ИД ТУСЬ

Ваня вӧчаліс небыд нянь сьӧмӧсысь ёкмыльяс. Сэсся мый вынсьыс кутіс лыйлыны тыртӧм истӧг кӧрӧбъясысь стрӧитӧм чомйӧ. Буретш сэк и локтіс лавкаысь пӧчыс. Ваня аддзис пӧчсӧ да пыр жӧ дзебис нянь торъяссӧ зептас. Но пӧчыс казяліс, дивитана видзӧдліс сы вылӧ, пуктіс нянь сумкасӧ лабичӧ. Пӧрччысис, нянь тупӧсьсӧ перйис да пуктіс пызан шӧрӧ. Пуксис ачыс и Ванялы тшӧктіс пуксьыны. Юаліс:

— Кӧсъян кывзыны ӧти висьт?

Ваня чайтіс, мый пӧчыс кутас сійӧс видны, а тайӧс кылӧм бӧрын быдсӧн личалыштіс сьӧлӧм вылас.

— Кӧсъя, — вочавидзис сійӧ.

— Сідзкӧ, кывзы, — заводитіс пӧчыс.

...Тайӧ вӧлі важӧн. Ӧти сиктын быдмисны батьтӧг нёль чоя-вока. Батьыс муніс война вылӧ да бӧрсӧ эз во, уси. Чоя-вокалӧн ставыс ӧтув вӧлі. Дзоляджыкъясыс весиг ӧти ыджыд шебрас улын пӧлатьын узьлісны. Медся визулӧн на пиын быдмис Василёк. Садьмис сійӧ ӧти асылӧ, вештыштіс занавессӧ, кодӧн вӧлі тупкӧма пӧлать помсӧ, да видзӧдліс пач дорӧ. Мамыс ноксис чугунъясӧн, а пӧчыс пукаліс гыӧртӧм ӧшинь дорын да шылькйис-сыналіс ассьыс эзысь прать сора гежӧдик юрсисӧ.

Васялы чеччыны эз вӧв окота. Дугдіс кыйӧдчыны, кунис синъяссӧ, медым выльысь унмовсьны, но пӧчыслысь водзӧ гӧлӧссӧ кылӧм бӧрын кутіс кывзысьны сёрниас.

— Пӧрысь йӧз шулӧмаӧсь, Рӧштво асылӧ кӧ чышкысигад тусь сюрӧ, няня пӧ лоӧ воыс.

— Чӧв, — нюжӧдіс мамыс, — миян джоджысь тусь сюрас?

— Мӧскыд, мӧскыд кӧть миянӧс спаситӧ, — шогпырысь чӧвтіс пӧчӧ.

Война бӧрад налӧн медбур вӧлӧганас вӧлі картупель да йӧлыд, Сюруклӧн сетӧмаыс, пӧткӧдыштіс. А тулысладорыс этшмыліс тайӧ сёяныс. Сэки мамыс ыстывліс Васялысь ыджыд воксӧ шепасьны. Тадзи сиктсаяс пиысь унаӧн вӧчисны. Вель дыр ветлӧм бӧрын вокыс вайліс ведра пыдӧсын ляти кодь, кольӧм вося кынмӧм картупельсӧ. Мамыс мичаа мыськалас, куляс кучиксӧ, тапкӧдыштас пызь сорӧн да сюйлас пачӧ. Пӧжалӧм сӧчӧныс Васялы тшыг вылад зэв чӧскыдӧн кажитчывліс. Мамсьыс гусьӧн Сюруклы на вичмӧдыштас. Сюрукыс амыштас да пасибӧ пыдди кӧсъяс нюлыштны Васялысь кисӧ, но мӧдыс оз сет, удитас мыш сайӧ дзебны, ӧд кывйыс мӧскыслӧн тертука кодь жӧ.

Тусь йылысь пӧчлӧн кывъясыс пыдӧдз йиджисны зонка вежӧрӧ.

Рӧштво паныда рытӧ сійӧ дыр мӧвпаліс, кыдзи эськӧ вермас асывнас чойыслы чышкысигас сюрны тусьыс:

«Шобді кӧ сюрӧ, колӧкӧ, шобді нянь кутас миян лоны? А кутшӧм чӧскыд шобді пызьысь пӧжалӧм кӧвдумыд! Но кытысь тусьсӧ босьтан? Паччӧр джаджйын этшаник ид тусь эмышт. Ид няньыд чӧскыд жӧ».

И кор ставӧн унмовсисны, Вася кунь-кань лэччис пӧлатьысь. Джаджйысь босьтіс некымын тусь да шыбитіс джоджӧ. Сылӧн чайтӧм серти, та дырйи мыйкӧ коліс шуны. Но сійӧ эз тӧд, мый, да прӧстӧ пӧчыс моз чӧвтіс пернапас. Сэсся гусьӧн жӧ бӧр кайис аслас местаӧ, водіс. И вӧталіс, быттьӧ мамыс нянь зырйӧн пачысь кыскаліс кӧвдумъяс. Вайис найӧс пызан вылӧ, код гӧгӧр пуксьӧмаӧсь нёль чоя-вока, да тшӧктӧ чӧсмасьны. Нӧшта быдӧнлӧн ныр улас стӧкан йӧв сулаліс.

Тайӧ чӧскыд дуксьыс и паляліс Вася. Узьсьӧма, бокын некод нин эз вӧв. Кылӧ: мамыс збыльысь пӧжасьӧ. Зонкалӧн радысла быдӧн ёкнитіс сьӧлӧмыс: имитіс!

Дыр эскис зонка, мый пӧжалӧм няньсӧ Рӧштво асылӧ ид тусьыс вайис. Сӧмын бӧрынджык тӧдмаліс: вӧлӧмкӧ, пызьсӧ праздник кузя Ёгор чожыс сетыштӧма, коді колхозын трактористаліс...

— Со и ставыс, — помаліс висьтсӧ Ванялӧн пӧчыс да ышловзис.

Керкаын пуксис чӧв-лӧнь. Чужӧм сертиыс позис казявны: ӧтиыс лӧсьӧдчис мыйкӧ шуны, а мӧдыс кӧсйис юавны, да эз лысьт.