ГӦРБА НЫРА УРКАЙ
Велӧдчысьяс пиысь быдӧн, дерт, тӧдӧны попугайӧс. Сійӧ гӧрба ныра, мича паськӧма, велӧдан кӧ, весиг кужӧ шуавны ӧткымын кывъяс. Зоопаркъясын сы дорысь пыр позьӧ аддзыны челядь котырӧс, йӧзӧс аддзӧм бӧрын шоныд Африкаысь вайӧм попугай клеткаас заводитас гажӧдчыны, дурны. Мунны сы дінысь абу окота, сэтшӧм сійӧ мича да пельк.
Миян войвылын олӧны жӧ татшӧм гӧрба ныра лэбачьясыс. Найӧс, дерт, попугайӧн оз позь шуны, эм асланыс ним: уркай. Тайӧ лэбачьясыс попугай дорысь ичӧтӧсь, да и оз ёна синмӧ шыбитчыны. Олӧны найӧ медсясӧ козъя вӧръясын, кӧні тырмымӧн быдмӧны кольяс. Паськӧмныс налӧн мича жӧ, торъялӧны мукӧд лэбачьясысь. Шуӧны тайӧ лэбачьяссӧ уркайӧн сы вӧсна, мый найӧ уръяс моз жӧ пӧткӧдчӧны кольясысь судзӧдӧм кӧйдысъясӧн, пырджык олӧны пуяс вылын. Кутшӧмкӧ воӧ кӧ оз артмыны кольясыс, вешйӧны мӧдлаӧ, кӧні кокньыдджык судзӧдны сёян. Чиганъяс кодьӧсь найӧ, оз радейтны овны ӧти местаын.
Уркайяскӧд ме тӧдмасьлі уна во сайын нин. Кыдзи тайӧ лои, висьтала ставсӧ. Олі ме сэки сиктын. Тіян моз жӧ котралі школаӧ, кӧні вӧлі сӧмын нёль класс.
Начальнӧй школа помалӧм бӧрын мамӧлы зэв окота вӧлі, медым ме велӧдчи водзӧ, пыри карса мӧд тшупӧда школаӧ. Но мый вылӧ велӧдчыны батьтӧм пилы? Сэк ӧд эз на вӧвны ӧнія кодь интернат-школаясыд.
— Вот мый, пиук, — шыасис кыдзкӧ ме дінӧ Ӧльӧксан дядь. — Тӧвнас каям мекӧд вӧр лэдзны, кыскасьысь меным колӧ. Кынӧмыд лоӧ пӧт да сьӧмтор на мынта. Уджыштан кӧ, мӧд во карӧ верман мунны.
Меным любӧыд! Кодлы нӧ абу окота велӧдчыны карса кыпыд школаын?
Мыйӧн пуксис тӧвся туй, Ӧльӧксан дядьӧ сӧвтіс Ворон вӧвлы турун, тэчис вӧлӧга и водз асывнас ми эновтім гортнымӧс. Миянкӧд тшӧтш кайисны сортовка лэдзны Чугун Ёгор да сылӧн вокыс Петыр, ар кызя кымын ён зон, кодлӧн кулакыс кага юр ыджда лоӧ.
Рытнас нин воим Кокульӧ. Сюркнясьӧм ичӧтик Чов ю бокын сулаліс ляпкыдик керка. Сэтчӧ и овмӧдчим. Сэсся заводитчис быд лунъя сьӧкыд удж. Ёгор да Ӧльӧксан дядь пӧрӧдчисны, а ми Чугун Петыркӧд кыскалім пӧрӧдӧм вӧрсӧ вӧвъясӧн катище вылӧ, коді вӧлі миян вӧр керкасянь матын. Пемдытӧдзыс куимысь удитам кайлыны пӧрӧдчысьяс дінӧ. Ме, дерт, омӧлик отсасьысь вӧлі, верма сӧмын вӧлӧн веськӧдлыны. Пӧрас кӧ вӧлі доддьӧй шыбӧльӧ, Петыр ӧти здукӧн и бӧр лэпталас керъяссӧ местаас.
Петыр эз сӧмын торъяв аслас ёнлунӧн, но вывті ёна радейтіс и вӧрса лэбачьясӧс. Керка дорӧ быд лун сійӧ киськавліс зӧр, нянь крӧшкияс, чай сук. Лун-лун сэні пируйтісны би гӧрд морӧса жоньяс, ичӧтик пыстаяс, гӧрба ныра уркайяс. Кыдзкӧ ӧтчыд нетшышті вӧвлысь бӧжсьыс некымын си да вӧчи лэч, медым кыйны лэбачьясӧс. Петыр аддзис лэчкӧс, мисьтӧма видзӧдліс ме вылӧ да шыбитіс вӧчӧмторйӧс пачӧ.
— Эн и думайт пакӧститчыны. Тэнӧ кӧ садӧкӧ сюя, мый кутан мойдны? Мед гажӧдчӧны, сьылӧны. Аддзан, кутшӧм налы долыд.
Корсюрӧ вӧр кыскалан туй бокысь кыпӧдчывлісны повзьӧм сьӧлаяс, таръяс, байдӧгъяс. Петыр сувтӧдас вӧлі вӧвсӧ да дыр видзӧдас пӧткаяс лэбӧм бӧрся.
— Меным кӧ эськӧ татшӧм бордъяссӧ. И мыйла мортыд оз вермы лэбавны? — заводитас гӧлчитны сійӧ.
— Мый нӧ, Петрӧван, бордъяснад кутан вӧчны? — юаси ме.
— Э-э... Уна-ӧ ми аддзылам паськыд мусӧ? Вӧлі кӧ бордъя, лэбзьылі эськӧ гырысь каръясӧ, саридзьяс сайӧ, видзӧдлі, кӧні мый вӧчсьӧ, мыйсяма йӧз олӧны, кутшӧм звер-пӧтка эм сэні.
Петырлӧн шань вӧлі сьӧлӧмыс. Кер тыра додьясӧн вӧвъяс ӧдва кайлісны ӧти джуджыд кыр. Кутчысяс сійӧ додь нырас да тшӧтш отсалӧ вӧвлы. Весиг он тӧд, кодныс ёнджыка кыскӧны: вӧлыс али Петыр. Некор ме сылысь эг кывлы сӧткӧм либӧ лёк кывъясӧн видчӧм. Этша сёрнитліс, но шуас кӧ нин мыйкӧ, дыр он вунӧд кывъяссӧ.
Зэв ясыда помнита татшӧмтор. Ӧти тӧвся лунӧ Ӧльӧксан дядь пӧрӧдіс зэв кыз коз пу. Ми Петыркӧд сулалім бокынджык. Ыджыд шумӧн шлопкысис-пӧрис сьӧкыд пу, пыдӧдз вӧйи лым пытшкас. Муӧ кучкысигӧн коз дорысь торъялі кутшӧмкӧ гӧгрӧс шар да тюрыштіс коркаасьӧм лым кузяыс. И сійӧ шар письыс ӧти бӧрся мӧд петісны посньыдик лэбачьяс. Найӧ эз вермыны лэбавны, йӧжгыльтчисны ӧти чукӧрӧ, оз тӧдны кытчӧ пышйыны. Петыр уськӧдчис лэбачьяс дінӧ, пуктіс найӧс ки пыдӧс вылас да корис ас дінас менӧ.
— Лёктор артмис, друганӧй. Козъяс вӧлӧма уркайлӧн позйыс. Мый нӧ ӧні накӧд лоӧ? Нолтӧ ӧдйӧджык мыччы позсӧ, кынмасны коньӧръяс. — А ачыс шӧпкӧдӧ лэбачьяслы: — Эн полӧй, эн полӧй, немтор ог вӧч.
Ме мыччи лым вылын куйлысь шар кодь гӧгрӧс позсӧ, ачым пыр на ог эскы лоӧмторйыслы. Видзӧда Петыр вылӧ да дивуйтча. Первойысь аддза, медым тӧлын кутшӧмкӧ лэбач быдтіс ассьыс пиянсӧ.
Петыр уркайпиянӧс бӧр пукталіс позъяс, ачыс дзоргис-видзӧдіс орчча пуяс вылӧ.
Нёль уркайпи пукалісны шоныд позйын, йӧжгыльтчӧмаӧсь, полӧны. Миянсянь зэв матын кутісны лэбавны кык уркай, тыдалӧ, пияннысӧ корсьӧны.
— Танӧсь, танӧсь пиянныд! — горзі ме.
Петыр лэптыліс кияссӧ вывлань, быттьӧ кӧсйис петкӧдлыны найӧс, сэсся позсӧ пуктіс ас судтаыс кымын сук коз вылӧ.
— Эн гажтӧмтчӧй, бура олӧй. Мамныд аддзас, оз эновт тіянӧс. — Петыр нетшкис пӧрӧм козйысь шапка тырыс кольяс да пуктіс лым вылӧ, медым аддзасны уркайяс.
— Петрӧван, мыйла нӧ уркайыс тӧвнас быдтысьӧ, оз ӧмӧй пов кӧдзыдъяссьыс? — катище вылӧ лэччигӧн нин юаси ме.
— Быд лэбачлӧн аслас олӧм, — вочавидзис Петыр. — Тӧвнад кольясыс восьтӧны ассьыныс жыръяссӧ, быдтысьысь уркайлы кокньыдджык сэтысь перйыны кӧйдысъяссӧ. А кынмӧмысь сійӧ оз пов. Позсӧ вӧчӧ шоныда, гӧнъясӧн вевттьӧ пиянсӧ, мамыс унджык кадсӧ пукалӧ позъяс, а сёянсӧ ваялӧ батьыс.
Ме эска и ог эскы, но Петыр, аддза синъяс сертиыс, оз шмонит, висьталӧ сьӧлӧмсяньыс.
— А мыйла нӧ эськӧ уркайпияныс абу гӧрба ныраӧсь? — водзӧ юаси ме.
— Ӧні найӧ дась нянь на сёйӧны, бать-мамыс вердӧны. Быдмыштасны — лэбавны кутасны, и сэки вежсяс нырыс. Гӧрба нырнад налы лӧсьыдджык пӧльястӧ килльыны.
Дыр на ас кежын дивуйтчи Петыр вылӧ. «Унатор жӧ сійӧ тӧдӧ. Ме кӧ эськӧ вӧлі сэтшӧм».
Петыр быттьӧ гӧгӧрвоӧма менсьым думъясӧс, шоныда видзӧдліс да шуис:
— Вот кутан велӧдчыны водзӧ, ок, унатор тӧдмалан.
