СТӦКАН ЙӦВ
Ӧдвакӧ сюрӧ сэтшӧм морт, коді оз юлы йӧв, оз тӧд сылысь кӧрсӧ да коланлунсӧ. Ичӧт дырйи тайӧ медся колана вӧлӧга кагаяслы, посни челядьлы. Зэв пыдди пуктӧны тайӧ сёянсӧ висьысьяс, омӧль здоровьеа войтыр.
Йӧлысь артмӧ вый, нӧк, рысь, сыр, кефир, шомйӧв, мороженӧй да мукӧдтор. Йӧв медся коланатор кӧзяйкаяслы чӧскыд нянь пӧжалігӧн, пӧтка да чери жаритмӧн.
Школаӧ мунӧм водзвылын либӧ гуляйтны петігӧн, дерт, тіян пиысь унаӧн юанныд стӧкан йӧв либӧ сёянныд выя нянь. Сэки и кокъясныд тэрыбджыка кутасны ветлӧдлыны и юр вемыд бурджыка уджалас.
А вот Евлогий Пипуныров синнас оз вермы видзӧдны йӧв вылас. Муртса на мамыс кисьтас сылы стӧкан йӧв, сійӧс мӧдас нин кезйӧдлыны.
— Бара...
— Мый «бара?» Ю, мися. Гашкӧ, бурджыка кутан велӧдчыны, а то дневникад тшӧкыда лясвидзлӧны мисьтӧм чужӧма «двойкаяс».
Евлогий куняс синъяссӧ да мырдӧн сорӧн юас. Бӧрыннас сэсся дыр на вежньӧдлас вомсӧ, быттьӧ горчица паньыштас.
Кор мамыс абу гортас, Евлогий видзӧдлас син бӧжнас пызан вылӧ, босьтас йӧв стӧкансӧ да койыштас помӧй ведраӧ. Босьтас шкапсьыс вит-квайт кампет и ӧти здукӧн нёнялас-аклялас.
Рытнас скӧт видзан фермаысь воис мамыс. Недыр мысти воис и батьыс, коді тракторӧн ветлӧма ылі видз вылӧ совхозса мӧсъяслы турунла. Батьыслӧн ускыс и тошкыс гыӧртӧма, чужӧмыс гӧрдӧдӧма.
Пӧрччысьӧм бӧрас сійӧ пыраліс гӧбӧчас, петкӧдіс сэтысь йӧв тыра кринча и азыма мӧдіс юны. Кашкӧ да юӧ. Чышкыштас вом дорсӧ да бара ыджыд кияснас шамыртас сёй дозмуксӧ, вайӧдас сійӧс вом дорас.
— Ок, и чӧскыд. Сэтшӧма вӧлі горшӧй косьмӧ, да пыр и веськаліс.
— Эг кӧсйы, да норасьны лоӧ, — шыасис верӧс дорас гӧтырыс. — Со тай пиыд бара йӧвсӧ абу юӧма, а помӧй пиӧ кисьтӧма. Стӧкан йӧв сылы пызан вылӧ коли, а сійӧ юӧм пыдди смекайтчӧма сёян вылас.
— Тэ тайӧс вӧчин? — стрӧга юаліс батьыс. — Кодлысь юалі?
Евлогий ӧшӧдіс юрсӧ. Чӧв олӧ, люкасьысь кӧза моз букыштчӧма.
— Он ӧмӧй тӧд, кымын морт пессьӧны-тільсьӧны во гӧгӧр, медым тіянлы и став мукӧд войтырлы быд лун вӧлі йӧв и вый, рысь и шомйӧв? Ме со тулыснас, гожӧмнас и арнас муяс да видзьяс вылын уджалі, быдті да идралі кӧрым, силосуйтчи. Зіли, медым совхознӧй скӧт вермис пӧтӧсӧн тӧвйыны, унджык йӧв да яй сетны. Мамыд дасӧд во нин дӧзьӧритӧ скӧтӧс, мукӧд дояркаяскӧд ӧтвылысь унджык йӧв кӧсйӧ лысьтыны, медым сійӧ тырмис не сӧмын аслыным сиктса войтырлы, но и карса олысьяслы.
Евлогий тӧдіс, мый талун ывлаас комын градус кӧдзыд, а батьыс кызь километр сайӧ турунла ветліс, кӧдзыдсӧ и мудзсӧ терпитіс. А ветліс сы вӧсна, медым мӧсъяс аски пӧтӧсь вӧліны, медым йӧвсӧ унджык лысьтісны. Помӧй ведраас пиукыс, сідзкӧ, койыштіс и сылысь уджсӧ.
Ужнайтісны шыч ни рач. Кор мамыс идраліс пызан вывсьыс тасьті-пань, батьыс выльысь пуксис пиыслы паныдӧн.
— Кор ме вӧлі тэысь на ёна ичӧтджык, — батьыс бара паніс сёрнисӧ, — лэччас вӧлі мамӧ мӧс лысьтыны, а ме пукся карта пос вылӧ да виччыся сійӧс. Мамӧ пӧдӧнчаысь кисьтас меным чашка тыр мӧс вӧра йӧв. Ме тяпкӧдчигтыр зэв чӧскыда юа тайӧ шоныд йӧвсӧ. Ӧтчыд киысь уси чашкаыс, йӧлыс киссис. Ыджыд гӧлӧсӧн куті бӧрдны. Мамӧ бурӧдӧ менӧ: «Митрӧпанушко, дона пиӧй, оз тусьӧй, дугды бордныд. Ме тэныд йӧвтӧ мӧд чашкаӧ кисьта, ю сӧмын». Ме и шуа мамӧлы: «Тӧдлас кӧ Сюрукыд, мый ме кисьті няйт джоджӧ, йӧвсӧ дугдас сетны». «Оз тӧдлы, ог ӧд висьталӧй Сюрукыдлы. Тэ ӧд эн лёк кузя кисьт».
Евлогий кывзіс батьыслысь висьталӧмсӧ, а сьӧлӧмас яндзимлуныс вочасӧн соді.
А батьыс водзӧ на нуӧдіс панӧм сёрнисӧ!
— Ме тэныд висьтавлі нин, кыдзи вир кисьтана война дырйи фашистъясысь дорйим Ленинград. Сэні вӧлі менам зэв бур друг сибиряк Павел Синцов. Ён, ыджыд, а сёяныд оз тырмы. Павел висьмис, кутіс омӧльтчыны, лыыс да кучикыс сӧмын коли. Госпитальӧ ыстӧны, да оз мун. Куйлам ми сыкӧд орччӧн казармаын, а Павел и шуӧ меным: «Тӧда, дыр олысь ог ло. Кувтӧдз окота кӧть пань тыр йӧв юны. Мӧдӧд во нин йӧвсьыс гажтӧмча». Мыччис меным ассьыс часісӧ да корис: «Гашкӧ, кыськӧ стӧкан йӧв верман часі вылас ньӧбны. Нэм кута казьтывны».
Мӧд луннас ме вӧзйыси командирлысь да муні йӧв корсьны. Кытчӧ сӧмын эг волы. Рытъявылыс нин ӧти госпитальса начальник, кор ме висьталі сылы аслам друг йылысь, сетіс меным дон босьттӧг литр джын йӧв.
Тэрмасьӧмӧн локті казармаӧ. Аслым кажитчӧ, мый зептын вая ог бутылка йӧв, а Павеллы медся бур лекарство.
Пыри, а другӧй удитӧма нин кувны. Сідзи и эз удит видлыны ассьыс кӧсйӧмторсӧ. Сувтӧді йӧв бутылкасӧ друглӧн нар помас, и асланым взводса салдатъяс быдӧн юисны пань тыр йӧлӧн да бур кывъясӧн казьтылісны ассьыныс боевӧй ёрт Павел Синцовӧс.
Евлогий ӧні эз нин вермы кутны синвасӧ. Чышъян помнас заводитіс чышкавны синъяссӧ и мамыс.
