ИСТӦГ ТУВ ДА ПАПИРОС


Вӧрса ордым бокын, сиктсянь вель ылын, уна во нин сулалӧ джуджыд вышка. Лесникъяс сійӧс сувтӧдлісны, медым гожся жар кадӧ видзӧдны парма вылӧ, эз-ӧ кӧнкӧ пӧжар ыпнит.

Ӧні татшӧм вышкаяссӧ оз нин стрӧитны: самолётъяс да вертолётъяс лэбалӧны парма весьтӧд. Лётчикъяс сюся видзӧдӧны, медым эськӧ вӧрын пакӧсьт эз ло. А ыпнитас кӧ кӧнкӧ би, пӧжарник-парашютистъясӧс сэтчӧ самолётсянь шыбитасны, медым ас кадӧ венны да не лэдзны биыслы паськавны водзӧ.

Оз кольлы гожӧм, торъя нин жар поводдя дырйи, медым ӧтилаын либӧ мӧдлаын эз ыпнит пӧжар. Шуштӧм тайӧ серпасыс. Ярмӧм би ставсӧ няръялӧ-сотӧ ас гӧгӧрыс, чишкалӧ кыз и вӧсни пуяс, вотӧсъяс, вӧтлӧ вӧрысь пӧткаясӧс, зверъясӧс, быд сикас лэбачьясӧс.

Татшӧм пакӧсьтсӧ, дерт, оз вӧчны лэбачьяс да пӧткаяс, а йӧз, кодъяс волывлӧны вӧрӧ либӧ вотчыны, либӧ шойччыны. Шыбитас татшӧм мортыс кос нитш вылӧ кусӧдтӧм сигарет либӧ папирос, коляс ас кежас бипур, кӧні сёйис да шойччис, он и тӧдлы, пакӧсьт артмас.

Оз прӧста йӧзыс баитны: ӧти пуысь пӧ позьӧ вӧчны уна тысяча истӧг тув, а ӧти истӧг тувйӧн — сотны некымын гектар вӧр.

Ӧти гожся лунӧ, кор унджык сиктса олысьыс мунісны видзьяс вылӧ заптыны скӧтлы кӧрым, Сима Марков аддзис ассьыс Петя другсӧ.

— Кӧсъян вӧрӧ кайлыны? Верма босьтны. Сӧмын, чур, не няргыны! Ылӧдз мунам. И вышкатӧ петкӧдла. Тэ ӧд сійӧс эн на аддзыв, — мӧдіс тӧлкуйтны Сима.

— Ой, кайлам и эм. Ог мудз, эн пов. Ме сӧмын кузь гач кӧмала.

Ӧдйӧ и чукӧртчисны, Сёян сьӧрсьыныс босьтісны и. Колӧкӧ, рытӧдз ковмас ветлыны. Сима весиг истӧг кӧрӧбка зептас сюйӧма. Зэрмас кӧ, медым косьтысьны бипур дорын.

Муртса пырисны вӧрӧ, пыр и лои ыркыдджык. Восьлалӧны вотчысьясӧн да вӧралысьясӧн талялӧм векньыдик туйӧд, варовитӧны, дурӧны.

Дыр мысти нин воисны вышка дорӧ. Петя ылысянь на аддзис сійӧс. Матӧджык воӧм бӧрын чатӧртліс юрсӧ да дыр шензис.

— Ок и джуджыд! Тэ лысьтан, Симка, вылӧдзыс кайны?

— Лысьта бара. Ме унаысь нин кайлі. Видзӧдлан вывсяньыс улӧ, да юрыд весиг бергӧдчӧ.

— Ме бара ог лысьт, — вежыньтліс вомсӧ Петя, коді арлыднас и тушанас ичӧтджык вӧлі Симаысь. — Юрӧй ещӧ бергӧдчас да уся.

Сима пӧрччис коксьыс сапӧгсӧ и тшапа видзӧдліс другыс вылӧ.

— Видзӧд, кыдзи ме здукӧн кая.

И збыльысь Сима ур моз пелька кутіс кыпӧдчыны поскӧд пыр вылӧджык и вылӧджык. Здукӧн и воӧдчис выліӧдзыс. Петялы эськӧ зэв жӧ окота вӧлі кайны вышка вылӧ, да эз лысьт, сулаліс дзормӧм яла нитш вылын, коді косьмӧмысла дзуртіс кок улас да видзӧдіс повтӧм зонка вылӧ.

Сима ӧшӧдчис перилӧ дорӧ, пӧрччис юрсьыс картузсӧ да шыбитіс муӧ. Картуз бергалігтыр надзӧник уси.

— Мый аддзан? — горзіс увсяньыс Петя.

— Быдторсӧ: и тыяс, и ягъяс, а Сыктыв юыд пызан пасьта и кажитчӧ.

— Сиктным тыдалӧ?

— Оз. Пуясыс тупкӧны.

Кор Сима бӧр лэччис, пыр жӧ пуксисны сёйны шоныд яла вылӧ. Ывлаас вӧлі сэтшӧм лӧсьыд да гажа, гортад лэччыны абу окота. Петя дыр на дзоргис вышка вылӧ, коді часӧвӧй моз сулаліс ордым бокын.

— Кӧсъян куритчыны? — виччысьтӧг юаліс Петялысь Сима. — Ме со батьӧлысь куим папирос гусялі. Эз казяв.

— Ме некор на эг куритчыв.

Сима ӧзтіс папирос, сэсся мыччис и другыслы.

— Эн пов, тані куритчӧмтӧ некод оз аддзыв.

Лои кывзысьны. Петя тшӧтш вомас сюйис сетӧмторсӧ, гоз-мӧдысь кыскыштіс и мӧдіс сэтшӧма кызӧдны — синваыс и дулльыс петіс.

— Ачыд, колӧкӧ, куритчы, а меным некор сэсся эн сет тайӧ пежсӧ, — видчис Петя и сійӧ жӧ здукас шыбитіс папироссӧ бокӧ.

Тӧдісны кӧ эськӧ детинаяс, мый таысь вермас лоны, эз эськӧ тадзи вӧчны.

Муртса удитісны муныштны сиктлань, кыдзи ягысь столбӧн кутіс кайны сьӧд тшын, пыр паськаліс, ыдждіс. Детинаяс повзисны, эз тӧдны мый вӧчны.

— Кусӧдтӧм папиростӧ ӧмӧй шыбитін? Эк тэ, гӧгӧрвотӧм юр. Вӧрыс тай сотчӧ.

— Мыйла эськӧ куритчыныс тшӧктін? Ог тай вӧлі босьт. Тэ, сідзкӧ, мыжаыс. Тӧдласны кӧ, мый миянкӧд вӧчасны!

— Некодлы мед абу вӧлі висьталӧма, мый вӧрӧ кайлім. Гӧгӧрвоин?

Петя жугыля копыртліс юрсӧ: яндзим видзӧдлыны другыс вылӧ.

Лунтыр да войбыд бушуйтчис вӧрса пӧжар. Самолётӧн вайисны парашютист-пӧжарникъясӧс, кодъяс чеччалісны веськыда ягас. Совхозын дугӧдісны турун пуктысьяслысь уджсӧ, став верстьӧ йӧзсӧ, весиг тракторъяс, ыстісны кусӧдчыны. Кыдзкӧ тай сэсся вермисны жӧ ышмысь бисӧ.

Уна тысяча шайт дон лои пакӧсьтыс пӧжарысь. И ставыс тайӧ артмис ӧти истӧг тувйысь да кусӧдтӧм папиросысь!

Кодъяс таысь мыжаясыс, ті тӧданныд.


Гижӧд
Истӧг тув да папирос
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1