалӧн винтовкаыс. Кутшӧм окота вӧлі Васялы кутыштны тайӧ оружйӧсӧ аслас киын, но эз лысьт.

«Нылыслы, тӧдӧмысь, и кызь арӧс на эз вӧв, — думыштіс салдат да мыйлакӧ сьӧлӧм доймымӧн жаль лои сійӧ. — Ӧнӧдз кӧ оліс Люда, сылы вӧлі арӧс ветымын, а то и унджык. Кутшӧм уна буртор на эськӧ удитіс вӧчны йӧзлы тайӧ повтӧм нывбабаыс».

«Война, война, кымын бур йӧзлысь ньылыштісны олӧмсӧ фашистскӧй вир юысьяс, лыдтӧм синва войт уськӧдісны мамъяслысь, кымын тысяча челядьӧс колисны батьястӧг».

Вася воськовтіс снайперкӧд орччӧн ӧшалысь портретлань. Мыйкӧ зэв тӧдса вӧлі зонлы тайӧ шевгӧдчыштӧм уска, олӧма мортыслӧн ӧбликыс. Лыддис портрет увсьыс гижӧдсӧ. Долыда ёкнитіс сьӧлӧмыс. Ачыс эз казявлы, кыдзи горӧдсис:

— Пӧльӧ! Менам пӧльӧ!

Салдатъяс бергӧдчисны ставӧн Васялань.

— Мый тэкӧд, радӧвӧй Минин? — юаліс взводса командир.

— Тайӧ менам пӧльӧй. Дзик пыр ме тӧді сійӧс, кӧть асьсӧ некор эг аддзыв. Ме ӧд война помасьӧмсяньыс дас ӧти во мысти чужи.

Васяӧс кытшалісны унаӧн. Кодкӧ гораа лыддис нин портрет улысь гижӧдсӧ: «Сержант Константин Иванович Минин, чужлӧма да уджавлӧма Коми республикаын. Киев кар мездігӧн оруддьӧса командир Минин жугӧдӧма враглысь нёль огневӧй точка, бырӧдӧма уна дас фашистӧс. Враг мина бӧрся мина мӧдӧдаліс повтӧм артиллеристъяслӧн оруддьӧ вылӧ. Пӧгибнитіс зарадитчысь, сьӧкыда ранитчис наводчик. Но оруддьӧса командир сержант Минин эз дрӧгнит, ӧтнасӧн лыйліс дугдывтӧг атакуйтысь врагӧс. И со медбӧръя снарад лои лэдзӧма оружйӧлӧн доналӧм стволысь. Фашистъяс зэв нин матынӧсь, босьтісны кытшӧ оруддьӧсӧ, горзӧны «Рус Иван, сдавайся!»

Сержантлӧн коли сӧмын ӧти прӧтивотанкӧвӧй граната. Кор немечьяс вӧліны дзик нин орччӧн, Минин окыштіс ассьыс оруддьӧсӧ да взорвитіс сійӧс гранатаӧн. Взрыв дырйи ачыс кулі и виис некымын фашистӧс. Кулӧм бӧрас повтӧм артиллеристӧс Рӧдина наградитіс Краснӧй Звезда орденӧн.

Васялӧн доршасис синваыс. Окота вӧлі окыштны пӧльсӧ, висьтавны сылы медся шоныд кывъяс. Салдатъяс кутлісны ассьыныс ёртсӧ, мыйкӧ, кылӧ, шуалісны, но Васялӧн став думъясыс ӧні вӧліны пӧльыслӧн портрет дінас.

Пӧльыс читкыртӧма синъяссӧ, меліа видзӧдӧ том салдат вылӧ, быттьӧ кӧсйӧ шуны: «Чолӧм, муса внук. Со и аддзысим тэкӧд, ӧти часьтын кутам служитны».

Салдатъяс пиысь ӧтилӧн вӧлӧма фотоаппарат. Сувтӧдіс сійӧ Васяӧс пӧльыс портреткӧд орччӧн, кӧсйис снимайтны. Но Минин кежис бокӧ.

— Оз ков. Вот лоа отличнӧй салдатӧн, и сэки снимайтча. Ӧні водз на: пӧльӧысь яндзим.

— Молодеч, радӧвӧй Минин, — ошкыштіс сійӧс командир.

Салдатъяс мӧдісны видзӧдавны нин мукӧд портретъяс, а Вася пыр на сулаліс пӧльыслы паныдӧн, быттьӧ кӧсйис тӧдмавны да вурыштны сьӧлӧм бердас чужӧм вылысь быд пас. Казармаӧ воӧм бӧрын Вася пыр жӧ гижис гортас письмӧ. «Муса мамӧ, Борис вокӧй! Пӧлькӧд ме талун аддзысьлі. Сылӧн портретыс ӧшалӧ миян часьтса Боевӧй слава музейын. Сійӧ, вӧлӧмкӧ, война дырйи тайӧ жӧ дивизияас служитлӧма, кытӧн служита и ме. Кутшӧм смела воюйтӧма сійӧ, ме ӧні на дивуйтча». Сэсся Вася гижис ставсӧ, мый тӧдмаліс сійӧ музейысь.

Гортас олігӧн аслас пӧль йылысь Вася тӧдіс зэв этша. Тӧдса вӧлі сӧмын сійӧ, мый пӧльыс войнаӧдз уджавлӧма лесникӧн. Война заводитчӧмсянь коймӧд воас Вася мамлы воас «похороннӧй». Мый сідз и сідз, сержант Константин Иванович Минин геройӧн пӧгибнитіс Рӧдина дорйигӧн.

Музейысь пӧльыслысь портретсӧ аддзылӧм бӧрын Васяӧс быттьӧ кодкӧ вежис. Том зон вӧчис ставсӧ бура да ӧдйӧ, мый тшӧктылісны командиръяс. Строй водзын сылы гоз-мӧдысь нин висьтавлісны ошкана кывъяс.

Шойччан лунъясӧ, кор вӧлі прӧст кад, Вася тшӧкыда пыравліс музейӧ. Сувтас пӧльыслӧн портретлы паныд, заводитас надзӧникӧн шӧпкӧдны: «Пӧльӧ, со ме бара тэ дорӧ локті». Олӧма сержант быттьӧ юасьӧ сылысь: «Но, кыдз салдатскӧй служба нуӧдан?» Эм мый висьтавны Васялы: «Тӧрыт лыйсьыны ветлім. Бура лыйсьӧмысь меным «отличнӧ» пуктісны, ӧні ме ефрейтор».

Коли во джын. Вася велаліс армейскӧй олӧмӧ. Эз нин сэтшӧма гажтӧмтчы чужан сиктсьыс, велаліс выль ёртъясыс дінӧ, вокъяс кодьӧн ӧта-мӧдныслы лоины.

Ывлаын ӧвтіс нин тулысӧн. Заводитісны дзордзавны чӧскыд дука сиреньяс, яблоняяс. Казарма гӧгӧрса пуяс вылын водз асывсянь сёр рытӧдз сьӧлӧмсяньыс уна гӧлӧсъясӧн сьылісны лэбачьяс.

Ӧти шойччан лунӧ Вася матыстчис взводса командир дінӧ да юаліс:

— Лейтенант ёрт, позьӧ шыӧдчыны тэ дорӧ?

— Кывза, ефрейтор Минин.

— Кӧсъя пӧльӧ портрет дорын снимайтчыны, медым карточкасӧ гортӧ мӧдӧдны. Позьӧ?

— Дерт жӧ, позьӧ: ӧні тэ отличник!